ประเพณี4ภาค

ประเพณีีวััฒธรรมไทย 4ภาค

ประàพณีีตักับาตร ดอกäม้ 1 ภาคกลาง ประเพณีีตัักบาตรดอกไมเป นประเพณีีสํําคััญท่ี่อยููคููก ัับวััดพระพุุทธบาท ราชวรมหาวิิหารมาชานาน พ่ี่นองประชาชนชาวพระพุุทธบาทและใกล เคีียง จะถืือเอาวัันเขาพรรษาของทุุกป ( ตรงกัับแรม 1 ค่ํ่า เดืือน 8) เปนว ัันตัักบาตรดอกไม และต้ั้งแตป 2544 เปนต นมา จัังหวััดสระบุุรีี ไดเพ่ิ่มจํํานวนวัันตัักบาตรดอกไม จาก 1 วััน เปน 3 วััน มีีพิิธีีตัักบาตร ดอกไมวัันละ 2 รอบ คืือ รอบเชาเ วลา 10.00 น. รอบบาย เวลา 15.00 น. ปน้ี้ประเพณีีตัักบาตรดอกไมตร งกัับวัันท่ี่ 20-22 กรกฎาคม 2548

2 ประàพณีีรับบัว ประเพณีีรัับบััว หรืือโยนบััว เปนประเพณีีเกาแ ก ท่ี่สืืบทอดกัันมานาน โดยท่ี่ในปน้ี้ม ีีชาวบานและนัักทอง เท่ี่ยวมากกวาท ุุกปท่ี่ผาน มา โดยการ โยนดอกบััวลงไปในเรืือท่ี่องคหล วงพอโ ตประดิิษฐานอยูู มีีความเช่ื่อกััน วาห ากสามารถโยนดอกบััวลงไปในเรืือท่ี่องคหลวงพอโตประดิิษฐานอ ยูู แลว อธิิษฐานส่ิ่งใดไวก็็จะประสบความสํําเร็็จดัังหวััง สํําหรัับงาน ประเพณีีรัั บ บััว กํํา หนดจััด ข้ึ้น ทุุก ปใ นชว งวััน ออกพรรษา

3 พิิธีี ทําํขวัญัข้้าว พิิธีีทํําขวััญขาว เปนพ ิิธีีกรรมท่ี่ส่ื่อความหมายใหเห ็็น คุุณลัักษณะของ คนไทย ท่ี่มีีความออน โยน ละเอีียดออน ออน นอม ถอมตนตอผ ููมีีพ ระคุุณ และหาโอกาสท่ี่จะแสดงออกถึึงความ สํํานึึกกัับผููท่ี่ม ีีพระคุุณ เพราะ ชาวนาเช่ื่อวาผลผลิิตท่ี่ไดรัับน้ั้น นอกจากแรงงานและความเพีียรของ ตนเองแลว สวน หน่ึ่งเกิิด จากการดลบัันดาลและการดููแลของแมโพ สพ ดวย

4 ตักบาตรàทâว ตัักบาตรเทโว หมายถึึง การทํําบุุญตัักบาตรในวัันท่ี่พระพุุทธเจาเสด็็จลง จากเทวโลกใน วัันมหาปวารณา คืือ วัันข้ึ้น 15 ค่ํ่า เดืือน 11 หรืือ วััน ออกพรรษา คํําวา \"เทโว\" เรีียกมาจากคํําวา เทโวโรหณะ (เทว+โอ โรหณ) ซ่ึ่งแปลวา การลงจากเทวโลก

