แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบับที่ 5

แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570) | 1



คำนำ คณะรัฐมนตรีมีมตเิ มื่อวนั ท่ี 4 ธนั วาคม 2560 เหน็ ชอบจำแนกแผนออกเปน 3 ระดบั ประกอบดว ย แผนระดับที่ 1 ไดแก ยุทธศาสตรชาติ 20 ป แผนระดับที่ 2 ไดแก แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ แผนแมบ ทภายใตย ทุ ธศาสตรชาติ และนโยบายและแผนระดับชาติวาดวยความมัน่ คงแหงชาติ แผนระดับท่ี 3 หมายถงึ แผนทีจ่ ดั ทำข้ึนเพอ่ื สนับสนุนการดำเนินงานของแผนระดบั ท่ี 1 และแผนระดบั ที่ 2 ใหบรรลุเปาหมาย ทก่ี ำหนดไว หรอื จัดทำขึน้ ตามท่กี ฎหมายกำหนด หรอื จดั ทำข้นึ ตามพันธกรณีหรืออนุสัญญาระหวา งประเทศ แผนพัฒนาการสหกรณ ฉบับที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) เปนแผนระดับ 3 ที่จัดทำขึ้นตาม พระราชบัญญัติสหกรณ พ.ศ. 2542 มาตรา 10 (2) กำหนดใหคณะกรรมการพัฒนาการสหกรณแหงชาติ (คพช.) จะตอ งกำหนดนโยบายและแผนพฒั นาการสหกรณใหสอดคลองกบั ระยะเวลาของแผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ ดงั นนั้ คณะกรรมการพัฒนาการสหกรณแหงชาติ (คพช.) จึงไดม คี ำสง่ั แตงตง้ั คณะอนกุ รรมการ จัดทำแผนพัฒนาการสหกรณ ฉบับที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) ขึ้น ซึ่งคณะอนุกรรมการฯ ไดกำหนดแนวทาง การจัดทำแผนฉบับดังกลาว ผานกระบวนการแบบมีสวนรวมผานการแตงตั้งคณะทำงานกำหนดทิศทางการ พัฒนาสหกรณ 9 คณะ และคณะทำงานยกรางแผน จำนวน 1 คณะ โดยมี ดร.นนทวัฒน สุขผล และคณะ ใหค ำปรึกษาและแนะนำการจัดทำแผนตลอดกระบวนการ นอกจากนก้ี ารจดั ทำแผนไดผ านกระบวนการรับฟง ความเห็นจากผูมีสวนไดสวนเสียจากผูแทนสหกรณท ่ัวประเทศ และผูแทนหนว ยงานภาครัฐที่ทำหนาท่ีในการ สงเสรมิ และพัฒนาสหกรณ ประกอบดวย สำนักงานสหกรณจังหวดั และสำนักงานตรวจบัญชีสหกรณร ะดับ พื้นที่ โดยแผนพัฒนาการสหกรณ ฉบับที่ 5 นี้ ไดจัดทำขึ้นโดยเนนพัฒนาตามแนวทางการพัฒนาใหเกิดความ มั่นคง มั่งคั่ง ยั่งยืน เปนประเทศที่พัฒนาแลวดวยการพัฒนาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงและ ยึดหลักการ วิธีการ อุดมการณสหกรณ ซึ่งเปนคุณคาสำคัญที่สุดเปนจุดแข็งของการพัฒนาสหกรณ ดังน้ัน การพัฒนาขบวนการสหกรณตามแผนพัฒนาการสหกรณ ฉบบั ท่ี 5 จึงเปน แผนเพ่อื ขบั เคล่อื นการสหกรณทามกลาง ความทา ทายของปญหาและบริบทการเปล่ยี นแปลงเพ่อื ใหส หกรณม กี ารพัฒนาอยางยัง่ ยืน คณะกรรมการพัฒนาการสหกรณแ หงชาติ ตลุ าคม 2565 แผนพฒั นาการสหกรณ์ ฉบับที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) | ก

สารบัญ หนา คำนำ ก สารบญั บทสรุปผบู ริหาร ข บทท่ี 1 บทนำ ฉ 1.1. ความเปน มา 1.2 วตั ถปุ ระสงค 1 1.3 แผนการดำเนินงาน 1 1.4 นิยามศพั ท 1 1.5 หนว ยงานทม่ี ีบทบาทในการขับเคล่ือนแผน 1 บทที่ 2 ความสอดคลอ งกับเปา หมายการพฒั นาท่ีย่ังยนื และแผน 3 ระดบั 3 2.1 เปา หมายการพฒั นาท่ยี ่ังยืน (Sustainable Development Goals: SDGs) 3 2.2 ยทุ ธศาสตรชาติ (แผนระดับที่ 1) 4 2.3 แผนระดบั ท่ี 2 4 2.4 แผนระดบั ที่ 3 5 บทท่ี 3 บริบทของการสหกรณแ ละแนวโนมสถานการณท ่ีสำคัญตอ การพัฒนาสหกรณ 9 3.1. บริบทการสหกรณใ นประเทศไทย 18 3.2 ผลการศึกษาการพัฒนาสหกรณใ นตา งประเทศ 21 3.3 แนวโนม และความทา ทายของการพัฒนาการสหกรณ 21 3.4 ผลการขบั เคลอื่ นแผนพัฒนาการสหกรณ ฉบับท่ี 4 (พ.ศ. 2563-2565) 33 3.5 ความเห็นคณะกรรมาธกิ ารการเกษตรและสหกรณ วุฒสิ ภา 35 3.6 ความเหน็ คณะกรรมาธกิ ารการเกษตรและสหกรณ สภาผแู ทนราษฎร 47 บทท่ี 4 ผลการวิเคราะหเพ่อื จัดทำแผนพฒั นาการสหกรณ 50 4.1 ผลการวเิ คราะหส ภาพแวดลอม (SWOT Analysis) 54 4.2 ผลการวิเคราะหฉ ากทศั นก ารพฒั นาสหกรณ (Scenario Analysis) 57 บทที่ 5 สาระสำคญั (รา ง) แผนพฒั นาการสหกรณ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570) 57 5.1 วิสยั ทศั น 59 5.2 พนั ธกิจ 67 5.3 เปา หมาย 67 5.4 ตวั ชี้วัดและคาเปา หมาย 67 5.5 ยทุ ธศาสตรก ารพฒั นาสหกรณ 67 68 68 ข | แผนพฒั นาการสหกรณ์ ฉบับที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570)

สารบัญ (ตอ ) บทท่ี 6 แนวทางการขับเคลือ่ นแผน หนา 6.1 คณะอนกุ รรมการขับเคล่ือนแผนพฒั นาการสหกรณ ฉบบั ที่ 5 99 6.2 คณะอนกุ รรมการตดิ ตามและประเมินผลแผนพฒั นาการสหกรณ ฉบบั ที่ 5 100 101 ภาคผนวก ก. คำส่ังคณะกรรมการพฒั นาการสหกรณแ หงชาติ 104 เรอ่ื ง แตงตง้ั คณะอนุกรรมการจดั ทำแผนพฒั นาการสหกรณ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) 106 ข. คำส่ังคณะอนกุ รรมการจดั ทำแผนพฒั นาการสหกรณ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) 124 เรอ่ื ง แตง ตง้ั คณะทำงานกำหนดทศิ ทางการพฒั นาสหกรณ จำนวน 9 คณะทำงาน 126 ค. คำสง่ั คณะอนกุ รรมการจัดทำแผนพฒั นาการสหกรณ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570) 174 เรือ่ ง แตงต้ังคณะทำงานยกรา งแผนพัฒนาการสหกรณ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) 176 ง. ขอมูลสหกรณ จำนวนสมาชกิ สหกรณ และบริบทของสหกรณแตล ะประเภท จ. ทศิ ทางการพฒั นาสหกรณ ฉ. ขอ มลู ผลการวิเคราะหส ภาพแวดลอม (SWOT Analysis) ของสหกรณแ ตละประเภท *สามารถดภู าคผนวก ง-ฉ ไดใ นเลม แผนฯ ฉบับ e-Book สามารถดาวนโ หลด ฉบบั e-Book ผาน QR Code ลิงก: bit.ly/5coopplan แผนพฒั นาการสหกรณ์ ฉบับท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570) | ค

สารบญั แผนภาพ หนา ภาพที่ 1 ความเชือ่ มโยงระหวางแผนพฒั นาการสหกรณ, แผนระดบั ชาตแิ ละแผนกลยุทธ 3 สหกรณ ภาพท่ี 2 กรอบความเชื่อมโยงยุทธศาสตรแ ผนพฒั นาการสหกรณ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) 20 ภาพที่ 3 การสรา งและวเิ คราะหฉ ากทัศนแ หง อนาคต 59 ภาพที่ 4 ความทาทายสำคญั 4 ประการและความจำเปนในการปรับตัว 5 เรอื่ ง 60 ภาพที่ 5 ประเด็นยทุ ธศาสตรแผนพฒั นาการสหกรณ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) 69 ภาพท่ี 6 กระบวนการขบั เคลื่อนแผนพัฒนาการสหกรณ ฉบับที่ 5 ไปสูการปฏบิ ัติ 99 ง | แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570)

สารบญั ตาราง ตารางท่ี 1 ระยะเวลาการจัดทำแผนพัฒนาการสหกรณ ฉบับที่ 5 หนา ตารางท่ี 2 การสงั เคราะหแนวทางการปรบั ตวั ของประเทศท่ีใชเปน กรณีศึกษา 2 ตารางท่ี 3 ผลการจัดระดบั ชัน้ ความเขมแขง็ สหกรณ 2562-2565 34 ตารางท่ี 4 ปรมิ าณธุรกิจของสหกรณ 2562-2565 48 ตารางที่ 5 ผลการดำเนนิ งานของสหกรณท เ่ี ขารว มโครงการ GAP 48 ตารางที่ 6 จำนวนสหกรณแบง ตามสถานะขอ บกพรอง 49 ตารางท่ี 7 จำนวนสหกรณท ม่ี ีอตั ราเงินออมตอหนี้สนิ ในสดั สวนทเี่ พ่มิ ขน้ึ 50 ตารางท่ี 8 สรปุ ตวั ชว้ี ัด แนวทางการพัฒนา แผนงานโครงการและงบประมาณ 50 ตารางที่ 9 โครงการสำคัญ (Flagship Project) ภายใตย ทุ ธศาสตรท ี่ 1 69 ตารางที่ 10 โครงการสำคัญ (Flagship Project) ภายใตย ทุ ธศาสตรท ี่ 2 70 ตารางท่ี 11 โครงการสำคญั (Flagship Project) ภายใตย ทุ ธศาสตรท ่ี 3 75 ตารางที่ 12 โครงการสำคัญ (Flagship Project) ภายใตย ุทธศาสตรท ่ี 4 80 ตารางท่ี 13 โครงการสำคญั (Flagship Project) ภายใตย ทุ ธศาสตรท ่ี 5 88 ตารางท่ี 14 โครงการสำคัญ (Flagship Project) ภายใตย ุทธศาสตรท ี่ 6 92 97 แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบับท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570) | จ

บทสรุปผูบริหาร แผนพัฒนาการสหกรณ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) เปนแผนระดับท่ี 3 ทจี่ ัดทำขึน้ ตามขอกำหนด ของกฎหมาย คือ พระราชบัญญัติสหกรณ พ.ศ. 2542 และที่แกไขเพิ่มเติม ตามมาตรา 10 (2) กำหนดให คณะกรรมการพัฒนาการสหกรณแหงชาติ (คพช.) จะตองกำหนดนโยบายและแผนพัฒนาการสหกรณ ใหสอดคลองกับระยะเวลาของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ โดยแผนฉบับดังกลาวมวี ัตถปุ ระสงค เพื่อกำหนดเปาหมายและทิศทางการพัฒนาการสหกรณ ป พ.ศ. 2566-2570 และเพื่อกำหนดแนวทาง การพฒั นาสหกรณส ำหรับผูมีสวนไดสวนเสีย ประกอบไปดว ย สหกรณ ชมุ นุมสหกรณทุกระดบั สนั นบิ าตสหกรณ แหง ประเทศไทย หนว ยงานของรัฐที่มีสว นเกย่ี วของในการสงเสริมและพัฒนาสหกรณ สถาบนั การศกึ ษา และ องคกรอื่น ๆ โดยมีกรอบแนวคิดถายทอดมาจากยุทธศาสตรชาติระยะ 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) เพื่อการ นำไปสกู ารปฏิบัติอยางเปนรปู ธรรม ดังนั้น ทศิ ทางในการพฒั นาระบบสหกรณตามแผนพฒั นาการสหกรณ ฉบับท่ี 5 จึงเปน การเนนพัฒนาตามแนวทางการพฒั นาใหเกดิ ความม่นั คง มงั่ คงั่ ยง่ั ยนื เปนประเทศทีพ่ ัฒนาแลว ดว ยการ พัฒนาตามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และยดึ หลกั การ วธิ กี าร อุดมการณสหกรณ ซ่ึงเปนคณุ คาสำคญั ที่สุดเปนจุดแข็งของการพัฒนาสหกรณ ตอบสนองตอวัตถุประสงคและเปาหมายในการพัฒนาภายใตระยะ เวลา 5 ป และคำนงึ ถงึ การตอ ยอดใหเ กิดผลสัมฤทธิอ์ ยางตอเนือ่ งภายใตแผนพฒั นาการสหกรณในฉบับตอ ๆ ไป ดังนั้น การพัฒนาขบวนการสหกรณตามแผนพัฒนาการสหกรณ ฉบับที่ 5 เพื่อขับเคลื่อนสหกรณทามกลาง ความทาทายของปญหาและบรบิ ทการเปล่ียนแปลงเพื่อใหส หกรณมีการพฒั นาอยา งยั่งยืน จึงกำหนดวิสัยทัศน พนั ธกิจ และเปาหมายของการพฒั นา คือ วสิ ยั ทัศน: สหกรณเ ขมแข็งและเปนองคกรสมรรถนะสงู ดว ยเทคโนโลยี นวัตกรรม เพื่อเปนกลไกสำคญั ในการพัฒนาเศรษฐกิจฐานราก พันธกิจ 3 ดาน คือ 1) เพื่อเสรมิ สรางศักยภาพ การบริหารจัดการสหกรณใหมีประสิทธิภาพสูง มีเสถียรภาพ และธรรมาภิบาลเพื่อมุงสูการเปนองคกรที่มี สมรรถนะสูง (High Performance Organization: HPO) และมีความยัง่ ยืน 2) เพือ่ ยกระดับขดี ความสามารถเชิงธรุ กจิ สหกรณดวยเทคโนโลยีและนวัตกรรม ใหสามารถบริการสมาชิกไดอยางมีประสิทธิภาพ และ 3) เพื่อพัฒนา คุณภาพชีวิตสมาชิกสหกรณและชุมชนใหมคี วามม่ันคงสามารถพึ่งพาตนเองไดตลอดจนมีรายไดเพ่ิมขึ้นคาใชจาย ลดลง โดยกำหนดเปาหมายหลกั คือ สหกรณม ีความเขม แข็งเพิ่มข้ึน สหกรณเ ปน องคก รทมี่ สี มรรถนะสูงเพ่ิมขึ้น และสหกรณนำเทคโนโลยีนวัตกรรมมาใชเพื่อใหบริการสมาชิก โดยมียุทธศาสตรสำคัญ 6 ยุทธศาสตร 29 แนวทาง 41 ตวั ชีว้ ดั ดังน้ี ฉ | แผนพฒั นาการสหกรณ์ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570)

ยุทธศาสตรที่ 1 การพัฒนาศักยภาพการบริหารจัดการในสหกรณสูการเปนองคกรสมรรถนะสูง ดว ยเทคโนโลยีและนวัตกรรม เปาหมาย สหกรณมีความสามารถในการบริหารจัดการองคก รไดอยางมปี ระสิทธิภาพ มีเสถียรภาพ และธรรมาภิบาลดวยเทคโนโลยีและนวัตกรรม และบุคลากรมีความเปนมืออาชีพในดานการบริหารจัดการ องคกรเพือ่ มุงไปสกู ารเปน องคก รท่มี ีสมรรถนะสูง อำนวยประโยชนใ หกับสมาชิกสหกรณแ ละชมุ ชนไดอ ยางแทจรงิ ยุทธศาสตรท่ี 2 สงเสรมิ การขบั เคลือ่ นองคกรและดำเนนิ ธุรกิจดวยเทคโนโลยีและขอมูลสารสนเทศ เปาหมาย มีความรวมมือของทกุ ภาคสว นทั้งภาครัฐและขบวนการสหกรณ ในการเชอ่ื มโยงบรู ณาการ ขอมูล พัฒนาระบบขอมูลสารสนเทศในฐานะผูจัดทำขอมูลและผูใชขอมูล และใชระบบขอมูลสารสนเทศ ในการบรหิ ารจัดการ ตัดสินใจ เพื่อใหก ารบริหารจัดการองคก รมปี ระสทิ ธภิ าพ รวมทงั้ เพอ่ื สรางความสามารถ ในการแขง ขัน พัฒนาคุณภาพสินคาและบริการของสหกรณ ยุทธศาสตรที่ 3 ยกระดับศักยภาพและสมรรถนะการดำเนินธุรกิจ ตามลักษณะธุรกิจ และประเภท ของสหกรณ เปาหมาย สรางและพัฒนาสหกรณใหเปนผูประกอบการที่มีความสามารถในการสรางและใช เทคโนโลยีและนวัตกรรมตลอดกระบวนการการผลิตและบริการ การจัดการ และการตลาด สามารถบริหาร จัดการธุรกิจและบริการไดอยางมีประสิทธิภาพและโปรงใส โดยการสรางและพัฒนาทักษะ องคความรูรอบ ดานที่จำเปน ตอการประกอบธุรกิจในยุคใหมที่มีการแขงขนั สงู เพอื่ อำนวยประโยชนแ ละแกปญหาใหสมาชกิ ยุทธศาสตรท่ี 4 สรา งการเช่ือมโยงและรว มมอื กนั ทางธุรกจิ และสงั คม เพอื่ การเตบิ โตอยา งยัง่ ยืน เปา หมาย มุงเนน การเพมิ่ ความเขมแข็งและการบูรณาการรวมกันของขบวนการสหกรณท ้ังภาคการเกษตร และนอกภาคการเกษตร ระหวา งสหกรณเดยี วกนั และตา งประเภท หรอื สหกรณในระดบั จงั หวัด หรอื ระหวาง สหกรณแ ละชมุ นุมสหกรณ โดยผา นการสรางการมีสว นรวมตลอดหวงโซอุปทาน (Supply Network) และเปด โอกาส ใหท ุกภาคสว นเขามามสี วนรวมตงั้ แตข ั้นตอนการผลติ จนถงึ การจำหนาย (ครอบคลมุ ตน น้ำ กลางนำ้ ปลายน้ำ) ของขบวนการสหกรณ โดยใชประโยชนจากความหลากหลายและความพรอมของขบวนการสหกรณ ยทุ ธศาสตรที่ 5 สรางธรรมาภิบาลในขบวนการสหกรณ เปาหมาย ขบวนการสหกรณม กี ระบวนการและกลไกทมี่ ปี ระสทิ ธิภาพในการสรางธรรมาภิบาลในระบบ สหกรณ โดยปรับกระบวนการเขาสูก ารนำระบบดจิ ิทลั และการพัฒนาระบบเทคโนโลยสี ารสนเทศที่สนับสนุน การปองกันและแกไขขอบกพรองและการทุจริตในสหกรณ รวมถึงการพัฒนาเครือขายความรวมมือระหวาง สหกรณแ ละสมาชกิ ในการตอตานการทุจริต ยทุ ธศาสตรท่ี 6 การปรบั โครงสรา งและบทบาทหนา ท่ีขบวนการสหกรณแ ละภาครฐั เพ่อื ใหท นั ตอ การ เปลย่ี นแปลง แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) | ช

เปาหมาย ชุมนมุ สหกรณและสนั นบิ าตสหกรณแหงประเทศไทย มบี ทบาทและโครงสรางท่สี อดคลอง กับบริบทการพัฒนาสหกรณรวมถึงหนว ยงานภาครฐั ที่ทำหนาท่ีในการสงเสริมและกำกับสหกรณ มีการปรบั บทบาทและโครงสราง ใหเหมาะสมกบั การสงเสรมิ สหกรณอ ยา งมีประสิทธภิ าพ ทั้งนี้ ไดกำหนดแผนงาน/โครงการสำคัญสำหรับการขับเคลื่อนยุทธศาสตรทั้ง 6 ดาน จำนวน 52 โครงการ ทั้งนี้ กำหนดใหมีคณะอนุกรรมการขับเคล่ือนแผนพัฒนาการสหกรณ ฉบับที่ 5 เพื่อขับเคลื่อน แผนพัฒนาการสหกรณไปสูการปฏิบัติอยางเปนรูปธรรม และกำหนดใหมีคณะอนุกรรมการติดตามและ ประเมินผล เพ่อื ติดตามและประเมินผลการดำเนินงาน ผลสมั ฤทธแ์ิ ละผลกระทบทีเ่ กิดจากแผนฉบับน้ดี วย ซ | แผนพฒั นาการสหกรณ์ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570)



แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570) | ฌ



บทที่ 1 บทนำ 1.1 ความเปนมา ดวยพระราชบญั ญตั สิ หกรณ พ.ศ. 2542 มาตรา 10 (2) กำหนดใหคณะกรรมการพฒั นาการสหกรณ แหง ชาติ (คพช.) จะตอ งกำหนดนโยบายและแผนพัฒนาการสหกรณใหสอดคลองกับระยะเวลาของแผนพัฒนา เศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ โดยที่แผนพัฒนาการสหกรณ ฉบับที่ 4 (พ.ศ. 2563-2565) จะสิ้นสุดลงในป 2565 ดังนั้น คพช. จึงไดแตงตั้งอนุกรรมการจัดทำแผนพัฒนาการสหกรณ ฉบับที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) ขึ้น เพือ่ ดำเนนิ การใหไ ดม าซ่งึ (ราง) แผนพฒั นาการสหกรณ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570) โดยใหผานกระบวนการ การมีสวนรวมของทุกภาคสวน เพื่อใหการขับเคลื่อนแผนสามารถนำไปสูก ารปฏิบัติไดจริง และนำเสนอตอ คพช. พจิ ารณาใหค วามเหน็ ชอบ แนวทางในการดำเนินการจัดทำแผนพัฒนาการสหกรณในครั้งนี้ คณะอนุกรรมการฯ ไดมุงเนน การมสี วนรวมจากผูมสี วนไดสว นเสียในระบบสหกรณ โดยเชิญทป่ี รกึ ษาทมี่ คี วามเชี่ยวชาญในดานการจัดทำแผน และแตงต้งั คณะทำงานกำหนดทิศทางการพัฒนาสหกรณ ประกอบดว ย ตัวแทนจากหนวยงานท้ังภาครัฐและ ขบวนการสหกรณทเี่ กีย่ วของ เชน กรมสงเสรมิ สหกรณ กรมตรวจบัญชสี หกรณ สนั นบิ าตสหกรณแ หง ประเทศไทย ชุมนุมสหกรณระดับประเทศ รวมถึงสหกรณ ทั้ง 7 ประเภท โดยมีองคประกอบทั้งผูท รงคุณวฒุ ิ ชุมนุมสหกรณ กรมสงเสริมสหกรณและสหกรณตัวแทนในแตละประเภท เขามามีสวนรวมในการระดมความคิดเห็นในการ วิเคราะหสภาพแวดลอม ความทาทาย และโอกาสเชิงกลยุทธ รวมถึงการรับฟงเพื่อระดมความคิดเห็นและ ขอเสนอแนะจากทุกภาคสวนทั้งในขบวนการสหกรณแ ละบคุ คลภายนอกที่เกี่ยวของในทุกระดบั เพื่อใหเกิด การตอบสนอง ยอมรบั และนำแผนฯ ไปใชอ ยางจรงิ จัง เพ่อื กำหนดกลยทุ ธข องหนวยงานทเี่ ก่ียวของไปพรอมกัน และใหมีการแปลงกลยุทธไปสูการปฏิบัติอยางชัดเจน อันจะกอใหเกิดประโยชนตอการบรรลุวิสัยทัศนและ เปาประสงคในการพัฒนาการสหกรณต ามความคาดหวัง 1.2 วตั ถุประสงค 1.2.1 เพือ่ กำหนดเปา หมายและทศิ ทางการพฒั นาการสหกรณ ป 2566-2570 1.2.2 เพ่อื กำหนดแนวทางการพฒั นาการสหกรณสำหรบั ผมู สี วนไดส ว นเสยี 1.3 แผนการดำเนินงาน 1.3.1 ระยะเวลาการจดั ทำแผน คณะอนุกรรมการจัดทำแผนพัฒนาการสหกรณ ฉบับที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) ไดกำหนดกรอบ ระยะเวลาการจัดทำแผนฯ ไว ดังนี้ แผนพฒั นาการสหกรณ์ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) | 1

ตารางท่ี 1 ระยะเวลาการจัดทำแผนพฒั นาการสหกรณ ฉบับที่ 5 1.3.2 สถานะของแผน เพื่อใหเห็นความเชื่อมโยงในการขับเคลื่อนแผนพัฒนาการสหกรณ จึงไดจัดทำแผนภาพ เพื่อประกอบความเขาใจในการจัดทำแผนของผูมีสวนไดสวนเสียทั้งจากขบวนการสหกรณ หนวยงานภาครัฐ ที่เกี่ยวของโดยกำหนดใหแผนพัฒนาการสหกรณ ฉบับที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) เปนแผนระดับที่ 3 และ กำหนดใหแผนของชุมนุมสหกรณแตละประเภท สันนิบาตสหกรณ และหนวยงานภาครัฐที่เกี่ยวของ เปนแผนระดับที่ 4 และกำหนดใหแผนพัฒนาสหกรณทุกแหงจัดเปนแผนระดับที่ 5 ภายใตกรอบแนวคิด ของแผนฯ ฉบับนี้ เพื่อใหเห็นกระบวนการขับเคล่ือนของแผนที่มีความสอดคลองกัน โดยแผนระดับที่ 4 และ 5 ตองจัดทำขึ้นโดยยึดเปาหมายของแผนระดับที่ 1-3 โดยเฉพาะแผนพัฒนาการสหกรณ ฉบับที่ 5 เปนทิศทาง ในการจดั ทำแผน รายละเอยี ดตามภาพท่ี 1 2 | แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570)

ภาพที่ 1 ความเชื่อมโยงระหวา งแผนพฒั นาการสหกรณ, แผนระดบั ชาติและแผนกลยทุ ธส หกรณ 1.4 นิยามศพั ท เพอื่ ใหก ารอา นแผนพัฒนาการสหกรณ ฉบบั ที่ 5 ไดมีความเขา ใจทถ่ี กู ตอ งตรงกัน จึงไดมีการกำหนด นยิ ามศัพททีจ่ ำเปนท่ีใชในการจัดทำแผนครง้ั น้ี ดงั น้ี สหกรณ หมายถึง นิติบุคคลที่จัดตั้งขึ้นโดยจดทะเบียนตามพระราชบัญญัติสหกรณ มี 7 ประเภท ประกอบดวย สหกรณการเกษตร สหกรณนิคม สหกรณประมง สหกรณออมทรัพย สหกรณเครดิตยูเนี่ยน สหกรณร านคา และสหกรณบรกิ าร ขบวนการสหกรณ ประกอบดวย สมาชิกสหกรณ สหกรณ ชุมนุมสหกรณ และสันนิบาตสหกรณ แหง ประเทศไทย การสหกรณ หมายถงึ กิจกรรม/การดำเนนิ งานโดยใชห ลักการ อดุ มการณแ ละวิธกี ารสหกรณ 1.5 หนวยงานท่ีมบี ทบาทในการขบั เคลอ่ื นแผน การขับเคลื่อนแผนพัฒนาการสหกรณ ฉบับที่ 5 เพื่อใหเกิดความชดั เจนในการรวมขับเคล่ือนแผน ใหประสบผลสำเร็จตามเปาหมายที่กำหนดไว จึงไดกำหนดความหมายและบทบาทของผูมีสวนไดสวนเสีย ในการขับเคลื่อนแผนฯ ประกอบดวย สหกรณทุกประเภท ชุมนุมสหกรณทุกประเภท ทุกระดับ สันนิบาต สหกรณแหง ประเทศไทย หนวยงานภาครฐั ท่มี ีบทบาทหนาที่ในการสง เสริมสหกรณโ ดยตรง หนว ยงานภาครัฐ ในสังกัดกระทรวงเกษตรและสหกรณที่เกี่ยวของกับการพัฒนาสหกรณทุกประเภท หนวยงานภาครัฐอื่น ๆ ท่เี กย่ี วของกับการพัฒนาสหกรณทุกประเภท แผนพฒั นาการสหกรณ์ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570) | 3

บทที่ 2 ความสอดคลองกับเปาหมายการพัฒนาท่ยี งั่ ยืนและแผน 3 ระดับ แผนพัฒนาการสหกรณ ฉบับที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) มีความสอดคลองกับเปาหมายการพัฒนา ที่ยั่งยืน (Sustainable Development Goals: SDGs) และแผน 3 ระดับ ตามมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 4 ธันวาคม 2560 ไดแก ยุทธศาสตรชาติ แผนแมบทภายใตยุทธศาสตรชาติ แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม แหง ชาติ ฉบบั ท่ี 13 (พ.ศ. 2566-2570) และแผนอืน่ ๆ ท่ีเกีย่ วขอ ง ดังน้ี 2.1 เปา หมายการพัฒนาทย่ี ั่งยืน (Sustainable Development Goals: SDGs)1 เปา หมายการพฒั นาท่ียัง่ ยนื ทีเ่ กยี่ วของกบั สหกรณ ไดแก เปา หมายท่ี 1 การยุตคิ วามยากจนในทุกรูปแบบ (No Poverty in all forms everywhere) เปาหมายท่ี 2 การยุติความหวิ โหย บรรลเุ ปาหมายความมั่นคง ทางอาหาร และการสง เสรมิ โภชนาการและการทำการเกษตรทย่ี ่งั ยนื (End hunger, achieve food security and improved nutrition and promote sustainable agriculture) เปาหมายที่ 5 การบรรลุเปาหมาย ความเสมอภาคระหวา งเพศและการเสริมพลังอำนาจใหแ กผ ูหญิงและเด็กผหู ญิง (Achieve Gender Equality and Empowerment all Women and Girls) เปา หมายที่ 8 การสงเสริมการเจรญิ เติบโตท่ียงั่ ยนื และท่ัวถึง และการสงเสริมการจา งงานที่มผี ลิตภาพและงานทีม่ ีคุณคาสำหรับทุกคน (Promote Sustained, Inclusive and Sustainable Economic Growth, Full and Productive Employment and Decent Work for All) และเปาหมายที่ 16 สงเสริมสังคมที่สันติสุขทุกคนมีสวนรวมสำหรับการพัฒนาที่ยัง่ ยืน และใหสามารถ เขาถึงความยุติธรรมสำหรับทกุ คน ตลอดจนถึงสรางสถาบันที่มีประสิทธิภาพ มีความรับผิดรบั ชอบในทุกระดับ (Promote Peaceful and Inclusive Societies for Sustainable Development, Provide Access to Justice for All and Build Effective, Accountable and Inclusive Institutions at All Levels) รายละเอยี ด ดงั นี้ เปาหมายที่ 1 การยุตคิ วามยากจนในทกุ รปู แบบ (หลกั ) ในสวนที่เกี่ยวของกับสหกรณ คือ เปาหมายที่ 1.4 การทำใหมั่นใจไดวาทุก ๆ คนสามารถเขาถึง ทรพั ยากรท่ีจำเปน สำหรับคนยากจนไมวาจะเปน ที่ดิน ทรัพยส ินตา ง ๆ และบรกิ ารทางการเงินตา ง ๆ เปาหมายที่ 2 การยุติความหิวโหย บรรลุเปาหมายความมั่นคงทางอาหาร และการสงเสริม โภชนาการและการทำการเกษตรที่ยั่งยืน (หลัก) เปาหมายทเี่ กยี่ วขอ งกับสหกรณ ไดแก เปาหมายท่ี 2.3 การเพิ่มผลิตภัณฑท างการเกษตรและรายได ใหก บั ผผู ลิตอาหารขนาดเล็ก โดยการเพิ่มการเขาถึงที่ดิน ผลผลติ ทางการเกษตร และปจ จัยนำเขา องคความรู บรกิ ารทางการเงิน การตลาด และโอกาสสำหรับการเพิ่มคุณคา รวมท้ังการจา งงานนอกภาคเกษตร เปาหมาย ท่ี 2.4 เพ่อื สงเสริมระบบการผลิตอาหารอยา งยัง่ ยนื และการพัฒนาการเกษตรทป่ี รับตวั ซึง่ เพม่ิ ผลติ ภาพและผลผลิต 1 สหประชาชาติ ประเทศไทย. เปา หมายการพัฒนาทีย่ ง่ั ยืนในประเทศไทย. [ออนไลน]. https://thailand.un.org/th/sdgs (สืบคนขอ มลู : 15 กันยายน 2565) แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบับที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) | 4

เปาหมายที่ 5 การบรรลุเปาหมายความเสมอภาคระหวางเพศและการเสริมพลังอำนาจใหแก ผหู ญิงและเดก็ ผหู ญงิ (รอง) โดยปกติแลวเปาหมายการพัฒนาที่ 5 มักจะเปนประเด็นที่ตัดขาม (Crosscutting Theme) กับ เปาหมายอ่ืน ๆ โดยหลักน้ันมุงเปา หมายที่เกี่ยวของกับสหกรณในแงท ่ีสหกรณอาจตองเปนกลไกสำคญั ทีจ่ ะ สงเสริมความเขมแข็งทั้งในเชิงเศรษฐกิจ (Economic Empowerment) และเปนพื้นที่จุดเริ่มตน (Springboard) ที่สามารถเขาไปสูพื้นที่ทางเศรษฐกิจอื่น ๆ ได ดังนั้น ภาพของสหกรณที่จะมุงไปขางหนาควรจะเปนพื้นที่ ซึ่งเปนเปาหมายที่ใหผูหญิงเขาถึงทรัพยากรทางเศรษฐกิจเชนเดียวกับการมีสิทธิในการเขาถึงบริการ ทางการเงิน ทรัพยากรธรรมชาติ ซึ่งสอดคลองกบั กฎหมายของประเทศ และสง เสริมใหเกิดการใชเทคโนโลยี และเทคโนโลยีส่อื สารซ่งึ เสริมพลังอำนาจผูหญิง เปาหมายที่ 8 การสงเสริมการเจริญเติบโตที่ยั่งยืนและทั่วถึง และการสงเสริมการจางงานทีม่ ี ผลิตภาพและงานทมี่ ีคุณคาสำหรบั ทกุ คน (รอง) เปาหมายที่เก่ียวของกับสหกรณ ในแงที่วาสหกรณจะเปนพื้นที่ซ่ึงจะชวยสงเสริมใหเกิดผลิตภาพ ทางเศรษฐกิจ และเปนพน้ื ทใี่ นการสงเสริมงานทม่ี คี ุณคาท่ีทุกคนสามารถเขาถึงงานดงั กลา วไดอยางเทาเทียม รวมท้ังตองเปน พนื้ ท่ีซ่ึงสงเสรมิ สิทธขิ องแรงงานในภาคการเกษตร เปาหมายที่ 16 สง เสรมิ สงั คมท่สี นั ตสิ ุขทุกคนมีสวนรวมสำหรับการพัฒนาท่ียั่งยนื และใหสามารถ เขาถงึ ความยุตธิ รรมสำหรับทุกคน ตลอดจนถึงสรา งสถาบันท่ีมีประสิทธิภาพ มีความรับผิดชอบในทุกระดับ (รอง) เปาหมายทเ่ี กยี่ วของกบั สหกรณ คอื เปน สวนสงเสริมใหเ กิดการตัดสนิ ใจทีต่ อบสนองกบั ส่งิ ท่ีเกิดข้ึน การมีสวนรว ม และเปนภาพตวั แทนท่ีแทจ รงิ ของกลมุ ประชากร 2.2 ยทุ ธศาสตรชาติ (แผนระดับท่ี 1)2 ยุทธศาสตรชาติมีวิสัยทัศน คือ “ประเทศไทยมีความมั่นคง มั่งคั่ง ยั่งยืน เปนประเทศพัฒนาแลว ดวยการพฒั นาตามหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียง” โดยมีเปา หมายการพฒั นาประเทศ คอื “ประเทศชาติ มั่นคง ประชาชนมีความสุข เศรษฐกิจพฒั นาอยางตอเนื่อง สังคมเปนธรรม ฐานทรัพยากรธรรมชาตยิ ั่งยืน” โดยยกระดบั ศักยภาพของประเทศในหลากหลายมติ ิ พัฒนาคนในทุกมิติและในทกุ ชวงวัยใหเปนคนดี คนเกง และมีคุณภาพ สรางโอกาสและความเสมอภาคทางสังคม สรางการเติบโตบนคุณภาพชีวิตที่เปนมิตรกับ สิ่งแวดลอม และมีภาครัฐของประชาชนเพื่อประชาชนและประโยชนสวนรวม การพัฒนาประเทศในชวง ระยะเวลาของยุทธศาสตรชาติ จะมุงเนนการสรา งสมดุลระหวางการพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดลอ ม ประกอบดวย 3 ยุทธศาสตร มีความเกีย่ วขอ งกับการพัฒนาสหกรณทุกยทุ ธศาสตร ดังนี้ 2 สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาต.ิ ยทุ ธศาสตรชาติ ฉบับประกาศราชกิจจานุเบกษา. [ออนไลน] http://www.nesdc.go.th/download/document/SAC/NS_PlanOct2018.pdf (สบื คน ขอมูล: 15 กนั ยายน 2565) แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570) | 5

2.2.1 ยทุ ธศาสตรช าตดิ านการสรา งความสามารถในการแขง ขนั (หลัก) 1) เปา หมาย (1) ประเทศไทยเปนประเทศท่ีพฒั นาแลว เศรษฐกิจเติบโตอยางมีเสถยี รภาพและยัง่ ยืน (2) ประเทศไทยมีขีดความสามารถในการแขง ขนั สงู ขน้ึ 2) ประเดน็ ยุทธศาสตร (1) การเกษตรสรางมลู คา ประเทศไทยเปนหนึ่งในผูเลน สำคญั ดานการผลิตและการคา สนิ คา เกษตรในเวทโี ลกดว ยพืน้ ฐานทางพืชเกษตรเขตรอ น และมีขอ ไดเปรยี บดานความหลากหลายทางชวี ภาพ ที่สามารถพัฒนาตอยอดโครงสรางธุรกิจการเกษตรดวยการสรางมูลคาเพิ่ม เนนเกษตรคุณภาพสูงและ ขับเคล่อื นการเกษตรดว ยเทคโนโลยแี ละนวตั กรรม ที่ใหความสำคัญกับการเพ่ิมผลติ ภาพการผลติ ทง้ั เชิงปรมิ าณ และมลู คา และความหลากหลายของสินคาเกษตร เพอ่ื รกั ษาฐานรายไดเดิมและสรางฐานอนาคตใหมท ี่สรา งรายไดสูง ทั้งเกษตรอัตลักษณพ ื้นถิ่น เกษตรปลอดภัย เกษตรชีวภาพ เกษตรแปรรูป และเกษตรอัจฉรยิ ะ เพื่อใหเกษตรกร มรี ายไดสงู ขน้ึ (2) อุตสาหกรรมและบรกิ ารแหงอนาคต อุตสาหกรรมและบรกิ ารไทยตองพรอมรบั มอื และสรางโอกาสจากความทาทายที่เกิดขึ้นจากการปฏิวัติอุตสาหกรรมครั้งที่ 4 ที่เปนผลของการหลอหลอม เทคโนโลยีดิจิทัล เทคโนโลยีชีวภาพ และเทคโนโลยีทางกายภาพเขาดวยกัน กอใหเกิดการเปลี่ยนแปลง ทางเศรษฐกิจและสงั คมอยางรวดเรว็ เปนวงกวา งและลกึ ซ้งึ ทั้งระบบอยา งท่ีไมเ คยปรากฏมากอน ประเทศไทย จึงจำเปนตองเปลี่ยนแปลงพื้นฐานโครงสรางอุตสาหกรรมและบริการ โดยสรางอุตสาหกรรมและบริการ แหงอนาคตที่ขับเคลื่อนประเทศไทยไปสูประเทศพัฒนาแลวดวยนวัตกรรมและเทคโนโลยีแหงอนาคต เพิ่มบุคลากรที่มีทักษะและความรูตามความตองการของตลาด สรางระบบนิเวศอุตสาหกรรมและบริการ ทเี่ หมาะสม และสนบั สนนุ การพัฒนาอุตสาหกรรมและบริการอยา งย่งั ยืน (3) พฒั นาเศรษฐกจิ บนพืน้ ฐานผปู ระกอบการยุคใหม สรา งและพฒั นาผปู ระกอบการยคุ ใหม ไมวา จะเปนผูประกอบการรายใหญ กลาง เลก็ วสิ าหกิจเรมิ่ ตน วิสาหกิจชมุ ชน หรือวสิ าหกจิ เพ่ือสงั คม รวมท้งั เกษตรกร ใหเ ปน ผูประกอบการยคุ ใหมท ี่มที ักษะและจติ วิญญาณของการเปน ผูประกอบการท่ีมีความสามารถ ในการแขงขันและมีอัตลักษณชัดเจน โดยมีนวัตกรรมใน 3 ดาน คือ นวัตกรรมในการสรางโมเดลธุรกิจ นวัตกรรมในเชิงสินคาและบริการ และนวัตกรรมในเชิงกระบวนการผลิตและบริการ พรอมท้ัง เปน นกั การคาที่เขมแข็งทีจ่ ะนำไปสกู ารสนบั สนุนการเปน ชาติการคา มีความสามารถในการเขา ถึงตลาดทัง้ ในและ ตางประเทศ เปน ผปู ระกอบการที่ “ผลิตเกง ขายเกง” หรอื “ซ้อื เปน ขายเปน” บริการเปนเลิศ สามารถขยาย การคา และการลงทุนไปตา งประเทศ รวมทงั้ สงเสริมใหผปู ระกอบการมีธรรมาภบิ าล 3) การบรรลเุ ปาหมายตามยุทธศาสตรช าติ การพัฒนาสหกรณในประเทศเพ่ือเพิ่มขีดความสามารถในการแขง ขัน โดยใหความสำคญั กับการพัฒนาตลอดโซคณุ คาของสหกรณทั้ง 7 ประเภท ตั้งแตตนทางทีม่ ีการนำเทคโนโลยี นวัตกรรมมาใช ในการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต บริการ กลางทางที่เปนการแปรรูปสรางมูลคาเพิ่ม การเพิ่มมูลคาของ ผลิตภัณฑของสหกรณ และปลายทางดานการตลาดและอุตสาหกรรมขั้นสูง การสงออกสินคาเกษตรและ 6 | แผนพฒั นาการสหกรณ์ ฉบับที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570)