\"กำฟ้้ า\" 5 \"กํําฟา\" เปนประเพณีีของชาวไทยพวนในจัังหวััดตาง ท่ี่มีีชาวพวนอาศััยอยููไดยึึด ถืือปฏิิบััติิตอกัันมา ต้ั้ง แตค ร้ั้ง โบราณ “กํํา” ในภาษาไทยพวน หมายถึึง การนัับถืือและสัักการะบููชา ดัังน้ั้น กํําฟา จึึงหมายถึึง ประเพณีีนัับถืือ สัักการะบููชาฟา เน่ื่องจากชาวพวนเปนก ลุุมช นท่ี่ประกอบอาชีีพทางการเกษตร โดย เฉพาะการทํํานา ในสมััยด้ั้งเดิิมการทํํานาตอง อาศััยน้ํ้าฝนจากธรรมชาติิ ชาวนาในสมััยน้ั้นจึึงมีีการเกรง กลััวฟาม าก ไมกลาท่ี่จะทํําอะไรใหฟาพิิโรธ ถาฟาพ ิิโรธยอมหมายถึึง ความแหงแ ลง อดยาก หรืือฟา  อาจผาคนตาย ประชาชนกลััวจะไดรัับ ความทุุกขยา กอัันเปนภ ััยจากฟา จึึงมีีการเซนสรวง สัักการะบููชา ผีีฟา ท้ั้งน้ี้ เพ่ื่อเปนก ารเอาใจ มิิใหฟาพิิโรธ หรืืออีีกนััยหน่ึ่ง ชาวบานท่ี่ประกอบอาชีีพทางดาน เกษตรกรรมน้ั้น รููสึึกสํํานึึกในบุุญคุุณของผีีฟาท่ี่ไดใหน้ํ้า ฝน อัันหมายถึึงความชุุมช้ื้น ความอุุดมสมบููรณ  มีีชีีวิิตของคน สััตว และพืืชพรรณตาง ๆ จึึงไดเก ิิดประเพณีีกํําฟาข้ึ้น เพ่ื่อเปนก ารประจบผีีฟาไ มใหพิิโ รธ

6 ประàพณีีอุุ้้ มพระดําน้ำ ภาคเหนือ ประเพณีีอุุมพ ระดํําน้ํ้า เปนป ระเพณีีท่ี่ชาวจัังหวััดเพชรบููรณ ไ ดรวม มืือกัันจััดข้ึ้นในวัันแรมสิิบหาค่ํ่า เดืือนสิิบ ซ่ึ่งประวััติิความเปนมาของประเพณีีอุุมพระดํําน้ํ้าก็็คืือ เม่ื่อประมาณ 400 ปท่ี่ผ านมามีีชาว บาน กลุุมห น่ึ่งมีีอาชีีพหาปลาขาย และไดไปหาปลาท่ี่แมน้ํ้า ปาสัักเปนประจํําทุุกวััน อยููมา วัันหน่ึ่งก็็ได  เกิิดเร่ื่องท่ี่ไมมีีใ ครใหคํําตอบไดวา เกิิดอะไรข้ึ้นเพราะวัันน้ั้น ไมมีีใครจัับปลาไดสัักตััว จากน้ั้นก็็เกิิด เหตุุการณปร ะหลาดข้ึ้นตรงบริิเวณ วัังมะขามแฟบ (ไมระกํํา) ซ่ึ่งปกติิบริิเวณน้ี้น้ํ้าจะไหลเช่ี่ยวมาก จูู ๆ น้ํ้าก็็หยุุดไหล และมีีพรายน้ํ้าผุุดข้ึ้นมาพรอมกัับพระพุุทธรููป ชาวบานจึึงอััญเชิิญพระพุุทธรููปองคดััง กลาว ข้ึ้นจากน้ํ้าและนํําไปประดิิษฐานไวท่ี่วััดไตรภููมิิ เปนพ ระพุุทธรููปคููบา น คููเมืืองของจัังหวััด เพชรบููรณ

7 ประàพณีีการฟ้้ อนผีีปูู่่ ย่่า ประเพณีีการฟอน ผีีปููยา หรืืออีีกนััยหน่ึ่งคืือการเล้ี้ยงผีีบรรพบุุรุุษ โดยมีีดนตรีีมาประโคมใหผีีห รืือเจาไ ด  ฟอน รํําของชาวลํําปาง ซ่ึ่งมีีท้ั้งผีีมด ผีีเม็็ง โดยมีีชวง เวลาในการประกอบพิิธีีกรรมต้ั้งแตเด ืือน ๕ เหนืือ (เดืือน ๓) หรืือประมาณเดืือนกุุมภาพัันธ ไ ปจนถึึงยาง เขาฤ ดููฝนน้ั้น เปนศ าสนาเช่ื่อของชาวลํําปาง อยางหน่ึ่งท่ี่มีีลัักษณะเฉพาะตน นอกจากจะเปนประเพณีีท่ี่แปลกแลวพ ิิธีีกรรมความเช่ื่อแบบน้ี้ สามารถ กลาวไดวา  มีีแพรหลายชุุกชุุมจนนัับเปนเอกลัักษณอยางหน่ึ่งของชาวลํําปางก็็วาได ยัังไมทราบวา ประเพณีีฟอน ผีีมีีความเปนม าต้ั้งแตยุุคใด สัันนิิษฐานจากพฤติิกรรมตลอดจน พิิธีีกรรมอัันเปนภ าพรวมของประเพณีี น้ี้แลว พอเปนเ คาไ ดวา เปนประเพณีีท่ี่มาจาก ศาสนาความเช่ื่อแบบด้ั้งเดิิม กอนท่ี่พุุทธศาสนาจะเผยแพรเขาม าในดิินแดนในแถบน้ี้

ประàพณีีความàชื่อ การ 8 ปลููกàรือนãนล้้านนา ประเพณีีความเช่ื่อการปลููกเรืือนในลานนา ชาวลาน นาโบราณจะใหคว ามสํําคััญกัับการ เลืือกบริิเวณท่ี่ดิิน การเลืือกไมทํํา เสาเรืือน การหาฤกษยา มในการลงเสาเอกหรืือเสามงคล การขุุดหลุุมเสาซ่ึ่งมีีหลายรููปแบบ ทุุกข้ั้นตอนมีีตํําราท่ี่คนลาน นาสมััยโบราณไดต้ั้ง กฎเกณฑ และบัันทึึกไวใน ใบลานและพัับสา ส่ิ่งเหลาน้ี้มีีสวนสััมพัันธกัับความเช่ื่อท่ี่วาหากทํําใหถููก ตอง

9 ประàพณีียี่àป็็ ง ประเพณีีย่ี่เปง เปนป ระเพณีีของชาวลาน นา จะจััดข้ึ้นอยาง ย่ิ่งใหญทุุก ๆ ปท่ี่จัังหวััด เชีียงใหม ท่ี่มาของช่ื่อมาจากภาษาลาน นา โดยคํําวา “ย่ี่” หมายถึึง เดืือนท่ี่สองของคนลาน นา สวน คํําวา “เปง” หมายถึึง พระจัันทรใน คืืนวัันเพ็็ญ เน่ื่องจากประเพณีีน้ี้จะจััดข้ึ้นในวััน เพ็็ญเดืือนสองของชาวลาน นา ซ่ึ่งตรงกัับเดืือนสิิบสองตามปฏิิทิินจัันทรคติิไทย กิิจกรรมท่ี่ จะมีีข้ึ้นในชวงประเพณีีตลอด 4 วััน มีีดวย กัันหลากหลาย เชน การแสดงประติิมากรรมโคม ไฟสีีสัันย่ี่เปง การประกวดหนููนอยย่ี่เปง พิิธีีบวงสรวงขอขมาแมน้ํ้า ปง การเขาว ััดทํําบุุญ เปน ตน

10 ประàพณีี ผีี ตาâขน มีีความเช่ื่ออีีกวา ประเพณีีผีีตาโขน เปนการละเลนเพ่ื่อบวงสรวงบููชาดวงวิิญญาณบรรพ ชนท่ี่เสีียชีีวิิตไปแลว ซ่ึ่งจะกลายเปนส่ิ่งศัักด์ิ์สิิทธ์ิ์คุุมค รองบานเมืือง ดลบัันดาลใหเกิิดความ อุุดมสมบููรณ หรืือความหายนะก็็ได ดัังน้ั้นเพ่ื่อใหดว งวิิญญาณบรรพชนพอใจ ชาวบาน จึึง จััด ใหมีี ก ารละเลน ผีีต าโขนข้ึ้น

การก่่อพระàจดีย์ทราย 11 ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ การกอพ ระเจดีียทรายเปนประเพณีีท่ี่ชาวไผดํํา อํําเภอบางน้ํ้าเปร้ี้ยว ไดกร ะทํําสืืบทอดกััน มาแตอด ีีตกาล วััตถุุประสงคเพ่ื่อนํําเอาทรายมาใชทํําสาธารณประโยชนในวััด สวน การกอ พระทรายขาว เปลืือก เปนการทํําบุุญอยาง หน่ึ่งของชาวไผดํํา ท่ี่นํําเอาผลผลิิตจากอาชีีพ การทํํานา คืือ ขาว เปลืือก มากอเ ปนเ จดีียแท นทราย