ผลติ ภณั ฑอ ยางมปี ระสทิ ธิภาพ โดยอาศยั ขอไดเ ปรียบดานความหลากหลายทางชีวภาพทสี่ ามารถพัฒนาตอยอด การพัฒนาสหกรณดว ยเทคโนโลยแี ละนวตั กรรม ที่ใหค วามสำคญั กบั การเพ่มิ ผลิตภาพการผลิตทั้งเชิงปริมาณ และมูลคา และความหลากหลายของสนิ คาเกษตร ผลิตภัณฑข องสหกรณ เพ่ือรกั ษาฐานรายไดเดิมและสรางฐาน อนาคตใหมทีส่ รา งรายไดส งู โดยอาศยั การบูรณาการรว มกันของทกุ หนวยงานทเ่ี กีย่ วของ 2.2.2 ยทุ ธศาสตรชาตดิ านการสรา งโอกาสและความเสมอภาคทางสงั คม (รอง) 1) เปาหมาย (1) การลดความเหลอ่ื มลำ้ สรางความเปนธรรมในทุกมิติ (2) เพิ่มขีดความสามารถของชุมชนทองถิ่นในการพัฒนา การพึ่งตนเองและการ จัดการ ตนเองเพื่อสรา งสังคมคุณภาพ 2) ประเด็นยุทธศาสตร (1) ปรับโครงสรางเศรษฐกิจฐานราก พัฒนาการเกษตรใหเหมาะสมกับศักยภาพของ เกษตรกร ฐานทรพั ยากรและบริบทของพ้นื ท่ีและชมุ ชนทอ งถ่นิ โดยเนนระบบการจัดการตนเองของเกษตรกร และมีกลไกขับเคลื่อนเศรษฐกจิ ฐานราก เพื่อใหเกษตรกรเขาถึงฐานทรัพยากรการวิจัย ความรู ทั้งทางดาน เทคโนโลยีและนวัตกรรมเพื่อพัฒนาการผลิตและยกระดับเปนผูประกอบการตลอดหวงโซคุณคา และเพิ่ม ชองทางการตลาด และเชื่อมโยงการคาดวยเครือขายพันธมิตรและวิสาหกิจเพื่อสังคม กำหนดนโยบายและ กติกาเพื่อเพิ่มโอกาสของเกษตรกร พัฒนาเศรษฐกิจและสังคมบนฐานความหลากหลายทางชีวภาพและ ภูมิปญญาทอ งถิน่ รวมถึงสง เสริมการผลิตแปรรปู สนิ คาใหม ีเอกลกั ษณ และการจัดการในภาคบริการทีเ่ ชื่อมโยง กับฐานทรัพยากรของชุมชนเพื่อยกระดับเกษตรกรสูการเปนผูประกอบการธุรกิจขนาดกลางและขนาดยอม ในภาคการเกษตร 3) การบรรลุเปาหมายตามยุทธศาสตรชาติ การพัฒนาสหกรณการเกษตร การบรกิ าร และดานการเงินในดานการสรางโอกาสและ ความเสมอภาคทางสังคม เนนการปรับโครงสรางและพฤติกรรมทางสังคม เพื่อใหเกิดการสรางงานในพื้นท่ี โดยพลิกฟนโครงสรางทางสังคมควบคูไปกับการพัฒนาเศรษฐกิจฐานราก สงเสริมใหกลุมคนเศรษฐกิจฐานราก เขาถึงฐานทรัพยากรการวิจัย ความรู ทั้งทางดานเทคโนโลยีและนวัตกรรมเพื่อนำมาพัฒนาการผลติ การแปรรูป สรางมูลคา และยกระดับกลุมคนเศรษฐกิจฐานรากใหเปน ผูป ระกอบการทางการเกษตรและอื่น ๆ สนับสนุน การเขาถึงชอ งทางการตลาดในรปู แบบตาง ๆ ทั้งออนไลนและออฟไลน รวมท้ังเชื่อมโยงการคา ดวยเครอื ขาย พันธมติ รและความรวมมือของทุกภาคสวน เพ่อื ใหเกษตรกรสามารถพ่ึงพาตนเองไดแ ละมรี ายไดอยางมัน่ คง 2.2.3 ยุทธศาสตรชาติดา นการสรา งการเติบโตบนคณุ ภาพชวี ติ ทเ่ี ปนมิตรตอ สงิ่ แวดลอม (รอง) 1) เปาหมาย (1) อนุรักษแ ละรกั ษาทรพั ยากรธรรมชาติ สงิ่ แวดลอม และวฒั นธรรม ใหค นรนุ ตอ ไปไดใช อยา งยั่งยนื มีสมดลุ แผนพฒั นาการสหกรณ์ ฉบับที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) | 7

(2) ฟนฟูและสรา งใหมฐานทรัพยากรธรรมชาติและสิง่ แวดลอ ม เพื่อลดผลกระทบทางลบ จากการพฒั นาสงั คมเศรษฐกิจของประเทศ (3) ใชประโยชนแ ละสรางการเติบโต บนฐานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมใหสมดุล ภายในขีดความสามารถของระบบนเิ วศ 2) ประเด็นยุทธศาสตร (1) สรางการเติบโตอยางยั่งยืนบนสังคมเศรษฐกิจสีเขียว มุงเนนการพัฒนาสังคม เศรษฐกิจใหเตบิ โตและมีความเปนธรรมบนความสมดุลของฐานทรพั ยากรธรรมชาติและคุณภาพส่ิงแวดลอม ทด่ี ี ดวยเศรษฐกจิ ฐานชีวภาพ นำไปสูการยกระดับคุณภาพชีวิต เพิม่ ความเปนธรรมทางสังคม สามารถลดความเสยี่ ง ของผลกระทบดานสิ่งแวดลอมและลดปญหาความขาดแคลนของทรพั ยากรลงได โดยมีเปาหมายสูสังคมท่มี ี ระดบั คุณภาพชีวิตทส่ี ูงขึ้นแตม ผี ลกระทบตอสิง่ แวดลอมตำ่ ลง ผานแนวทางและมาตรการตาง ๆ เชน การบริโภค และการผลิตท่ีเปน มิตรกับสง่ิ แวดลอม เพ่ิมพื้นทีส่ เี ขียวและปาไม รักษาฐานทรัพยากรสัตวป าและความหลากหลาย ทางชวี ภาพ สงเสริมใหส ่งิ แวดลอ มมคี ุณภาพดีข้นึ คนมคี วามรบั ผิดชอบตอสังคม มีความเอือ้ อาทร และเสยี สละ เพ่อื ผลประโยชนส วนรวมของชาติ (2) สรางการเติบโตอยางย่ังยนื บนสังคมเศรษฐกจิ ภาคทะเล มุงเนน การใหความสำคญั กับการสรางการเติบโตของประเทศจากกิจกรรมทางทะเลที่หลากหลายควบคูไปกับการดูแลฐานทรัพยากร ทางทะเลและชายฝง ทั้งหมด ภายใตอำนาจและสิทธปิ ระโยชนข องประเทศทพี่ งึ มพี งึ ได เพื่อความเปน ธรรมและ ลดความเหลอื่ มล้ำทางสังคม โดยมงุ เนนการถายทอดองคความรเู รื่องทะเลท่ถี ูกตองและเพยี งพอ เพ่ิมมูลคาของ เศรษฐกจิ ฐานชีวภาพทางทะเล ปรับปรงุ และฟน ฟูทรพั ยากรทางทะเลและชายฝงทัง้ ระบบ พัฒนาและเพม่ิ สดั สวน กจิ กรรมทางทะเลที่เปนมติ รตอ ส่ิงแวดลอม (3) สรา งการเตบิ โตอยา งยงั่ ยนื บนสงั คมทีเ่ ปนมิตรตอสภาพภมู อิ ากาศ มงุ เนน ลดการปลอย กาซเรือนกระจก และสรางสังคมคารบอนต่ำ ปรับปรุงการบริหารจัดการภัยพิบัติทั้งระบบ และการสราง ขดี ความสามารถของประชาชนในการรบั มือและปรับตวั เพื่อลดความสูญเสยี และเสียหายจากภยั ธรรมชาติและ ผลกระทบท่ีเกี่ยวขอ งกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมอิ ากาศ พรอมท้ังสนับสนุนการลงทนุ ในโครงสรางพ้ืนฐาน ท่เี ปนมติ รตอ สภาพภมู อิ ากาศ (4) พัฒนาความมั่นคงทางน้ำ พลังงาน และเกษตรที่เปนมิตรตอสิ่งแวดลอม มุงเนน พฒั นาระบบจัดการน้ำท้ังระบบ เพ่ือใหเ กิดความม่นั คง เพ่ิมผลติ ผลในเรอ่ื งการจัดการและการใชน้ำทุกภาคสวน ดแู ลภยั พบิ ตั จิ ากนำ้ ทง้ั ระบบ พฒั นาความมนั่ คงทางพลังงานอยางเปน มิตรตอส่งิ แวดลอม เนนสงเสริมการใช พลังงานทดแทนและพลังงานทางเลือกที่คำนึงถึงการพัฒนาอยางเหมาะสมใหมปี ระสิทธิภาพ เพิ่มศักยภาพ และการใชพลงั งานทดแทนและพลงั งานทางเลือกในพนื้ ทใ่ี หเ กิดประโยชนส ูงสดุ พัฒนาความมัน่ คงการเกษตร ทีเ่ ปนมติ รตอส่งิ แวดลอมใหเปนฐานการผลิตอาหารท่มี น่ั คงและปลอดภัยและเปน ฐานการผลติ ท่มี ีผลิตภาพสูง 3) การบรรลเุ ปา หมายตามยทุ ธศาสตรช าติ การพัฒนาการเกษตรในดานสิ่งแวดลอมใหความสำคัญกับการอนุรักษ ฟนฟู ดิน น้ำ สิ่งแวดลอม และใชประโยชนจากทรัพยากรชีวภาพอยางสมดุล โดยยกระดับการขับเคลื่อนการดำเนินงาน 8 | แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570)

ดานเศรษฐกิจควบคูกับสิ่งแวดลอม การลดการปลอยกาซเรือนกระจกในภาคเกษตร สรางระบบเศรษฐกิจ หมุนเวยี น การนำวัสดเุ หลอื ใชทางการเกษตรกลับมาใชประโยชนอยางเต็มประสิทธิภาพ สรา งการรบั รู และ การมสี ว นรว มของทุกภาคสว นเกี่ยวกับการผลติ และการบริโภคอยางยัง่ ยืน 2.3 แผนระดับที่ 2 2.3.1 แผนแมบทภายใตย ทุ ธศาสตรช าต3ิ แผนแมบทภายใตยุทธศาสตรชาติเปนสวนสำคัญในการถายทอดเปาหมายและประเด็น ยุทธศาสตร ของยุทธศาสตรชาติลงสูแผนระดับตาง ๆ ในลักษณะที่มีการบูรณาการและเชื่อมโยงระหวาง ยทุ ธศาสตรชาติ ดานที่เกีย่ วของ เพ่ือใหสว นราชการสามารถนำไปใชเ ปนกรอบในการดำเนนิ การของหนวยงาน ที่เกย่ี วขอ ง ใหบรรลเุ ปา หมายการพัฒนาประเทศตามที่กำหนดไวในยทุ ธศาสตรช าตภิ ายในป 2580 โดยแผนแมบท ภายใตยุทธศาสตรชาติ มีทั้งหมด 23 ฉบับ เกี่ยวของกับการพัฒนาการสหกรณ จำนวน 3 ฉบับ ไดแก (03) การเกษตร (07) โครงสรางพืน้ ฐาน ระบบโลจิสติกสและดิจิทัล และ (16) เศรษฐกิจฐานราก แผนแมบ ทภายใตย ทุ ธศาสตรช าติ ประเด็นการเกษตร 1) เปา หมายระดบั ประเด็นของแผนแมบทฯ 1.1) ผลติ ภัณฑมวลรวมในประเทศในสาขาเกษตรเพิ่มขนึ้ 1.2) ผลิตภาพการผลิตของภาคเกษตรเพ่มิ ขึน้ 2) การบรรลเุ ปา หมายตามแผนแมบ ทฯ การพัฒนาดานการเกษตรเพื่อเพิ่มขีดความสามารถในการแขงขัน จะใหความสำคัญ กับการยกระดับการผลิตใหเขาสูคุณภาพมาตรฐานความปลอดภัย การใชประโยชนจากความโดดเดนและ เอกลักษณของสินคา เกษตร รวมถึงความหลากหลายทางชีวภาพในแตละพื้นที่ การพัฒนาสินคาเกษตรและ การแปรรปู สินคา เกษตร เพ่อื สรางมูลคาและคุณคาใหกบั สนิ คาเกษตร การประยุกตใชเทคโนโลยีและนวัตกรรม สมัยใหมในการผลิตและการจัดการฟารม นอกจากนี้ ยังมีการสนับสนุนและสงเสริมการพัฒนาโครงสราง พื้นฐานและระบบนิเวศของภาคเกษตร เพื่อเสริมสรางใหการพัฒนามีการเติบโตอยางตอเนื่องและเขมแขง็ เปน การวางรากฐานการพฒั นาในระยะยาวอนั จะนำไปสกู ารพัฒนาและแกไขปญ หาอยา งเปน ระบบ 3) แผนยอ ยของแผนแมบทฯ ท่ีเกยี่ วขอ ง 3.1) แผนยอ ยเกษตรอตั ลกั ษณพ้ืนถิ่น 3.1.1) แนวทางการพัฒนา (1) สงเสริมและพัฒนาผลิตภัณฑเกษตรอัตลักษณพื้นถิ่น ดวยการประยุกตใช ภมู ปิ ญ ญานวตั กรรมและเทคโนโลยีการพัฒนากระบวนการผลิตและบรรจุภัณฑเ พ่อื ใหม สี ินคาอตั ลกั ษณพื้นถิ่น ออกสตู ลาดสม่ำเสมอรวมถงึ สินคาเกษตรนอกฤดูกาล ตลอดจนสงเสรมิ การพัฒนาคณุ ภาพมาตรฐานที่ตอบสนอง ตอ ความตองการของผบู รโิ ภคทหี่ ลากหลาย 3 สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ. แผนแมบ ทภายใตยทุ ธศาสตรชาติ. [ออนไลน] http://nscr.nesdc.go.th/master-plans/ (สืบคน ขอ มูล: 15 กันยายน 2565) แผนพฒั นาการสหกรณ์ ฉบับที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) | 9

(2) สงเสริมการพัฒนาและยกระดับความสามารถของเกษตรกรและชุมชนในการ พัฒนาสินคาเกษตรอตั ลักษณพ้ืนถิ่น เพื่อสรางรายไดใหกับเกษตรกร และผูประกอบการวสิ าหกิจชุมชนทองถิ่น อยา งยง่ั ยืน (3) สรางอัตลักษณหรือนำเสนอเรื่องราวเกี่ยวกับแหลงกำเนิดใหกับสินคา รวมท้งั การสรา งความแตกตา งและโดดเดนของสนิ คา ในแตละทอ งถิน่ และสรางตราสนิ คาของเกษตรอตั ลกั ษณพ้ืนถ่ิน ตลอดจนใชป ระโยชนจากเอกลักษณแตละพืน้ ที่ในการเชื่อมโยงไปสูภาคการผลิตอื่น เชน การทองเท่ียวและ บริการ และสง เสริมการบริโภคสนิ คา เกษตรอัตลักษณพ ื้นถน่ิ ในระดบั ประเทศ และเพื่อการสง ออกไปยังตลาดโลก 3.1.2) เปา หมายของแผนยอ ย สนิ คาเกษตรอตั ลักษณพ้ืนถิน่ มีมูลคาเพมิ่ ขนึ้ 3.1.3) การบรรลเุ ปาหมายตามแผนยอยของแผนแมบทฯ การสง เสรมิ และพฒั นาสนิ คาเกษตรอตั ลกั ษณพ ้นื ถิน่ มุงเนนการเพ่ิมประสทิ ธิภาพ การผลติ โดยการวางแผนการผลติ กำหนดชนิดสินคา และพ้ืนทก่ี ารผลติ รวมถึงการบริหารจดั การกลุมเกษตรกร และสรางเครือขา ย สงเสริมการพัฒนาและยกระดับความสามารถของเกษตรกรและสถาบันเกษตรกรในการ พัฒนาสนิ คาเกษตรอัตลกั ษณพนื้ ถน่ิ ใหเ ปน สินคาเกษตรพรีเมีย่ ม การสรางมูลคา เพ่ิมใหกับสนิ คา เกษตรอตั ลักษณ พ้ืนถ่นิ ดว ยการสง เสรมิ การข้ึนทะเบียนสง่ิ บง ช้ที างภมู ิศาสตร (GI) และข้นึ ทะเบียนสินคาเกษตรอัตลกั ษณพ ื้นถนิ่ สรางตราสินคาหรอื นำเสนอเรื่องราวเก่ียวกับแหลงกำเนดิ สินคาพฒั นาคณุ ภาพมาตรฐานการรับรองสนิ คาและระบบ ตรวจสอบยอนกลับ พัฒนาบรรจภุ ัณฑ พัฒนาการแปรรูปผลิตภัณฑ รวมทั้งการสรางความแตกตา งและโดดเดน ของสนิ คา ในแตล ะทอ งถ่ิน ตลอดจนการพฒั นาตลาดสนิ คาเกษตรอตั ลักษณพ้ืนถ่ิน 3.2) แผนยอ ยเกษตรปลอดภยั 3.2.1) แนวทางการพฒั นา (1) สนับสนนุ การบริหารจดั การฐานทรัพยากรทางเกษตรและระบบการผลติ ทเ่ี ปนมิตร ตอสิ่งแวดลอม ทั้งจากการลด ละ เลิกการใชสารเคมีที่เปนอันตราย ตลอดจนสงเสริมการผลิตในระบบ เกษตรกรรมยั่งยืน อาทิ เกษตรผสมผสาน เกษตรธรรมชาติ เกษตรอินทรีย เกษตรทฤษฎีใหม และวนเกษตร เปนตน เพอ่ื ลดผลกระทบตอส่งิ แวดลอมไมม ีการปนเปอนของสารเคมีอันตรายในสนิ คาเกษตรและอาหารและ สรา งความปลอดภยั และมนั่ คงดานอาหารในระดบั ครวั เรอื น (2) พัฒนาระบบคุณภาพมาตรฐานความปลอดภัยและระบบการตรวจรบั รองคุณภาพ จากสถาบันที่มีความนาเชื่อถือในระดับตา ง ๆ รวมถึงการพฒั นาคุณคาทางโภชนาการของสินคาเกษตร และ อาหาร ตลอดจนพัฒนาระบบการตรวจสอบยอนกลับใหเปนที่ยอมรับกับความตองการของตลาดทั้งใน ประเทศและตางประเทศ (3) สงเสริมและสนับสนุนเกษตรกร ชมุ ชน ทองถนิ่ รวมถึงผูประกอบการใหสามารถ ผลิตสินคาเกษตรและอาหารที่มีคุณภาพมาตรฐาน ทั้งมาตรฐานที่เปนขั้นพื้นฐานตามหลักการปฏิบัติที่ดี ทางการเกษตร และพัฒนาตอยอดไปจนถึงมาตรฐานขั้นสูง เชน มาตรฐานเกษตรอินทรีย เปนตน ตลอดจน สงเสริมการวจิ ัยพัฒนาสินคา พรอมทั้งดูแลการผลิตอาหารภายใตมาตรฐานความปลอดภัย และการคุมครอง ผูบรโิ ภคและการคา ระดบั สากล 10 | แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบับที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570)

(4) สรางความตระหนักรูของผูผลติ และผูบริโภคถึงความสำคญั ของความปลอดภัย เพื่อสุขภาวะและโภชนาการที่เหมาะสม และการสงเสริมดานการขยายตลาดการบริโภคสินคาเกษตร และ อาหารปลอดภัย (5) สนบั สนุนการทำเกษตรอนิ ทรยี วิถชี าวบา นเพ่ือตอ ยอดสูเ กษตรอินทรียเชิงพาณิชย ควบคูก บั การขยายตลาดเกษตรอนิ ทรียท้ังในและตา งประเทศ 3.2.2) เปาหมายของแผนยอย สนิ คาเกษตรปลอดภยั มีมูลคาเพ่มิ ข้ึน 3.2.3) การบรรลุเปา หมายตามแผนยอ ยของแผนแมบ ทฯ การสงเสริมและพัฒนาสินคาเกษตรปลอดภัย ใหความสำคัญกับการวางแผน การผลิตที่มีประสิทธิภาพ การบริหารจัดการฐานทรัพยากรทางการเกษตรและระบบการผลิตที่เปนมิตรตอ สิ่งแวดลอม โดยสงเสริมใหเกษตรกรปรับเปลีย่ นวิธีการทำการเกษตร ลด ละ เลิก การใชสารเคมี และการใช สารเคมอี ยางถูกตองปลอดภัย การสรางมูลคาเพิ่มใหกับสินคา เกษตร โดยสนับสนุนใหเกษตรกรปรับเปลี่ยน มาทำการเกษตรที่ไมใชสารเคมีและเกษตรอินทรีย สงเสริมและสนับสนุนเกษตรกร ชุมชน ทองถิ่น และ ผูป ระกอบการ ใหผ ลติ สนิ คาเกษตรและอาหารท่ีมีคุณภาพ ท้งั มาตรฐานทเ่ี ปนขน้ั พน้ื ฐานตามหลักการปฏิบัติ ทางการเกษตรทีด่ ี (Good Agriculture Practices: GAP) และพัฒนาตอยอดสมู าตรฐานข้ันสงู เชน มาตรฐาน เกษตรอินทรยี รวมทงั้ สง เสริมการขยายตลาดการบรโิ ภคสินคา เกษตรและอาหารปลอดภยั 3.3) แผนยอ ยเกษตรชีวภาพ 3.3.1) แนวทางการพฒั นา (1) สนับสนุนการใชประโยชนจากการอนุรกั ษทรัพยากรชวี ภาพ พันธุพืช พันธุสตั ว และเชือ้ จุลนิ ทรีย เพ่ือนำไปสูการผลิตและขยายผลเพ่ือสรางมูลคาเพ่มิ (2) สงเสริมและสนับสนุนการผลิต การแปรรูป และการพัฒนาสินคาเกษตร และ ผลิตภัณฑจากฐานเกษตรกรรม และฐานทรัพยากรชีวภาพมีการยกระดับใหเกษตรกรเปนผูประกอบการ วิสาหกจิ การเกษตรขนาดกลางและเลก็ บนฐานทรพั ยากรชวี ภาพ ตลอดจนมกี ารใชฐานจากการทำเกษตรกรรม ยั่งยืน ซึ่งเปนระบบการผลิตที่คำนึงถึงระบบนิเวศสภาพแวดลอมและความหลากหลายทางชีวภาพเพื่อใช ประโยชนแ ละตอยอดไปสูสินคาเกษตรชีวภาพ ตลอดจนสนบั สนุนใหม กี ารนำวัตถุดิบเหลอื ทิ้งทางการเกษตร มาใชในอุตสาหกรรมและพลังงานทีเ่ กย่ี วเน่ืองกบั ชีวภาพไดอยางมีประสิทธภิ าพ (3) สงเสริมการปลูกพืชสมุนไพรใหเปนพืชเศรษฐกิจตามความเหมาะสมของ สภาพแวดลอมในแตละพื้นที่มุงแปรรูปเพือ่ ปอนในตลาดอุตสาหกรรมผลิตภัณฑเสรมิ อาหาร สินคาประเภท โภชนาเภสัช ผลิตภัณฑประเภทเวชสำอาง และผลิตภัณฑกลุมเครื่องสำอาง รวมถึงการสรางมูลคาเพ่ิม จากผลติ ภณั ฑส มุนไพรเพ่อื สรางมลู คา เพ่มิ (4) สง เสรมิ การทำการตลาดผา นการสรา งความรคู วามเขาใจเกยี่ วกบั ผลิตภัณฑจาก เกษตรชีวภาพ ตลอดจนประโยชนและสรรพคุณของสมุนไพรไทย โดยใชโ อกาสจากความตอ งการของผบู รโิ ภค ในปจ จุบนั ท่ีหันมาใสใจสขุ ภาพ และการรกั ษาสิ่งแวดลอ มทั้งตลาดภายในประเทศและตางประเทศ แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) | 11

3.3.2) เปาหมายของแผนยอ ย สินคาเกษตรชีวภาพมมี ูลคาเพิม่ ขนึ้ 3.3.3) การบรรลุเปาหมายตามแผนยอ ยของแผนแมบ ทฯ การสง เสริมและพฒั นาสินคาเกษตรชีวภาพ เนน การวางแผนและเพม่ิ ประสทิ ธิภาพ การผลิตโดยกำหนดชนิดและพื้นที่การผลิตที่เหมาะสม สนับสนุนการใชประโยชนจากทรัพยากรชีวภาพและ สมุนไพรเพื่อสรางมูลคาเพิ่ม โดยสงเสริมการแปรรูปสินคาเกษตรและอาหารยกระดับผลิตภัณฑสูสินคา พรีเมี่ยม รวมถึงสนับสนุนการนำวัตถุดิบเหลือใชทางการเกษตรมาผลิตเปนพลังงานทดแทนหรือพลังงาน ชวี ภาพ หรอื ผลติ ปยุ ตลอดจนมกี ารใชฐานจากความหลากหลายทางชีวภาพเพ่ือใชป ระโยชนและตอยอดไปสู การผลติ ในเชงิ อตุ สาหกรรม รวมทั้งสง เสริมการตลาดสนิ คา เกษตรชีวภาพและสมุนไพร 3.4) แผนยอ ยเกษตรแปรรูป 3.4.1) แนวทางการพัฒนา (1) สงเสริมการพัฒนาและใชวัตถุดิบและผลิตผลทางการเกษตรที่เชื่อมโยงไปสู กระบวนการแปรรปู ในอตุ สาหกรรมตอเน่ืองทเี่ กีย่ วขอ ง เพอื่ ใชเ ปน วตั ถดุ บิ ในการแปรรูปเปนผลิตภณั ฑใหมที่มี มูลคาสูงโดยการนำเทคโนโลยีและนวัตกรรมมาประยุกตใชในกระบวนการผลิตตลอดหวงโซอุปทานใหแก เกษตรกรและสถาบนั เกษตรกรเพ่อื เพ่ิมมูลคา สนิ คาเกษตร (2) สงเสริมการแปรรูปโดยประยกุ ตใชเทคโนโลยีและนวัตกรรม รวมถึงองคความรู และภูมิปญญาทท่ี ันสมยั มีประสทิ ธิภาพในการแปรรปู สรา งความแตกตา ง และเพิ่มมูลคาในผลติ ภัณฑและสนิ คา เกษตร รวมทงั้ การผลักดันเทคโนโลยแี ละนวตั กรรมการแปรรูปสินคาเกษตรขั้นสูงที่มีคุณคาเฉพาะและผลิตภัณฑ คณุ ภาพสูงท่ีสอดคลอ งกบั ความตองการของตลาดไปสกู ารผลติ เชงิ พาณิชย (3) สนับสนุนการนำเทคโนโลยี นวัตกรรมสมยั ใหมม าใชในกระบวนการผลติ หลงั การ เก็บเกี่ยวและการแปรรูป อาทิ บรรจุภัณฑอัจฉริยะควบคุมคุณภาพและความปลอดภัย ติดตามผลิตภัณฑ ระหวางขนสงและยดื อายุของอาหารและสินคา เกษตรในบรรจุภัณฑเ พ่อื เพิม่ มลู คา ใหแกส ินคา (4) สงเสริมการสรางตราสินคาและขยายชองทางการตลาดดวยระบบเทคโนโลยี สารสนเทศ รวมทั้งใหค วามสำคญั กับการสรางเคร่ืองหมายทางการคาและการปกปองสทิ ธิใน ทรัพยส ินทางปญ ญา 3.4.2) เปาหมายของแผนยอย สินคา เกษตรแปรรูปมมี ลู คา เพิม่ ข้ึน 3.4.3) การบรรลเุ ปา หมายตามแผนยอยของแผนแมบทฯ การสงเสริมและพัฒนาสินคาเกษตรแปรรูป เนนสงเสริมการแปรรูปขั้นตน และขั้นกลาง โดยประยุกตใชเ ทคโนโลยแี ละนวัตกรรม เพ่ือสรางความแตกตา งและเพม่ิ มูลคา ในผลิตภณั ฑและ สินคาเกษตร รวมถึงใหความสำคัญกับการผลิตวัตถุดบิ ที่มีคุณภาพและมาตรฐานเพ่ือเชื่อมโยงสูกระบวนการ แปรรูปขั้นสูงที่มีคุณคาเฉพาะ และผลิตภัณฑคุณภาพสูงท่ีสอดคลองกับความตองการของตลาดไปสูการผลิต เชิงพาณิชยและอุตสาหกรรมขั้นสูง ตลอดจนการขยายชองทางการตลาดและกระตุนความตองการใชและ บริโภคสนิ คาเกษตรแปรรูปคุณภาพสูง 12 | แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570)

3.5) แผนยอยเกษตรอจั ฉริยะ 3.5.1) แนวทางการพัฒนา (1) สง เสรมิ การพฒั นาพนั ธพุ ชื พันธสุ ตั ว ปจจัยการผลติ เครื่องจักรกลและอุปกรณ การเกษตร รวมทั้งเทคโนโลยีและนวัตกรรมการเกษตรแหงอนาคต อาทิ เกษตรแมนยำ เกษตรในรมและ เกษตรแนวตั้งเพื่อนำมาใชในกระบวนการผลิต และเพิ่มประสิทธิภาพการผลติ การเกษตรทั้งเชิงปริมาณและ คุณภาพ ตลอดจนเปนมิตรกบั ส่งิ แวดลอม รองรับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมอิ ากาศและทดแทน แรงงานภาคเกษตรท่ีลดลงและเขา สูสงั คมสงู อายุ (2) สนับสนุนและสงเสริมการทำระบบฟารมอัจฉริยะ โดยการถา ยทอดและสนบั สนนุ ใหเขาถึงองคความรูแ ละเทคโนโลยแี กเกษตรกรในราคาที่สามารถเขาถึงได ควบคูกับการใชเทคโนโลยีดิจิทลั และการใชประโยชนจ ากขอมลู ในการวางแผนการปรบั เปลยี่ นกระบวนการผลิตสนิ คาทีส่ อดคลองกบั ความตอ งการ ของตลาด เพื่อเพิ่มผลิตภาพการผลิตเพิ่มผลผลติ ทางการเกษตรในเชิงมูลคา และปริมาณตอพื้นที่สูงสุด และ ทดแทนการผลิตดงั้ เดิม 3.5.2) เปาหมายของแผนยอ ย สินคาท่ไี ดจ ากเทคโนโลยีสมัยใหม/อัจฉริยะมมี ูลคาเพิ่มข้ึน 3.5.3) การบรรลุเปา หมายตามแผนยอ ยของแผนแมบทฯ การสงเสริมและพัฒนาสนิ คาเกษตรอัจฉริยะ ใหค วามสำคัญกับการนำงานวิจัย และเทคโนโลยีมาใชป ระโยชนดานกระบวนการผลิต เครื่องจักรกลการเกษตรอัจฉริยะ เทคโนโลยกี ารเกษตร ดิจิทัล และการเพิ่มมูลคาสินคาดวยเทคโนโลยีสมัยใหม การสรางการรับรู เขาถึง ใชประโยชนและสงเสรมิ ขยายผลเทคโนโลยีเกษตรอัจฉริยะ การพัฒนา Smart Farmer การเกษตรอัจฉริยะ การพัฒนาการใช เครื่องจักรกลเกษตรอัจฉริยะ สงเสริมธรุ กิจการใหบริการดา นการเกษตรอจั ฉริยะ และสงเสริมการทอ งเท่ียว เชิงเกษตรอจั ฉรยิ ะ การสรา งแปลงเรยี นรเู กษตรอัจฉรยิ ะและแปลงใหญเ กษตรอจั ฉริยะ การพัฒนาการแปรรปู และการตลาดเกษตรอัจฉริยะ รวมถึงการสงเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีดิจิทัลเพื่อการบริหารจัดการเกษตร อจั ฉรยิ ะ ตลอดจนการพัฒนาระบบตลาดพาณชิ ยอิเลก็ ทรอนกิ ส 3.6) แผนยอยการพัฒนาระบบนิเวศการเกษตร (หลัก) 3.6.1) แนวทางการพัฒนา (1) เพมิ่ ประสิทธภิ าพและการจดั การฐานทรพั ยากรทางการเกษตรอนรุ กั ษและรักษา ฐานทรพั ยากรทางการเกษตรที่สำคัญเพ่ือสนับสนุนการสรา งมูลคา และความม่ันคงอาหาร อาทิ ทรัพยากรน้ำ ทรัพยากรดิน ใหมีความอุดมสมบูรณ การคุมครองที่ดินทางการเกษตร การจัดการน้ำ เพื่อการเกษตรและ ชุมชนอยางมีประสิทธิภาพ ตลอดจนใชประโยชนจากฐานขอมูลทรัพยากรทางการเกษตร เพื่อนำมาวางแผน การผลิตใหสอดคลองกับขอมูลสารสนเทศทางการเกษตร และนำไปสูการบริหารจัดการพื้นที่เกษตรกรรม อยา งเหมาะสมสอดคลอ งกับแผนทีเ่ กษตรเพ่อื การบรหิ ารจัดการเชงิ รกุ (2) สรางความมั่นคงอาหารใหกับครัวเรือนเกษตรกรและชุมชน โดยสรางความ มั่นคงดานอาหารและโภชนาการใหเ กดิ ข้นึ ในระดับครัวเรือน ชมุ ชน ทอ งถ่นิ และประเทศ สนบั สนุนใหชุมชน ทำการเกษตรของทองถิ่น เพื่อเปนแหลงอาหารของชุมชน ลดการพึ่งพาอาหารจากภายนอก สงเสริม แผนพฒั นาการสหกรณ์ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570) | 13

การทำการเกษตรตามหลักการปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อใหครัวเรือนสามารถพึ่งพาตนเองไดและ เปนฐานในการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมอยางยั่งยืน สนับสนุนใหหนวยงานของรัฐหรือทองถิ่นในพื้นที่มี บทบาทดำเนินการใหเกิดความม่ันคงดา นอาหารในมิตติ าง ๆ รวมถึงการดแู ลโภชนาการของประชาชนในทกุ ชว งวยั สรางเสถียรภาพดานรายไดของเกษตรกรและประชาชน เพื่อใหสามารถเขาถึงอาหารอยางเพียงพอและ เหมาะสม รวมทั้งการมีมาตรการรองรับสำหรับผูมีรายไดนอยใหสามารถเขาถึงสินคาเกษตรและอาหาร ไดอ ยา งทวั่ ถึง การติดตามการเปลี่ยนแปลงของราคาอาหารและผลกระทบ (3) พัฒนาระบบขอมูลสารสนเทศ และการเฝาระวังและเตือนภัยสินคาเกษตร สงเสรมิ ใหมีการพัฒนาระบบฐานขอมูลสารสนเทศการเกษตรที่มีมาตรฐานและครบวงจร ทั้งเรื่องเกษตรกร ขอ มลู อปุ สงคและอุปทานสินคาเกษตรทีม่ งุ เนนการตลาดนำการผลิตขอ มลู พ้ืนทีเ่ กษตรกรรม และขอมูลมูลคา สินคาเกษตร รวมทั้งการพัฒนาระบบติดตามเฝาระวังและวางระบบเตือนภัย และกลไกการจัดการปญหา ที่อาจจะเกิดขึน้ กับสินคาเกษตรและผลิตภัณฑในมิติตาง ๆ ท้ังดานอุปสงคและอุปทาน อาทิ เสถียรภาพราคา สินคา กฎระเบียบการคาระหวา งประเทศ ภัยพิบัติธรรมชาติ การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมอิ ากาศ ความมั่นคง อาหาร โดยกำหนดมาตรการรองรับมาตรการเตือนภัย มาตรการการปรับตัว ระบบสำรองอาหารในภาวะวิกฤต และการประกันความเสี่ยงใหทนั กับสถานการณ รวมทั้งใหเกษตรกรและผูใชประโยชนสามารถเขาถงึ ขอมลู ไดง าย ตลอดจนเชอ่ื มโยงขอ มลู ระหวางหนว ยงานท่ีมีประสิทธภิ าพ วิเคราะหแ นวโนมการผลิตสินคาเกษตร (4) สงเสริมการรวมกลุมเกษตรกร เพื่อสรางความเขมแข็งและพัฒนา เครือขาย ความรว มมือระหวางวิสาหกิจชุมชนและสหกรณ รวมถึงเช่ือมโยงไปถึงผูประกอบการภาคเอกชน และหนวยงาน ที่เกี่ยวของในการพัฒนาดานการผลิตและดานการตลาดของสินคาเกษตรและผลิตภัณฑ รวมทั้ง สนับสนนุ การขยายเครือขายธุรกิจของวิสาหกิจชุมชนและสหกรณ และสนับสนุนใหมีโอกาสในการเขาถึงแหลงทุน ภายใตเงอ่ื นไขที่ผอนปรนมากขนึ้ เพ่ือยกระดับการพฒั นาเกษตรกรไปสูการเปน ผูประกอบการเกษตรทม่ี คี วาม เขมแข็ง ตลอดจนการใหมีกลไกในการดูแลใหเกษตรกรไดรับประโยชนจากการรวมกลุมและการเพิ่มมูลคา สินคาเกษตรอยางแทจ รงิ (5) พัฒนาคุณภาพมาตรฐานสินคาและผลิตภัณฑ ยกระดับการผลิตสินคาและ ผลติ ภณั ฑใ หมคี ณุ ภาพมาตรฐานสอดคลอ งกับความตอ งการของตลาดหรือกลมุ ผูบริโภค รวมทั้งจัดใหมีระบบ การตรวจรับรองคุณภาพมาตรฐานสนิ คาเกษตรอยางเพียงพอ มีขั้นตอนการตรวจสอบที่รวดเร็วและมีราคา เหมาะสม รวมถงึ การวางระบบตรวจสอบยอนกลบั เพอ่ื สรางความเชือ่ มน่ั ใหก ับผบู รโิ ภค (6) สงเสรมิ ดานการตลาดสินคาเกษตรและผลิตภณั ฑการเกษตร โดยใชเทคโนโลยี และเคร่ืองมือตาง ๆ ในการสง เสรมิ และขยายตลาดสินคาเกษตรและผลติ ภณั ฑเกษตรในรปู แบบตา ง ๆ โดยการ ใชส อื่ แบบดั้งเดิมและบนอนิ เทอรเ น็ตท้ังในและตางประเทศ การจัดนทิ รรศการและงานแสดงสนิ คา การรณรงค ใหค วามรูความเขา ใจถึงคณุ คา หรือเรื่องราวของสนิ คาเกษตรและผลติ ภัณฑ และการสรา งตราสนิ คาไทยใหเปน ท่ยี อมรบั ระดับสากล รวมทัง้ สนับสนนุ การใชเทคโนโลยนี วัตกรรมและแนวคดิ สรา งสรรคใ นการออกแบบบรรจภุ ณั ฑ ใหมีความสวยงาม โดยคำนึงถึงประโยชนตอ การใชงานความตองการของผูบริโภค และสิ่งแวดลอม ตลอดจน ยกระดับการคุมครองทรัพยสนิ ทางปญ ญาท้ังในและตางประเทศตลอดหว งโซก ารผลิต 14 | แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570)

(7) อำนวยความสะดวกทางการคา และพฒั นาระบบโลจิสตกิ สก ารเกษตรเพ่มิ ประสิทธิภาพ การใหบรกิ ารทางการคาและอำนวยความสะดวกแกผปู ระกอบการใหมคี วามรวดเรว็ และไมเปนภาระคา ใชจ าย ในการทำธุรกรรมทางการคา รวมทัง้ การพฒั นาดา นโลจิสติกสก ารเกษตรเพอ่ื ลดการสญู เสยี ระหวางการขนสง ลดขน้ั ตอนและระยะเวลาในการสง สนิ คา ตลอดจนเตรยี มความพรอมของสถานท่เี กบ็ รวบรวม/รักษาคุณภาพ สนิ คาและผลิตภณั ฑเกษตรท่ไี ดคณุ ภาพและมาตรฐาน 3.6.2) เปาหมายของแผนยอย (1) ประสิทธภิ าพการผลติ สินคา เกษตรตอหนวยมีการปรบั ตัวเพ่ิมขึน้ (2) สถาบันเกษตรกร (สหกรณ วิสาหกิจชุมชน และกลุมเปาหมาย) ที่ขึ้นทะเบียน กบั กระทรวงเกษตรและสหกรณมคี วามเขมแขง็ ในระดับมาตรฐานเพ่มิ ขน้ึ 3.6.3) การบรรลเุ ปา หมายตามแผนยอยของแผนแมบ ทฯ ระบบนิเวศการเกษตรถือเปน ปจ จยั สนับสนนุ ทสี่ ำคัญของการพัฒนาภาคเกษตร เพื่อเสริมสรางขีดความสามารถในการแขงขัน โดยเนนการเพิ่มประสิทธิภาพและการจัดการฐานทรัพยากร ทางการเกษตร การสรางความมั่นคงทางอาหารและโภชนาการใหเกิดขึ้นในระดับครัวเรือน ชุมชน ทองถิ่น และประเทศ การพัฒนาระบบขอมูลสารสนเทศและการเฝา ระวงั และเตือนภยั สินคาเกษตร โดยสงเสริมใหมี การพัฒนาระบบฐานขอมูลสารสนเทศการเกษตรที่มีมาตรฐานและครบวงจร สงเสริมใหเกษตรกรมีการ รวมกลุมเพื่อพัฒนาดานการผลิตและการตลาดของสินคาเกษตรและผลิตภัณฑและยกระดับสูการเปน ผูประกอบการเกษตรที่มีความเขมแข็ง การวิจัยพัฒนาเทคโนโลยีและนวัตกรรมเพ่ือสนับสนุนภาคเกษตร รวมถึงการพัฒนาคุณภาพมาตรฐานสินคาและผลิตภัณฑที่สอดคลองกับความตองการของตลาดหรือ กลมุ เปาหมาย ตลอดจนสง เสรมิ และขยายตลาดสินคาเกษตรและผลิตภัณฑเ กษตรในรูปแบบตา ง ๆ ท้ังออนไลน และออฟไลน รวมท้งั การพัฒนาดา นโลจิสตกิ สก ารเกษตร แผนแมบทภายใตยุทธศาสตรช าติ ประเดน็ โครงสรา งพน้ื ฐานระบบโลจสิ ติกสแ ละดิจทิ ลั (รอง) 1) เปาหมายระดับประเดน็ ของแผนแมบทฯ ความสามารถในการแขง ขนั ดานโครงสรางพื้นฐาน ของประเทศดขี ้ึน 2) การบรรลเุ ปา หมายตามแผนแมบทฯ การพัฒนาภาคเกษตรในดานโครงสรางพื้นฐานทางการเกษตรจะเปนปจจัยสนับสนุน ท่สี ำคัญตอ การสรางความสามารถในการแขง ขันของประเทศใหด ขี ้ึน โดยเนนการเพ่ิมประสิทธภิ าพการบริหาร จดั การโลจสิ ติกสต ลอดโซอ ปุ ทานสนิ คาเกษตร ใหส อดรบั กับการขับเคล่ือนการยกระดบั การผลติ ทางการเกษตร เพ่ือสรางมูลคาใหส งู ขน้ึ และชว ยลดตนทนุ การผลิตสินคาเกษตร 3) แผนยอยของแผนแมบ ทฯ ท่เี กี่ยวขอ ง 3.1) แผนยอ ยโครงสรา งพน้ื ฐานดานคมนาคมและระบบโลจิสตกิ ส 3.1.1) แนวทางการพฒั นา เพ่มิ ประสิทธิภาพการบริหารจัดการโลจสิ ติกสต ลอดหวงโซ อุปทานทั้งภาคเกษตร ภาคอุตสาหกรรม และภาคบริการใหสอดรับกับการขับเคลื่อนการยกระดับการผลิต ทางการเกษตรเพื่อสรางมูลคาใหสูงขึ้น การพัฒนาอุตสาหกรรมและบริการดวยนวัตกรรมและเทคโนโลยี แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบับที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) | 15

แหงอนาคต พรอ มทัง้ สงเสรมิ ใหเ กิดการสรา งประโยชนจากหว งโซม ูลคาของสนิ คาและบรกิ าร และมกี ารดำเนนิ กิจกรรมดานโลจิสติกสที่มีความปลอดภัยและเปนมติ รกับส่ิงแวดลอมเพื่อสรางความไดเปรยี บในการแขง ขนั ดวยการลดตน ทุนเพิ่มผลติ ภาพและสรางมลู คาเพ่มิ ทางเศรษฐกจิ ไดอ ยา งยงั่ ยนื 3.1.2) เปา หมายของแผนยอ ย ตน ทนุ โลจิสติกสข องประเทศไทยตอ ผลิตภัณฑมวลรวม ในประเทศลดลง 3.1.3) การบรรลเุ ปา หมายตามแผนยอ ยของแผนแมบทฯ สราง ปรับปรุง และพัฒนาโครงสรางพื้นฐานหรือสิ่งอำนวยความสะดวก ดานโลจิสติกสการเกษตรของสถาบันเกษตรกร เชน ตลาดกลาง หองเยน็ และระบบเทคโนโลยีที่ทันสมัยใหม ี ความพรอ มและเพียงพอตอ การใหบริการในพื้นทีต่ ามเสนทางระเบียงเศรษฐกิจหรือจุดเปลี่ยนถายสินคา และ ดา นที่มีการขนถา ยสนิ คาเกษตร รวมถึงสนับสนุนสถาบนั เกษตรกรใหเ ปนผรู วบรวม กระจาย และขนถา ยสนิ คา เกษตร สงเสริมและพัฒนาเครือขายเกษตรกรสถาบันเกษตรกรใหมีการบริหารจัดการโลจิสติกสดวยระบบ อิเล็กทรอนิกส ประยุกตใ ชน วัตกรรมและเทคโนโลยีดานการเคลือ่ นยายสินคาเกษตรควบคูไปกับการเคล่ือนยาย ขอมูลโลจสิ ตกิ ส เพ่อื ใหส ามารถดำเนนิ การไดอ ยา งถกู ตอง รวดเรว็ และทนั เวลา แผนแมบทภายใตย ทุ ธศาสตรช าติ ประเด็นเศรษฐกจิ ฐานราก (รอง) 1) เปาหมายระดับประเด็นของแผนแมบทฯ รายไดของประชากรกลุมรายไดนอยเพิ่มข้ึน อยางกระจายและอยา งตอเนอื่ ง 2) การบรรลเุ ปาหมายตามแผนแมบทฯ การพัฒนาเศรษฐกิจฐานราก เนนการสรางความเปนธรรมและลดความเหลื่อมล้ำ ทางเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ โดยสงเสริมเศรษฐกิจระดับชุมชนทองถิ่นใหมีความเขม แข็งมีศักยภาพ ในการแขงขันสามารถพึ่งพาตนเองได โดยมุงเนนใหเกษตรกรรายยอยสามารถเปนผูประกอบการธุรกิจ การเกษตร ซ่งึ จะชวยยกระดับมาตรฐานการครองชีพและความเปนอยขู องเกษตรกรในชมุ ชนใหดขี ้ึน 3) แผนยอยของแผนแมบ ทฯ ทเ่ี กย่ี วขอ ง 3.1) แผนยอ ยการยกระดบั ศักยภาพการเปนผูป ระกอบการธรุ กจิ 3.1.1) แนวทางการพฒั นา (1) เสริมสรางองคความรูและพัฒนาทักษะใหกับกลุมผูมีรายไดน อย เพื่อยกระดับ สูก ารเปนผูประกอบการธุรกจิ โดยสรา งโอกาสและการเขาถงึ ขอ มูลขา วสารและความรูท้งั ทางดานเทคโนโลยี การจดั การ การบรหิ ารจดั การความเสย่ี ง และการตลาด มที กั ษะตา ง ๆ ทส่ี อดคลอ งและจำเปน ตอการยกระดบั เปนผูประกอบการมีความรูความเขาใจดานบัญชกี ารผลิต การควบคุมตนทุนการเพิ่ม ประสทิ ธิภาพการผลิต จัดการคุณภาพและมาตรฐานผลผลิตของตนใหสามารถมีคุณภาพสามารถแขงขันได สามารถเชื่อมโยงและ ผสมผสานบรู ณาการองคค วามรจู ากภูมิปญ ญาทองถ่ินรวมกับองคค วามรูทส่ี รา งขึ้นใหมม าปรับใชใหเหมาะสม กับภูมิสังคมของชุมชน ที่ครบวงจร ครอบคลุมทั้งตนน้ำ กลางน้ำ และปลายน้ำ โดยยึด แนวหลักปรชั ญาของ เศรษฐกิจพอเพยี ง 16 | แผนพฒั นาการสหกรณ์ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570)

3.1.2) เปาหมายของแผนยอ ย ศกั ยภาพและขดี ความสามารถของเศรษฐกิจฐานรากเพม่ิ ข้นึ 3.1.3) การบรรลุเปา หมายตามแผนยอยของแผนแมบทฯ การยกระดับศักยภาพการเปนผูประกอบการธุรกิจ เนนการเพิม่ พนู องคความรู และทักษะใหกับเกษตรกรเพ่ือเปนผูประกอบการธุรกิจการเกษตร ผานการสนับสนุนการชว ยเหลือทางวิชาการ ตา ง ๆ เพ่ือเสริมสรางองคความรูและทกั ษะที่สำคัญและจำเปนในการสรา งมลู คาเพม่ิ ใหกบั สินคาเพ่ือยกระดับ และขีดความสามารถในการแขง ขนั และกอ ใหเกิดการสรางรายไดด วยตนเอง 2.3.2 แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี 13 (พ.ศ. 2566-2570)4 แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติไดกำหนดประเด็นการพัฒนาโดยแบงออกเปน หมุดหมายทั้งสิ้น 13 หมดุ หมาย ทั้งนี้หมุดหมายท่ีเก่ยี วขอ งกับแผนพฒั นาการสหกรณประกอบดวย 2 หมดุ หมาย ไดแก หมุดหมายที่ 1 ไทยเปนประเทศชั้นนำดานสินคาเกษตรและเกษตรแปรรูปมูลคาสูง หมุดหมายที่ 7 ไทยมวี ิสาหกิจขนาดกลางและขนาดยอ มท่ีเขม แขง็ มีศักยภาพสูงและสามารถแขง ขันได ท้ังนีร้ ายละเอียดสำคญั ของแตล ะหมุดหมาย ดังนี้ หมุดหมายที่ 1 ไทยเปน ประเทศช้ันนำดา นสินคาเกษตรและเกษตรแปรรูปมูลคา สงู (หลกั ) 1.1) เปาหมายระดับหมุดหมาย 1.1.1) มลู คา เพมิ่ ของสินคา เกษตรและเกษตรแปรรปู สูงข้ึน 1.1.2) พัฒนาโครงสรางพ้ืนฐานและระบบบริหารจัดการเพือ่ คุณภาพและความย่ังยนื ของ ภาคเกษตร 1.1.3) เพิ่มศกั ยภาพและบทบาทของผูประกอบการเกษตรในฐานะหุนสว นเศรษฐกจิ ของ หว งโซอุปทานที่ไดร ับสว นแบงประโยชนอ ยางเหมาะสมและเปน ธรรม 1.2) กลยุทธการพัฒนา กลยทุ ธท ี่ 1 การประยกุ ตใ ชเทคโนโลยีและนวตั กรรมแบบมงุ เปาเพ่ือใหเ กดิ การยกระดับ กระบวนการผลิตและสรา งมลู คา เพ่มิ กลยทุ ธที่ 2 การสงเสรมิ การผลิตและการขยายของตลาด ของสนิ คาเกษตรและผลิตภัณฑ เกษตรแปรรูปที่มมี ลู คาเพ่ิมสูง กลยทุ ธท ่ี 3 การขยายผลรปู แบบเกษตรยงั่ ยนื ที่เปน มติ รกบั ส่งิ แวดลอมและมีมลู คา เพิม่ สงู กลยทุ ธท ี่ 5 การสง เสริมใหเอกชนลงทุนพัฒนาตลาดกลางและตลาดออนไลนส นิ คาเกษตร รวมถึงสินคา กลมุ ปศุสัตวและประมง กลยทุ ธที่ 7 การพฒั นาประสทิ ธภิ าพการบรหิ ารจดั การฟารมและกจิ กรรมหลงั การเกบ็ เก่ียว เพอื่ ลดตนทุนและเพิม่ มูลคาผลผลติ ของเกษตรกร กลยุทธท ่ี 10 การยกระดับขีดความสามารถของเกษตรกรและสถาบนั เกษตรกร 4 สภาพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ. รางแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบับที่ 13. (ออนไลน) https://www.nesdc.go.th/download/Plan13/Doc/Plan13_DraftFinal.pdf (สบื คนขอมูล: 15 กันยายน 2565) แผนพฒั นาการสหกรณ์ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570) | 17

หมุดหมายที่ 7 ไทยมีวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดยอมท่ีเขมแข็งมีศักยภาพสงู และสามารถ แขงขนั ได (รอง) 1.1) เปาหมายระดับหมุดหมาย 1.1.1) วิสาหกิจขนาดกลางและขนาดยอมมีสภาพแวดลอมที่เอ้ืออำนวยตอการเติบโต และแขงขันได 1.1.2) วิสาหกิจขนาดกลางและขนาดยอมมีศักยภาพสูงในการดำเนินธุรกิจสามารถ ยกระดบั และปรับตัวเขาสูก ารแขง ขันใหม 1.1.3) วิสาหกิจขนาดกลางและขนาดยอมสามารถเขาถึงและไดร บั การสงเสริมอยางมี ประสทิ ธิผลจากภาครฐั 1.2) กลยุทธก ารพฒั นา กลยุทธที่ 1 การพัฒนาระบบนิเวศใหเอื้ออำนวยตอการทำธุรกิจและการยกระดับ ความสามารถในการแขงขันของวิสาหกจิ ขนาดกลางและขนาดยอม กลยทุ ธท ี่ 4 การสง เสริมการพฒั นาวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดยอ มใหเ ปน ผูป ระกอบการ ในยคุ ดจิ ทิ ัล กลยทุ ธที่ 5 การยกระดบั ประสิทธภิ าพกระบวนการสงเสริมวสิ าหกจิ ขนาดกลางและขนาดยอม ของภาครฐั กลยทุ ธท ่ี 7 การสงเสริมวิสาหกิจเพ่อื สังคมใหมศี กั ยภาพการดำเนนิ การในเชงิ ธุรกจิ 2.4 แผนระดับที่ 3 2.4.1 ยทุ ธศาสตรก ารขับเคลื่อนการพฒั นาประเทศไทยดว ยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. 2564-25695 การขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศดวยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. 2564-2569 ประกอบดวย 4 สาขายทุ ธศาสตร คือ เกษตรและอาหาร สขุ ภาพและการแพทย พลังงาน วสั ดแุ ละเคมีชวี ภาพ และการทอ งเที่ยว และเศรษฐกิจสรางสรรค ซึ่งมีผลิตภัณฑมวลรวมภายในประเทศในป พ.ศ. 2561 รวมกัน 3.4 ลานลานบาท คิดเปนรอยละ 21 ของผลิตภัณฑมวลรวมในประเทศ (GDP) มีการจางแรงงานรวมกัน 16.5 ลานคน หรือ ประมาณครึ่งหน่งึ ของการจางงานรวมของประเทศ โดยอาศยั ความไดเ ปรียบของความหลากหลายทางชีวภาพ และวัฒนธรรมซึ่งเปนทุนพื้นฐานสำคัญในการพัฒนาประเทศและการเพิ่มคุณภาพชีวิตที่ดีใหกับประชาชน โดยยทุ ธศาสตรทเ่ี กีย่ วของกบั การพัฒนาสหกรณใ นประเทศไทยประกอบดว ย ยุทธศาสตรที่ 1 สรางความยั่งยืนของฐานทรัพยากรและความหลากหลายทางชีวภาพดวยการ จดั สมดุลระหวางการอนรุ กั ษแ ละการใชป ระโยชน 5 กระทรวงการอดุ มศกึ ษา วิทยาศาสตร วิจยั และนวัตกรรม. ยุทธศาสตร การขับเคลอื่ นการพฒั นาประเทศไทยดว ยเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. 2564-2569. [ออนไลน] https://waa.inter.nstda.or.th/stks/pub/2021/20210519-bcg-strategy-2564- 2569.pdf (สืบคน ขอมลู : 15 กันยายน 2565) 18 | แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570)

ยุทธศาสตรที่ 2 การพัฒนาชุมชนและเศรษฐกิจฐานรากใหเขมแข็งดวยทุนทรัพยากรอัตลักษณ ความคดิ สรา งสรรค และเทคโนโลยสี มัยใหม ยุทธศาสตรท ี่ 4 เสริมสรางความสามารถในการตอบสนองตอ กระแสการเปลย่ี นแปลงของโลก 2.4.2 แผนปฏบิ ตั ิการดานการเกษตรและสหกรณ พ.ศ. 2566-25706 แผนปฏิบัติการดานการเกษตรและสหกรณไดนำเสนอใหเห็นแนวโนมการเปลี่ยนแปลงของ สถานการณที่เกี่ยวของกบั การพัฒนาการเกษตรของประเทศไทย อาทิ การเปลี่ยนแปลงโครงสรางประชากร ตอกำลังแรงงานในประเทศไทย การเปลี่ยนแปลงภาวะเศรษฐกิจโลก และการเปลี่ยนแปลงสภาพภมู ิอากาศ โดยรา งแผนดังกลาวไดกำหนดวสิ ัยทัศน ซึ่งจะเปนเปา หมายของการพัฒนา คอื “เกษตรไทยสูเกษตรมูลคาสูง เกษตรกรรายไดสูง มีความมั่นคงในการประกอบอาชีพ” และกำหนดประเด็นการพัฒนาทั้งสิ้น 4 ประเดน็ โดยประเดน็ ทเ่ี กย่ี วของกับแผนพัฒนาการสหกรณ ไดแก 1) ประเดน็ การพฒั นาที่ 1 ยกระดับศักยภาพเกษตรกรและสถาบันเกษตรกรสูผูประกอบการ เกษตรแหงอนาคต โดยกำหนดเปาหมาย คือ เกษตรกรและสถาบันเกษตรกรเปนผูประกอบการเกษตรที่มี ความสามารถในการจดั การสนิ คาเกษตรตลอดหวงโซอ ุปทาน และมคี วามสามารถในการแขง ขันสูงในการขบั เคลือ่ น เปาหมายดังกลาวกำหนดแนวทางการพัฒนาสำคัญที่เกี่ยวของ คือ การเสริมสรางองคความรูแหงอนาคต การสง เสริมการรวมกลมุ เพอ่ื สรางความเขม แขง็ ใหเ กษตรกรและสถาบนั เกษตรกร รวมทง้ั การสงเสรมิ แรงจูงใจ ในการประกอบอาชพี เกษตรกรรม รวมท้งั สนับสนนุ ใหเขาถึงแหลงทนุ และแกไ ขปญ หาหน้เี กษตรกร โดยไดกำหนด ตัวชว้ี ดั สำคัญ ดงั นี้ (1) จำนวนสหกรณการเกษตรชั้น 1 ตามเกณฑก ารจดั ระดับความเขมแข็งสหกรณเพ่มิ ขึน้ (2) จำนวนวิสาหกจิ ชุมชนระดบั ดตี ามเกณฑการจัดระดบั ความเขมแขง็ วิสาหกจิ ชุมชนเพมิ่ ขนึ้ (3) จำนวนกลุม เกษตรกรช้นั 1 ตามเกณฑการจัดระดบั ความเขมแข็งของกลุมเกษตรกรเพิ่มข้ึน 2) ประเด็นการพัฒนาที่ 2 สงเสริมและพัฒนาการผลิตสินคาเกษตรและบริการมูลคาสูง โดยกำหนดเปาหมาย คือ สินคาเกษตรและบริการมีคุณภาพสูง มาตรฐานสูง ปลอดภัยสูง และมูลคาสูง โดยกำหนดแนวทางการพัฒนาที่สำคัญ เชน การยกระดับสินคาเกษตรและการตรวจสอบยอนกลับ รวมทัง้ สรา งการตระหนักรูของทั้งผูผลติ และผูบรโิ ภคใหเขาใจกระบวนการผลิตท่ีดแี ละการทำการเกษตรท่ีมีคุณภาพ ทั้งน้ี ไดกำหนดตวั ชีว้ ดั สำคัญ คอื (1) มูลคา สินคา เกษตรอัตลกั ษณพ น้ื ถิน่ เกษตรชวี ภาพ เกษตรปลอดภยั และเกษตรแปรรูปเพิ่มขึ้น (2) มูลคา ของฟารม /แปลงท่ีนำเทคโนโลยสี มัยใหมม าใชทั้งพชื ปศุสตั ว ประมง เพม่ิ ขนึ้ 6 กระทรวงเกษตรและสหกรณ. แผนปฏิบัตกิ ารดา นการเกษตรและสหกรณ พ.ศ. 2566-2570 แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570) | 19

ภาพท่ี 2 กรอบความเช่ือมโยงยทุ ธศาสตรแผนพฒั นาการสหกรณ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 256 20 | แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570)

66-2570)

บทที่ 3 บริบทของการสหกรณ และแนวโนมสถานการณที่สำคัญตอการพฒั นาการสหกรณ การจัดทำแผนพัฒนาการสหกรณ ฉบับที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) ไดนำสถานการณทั่วไป ผลการ พัฒนาสหกรณ บริบทการเปลี่ยนแปลงตาง ๆ ที่เกี่ยวของที่มีผลตอการพัฒนาสหกรณมาใชประกอบในการ จัดทำแผน โดยแบง สารสนเทศดา นสหกรณที่สำคัญออกเปน 6 สวน ไดแก สวนที่ 1 บรบิ ทการสหกรณใ นประเทศไทย สวนที่ 2 ผลการศกึ ษาการพัฒนาสหกรณในตา งประเทศ สวนท่ี 3 แนวโนมและความทาทายของการพฒั นาการสหกรณ สวนที่ 4 ผลการขบั เคลือ่ นแผนพฒั นาการสหกรณ ฉบบั ที่ 4 (พ.ศ. 2563-2565) สว นท่ี 5 ความเห็นคณะกรรมาธกิ ารการเกษตรและสหกรณ วุฒิสภา สวนท่ี 6 ความเหน็ คณะกรรมาธิการการเกษตรและสหกรณ สภาผูแทนราษฎร 3.1 บรบิ ทการสหกรณใ นประเทศไทย7 สหกรณใ นประเทศไทยแบง ออกเปน 2 กลุม หลกั 7 ประเภทสหกรณ ไดแก 1) สหกรณภาคเกษตร ประกอบดวยสหกรณ 3 ประเภท ไดแ ก 1.1) สหกรณก ารเกษตร 1.2) สหกรณประมง และ 1.3) สหกรณน ิคม และ 2) สหกรณนอกภาคการเกษตร ประกอบดวยสหกรณ 4 ประเภท ไดแก 2.1) สหกรณออมทรัพย 2.2) สหกรณร านคา 2.3) สหกรณบริการ และ 2.4) สหกรณเ ครดิตยูเนีย่ น โดยทุกสหกรณด ำเนินงานภายใต พระราชบัญญัติสหกรณ พ.ศ. 2542 และที่แกไขเพิ่มเติม โดยมีผลการดำเนินงานดานการสหกรณและ บทวิเคราะหในประเดน็ สำคญั ดงั นี้ 1) สหกรณมีจำนวนลดลงทั้งสหกรณภาคการเกษตรและนอกภาคการเกษตร โดยสหกรณ ภาคการเกษตรมีแนวโนมลดลงอยางตอเนื่อง นับตั้งแตป 2554 จากที่มีสหกรณภาคการเกษตร 3,943 แหง เหลือเพียง 3,363 แหง ในป 2564 ซึ่งลดลงกวา 580 แหง คิดเปนอัตราเฉลี่ยลดลงรอยละ 1.47 ตอป ขณะท่ี สหกรณน อกภาคการเกษตรเรมิ่ มแี นวโนมลดลงเล็กนอ ยตงั้ แตป  2559 จากจำนวน 3,273 แหง เหลือ 3,157 แหง ในป 2564 หรือลดลง 116 แหง คดิ เปนอัตราเฉลย่ี ลดลงรอยละ 0.71 ตอป (รายละเอยี ดในภาคผนวก ง.1) 2) จำนวนสมาชิกสหกรณภาคการเกษตรเริ่มมีแนวโนมลดลงอยางมีนัยสำคัญตั้งแตป 2561 โดยลดลงกวา 367,431 ราย จาก 6,677,500 ราย เหลือเพียง 6,310,069 ราย ในป 2564 คิดเปนอัตราเฉล่ีย ลดลงรอยละ 1.83 ตอป สำหรับจำนวนสมาชิกสหกรณนอกภาคการเกษตร มีจำนวนเพิ่มขึน้ เล็กนอ ยตั้งแตป 2561 จากท่มี ีสมาชิก 4,958,666 ราย เพิ่มเปน 5,053,826 ราย ในป 2564 หรอื เพมิ่ ขนึ้ 95,160 ราย โดยคิดเปน อตั ราเฉลยี่ เพิ่มขน้ึ รอ ยละ 0.64 ตอป 7 ศูนยเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสาร. สารสนเทศสหกรณป  2564. (ออนไลน) http://office.cpd.go.th/itc/index.php/infocpd/info-coop/coop-info (สบื คน ขอ มลู : 15 กันยายน 2565) แผนพฒั นาการสหกรณ์ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) | 21

3) โดยภาพรวมของการดำเนินธุรกิจของสหกรณในระยะเวลา 11 ป (ป 2554-2564) พบวา มปี รมิ าณธรุ กจิ ดานการใหเ งนิ กูมากท่ีสดุ คิดเปนรอยละ 57.80 ของปริมาณธรุ กิจทงั้ หมด รองลงมาเปนการรบั ฝากเงนิ คดิ เปนรอยละ 33.21 และการรวบรวมผลผลติ คดิ เปนรอยละ 3.93 ท้งั นี้ ธุรกจิ สินเชือ่ มีแนวโนมเตบิ โตมากขนึ้ ขณะที่ ธุรกิจดานการรวบรวมผลผลิต การแปรรูปสินคา การบริการ มีแนวโนมลดลงตั้งแตป 2562 (รายละเอยี ดในภาคผนวก ง. 2) 4) ดานผลประกอบการ พบวา จำนวนสหกรณทีม่ ีกำไรมีสัดสว นลดลง จากเดิมในป 2554 มีจำนวน สหกรณที่มีกำไรรอยละ 77.95 เหลือเพียง รอยละ 72.79 ในป 2565 โดยเฉพาะสหกรณภาคการเกษตร มีสัดสว นสหกรณท่มี กี ำไรลดลงอยา งมนี ยั สำคัญ รอยละ 8.54 จากเดิมรอยละ 73.20 ในป 2554 เหลือเพียง รอยละ 64.66 ในป 2565 สำหรับสหกรณนอกภาคการเกษตรมีสัดสวนสหกรณที่มีกำไรลดลงเล็กนอย รอ ยละ 2.30 จากเดิมรอยละ 84.31 ในป 2554 เหลอื รอยละ 82 ในป 2565 5) จำนวนชุมนุมสหกรณมีแนวโนมลดลงอยางตอเนื่อง นับตั้งแตป 2560 สอดคลองกับจำนวน สหกรณและสมาชิกสหกรณทั้งประเทศที่มีแนวโนมลดลงอยางตอเนื่องเชนกัน โดยมีสัดสวนปริมาณธุรกิจ ในการใหบริการรับฝากสูงที่สุด จำนวน 140,528.21 ลานบาท คิดเปนรอยละ 61.75 รองลงมาเปนการ ใหส นิ เชอ่ื จำนวน 80,862.24 ลานบาท คิดเปนรอยละ 35.53 สวนการดำเนินงานในดานอน่ื ๆ อยูที่ประมาณ ดานละรอยละ 1 ของปริมาณธุรกิจของชุมนุมสหกรณ ทั้งนี้ เมื่อพิจารณาการเติบโตของปริมาณธุรกิจของ ชุมนุมสหกรณ พบวา ปริมาณธุรกิจมีแนวโนมเพิ่มสูงขึ้นทุกป ดานผลประกอบการโดยรวมพบวา ชุมนุม สหกรณทีม่ กี ำไรมีสดั สวนลดลง รอยละ 10.02 จากเดิมในป 2554 รอ ยละ 64.49 เหลอื เพยี ง รอ ยละ 54.46 (รายละเอยี ดในภาคผนวก ง.4) 3.1.1 บรบิ ทสหกรณการเกษตร8 สหกรณการเกษตรจัดตั้งขึ้นในหมูผูมีอาชีพทางการเกษตร และจดทะเบียนเปนนิติบุคคล ตอ นายทะเบยี นสหกรณ โดยมจี ุดมงุ หมายเพ่ือสงเสริมใหส มาชกิ ดำเนินกิจการรวมกันแบบอเนกประสงคและ ชวยเหลือซึ่งกันและกันและสวนรวม โดยใชหลักคุณธรรมและจริยธรรมอันดีงามตามพื้นฐานของมนุษย เพื่อชว ยแกป ญหาของเกษตรกรสมาชิกในดานตาง ๆ ใหมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึน้ ทั้งทางดานเศรษฐกิจและสังคม ไดแก 1) การขาดแคลนเงินทุนในการประกอบอาชีพ ตองกูยืมจากพอคาหรือนายทุนในทองถิ่นซึ่งตองเสยี ดอกเบยี้ แพง 2) การขาดแคลนทด่ี ินทำกิน หรือมที ่ดี นิ นอย หรอื ไมม ีทีด่ นิ ทำกนิ เปนของตนเอง ตองเชาจากผูอ่ืน โดยเสียคาเชาแพงและถูกเอารัดเอาเปรียบจากการเชา 3) การผลิต ขาดความรูเกี่ยวกับการผลิตสมัยใหม ทถี่ กู ตอ ง ทำใหผ ลผลติ ต่ำไมคุมกบั การลงทุน นอกจากนนั้ ผลผลติ ทีไ่ ดไ มม คี ณุ ภาพและไมตรงกับความตอ งการ ของตลาด 4) การขาดปจจัยพื้นฐานทีจ่ ำเปน เชน ระบบชลประทาน การคมนาคมขนสง 5) ปญหาการตลาด ถกู เอารดั เอาเปรยี บในเรอ่ื งการชัง่ ตวง วัด และไมมที ่ีเก็บรกั ษาผลผลิตทำใหต อ งจำหนายผลผลิตตามฤดูกาล อีกท้งั ไมม ีรายไดเพ่ือนำมาเปนคาใชจ า ยในครอบครัวจงึ ถกู กดราคา และ 6) ปญ หาสังคม จากปญหาเศรษฐกิจ ขางตนสงผลตอสังคมในชุมชน ทำใหมีคุณภาพชีวิตและฐานะความเปนอยูต่ำกวาคนประกอบอาชีพอื่น 8 รายละเอยี ดในภาคผนวก ง 5.1 22 | แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบับที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570)

ขาดการศกึ ษา การอนามัย และขาดความปลอดภัยในทรัพยส ิน ซง่ึ ปญ หาเหลา น้สี หกรณก ารเกษตรจะสามารถ ชวยแกไขไดและเปนวิธีการท่ียั่งยืนภายใตนโยบายของรัฐบาลที่กระตุนเศรษฐกิจในระดับรากหญา โดยเนน ดานการเกษตรใหมีผลผลิตที่ขยายตัว สนับสนุนการผลิตสินคาเกษตรเพื่อการสงออก การใชเทคโนโลยี เพื่อลดตนทุนการผลิตและการปรับปรุงคุณภาพสินคาการเกษตรหลากหลายชนิด เพื่อลดความเสี่ยงของ ครวั เรอื นเกษตรกร และการแกป ญหาความยากจน 1) บทวเิ คราะหสหกรณก ารเกษตรมปี ระเดน็ สำคัญ ดังนี้ (1) ในรอบ 10 ปที่ผานมา จำนวนสหกรณการเกษตรมีแนวโนมลดลงอยางตอเนื่อง โดยลดลงเฉลี่ยรอยละ 1.59 ตอป เชนเดียวกับจำนวนสมาชิกของสหกรณการเกษตรที่มแี นวโนมลดลงอยาง ตอเนอื่ งเชน กนั โดยในป 2564 มจี ำนวนสมาชกิ ท้งั ส้นิ 6,112,704 คน (2) ปรมิ าณธรุ กิจของสหกรณก ารเกษตร ในป 2564 มจี ำนวนทง้ั สิ้น 320,586.22 ลานบาท ลดลงจากป 2563 รอ ยละ 5.39 (3) สหกรณการเกษตรสว นใหญม รี ะดบั ช้นั อยใู นระดับ “สหกรณร ะดบั ชั้น 2” โดยในป 2564 อยูในระดับชั้น 2 มากที่สุด จำนวน 2,441 สหกรณ คิดเปนรอยละ 58.23 รองลงมาเปนสหกรณระดับชั้น 4 จำนวน 918 สหกรณ คิดเปนรอยละ 21.90 และเปนสหกรณระดับชัน้ 1 จำนวน 487 สหกรณ คิดเปนรอยละ 11.62 และเปน สหกรณร ะดบั ช้ัน 3 จำนวน 346 สหกรณ คดิ เปน รอ ยละ 8.25 (4) สหกรณการเกษตรสวนใหญมเี สถยี รภาพทางการเงินอยูท่รี ะดบั “ม่นั คงตามมาตรฐาน” โดยจากการประเมนิ ฯ ในป 2563 พบวา สหกรณการเกษตรมเี สถยี รภาพทางการเงนิ อยทู ่รี ะดับมัน่ คงตามมาตรฐาน จำนวน 1,037 สหกรณ คิดเปนรอยละ 33.61 รองลงมาอยูในระดับต่ำกวามาตรฐาน จำนวน 723 สหกรณ คิดเปนรอยละ 23.44 ระดับมั่นคงดี จำนวน 686 สหกรณ คิดเปนรอยละ 22.24 และระดับมั่นคงดีมาก จำนวน 118 สหกรณ คิดเปน รอยละ 3.82 (5) การดำเนินงานของสหกรณการเกษตร ตั้งแตป 2555-2564 ธุรกิจสินเชื่อมีสัดสวน สูงที่สุด รองลงมา ไดแก ธุรกิจการรับฝากเงิน ธุรกิจการรวบรวมผลิตผล ธุรกิจการจัดหาสินคามาจำหนาย ธุรกิจแปรรูปผลิตผล และธุรกจิ การใหบ ริการและสงเสริมการเกษตร ตามลำดับ ทัง้ นี้ 4 ประเภทธรุ กิจมีการ หดตวั ลง ประกอบดว ย ธรุ กิจรวบรวมผลิตผล ลดลงรอ ยละ 35.77 ธุรกิจจดั หาสนิ คามาจำหนาย ลดลงรอ ยละ 27.26 ธรุ กจิ การใหบริการและสง เสรมิ การเกษตร ลดลงรอ ยละ 23.50 และธรุ กิจแปรรปู ผลติ ผลลดลงรอ ยละ 15.04 ขณะที่ 2 ประเภทธุรกิจมีการขยายตัวเพิม่ ขึ้น ไดแก ธุรกิจสินเชื่อ เพิ่มขึ้นรอยละ 44.26 และธุรกจิ รบั ฝากเงนิ เพ่ิมขน้ึ รอยละ 1.09 แผนพฒั นาการสหกรณ์ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) | 23

2) ประเด็นความทาทายของสหกรณการเกษตร จากผลการดำเนินงานที่ผานมา คณะทำงานกำหนดทิศทางการพัฒนาสหกรณก ารเกษตร9 ไดดำเนินการวิเคราะหสภาพแวดลอมในการดำเนินงานของสหกรณการเกษตร โดยสามารถกำหนดเปน ประเดน็ ความทาทายที่สหกรณก ารเกษตรควรดำเนินการในประเดน็ ดงั น้ี (1) การสง เสริมและสนบั สนุนทางดา นความรู ทกั ษะ เทคโนโลยที จี่ ำเปนตอ การยกระดับ คุณภาพในการผลติ การแปรรูป และการจดั จำหนายสินคาภาคการเกษตร (2) การผลกั ดันคุณภาพและมาตรฐานของสินคาการเกษตรใหเ ปนท่ียอมรับและตรงตาม ความตองการของตลาด สามารถแขงขนั ไดในระดับชาติและระดบั นานาชาติ (3) สรางความเขม แขง็ และความพรอมของขบวนการสหกรณในทุกมติ ริ องรบั และปรบั ตวั ตอสภาวะการเปลีย่ นแปลงในปจ จบุ ันและอนาคต (4) การสนับสนุนการเชอ่ื มโยงธรุ กิจและการจัดการ จากภาคเี ครอื ขายของขบวนการสหกรณ และทุกภาคสวนทีเ่ ก่ยี วของ (5) ทบทวนและปรับปรุงกฎหมาย ระเบียบ ขอบังคับที่เกีย่ วของตอการดำเนินงานของ สหกรณใหรองรบั ตอ การแขงขันในตลาดท้งั ในระดับชาติ และนานาชาติ (6) การนำระบบเทคโนโลยี นวัตกรรมและการขับเคลื่อนการสหกรณดวยขอมูล สารสนเทศที่มีคณุ ภาพเช่อื ถอื ได (7) ผลักดนั การจัดหาแหลงเงนิ ทนุ โดยการประสานหรือบูรณาการเครือขายของสหกรณ ภาคการเกษตร รวมกับสหกรณนอกภาคเกษตร โดยเฉพาะสหกรณออมทรัพย ที่มีเงินทุนที่เพียงพอสำหรบั การนำมาเปน แหลง ทุนสำหรับพฒั นาสหกรณในประเภทอื่น (8) ผลักดันใหสหกรณการเกษตรเปนผูใหบริการดานการเกษตรใหกับสมาชิก (service provider) ตลอดหวงโซอ ุปทาน 3.1.2 บรบิ ทสหกรณนคิ ม10 สหกรณนคิ ม เปนสหกรณที่จัดตง้ั ในเขตนคิ มสหกรณ เกิดจากการรวมตวั ของเกษตรกรทีไ่ ดร บั การ จัดสรรท่ีดินจากกรมสง เสรมิ สหกรณ โดยสหกรณนคิ มมวี ัตถุประสงคคลายคลงึ กบั สหกรณการเกษตร คือ มีการ ดำเนนิ ธุรกจิ ทใ่ี หบรกิ ารแกสมาชกิ คลา ยคลงึ กนั เชน ดา นสินเชอ่ื จัดหาปจจัยการผลติ และสิง่ ของที่จำเปน แปรรูป และสงเสริมการเกษตร แตมีสวนที่แตกตางกัน คือ เรื่องที่ดิน เพราะสหกรณการเกษตรมักจัดตั้งในพื้นท่ี ท่ีเกษตรกรมีทีด่ ินเปนของตนเองอยแู ลว จะมเี กษตรกรทเ่ี ชาทดี่ นิ ผูอนื่ ทำกินบา งเปนสว นนอ ย สว นในสหกรณนคิ ม รฐั เปนเจาของที่ดินในคร้ังแรกแลวจงึ นําไปจัดสรรใหแกเกษตรกรในภายหลงั เหตทุ ร่ี ฐั สนับสนุนใหมีการจัดตั้ง สหกรณข้ึนในนิคมเนอ่ื งจากรฐั มคี วามประสงคจ ะสง เสริมราษฎรท่ีเขามาอยใู นนคิ ม ใหมีอาชพี ทางการเกษตร ที่มั่นคงและมีรายไดสูงขึ้น สามารถดำรงชีพครอบครัวอยูไ ดตามอัตภาพ และมีสถาบนั ของตนเองในการเปน 9 ตามคำสง่ั ของคณะอนุกรรมการจัดทำแผนพฒั นาการสหกรณ ฉบับที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) 10 รายละเอยี ดในภาคผนวก ง 5.2 24 | แผนพฒั นาการสหกรณ์ ฉบับท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570)

สอ่ื กลางท่ีจะใหบรกิ ารดานความสะดวกตา ง ๆ แกส มาชกิ ซึง่ ทางราชการมนี โยบายท่จี ะจัดสหกรณนิคมใหเ ปน สหกรณข นาดใหญดำเนินธรุ กิจในรูปอเนกประสงค 1) บทวเิ คราะหสหกรณน คิ มมปี ระเด็นสำคัญ ดงั นี้ จากขอ มลู สถิติของกรมสง เสริมสหกรณ จำนวนสหกรณน ิคมในปจจบุ ันป 2564 ทีจ่ ดทะเบียน มีทั้งสนิ้ จำนวน 91 สหกรณ และเหลือท่ดี ำเนนิ การจรงิ (Active) จำนวน 85 สหกรณ (1) จำนวนสมาชกิ สหกรณน คิ มในแตละปม ีแนวโนมลดลง โดยในป 2564 มจี ำนวนท้ังสิ้น 185,240 คน (2) ปรมิ าณธุรกจิ ของสหกรณน คิ ม ตั้งแตป 2560-2564 มจี ำนวนคอนขา งคงท่ี (3) ระดับชั้นของสหกรณนิคมสวนใหญมีระดับชั้นอยูในระดับ “สหกรณระดับชั้น 2” โดยในป 2564 อยูในระดับชั้น 2 มากท่ีสดุ จำนวน 67 สหกรณ คิดเปนรอยละ 73.63 รองลงมาเปน สหกรณ ระดบั ชัน้ 1 จำนวน 15 สหกรณ คิดเปน รอยละ 16.48 เปน สหกรณระดับชน้ั 4 จำนวน 6 สหกรณ คิดเปนรอยละ 6.59 และเปน สหกรณระดบั ชน้ั 3 จำนวน 3 สหกรณ คดิ เปน รอยละ 3.30 (4) เสถียรภาพทางการเงินของสหกรณนิคม อยูในระดับต่ำกวามาตรฐานรอยละ 30.95 ระดับม่นั คงตามมาตรฐาน รอยละ 29.76 ระดับมน่ั คงดี รอยละ 19.05 และระดบั ตอ งปรับปรงุ รอยละ 1.19 (5) การดำเนินงานของสหกรณนคิ ม ตัง้ แต ป 2555-2564 ธรุ กจิ สินเชื่อมีสัดสวนสูงที่สุด รองลงมาธุรกิจการรับฝากเงิน ธุรกิจการรวบรวมผลิตผล ธุรกิจการจัดหาสินคามาจำหนาย ธุรกิจแปรรูป ผลิตผล และธุรกิจการใหบริการและสงเสริมการเกษตร ตามลำดับ ทั้งนี้ 4 ประเภทธุรกิจหดตัวลง ประกอบดวย ธุรกจิ รวบรวม ลดลงรอยละ 47.10 ธรุ กจิ จดั หาสินคามาจำหนา ย ลดลงรอ ยละ 22.74 ธรุ กจิ การ ใหบริการและสงเสริมการเกษตร ลดลงรอยละ 14.73 และธุรกิจรับฝากเงิน ลดลงรอยละ 1.63 ขณะท่ี 2 ประเภทธุรกจิ ขยายตัวเพ่ิมขนึ้ ไดแก ธุรกจิ สินเชื่อ เพ่มิ ขึ้นรอยละ 19.49 และธรุ กจิ แปรรูปผลิตผลเพ่ิมขึ้น รอ ยละ 68.96 2) ประเด็นความทา ทายของสหกรณนคิ ม จากผลการดำเนินงานที่ผานมา คณะทำงานกำหนดทิศทางการพัฒนาสหกรณนิคม11 ไดดำเนินการวิเคราะหสภาพแวดลอมในการดำเนินงานของสหกรณนิคม โดยสามารถกำหนดเปนประเดน็ ความทาทายทคี่ วรดำเนินการในประเด็น ดังน้ี (1) การสงเสริมการมีสว นรวมจากทกุ ภาคสวนเพื่อเปน กลไกในการดำเนินธุรกิจระหวาง สหกรณกบั สหกรณอ น่ื ทีม่ ีลักษณะเปนหวงโซ (2) การผลักดันคุณภาพและมาตรฐานของสินคาของสมาชิกสหกรณน ิคมใหเปนที่ยอมรับ และตรงตามความตอ งการของตลาด สามารถแขงขันไดในระดบั ชาตแิ ละระดับนานาชาติ (3) การสนบั สนนุ องคค วามรู เทคนิค เทคโนโลยี และปจ จยั อนื่ ๆ ท่เี กยี่ วขอ งใหเ หมาะสม ทง้ั มติ ิของอาชีพและตลาดทีต่ รงกบั ความตอ งการของสหกรณกลมุ นิคมในแตล ะพนื้ ที่ 11 ตามคำส่ังของคณะอนุกรรมการจัดทำแผนพฒั นาการสหกรณ ฉบับท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570) แผนพฒั นาการสหกรณ์ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570) | 25

(4) การสนับสนุนผลักดันเทคนิค วิธีการเพื่อยกระดับการสรางนวัตกรรมการสราง ทรัพยสินทางปญญา (5) การกำกับควบคุมปจจัยพื้นฐานทีส่ งผลตอการดำเนินธุรกจิ ของสหกรณใหเกิดความ เปนธรรม และเอื้อตอ การผลกั ดนั การสหกรณใหเขม แขง็ (6) การสนับสนุนการเชือ่ มโยงธุรกจิ และการจดั การ จากภาคเี ครือขายของขบวนการสหกรณ และทกุ ภาคสวนทีเ่ ก่ียวของ (7) ผลักดันใหสหกรณนิคมเปนผูใหบริการดานการเกษตรใหกับสมาชิก (Service Provider) ตลอดหวงโซอปุ ทาน 3.1.3 บรบิ ทสหกรณป ระมง12 สหกรณที่จัดตั้งขึ้นในหมูชาวประมง เพื่อแกไขปญหาและอุปสรรคในการประกอบอาชีพ ซึ่งชาวประมงแตละคนไมสามารถแกไขใหลุลวงไปไดตามลำพัง บุคคลเหลานี้จึงรวมกันโดยยึดหลักการ ชว ยตนเองและชวยเหลือซึ่งกันและกัน โดยสหกรณป ระสงคด ำเนนิ การ 1) ใหความรูทางดานวิชาการในเร่ือง การจัดหาวัสดุอุปกรณที่เหมาะสม และมีคุณภาพในการเพาะเล้ียง 2) การเก็บรกั ษาและการแปรรูปสัตวนำ้ แกสมาชิก และ 3) ใหความชวยเหลือทางดานธุรกิจการประมง คือ การจัดหาเงินทุนใหสมาชิกกูไปลงทุน ประกอบอาชีพ การจัดหาวัสดุการประมงมาจำหนาย การจัดจำหนายสัตวนำ้ และผลิตภัณฑสัตวน้ำ การรับฝาก เงนิ และสงเคราะหส มาชกิ เม่อื ประสบภัยพิบตั ิ 1) บทวิเคราะหส หกรณป ระมงมีประเดน็ สำคัญ ดงั น้ี จากขอมูลสถิติของกรมสงเสริมสหกรณ จำนวนสหกรณประมงในปจจุบันที่จดทะเบียน มที ง้ั หมด 96 สหกรณ และดำเนนิ การจรงิ (Active) จำนวน 70 สหกรณ (1) พบวาจำนวนสมาชิกของสหกรณป ระมงมจี ำนวนลดลง จากจำนวน 15,420 ราย ในป 2554 เหลอื เพยี ง 12,125 ราย ในป 2564 โดยลดลงรอ ยละ 21.37 (2) ธุรกิจประมงมีปจจัยทางเศรษฐกิจ และสภาพแวดลอมหลายดาน เชน ราคาน้ำมัน ตามชวงเวลามรสุม กฎหมายระหวางประเทศ ปญหาแรงงาน เปนตน มีผลตอปริมาณธุรกิจของสหกรณ ในแตละปแ ตอ ยางไรก็ตามเมอ่ื วเิ คราะหแนวโนม (Forecasting) พบวา การเตบิ โตของปริมาณธุรกิจมีแนวโนม เพิ่มขึน้ (3) สหกรณประมง สวนใหญมรี ะดับชั้นอยูในระดับ “สหกรณระดบั ช้นั 2” โดยในป 2564 อยูใ นระดับช้ัน 2 มากทสี่ ุด จำนวน 59 สหกรณ คดิ เปนรอ ยละ 59 รองลงมาเปน สหกรณร ะดับช้นั 4 จำนวน 28 สหกรณ คดิ เปนรอยละ 28 เปนสหกรณระดับช้นั 1 จำนวน 8 สหกรณ คดิ เปนรอยละ 8 และเปนสหกรณ ระดับชั้น 3 จำนวน 5 สหกรณ คิดเปนรอ ยละ 5 (4) สหกรณประมงสวนใหญมีเสถียรภาพทางการเงินอยูที่ระดับ “มั่นคงตามมาตรฐาน” ซึ่งจากการวิเคราะหขอมูลเชิงลึก พบวาสหกรณประมงที่อยูในระดับมั่นคงดี และมั่นคงดีมาก เปนสหกรณ 12 รายละเอยี ดในภาคผนวก ง 5.3 26 | แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบับท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570)

ประมงทเ่ี ปน กลุมประมงน้ำเค็มอยูในพืน้ ที่ภาคตะวันออกและภาคใต โดยเปนจังหวัดท่ีมีพน้ื ทต่ี ิดทะเล สวนท่ีอยู ในระดบั ตองปรบั ปรุงลงไป สวนใหญเปนพืน้ ทไ่ี มต ิดทะเล โดยเปนสหกรณป ระมงทีเ่ ปนกลมุ ประมงน้ำจดื เปน หลกั (5) จากป 2555 จนถึงป 2564 ธรุ กจิ ของสหกรณประมงเพ่ิมขน้ึ ทกุ ธรุ กิจ โดยปริมาณธุรกิจ ที่เพ่ิมขึน้ สูงทีส่ ุดคอื ธรุ กจิ แปรรปู เพิ่มขึ้นรอยละ 4,829 ธุรกิจรวบรวมเพม่ิ ข้นึ รอ ยละ 551 2) ประเดน็ ความทาทายของสหกรณประมง จากผลการดำเนินงานที่ผานมา คณะทำงานกำหนดทิศทางการพัฒนาสหกรณประมง13 ไดดำเนินการวิเคราะหสภาพแวดลอมในการดำเนินงานของสหกรณประมง โดยสามารถกำหนดเปน ประเด็น ความทาทายท่ีควรดำเนินการในประเดน็ ดังนี้ (1) ผลักดันการแกไข ทบทวน หรือตรากฎหมาย ระเบียบ ขอ บงั คับที่รองรับการดำเนินธุรกิจ การประมงในปจจุบัน ใหสนับสนุนตอสหกรณประมงใหสามารถแขงขันทางการทำประมงน้ำจืด น้ำเค็ม ในระดบั ชาตแิ ละระดับสากล (2) การสนับสนุนกลไกเพ่ือสนบั สนุนธุรกิจประมงท้ังในดานองคความรู เทคโนโลยี เงินทุน รวมถึงธุรกิจและตลาด ใหครบถว นตั้งแตต น นำ้ กลางน้ำ ปลายน้ำของกระบวนการผลติ สินคาประมง (3) การกำกับ ติดตาม และสนับสนุนปจจัยที่ชวยสนับสนุนสมาชิกและสหกรณการประมง ใหเ พียงพอและเกดิ การใชประโยชนสงู สุด 3.1.4 บรบิ ทสหกรณออมทรพั ย1 4 สหกรณท ่จี ัดตั้งขนึ้ โดยมีวตั ถปุ ระสงคเพื่อสง เสริมใหสมาชิกทอี่ ยูในอาชีพเดียวกันหรือวาอาศัย อยูในชมุ ชนเดียวกัน รจู ักการออมทรัพยและใหก ยู ืมเมอ่ื เกิดความจำเปน หรือเพ่อื กอใหเ กิดประโยชนงอกเงยและ สงเสริมหลักการชวยตนเอง รวมถึงการชวยเหลือซ่ึงกันและกัน ซึ่งจะทำใหสมาชิกมีแหลงเงินฝากและเงินกู รูจกั เก็บออมเงนิ และไมต อ งไปกูเงินนอกระบบ ซง่ึ ทำใหส ถาบันครอบครัวมคี วามม่ันคงข้นึ โดยสหกรณอ อมทรพั ย มีวตั ถปุ ระสงคหลักในการดำเนินการ ไดแก 1) สง เสรมิ การออมทรัพย 2) การใหเ งินกูแกสมาชิก 1) บทวเิ คราะหสหกรณออมทรพั ยมปี ระเดน็ สำคัญ ดงั นี้ จากขอมูลสถิติของกรมสงเสริมสหกรณ จำนวนสหกรณออมทรัพยในปจจุบันท่ีจดทะเบียน มีท้ังหมด 1,479 สหกรณ และดำเนินการจริง (Active) จำนวน 1,405 สหกรณ (1) จำนวนสหกรณออมทรัพยเริ่มลดลงเล็กนอยอยางไมมีนัยสำคัญ นับตั้งแตป 2559 เปนตนมา (2) จำนวนสมาชกิ ของสหกรณออมทรพั ยใ นภาพรวมตงั้ แตป 2554-2564 มแี นวโนม เพม่ิ ขน้ึ จากเดิมจำนวน 2.64 ลานคน เปน 3.15 ลา นคน หรือเพิม่ ข้นึ กวารอ ยละ 19.32 (3) ปริมาณธุรกจิ ของสหกรณออมทรัพยใ นภาพรวมตงั้ แตป  2554-2564 มีแนวโนม เพิ่มขึน้ จากเดมิ จำนวน 1.62 ลานลานบาท เปน 1.86 ลา นลา นบาท เพม่ิ ข้นึ กวา รอ ยละ 12.90 13 ตามคำสง่ั ของคณะอนุกรรมการจดั ทำแผนพฒั นาการสหกรณ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570) 14 รายละเอียดในภาคผนวก ง 5.4 แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบับท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570) | 27

(4) ในป 2562-2564 สหกรณออมทรัพย สวนใหญมีระดับชั้นอยูในระดับ “สหกรณ ระดบั ชน้ั 1” โดยในป 2564 อยูในระดบั ชน้ั 1 มากท่ีสุด จำนวน 910 สหกรณ คิดเปน รอ ยละ 61.32 รองลงมา เปนสหกรณระดับชั้น 2 จำนวน 479 สหกรณ คิดเปนรอยละ 32.28 เปนสหกรณระดับชั้น 4 จำนวน 65 สหกรณ คดิ เปนรอยละ 4.38 และเปนสหกรณร ะดบั ช้นั 3 จำนวน 30 สหกรณ คิดเปน รอ ยละ 2.02 (5) สหกรณออมทรัพยสว นใหญมเี สถียรภาพทางการเงนิ อยูท่ีระดบั “มั่นคงด”ี และ “ม่นั คง ดีมาก” โดยมเี สถียรภาพทางการเงินอยูทรี่ ะดบั มน่ั คงดี รอ ยละ 60.88 รองลงมาอยใู นระดับมั่นคงดมี ากรอยละ 23.93 (6) ผลประกอบการของสหกรณอ อมทรพั ย มกี ำไรสทุ ธิเพิม่ ขนึ้ อยางตอเนือ่ งตง้ั แตป  2555-2563 2) ประเด็นความทาทายของสหกรณอ อมทรพั ย จากผลการดำเนินงานท่ผี า นมา คณะทำงานกำหนดทิศทางการพัฒนาสหกรณอ อมทรัพย15 ไดดำเนินการวิเคราะหสภาพแวดลอมในการดำเนินงานของสหกรณออมทรัพย โดยสามารถกำหนดเปน ประเดน็ ความทาทายที่ควรดำเนนิ การในประเดน็ ดังนี้ (1) ผลักดันการแกไข ทบทวน หรือตรากฎหมาย ระเบียบ ขอบังคับเพื่อเพิ่มขอบเขต การดำเนินธรุ กิจหรอื การหารายไดจากการลงทุนในมิติอ่ืน ๆ โดยมงุ ประโยชนท ี่เกิดขนึ้ แกส มาชกิ สหกรณ และ สหกรณสมาชิกเปน สำคญั (2) การสนับสนุนการใชดิจทิ ัลเทคโนโลยี และการบรหิ ารจัดการบนฐานขอ มูลมาใชในการ บริหารและตัดสินใจ รวมถึงการกำกับควบคุมการเพิ่มผลิตภาพของระบบงานภายในตาง ๆ เพื่อยกระดับ สหกรณสกู ารเปนองคกรประสทิ ธิภาพสงู (3) การทบทวนและปรับปรงุ บทบาทขององคประกอบตาง ๆ ของขบวนการสหกรณ รวมถงึ ผูมีสวนไดสวนเสียตาง ๆ ใหเกิดการทำงานรวมกันอยางบูรณาการ เพื่อสงเสริม สนับสนุนในทุกมิติทั้งใน ดานการเงนิ และไมใ ชการเงนิ (4) สรางระบบการกำกับ ติดตาม เพื่อควบคุมการดำเนินธุรกิจสหกรณออมทรัพย ใหมมี าตรฐานและสามารถแขง ขนั กับสถาบันทางการเงินไดทัง้ สถาบันการเงนิ เฉพาะกิจและภาคเอกชน (5) กำหนดตวั วดั ผลของการดำเนนิ การสหกรณตามอดุ มการณสหกรณท่ีสะทอนตอผลลัพธ ปลายทางในระดับประเทศ (6) สงเสริมการนำแนวทางการดำเนินงานดวยหลกั ธรรมาภบิ าล การบรหิ ารความเสย่ี ง และ การดำเนนิ งานตามกฎ ระเบียบ ขอบังคับ (GRC: Governance Risk and Compliance) (7) สงเสริมใหส มาชิกมีการวางแผนทางการเงิน โดยมุงเนนการออมเพือ่ ใหส มาชิกมีความ มน่ั คงทางการเงนิ ซง่ึ จะสง ผลตอ คุณภาพชวี ิตท่ดี ี 15 ตามคำสง่ั ของคณะอนุกรรมการจดั ทำแผนพัฒนาการสหกรณ ฉบับท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570) 28 | แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570)

3.1.5 บริบทสหกรณเ ครดติ ยเู นยี่ น16 สหกรณเครดิตยูเนี่ยน เปนสหกรณอเนกประสงค ตั้งขึ้นโดยความสมคั รใจของสมาชิกที่อยูใน วงสมั พันธเดียวกนั เชน อาศัยในชุมชนเดยี วกัน ประกอบอาชพี เดียวกัน หรอื ในสถานทเ่ี ดยี วกนั หรือมกี ิจกรรม รวมกันเพื่อการรูจักชวยเหลือตนเองอยางตอเนื่อง โดยมุงเนนใหสมาชิกประหยัดและออม เพื่อการรูจัก ชวยตนเองเปน เบอ้ื งตน และเปน พื้นฐานในการสรา งความมัน่ คงแกตนเองและครอบครัว โดยสหกรณเ ครดิตยูเนี่ยน มีวตั ถปุ ระสงคห ลักในการดำเนนิ การ ไดแ ก 1) สงเสรมิ การออมทรพั ย 2) การใหเ งนิ กูแ กสมาชิก 1) บทวิเคราะหส หกรณเ ครดิตยูเน่ียนมีประเดน็ สำคญั ดงั น้ี จากขอมูลสถิติของกรมสงเสริมสหกรณ มีจำนวนสหกรณเครดิตยูเนี่ยนในปจจุบัน ทจี่ ดทะเบยี นและดำเนนิ การจรงิ (Active) จำนวน 611 สหกรณ (1) จำนวนสหกรณเครดติ ยูเน่ยี นทด่ี ำเนนิ การอยจู ริง (Active) ในภาพรวมตัง้ แตป  2554-2564 มีแนวโนมเพิม่ ขนึ้ อยา งตอ เน่อื ง เชนเดยี วกับจำนวนสมาชิกท่ีมีแนวโนม เพ่มิ ข้ึนเชน กนั (2) ปริมาณธรุ กจิ ของสหกรณเ ครดติ ยเู นย่ี นตั้งแตป  2555-2564 ในภาพรวมมแี นวโนม ลดลง อยางมีนัยสำคัญ ตรงกนั ขามกบั จำนวนสมาชกิ ทม่ี แี นวโนม เพิ่มข้นึ (3) สหกรณเครดติ ยูเน่ยี น สวนใหญมีระดบั ช้ันอยูใ นระดบั “สหกรณระดับช้นั 2” โดยในป 2564 อยูใ นระดบั ชัน้ 2 มากที่สดุ จำนวน 397 สหกรณ คิดเปน รอ ยละ 65 รองลงมาเปนสหกรณร ะดับช้ัน 1 จำนวน 150 สหกรณ คิดเปนรอยละ 25 เปนสหกรณระดบั ช้ัน 3 จำนวน 36 สหกรณ คิดเปนรอยละ 6 และ เปนสหกรณระดบั ชัน้ 3 จำนวน 29 สหกรณ คดิ เปนรอยละ 5 (4) การดำเนินงานของสหกรณเครดิตยูเนี่ยน นับตั้งแตป 2555-2564 มีรายไดรวมอยูที่ 380,703.55 ลานบาท และสัดสว นรายไดท่ีสูงทส่ี ุดมาจากธรุ กจิ สนิ เชอื่ ซงึ่ มสี ัดสวนสงู ถงึ รอ ยละ 48 หรือคิดเปน รายไดร วมอยูท ่ี 183,176.64 ลา นบาท (5) ผลประกอบการของสหกรณเครดติ ยเู นยี่ น พบวา มผี ลกำไรในภาพรวมเปนแนวโนม ทดี่ ี 2) ประเด็นความทา ทายของสหกรณเครดติ ยูเนยี่ น จากผลการดำเนินงานที่ผานมา คณะทำงานกำหนดทิศทางการพัฒนาสหกรณเครดิตยูเนี่ยน17 ไดดำเนินการวิเคราะหสภาพแวดลอมในการดำเนินงานของสหกรณเครดิตยูเนี่ยน โดยสามารถกำหนด เปนประเด็นความทา ทายท่คี วรดำเนนิ การในประเด็น ดงั นี้ (1) พัฒนามาตรฐานดานการบริหารจัดการทรัพยากรบุคคล ใหมีขีดความสามารถ องคความรู จิตสำนึกและทศั นคติทต่ี รงตามเจตนารมณในการดำเนินธรุ กจิ และอดุ มการณส หกรณ (2) ผลักดันการแกไข ทบทวน หรือตรากฎหมาย ระเบียบ ขอบังคับเพื่อเพิ่มขอบเขต การดำเนนิ ธรุ กจิ หรอื การหารายไดจ ากการลงทนุ ในมติ อิ ืน่ ๆ โดยมุงประโยชนท่ีเกิดขนึ้ แกสมาชิกสหกรณ และ สหกรณส มาชกิ เปน สำคัญ 16 รายละเอียดในภาคผนวก ง 5.5 17 ตามคำสัง่ ของคณะอนุกรรมการจดั ทำแผนพฒั นาการสหกรณ ฉบับที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) แผนพฒั นาการสหกรณ์ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570) | 29

(3) การสนับสนุนการใชเทคโนโลยี นวัตกรรม และการบริหารจัดการบนฐานขอมูลมาใช ในการบริหารและตัดสินใจ รวมถึงการกำกับ ควบคุม การเพิ่มผลิตภาพของระบบงานภายในตาง ๆ เพื่อยกระดับ สหกรณส กู ารเปนองคกรประสทิ ธภิ าพสงู (4) การทบทวนและปรับปรุงบทบาท โครงสราง และองคป ระกอบตางๆ ของขบวนการสหกรณ รวมถึงผูมีสวนไดสวนเสียตาง ๆ ใหเกิดการทำงานรวมกันอยางบูรณาการเพื่อสงเสริมสนับสนุนในทุกมิติ ทั้งในดานการเงินและไมใ ชการเงิน (5) สรา งระบบการกำกับ ตดิ ตาม เพื่อควบคุมการดำเนินธุรกิจสหกรณ ใหมีมาตรฐานและ สามารถแขงขันกับสถาบนั ทางการเงนิ ไดท ้ังสถาบนั การเงินเฉพาะกจิ และภาคเอกชน (6) กำหนดตวั วัดผลของการดำเนนิ การสหกรณต ามอุดมการณสหกรณท ี่สะทอ นตอ ผลลัพธ ปลายทางในระดับประเทศ (7) สงเสรมิ การนำแนวทางการดำเนินงานดวยหลักธรรมาภิบาล การบริหารความเสีย่ งและ การดำเนนิ งานตามกฎ ระเบียบ ขอบงั คับ (GRC: Governance Risk and Compliance) 3.1.6 บรบิ ทสหกรณรา นคา18 สหกรณท ี่เกดิ ขน้ึ โดยมผี ูบ ริโภครวมกนั จัดตั้งขน้ึ เพ่ือจดั หาสินคา เครอื่ งอุปโภคบรโิ ภคคณุ ภาพดี ราคาเทีย่ งตรงมาจำหนา ยแกส มาชิกและบุคคลทั่วไป เพ่ือแกไขความเดอื ดรอนในการซือ้ เครอื่ งอุปโภคบริโภค และเพอื่ ผดุงฐานะทางเศรษฐกิจของตนและหมคู ณะ รวมถึงชวยจำหนายผลติ ผล ผลิตภณั ฑของสมาชกิ สงเสริม และเผยแพรความรทู างดา นสหกรณแ ละดา นการคา ใหแกส มาชิกสหกรณ ปลกุ จติ สำนกึ ใหสมาชกิ รูจกั ประหยดั ชวยตนเองและชวยเหลือซึ่งกันและกัน รวมมือและประสานงานกบั สหกรณและหนวยงานอืน่ ทั้งภายในและ นอกประเทศ ในอนั ที่จะเกื้อกลู กนั และกนั และสมาชิกท่ีเปนผูถอื หุน ทกุ คนมีสิทธคิ วามเปน เจา ของรว มกัน 1) บทวเิ คราะหส หกรณร า นคา มีประเด็นสำคัญ ดังน้ี จากขอมูลสถิติของกรมสงเสริมสหกรณ จำนวนสหกรณรานคาในปจจุบันที่จดทะเบียน มที ัง้ หมด 182 สหกรณ และดำเนนิ การจรงิ (Active) จำนวน 120 สหกรณ (1) จำนวนสหกรณร า นคา ตง้ั แตป 2554-2564 มีแนวโนม ลดลงอยางตอ เนื่อง อาจสบื เนื่องมาจาก ผลกระทบของการเติบโตของธุรกิจคาปลีกสมัยใหม ที่มีการขยายและเติบโตข้ึนอยางตอ เนื่องและมีศักยภาพ ทั้งในแงข องการจดั หาสนิ คา ท้งั อปุ โภคและบรโิ ภคที่หลากหลาย (2) จำนวนสมาชิกของสหกรณรานคาในภาพรวมตั้งแตป 2554-2564 มีแนวโนม ลดลงอยางตอเนื่อง สอดคลองกับจำนวนสหกรณรานคาที่ดำเนินการอยูจริง (Active) ในภาพรวมตั้งแตป 2554-2564 ทีม่ แี นวโนม ลดลงอยางตอ เนือ่ งเชนเดียวกัน (3) ปริมาณธุรกิจสหกรณรานคา (ป 2554-2564) พบวาปริมาณธุรกิจของสหกรณรา นคา ในภาพรวมต้ังแตป 2554-2564 มแี นวโนม ท่ีลดลง สอดคลอ งกบั จำนวนสมาชิกของสหกรณร านคา ในภาพรวม ต้ังแตป 2554-2564 มแี นวโนม ลดลงเชน กัน 18 รายละเอยี ดในภาคผนวก ง 5.6 30 | แผนพฒั นาการสหกรณ์ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570)

(4) สหกรณร านคาสวนใหญม รี ะดับชัน้ อยูใ นระดับ “สหกรณระดับชัน้ 2” โดยในป 2564 อยใู นระดับชนั้ 2 มากท่ีสุด จำนวน 71 สหกรณ คดิ เปน รอยละ 37.17 รองลงมาเปนสหกรณร ะดับชั้น 4 จำนวน 65 สหกรณ คดิ เปน รอยละ 34.03 เปนสหกรณร ะดบั ชนั้ 1 จำนวน 46 สหกรณ คิดเปนรอ ยละ 24.08 และเปน สหกรณระดบั ช้ัน 3 จำนวน 9 สหกรณ คิดเปนรอยละ 4.71 (5) สหกรณรานคาสวนใหญมีเสถียรภาพทางการเงนิ อยูที่ระดับ “มั่นคงดี” และ “มั่นคง ตามมาตรฐาน” (6) นับตั้งแตป 2555-2564 รายไดจากธุรกิจจัดหาสินคามาจำหนาย ซึ่งเปนภารกิจและ บทบาทหลักของสหกรณร านคา มีแนวโนม ลดลงอยา งตอเนอื่ ง สอดคลอ งกับจำนวนสมาชกิ ของสหกรณรานคา ในภาพรวมต้งั แตป 2554-2564 มแี นวโนม ลดลงอยางตอเนื่องเชนเดยี วกัน (7) ผลกำไรในภาพรวมของสหกรณรา นคา มีแนวโนมลดลง 2) ประเด็นความทาทายของสหกรณร านคา จากผลการดำเนินงานที่ผานมา คณะทำงานกำหนดทิศทางการพัฒนาสหกรณรานคา19 ไดดำเนินการวิเคราะหส ภาพแวดลอมในการดำเนนิ งานของสหกรณรานคา โดยสามารถกำหนดเปนประเดน็ ความทา ทายท่ีควรดำเนินการในประเด็น ดงั นี้ (1) สงเสริมและสนบั สนุนการพัฒนาองคความรูดานอุดมการณสหกรณ การตลาด ธุรกิจ การบรหิ ารจัดการการเงิน การขาย และทักษะท่จี ำเปนตอการยกระดับคณุ ภาพสหกรณรา นคา (2) สรางกลไกการมสี วนรว มของสมาชิก รวมถงึ ผูมีสวนไดสว นเสยี ทุกกลมุ และการบรู ณาการ เชอื่ มโยงตลอดหวงโซแหงคุณคา ตัง้ แตก ารผลติ และจดั หาวัตถุดบิ การขนสง การกระจายสินคา จนถึงการจำหนา ย ลกู คา ไดอยา งมปี ระสิทธภิ าพ (3) การทบทวนและปรบั ปรงุ บทบาท โครงสรา ง และองคป ระกอบตาง ๆ ของขบวนการสหกรณ รวมถึงผูมีสวนไดสวนเสียตาง ๆ ใหเกิดการทำงานรวมกันอยางบูรณาการเพื่อสงเสริม สนับสนุนในทุกมิติ ท้ังในดา นการเงินและไมใ ชก ารเงนิ (4) การรุกคืบของรานคาโมเดิรนเทรด ซึ่งสหกรณร านคาควรตระหนักในประเด็นดงั กลาว และพัฒนารูปแบบการจำหนายสินคา การบริการสมาชิกใหสอดคลองกับพฤติกรรมผูบริโภครวมถึงการนำ เทคโนโลยีและนวัตกรรมเขา มาพัฒนา เชน การคาผานระบบออนไลน Marketplace เปน ตน ทัง้ นี้ ควรพิจารณา ถงึ เรือ่ งตน ทุนในการขนสงสนิ คาประกอบดวยในกรณีพัฒนาเปนรปู แบบการคาออนไลน (5) มุงเนนใหสหกรณร านคาที่ยังดำเนินธุรกิจมีฐานะม่ันคงและสามารถบริการสมาชิกได อยางมีประสทิ ธภิ าพ 19 ตามคำสั่งของคณะอนุกรรมการจัดทำแผนพัฒนาการสหกรณ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) | 31

3.1.7 บริบทสหกรณบ รกิ าร20 สหกรณบ ริการคือ สหกรณทจ่ี ดั ตง้ั ขึ้นตามพระราชบัญญัตสิ หกรณ พ.ศ. 2542 โดยมีประชาชน ที่มีอาชพี เดยี วกันหรอื ตางอาชีพรวมกันหรือทีไ่ ดรบั ความเดือดรอนในเรื่องเดียวกันรวมตัวกนั โดยยึดหลักการ ประหยัด การชวยตนเองและชวยเหลอื ซึง่ กนั และกนั เพื่อแกไขปญ หาตาง ๆ รวมทั้งการสงเสริมอาชีพเพื่อให เกิดความมั่นคง และรักษาอาชีพดั้งเดิมท่ีดีใหคงอยูตอไป ซึ่งสหกรณบริการมีรูปแบบดงั ตอไปนี้ (1) สหกรณ อตุ สาหกรรมในครัวเรอื น ต้งั ขน้ึ ในหมปู ระชาชนผปู ระกอบอาชีพหัตถกรรมในครัวเรือน เพ่ือแกปญหาในดาน วัตถุดิบและการจำหนายผลติ ภัณฑ โดยการสงเสริมใหนำวสั ดุอุปกรณทีม่ ีอยูในทองถิ่นมาใชใ หเปนประโยชน ในการผลิตสนิ คา (2) สหกรณเดินรถ ต้งั ขึน้ ในหมูผ ปู ระกอบอาชีพการเดนิ รถเพื่อใหม รี ายไดเ ลย้ี งครอบครัวและ ยดึ เปนอาชีพหลกั ได นอกจากน้ียังเปน การจัดระเบียบการเดินรถ ใหเ ปน ไปตามพระราชบญั ญัติการขนสงทางบก และพระราชบญั ญตั สิ หกรณ ซึ่งสหกรณร ปู แบบนีแ้ บงออกเปน สหกรณร ถยนตโ ดยสาร สหกรณรถยนตแท็กซ่ี สหกรณรถยนตส ามลอ และสหกรณสี่ลอ เลก็ (3) สหกรณเ คหะสถานและบริการชุมชนตง้ั ข้นึ ตามความตองการ ของประชาชนที่มคี วามเดือดรอนในเรอ่ื งทอี่ ยอู าศยั เพอื่ ใหทุกคนมที อี่ ยูอาศัยเปน ของตนเองและอยูรวมกนั เปน ชมุ ชนอยางมีความสุข (4) สหกรณสาธารณปู โภคตงั้ ขึ้นเพอ่ื แกปญหาความเดอื ดรอ นในเร่ืองสาธารณูปโภคของ ประชาชนท่อี าศัยอยรู วมกันในเขตชุมชนเดยี วกันหรอื ใกลเคยี งกัน (5) สหกรณบรกิ ารรปู อื่นเปน สหกรณบรกิ าร ทดี่ ำเนินธรุ กิจไมอาจจัดเขา 4 รปู แบบ ขางตน 1) บทวเิ คราะหสหกรณบ รกิ ารมปี ระเดน็ สำคญั ดังนี้ จากขอมูลสถิติของกรมสงเสริมสหกรณ จำนวนสหกรณบริการในป 2564 ที่จดทะเบียน มีทง้ั หมด 1,255 สหกรณ และดำเนินการจรงิ (Active) จำนวน 1,042 สหกรณ (1) จำนวนสหกรณบริการท่ดี ำเนนิ การอยจู รงิ มจี ำนวนลดลงเล็กนอ ยตัง้ แตป  2560 เปน ตน มา อาจสืบเนื่องมาจากสถานการณดานการแพรระบาดโควิด-19 ทำใหจำนวนสหกรณเดินรถ เชน แท็กซี่ลดลง เนอ่ื งจากปจ จุบนั พบวาจำนวนผูใชบรกิ ารแทก็ ซ่มี ีนอ ยลงจากสถานการณก ารแพรระบาดของโควิด-19 อีกท้ัง ผูประกอบการขบั รถแท็กซีก่ ำลงั ไดรบั ผลกระทบอยางหนกั จากราคาแกส และราคานำ้ มนั ทีพ่ งุ สงู ขึน้ โดยจำนวน สมาชิกสหกรณบ ริการในรอบ 10 ป มแี นวโนม คงทีอ่ ยา งตอ เน่ือง (2) เนื่องจากธุรกิจบริการมีปจจัยทางเศรษฐกิจ และสภาพแวดลอมหลายดาน เชน ราคา นำ้ มันและราคาแกสตามชว งเวลา ปญหาจำนวนสมาชกิ สหกรณรวมถงึ ตนทนุ อน่ื ๆ เปน ตน ทำใหป ริมาณธรุ กจิ มีการเปลย่ี นแปลงตา งกนั ในแตล ะป แตอ ยางไรกต็ ามเมอ่ื วิเคราะหแ ละดูจากแนวโนม (Forecasting) ของการเตบิ โต ยงั มีโอกาสทีป่ รมิ าณธรุ กจิ จะเตบิ โตเพ่มิ ขึน้ (3) สหกรณบริการสวนใหญม ีระดับชัน้ อยูในระดับ “สหกรณระดับชั้น 2” โดยในป 2564 อยูในระดับชั้น 2 มากที่สุด จำนวน 710 สหกรณ คิดเปนรอยละ 56.62 รองลงมาเปนสหกรณระดับชั้น 1 จำนวน 210 สหกรณ คิดเปนรอยละ 31.67 เปนสหกรณระดับชั้น 4 จำนวน 212 สหกรณ คิดเปนรอยละ 16.91 และเปน สหกรณร ะดบั ช้นั 3 จำนวน 122 สหกรณ คิดเปนรอยละ 9.73 20 รายละเอียดในภาคผนวก ง 5.7 32 | แผนพฒั นาการสหกรณ์ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570)

2) ประเดน็ ความทา ทายของสหกรณบ รกิ าร จากผลการดำเนินงานที่ผานมา คณะทำงานกำหนดทิศทางการพัฒนาสหกรณบริการ21 ไดดำเนินการวเิ คราะหส ภาพแวดลอ มในการดำเนนิ งานของสหกรณบรกิ าร โดยสามารถกำหนดเปนประเด็น ความทาทายท่คี วรดำเนนิ การในประเด็น ดังน้ี (1) สงเสริมและสนับสนุนการพัฒนาองคความรูดานอุดมการณสหกรณ การตลาด ธุรกิจ การบรหิ ารจัดการการเงิน และทักษะทีจ่ ำเปน ตอ การยกระดับคณุ ภาพสหกรณ (2) สรา งกลไกการมีสวนรวมของสมาชิก รวมถึงผมู ีสว นไดส วนเสยี ทุกกลุม และการบูรณาการ เช่อื มโยงตลอดหว งโซแ หงคุณคา (3) สง เสริมงานวิจยั และการถายทอดองคค วามรเู พ่อื พฒั นาตอยอดธุรกจิ และนวตั กรรมของ สมาชกิ สหกรณ/ สหกรณใ นมิติตา ง ๆ (4) ผลกั ดนั ใหม ีการนำดจิ ทิ ัลเทคโนโลยีมาใชใ นการดำเนนิ ธรุ กิจของของสหกรณแ ละบริการ สมาชิก โดยมีภาครัฐเปนกลไกสำคญั ในการใหการสนบั สนุนปจ จัยสำคัญเพื่อขับเคลื่อน เชน อุปกรณ ซอฟตแ วร องคความรู การพัฒนาบุคลากรใหม คี วามรคู วามเช่ียวชาญ การรวมศูนยเ พ่อื ความคุมคา ทางงบประมาณ (5) มงุ เนนพฒั นาความสามารถในการดำเนินธุรกิจของสหกรณ และการใหบริการสมาชิก 3.2 ผลการศึกษาการพัฒนาสหกรณใ นตา งประเทศ22 จากการศึกษาขององคการเพื่อความรวมมือและการพัฒนาทางเศรษฐกิจ (OECD) (2020) และ Felipe et al., (2021) พบวา ประเด็นสำคัญที่ทำใหการเติบโตของสหกรณมีขอจำกัดหลังจากมีการเตบิ โต ไปไดร ะยะหนงึ่ ประกอบไปดว ยสาเหตุ 5 ประการ ดังนี้ 1) ประสทิ ธิภาพในการบรหิ ารจดั การ เนอื่ งจากสหกรณก อต้ังขน้ึ มาโดยคณะบคุ คลที่มีวัตถุประสงค รวมกัน รูปแบบในการบรหิ ารจัดการทีใ่ ชในตอนเริม่ ตนดำเนินงานจะถูกนำไปขยายขนาดตามการเติบโตของ สหกรณ การเติบโตโดยอาศัยการขยายรูปแบบการบริหารจัดดวยการเพิ่มคนและอุปกรณภายใตโครงสราง การบริหารแบบเดิม ยอมมีประสิทธิภาพลดลงเมื่อสหกรณมีขนาดใหญมีสมาชิกจำนวนมาก ความบริหาร ท่ีหลากหลายและจะตองดำเนนิ การกิจกรรมหลายอยางควบคกู นั ไป 2) การเตบิ โตของสหกรณเ กดิ จากการเพิ่มปริมาณธุรกิจเดิม (Volume Expansion) ไมไดเกิดจาก การท่ีสหกรณมกี ารสรางธุรกิจใหม (Business Expansion) 3) วิธีการบริหารแบบอนรุ ักษนิยมยึดกับกฎระเบียบและแนวปฏิบัติที่มอี ยูเปน แนวทางหลักในการ ดำเนินการและตัดสินใจในเชิงนโยบาย ทำใหขาดความคลองตัวในการรับมือกับการเปลี่ยนแปลงที่เกิดข้นึ ได อยางทนั ทวงที ท้งั ยงั สงผลตอความสามารถในการปรับโครงสรางองคกรเพ่อื ใหมีความยดื หยนุ มากข้ึน 21 ตามคำส่งั ของคณะอนุกรรมการจดั ทำแผนพัฒนาการสหกรณ ฉบับท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570) โดยประกอบดวยกลุมสหกรณ เดินรถ กลมุ สหกรณเ คหะสถาน และกลมุ สหกรณบริการประเภทอืน่ ๆ 22 เกยี รตอิ นันต ลว นแกว, อาจารยประจำคณะเศรษฐศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) | 33

4) สหกรณมักถูกกำกับดวยกฎระเบียบที่มุงเนนการปองกนั ทำใหมีพื้นท่ีในการสงเสริมการพฒั นา ขดี ความสามารถของสหกรณน อ ยกวาทคี่ วรจะเปน 5) สหกรณบางสว นจะมีการสรา งเครอื ขา ยพันธมิตรกบั สหกรณอ ื่นทอ่ี ยใู นตำแหนง เดยี วกันของหวงโซ อปุ ทานสนิ คา และบริการ แตไมไดม ีการเชื่อมโยงกับสหกรณท ่ีอยูใ นสวนอนื่ หว งโซอุปทานสินคาและบริการ ขอ จำกัดขางตนนำไปสูแนวคิดในการปรับสหกรณเ พ่ือใหสอดรับกับความทาทายที่เกิดขึ้นกรณีศกึ ษา ที่เลือกมานี้เปนตัวอยางของแนวทางการปรับตัวที่สหกรณเลือกใช โดยคัดเลือกมาจาก 5 ประเทศ ไดแก ประเทศออสเตรเลีย (2020) ประเทศเวียดนาม (2020) ประเทศอินโดนีเซีย (2021) ประเทศแอฟริกาใต (2020) และประเทศโคลัมเบยี (2020) ผลการศึกษามีรายละเอยี ดตามทแี่ สดงไวใ นตารางท่ี 2 ตารางท่ี 2 การสงั เคราะหแ นวทางการปรบั ตวั ของประเทศทใี่ ชเ ปนกรณีศกึ ษา ประเทศ ชือ่ สหกรณ แนวทางการปรบั ตวั ออสเตรเลยี Pine Apple Co-operatives การเปลย่ี นแปลงภายในหนวยงาน (Internal Changes) (2020) (สหกรณใ นหวงโซอปุ ทานของ 1. การเปลย่ี นรปู แบบการบริหารสหกรณเ พ่อื เพ่ิมประสทิ ธภิ าพ การผลติ สบั ปะรด) ในการทำงาน (Administrative process redesign) เวยี ดนาม Van Duc Co-operative 2. การพฒั นาบุคลากรของสหกรณใ หม ีขีดความสามารถในดา น (2020) (ผกั และปจ จยั การผลิตในการ ธรุ กจิ และมคี วามเปนมอื อาชีพ (Human capital and ปลกู ผกั ) professionalism) อนิ โดนเี ซีย Benteng Alla Farmers’ 3. ใหความสำคัญกบั การบรหิ ารแบบมงุ เนน ผลลัพธม ากกวา (2021) Co-operative การบรหิ ารโดยองิ กับกฎระเบียบ (From rule-based to (ขาวและปจจยั การผลติ ในการ outcome-oriented management) ปลูกขา ว) 4. การบรหิ ารการเงนิ เพื่อการเตบิ โต (Financial management แอฟริกาใต Masisizane Women’s for growth) (2020) Housing Co-operative 5. การพัฒนาโครงสรา งพื้นฐานดา นดจิ ทิ ลั เพื่อการบริการและ (สหกรณผ ูต ดั เยบ็ เสอ้ื ผา ) การเงนิ (Digital infrastructure for e-documentation, โคลมั เบยี Coocampo Co-operative e-transaction and e-payment) (2020) (สหกรณผ เู ล้ียงโคนม) 6. การพฒั นาขีดความสามารถในการใชขอ มลู มาขับเคลอื่ น การดำเนนิ งาน (Data-driven management) การสง มอบคณุ คา แกสมาชิกและกลมุ เปา หมาย (Value Delivery) 1. การเชื่อมโยงความสัมพันธในเชงิ ธุรกจิ กบั สหกรณและ ภาคธรุ กิจที่อยูในหวงโซอ ปุ ทานเดียวกัน (Supply chain integration) 34 | แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570)

ประเทศ ช่อื สหกรณ แนวทางการปรบั ตัว 2. พัฒนาสินคา และบรกิ ารใหมมี ลู คา เพมิ่ เพอ่ื ผลักดันใหส นิ คา และบรกิ ารมีความแตกตางในเชงิ คุณคา (Moving up the value ladders) 3. พัฒนากรอบคดิ ทมี่ องวา สหกรณก ็คอื องคก รธรุ กจิ เชงิ สังคม มใิ ชองคกรเชงิ สงั คมเพยี งอยางเดียว จงึ ตอ งดำเนินการโดยคำนงึ ถงึ สภาพตลาด และโอกาสทางธรุ กจิ (Market orientation) 4. ใหความสำคญั กับการเติบโตของรายไดจ ากการขยายธุรกจิ เหนือกวา การเตบิ โตของรายไดจากขยายปริมาณธรุ กจิ เดิม (Value over volume) 3.3 แนวโนม และความทาทายของการพฒั นาการสหกรณ เพ่ือใหแ ผนพัฒนาการสหกรณ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2566-2570) ตอบสนองตอวัตถปุ ระสงคและเปาหมาย ในการพัฒนาภายใตระยะเวลา 5 ป และคำนงึ ถงึ การตอยอดใหเกดิ ผลสัมฤทธอ์ิ ยางตอเนอ่ื งภายใตแผนพัฒนา การสหกรณใ นฉบบั ตอ ๆ ไป ดังน้ัน จงึ ไดดำเนนิ การวิเคราะหแนวโนม และความทา ทายของการพัฒนาสหกรณ ในประเดน็ ตา ง ๆ ดังนี้ 3.3.1 การปรบั เปลี่ยนรูปแบบการดำเนนิ ธรุ กิจและการบริการดว ยดจิ ิทลั (Digital Transformation) ในปจจุบนั ทีโ่ ลกไดมีการพฒั นาในหลากหลายดา นอยางรวดเรว็ ซึง่ สงผลกระทบอยางรนุ แรง ตอภาคอุตสาหกรรม ภาคการเงิน ภาคการเกษตร ภาคชุมชน และดานอื่น ๆ โดยเทคโนโลยีดิจิทัลนั้น ก็เปนปจจัยนึงท่ีไดมีการพัฒนาและมคี วามเปลีย่ นแปลงอยา งรวดเรว็ ซึ่งสงผลทางตรงตอการบริหารจัดการ องคกรแบบดง้ั เดิม (Traditional Organization) ท่ีไมสามารถตอบสนองความตอ งการของพฤติกรรมผูบรโิ ภค ที่เปลี่ยนแปลงไป และไมส ามารถแขง ขันอยูใ นสงครามการแขงขนั ทีด่ ุเดือดในโลกยคุ ปจ จบุ นั ได ดงั นนั้ องคก รตา ง ๆ จึงจำเปน ตอ งปรบั เปลีย่ นรปู แบบการดำเนนิ ธรุ กจิ และการบรกิ ารดวยการนำเทคโนโลยีดิจิทลั เขามาปรบั ใชกับ ทุกภาคสว นขององคก ร ซงึ่ จะทำใหเกดิ การเปลีย่ นแปลงตง้ั แตรากฐานไปจนถงึ กระบวนการสง มอบสินคาหรือ บรกิ ารใหแ กล กู คา โดยเรยี กวา “Digital Transformation” หรือ “การปรบั เปลี่ยนสดู จิ ิทัล”23 โดยในปจจุบันองคกรตาง ๆ ก็กำลังเดินหนาปรับเปลี่ยนองคกรสูการเปนองคกรดิจิทัล (Digital Organization) ซ่ึงเริ่มจากการทีผ่ ูบริหารเปนผมู ีบทบาทในการผลักดันดว ยการกำหนดทศิ ทางและกลยทุ ธ ขององคกรใหมุงไปสูองคกรที่ใชเทคโนโลยีดิจิทัลขับเคลือ่ นหรือสนับสนุนองคกร แลวกลยุทธตาง ๆ จะถูก ถา ยทอดเปนแผนปฏิบัตงิ านและขององคกรในทกุ ระดับ และมกี ารนำเทคโนโลยีดจิ ทิ ัลตาง ๆ อาทิ การวิเคราะห และการจดั การขอมูลขนาดใหญ (Big Data) เทคโนโลยีปญญาประดิษฐและการเรียนรูของเครื่อง (Artificial Intelligence and Machine Learning) อนิ เทอรเน็ตในทุกสง่ิ (Internet of Things : IoTs) เทคโนโลยคี วามปลอดภัย 23 Boskovic, A., Primorac, D., & Kozina, G. (2019). Digital organization and digital transformation. แผนพฒั นาการสหกรณ์ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570) | 35

(IT Security) การประมวลผลแบบคลาวด (Cloud Computing) และเทคโนโลยโี ทรศัพทมือถือและสื่อสังคม ออนไลน (Social Media and Mobile Technologies) เปนตน โดยถูกนำเขามาปรับเปลี่ยนโครงสราง พนื้ ฐาน และปรบั ใชใ นทุกกระบวนการทงั้ ภายในและภายนอกองคกรและองคประกอบสำคญั ทจ่ี ะทำใหอ งคกร ตาง ๆ สามารถขับเคลื่อนไปสูการเปนองคกรดิจิทัล (Digital Organization) (Kane, 201524; Deloitte 201825; Volini & Mazor, 202026) จะประกอบดวย 1) ความคิด (Mindsets) บุคลากรทุกระดับขององคกร ตองมีแนวความคิดที่เปดรับเทคโนโลยีดิจิทัล และมีทัศนคติในการนำเทคโนโลยีมาเปนเครือ่ งมอื และปรบั ใช ในการดำเนินงานหรือแกไขปญหาที่เกิดขึ้นกอนดำเนินงานดวยแรงงานหรือระบบมือ (Manual) อยางเปน ระบบ 2) การปฏิบัติ (Practices) ซึ่งนอกจากมี Mindset แลวบุคลากรจะตองมีการนำมาเทคโนโลยีดิจิทลั สมัยใหมมาปรับใชในการดำเนินงานอยางเปนรูปธรรม 3) บุคลากร (People) โดยตองไดรับการสนับสนุน ท้ังในดา นทกั ษะ ประสบการณ การสรางแรงจูงใจ และการมีสว นรวม 4) ทรพั ยากร (Resources) โดยองคกร ตาง ๆ ตองมีการจัดเตรียมเคร่ืองมือระบบเทคโนโลยดี ิจทิ ัลตาง ๆ รวมถึงขอมูลดิจิทัล ที่สนับสนุนบุคลากร ภายในองคกรเพือ่ ใหเ กดิ ความคลอ งตวั ในการดำเนินงาน แตการเปลี่ยนก็อาจสงผลกระทบทั้งเชิงบวกและเชิงลบแตกตางกันไปในแตละองคกร ไมวาจะเปนผลกระทบตอรูปแบบธุรกิจ กระบวนการดำเนินงาน ประสบการณผูบริโภค บุคลากรในองคกร วฒั นธรรมองคกร และโครงสรางพน้ื ฐาน แตส งิ่ สำคัญทอี่ งคก รจำเปน มากที่สุดจะตองตระหนักใหความสำคัญ คอื ผลกระทบทมี่ ีตอ บุคลากรภายในองคก ร และผูมีสว นไดส ว นเสยี กับองคกร โดยผูท ่ีมีบทบาทสำคัญอยางย่ิง ในเรือ่ งนี้ คอื หนว ยงานทรัพยากรบคุ คล ซึง่ ตองสนบั สนนุ บคุ ลากรภายในองคก รอยา งเต็มที่ ทง้ั นีอ้ งคก รจะตอ ง ใชระยะเวลาพอสมควรในการปรับตัวทั้งในดานกระบวนการและการยอมรับหรือพฤติกรรมของบุคลากร ในองคกร โดยปรับเปลี่ยนแบบคอยเปนคอยไปจนกลืนเปนแบบแผนปฏิบัติประจำวัน ซึ่งผูนำหรือผูบริหาร องคกรตอ งมีบทบาทกำหนดทศิ ทาง/เปา หมายทีช่ ดั เจน แนวแน และมคี วามพยายามท่ีจะผลักดันใหก ารดำเนนิ ปรบั ตัวมไี ปอยา งตอเน่อื ง ซึ่งจะสง ผลใหมกี ารเปลีย่ นแปลงองคก รเกดิ ข้ึนไดในทายที่สดุ 3.3.2 การเช่อื มโยงและบรู ณาการรว มกนั ตลอดหว งโซแ หงคุณคา รวมกัน (Supply Network & Value Chain) และระบบนเิ วศทางธุรกจิ (Ecosystem) ในปจจุบนั ภาคอตุ สาหกรรมในหลากหลายดานตางกม็ กี ารแขงขันทร่ี ุนแรง อาทิ การแขงขัน ทางดานการคา การแขงขันทางดานการบริการ การแขงขันทางดานการจดั การ เปนตน แตละองคก รตาง ๆ พยายามปรับตัวเพ่ือใหสามารถดำรงอยูได ประกอบกับองคกรที่มีขนาดใหญ ซึ่งมีเครือขายจำนวนมาก 24 Kane, G. C. (2015). Strategy, not technology, drives digital transformation. In MIT Sloan Management Review and Deloitte. London: Deloitte University. 25 Deloitte. (2018). Activating the digital enterprise: A sink-or-swim moment for today's enterprise. CT: Deloitte Development LLC. 26 Volini, E., & Mazor, A.H. (2020). Activating the digital enterprise. Retrieved from https://www2.deloitte.com/us/en/pages/human-capital/articles/the-digital-organization.html 36 | แผนพัฒนาการสหกรณ์ ฉบบั ที่ 5 (พ.ศ. 2566-2570)