12 ประàพณีีตีีช้้ างนา นอง ประเพณีีตีีชางน้ํ้านอง ในงานแขงเรืือประเพณีีออกพรรษาของ จัังหวััดมุุกดาหาร เปนพ ิิธีีท่ี่ถืือปฏิิบััติิสืืบตอก ัันมาเปนเ วลาชานาน โดยเรืือท่ี่เขาแ ขงขัันจะไปรวมตััวกััน ณ จุุดปลอยตััวกลางลํําน้ํ้าโขง เพ่ื่อเดิินขบวนตามเรืืออััญเชิิญถวย พระราชทาน โดยทุุกฝพายจะโห  รอง ตีีกลองใหจัังหวะพายเสีียงดััง ประกอบกัับภาพการจวง -ยกไม  พายจนน้ํ ้าแตกกระเซ็็น

13 บุุญบัง้äฟ บุุญบ้ั้งไฟ เปนประเพณีีหน่ึ่งของภาคอีีสานของประเทศไทย ตลอด จนประเทศลาว โดยมีีท่ี่มาจากนิิทานพ้ื้นบาน เร่ื่องพญาคัันคาก เร่ื่อง ผาแดงนางไอ ซ่ึ่งในนิิทานพ้ื้นบานดัังกลาวไดกล าวถึึง การท่ี่ชาว บาน ไดจััด งานบุุญบ้ั้งไฟข้ึ้นเพ่ื่อเปนก ารบููชา พญาแถน หรืือเทพวััส สกาลเทพบุุตร ซ่ึ่ง ชาวบานมีีความเช่ื่อวา พระยาแถนมีีหนาท่ี่คอย ดููแ ลใหฝ นตกถููก ตอ งตามฤดููก าล

14 งานประàพณีีáห่่ àทียีน พรรษา งานประเพณีีแหเท ีียนพรรษา ประเพณีีแหงเ ทีียนพรรษาน้ั้น เน่ื่องจากสมััยกอน พระภิิกษุุสงฆไมมีี  ไฟฟาใช ชาวบานจึึงหลอเ ทีียนตนใหญข้ึ้น เพ่ื่อถวายพระภิิกษุุสงฆ  จุุดใหแส งสวางในการปฏิิบััติิกิิจวััตรตาง ๆ เปนพ ุุทธบููชาตลอดเวลา 3 เดืือน การนํําเทีียนไปถวายชาวบานมัักจััดขบวนแหกัันอยาง เอิิกเกริิกสนุุกสนานและปฏิิบััติิสืืบทอดกัันมาจนกลายเปนประเพณีี

15 ประàพณีีชักพระ ประเพณีีชัักพระ ประเพณีีลากพระ หรืือ ประเพณีีแหพระ เปนประเพณีีทาง พระพุุทธศาสนาซ่ึ่งพบมากในภาคใตขอ งประเทศไทย เปนป ระเพณีีท่ี่มีีการอััญเชิิญ พระพุุทธรููปออกแหรอ บเมืืองในวัันหลัังวัันออกพรรษา ถืือเปนการจํําลอง เหตุุการณคร้ั้งท่ี่พระพุุทธเจาเ สด็็จกลัับจากสวรรคช้ั้น ดาวดึึงส โ ดยการอััญเชิิญ พระพุุทธรููป ข้ึ้นประดิิษฐานบนเรืือพระแลวชัักลากไปในพ้ื้นท่ี่ตาง ๆ ใหชา วบานได  รวม ทํําบุุญ มีีการแหเร ืือพระ ซ่ึ่งมีีอยูู 2 ประเภท คืือ เรืือพระบก สํําหรัับแหทา งบก และเรืือพระน้ํ้า สํําหรัับแหทางน้ํ้า โดยเรืือจะมีีการประดัับตกแตงอ ยางสวยงาม

16 ประàพณีี áห่่ ผ้้าข้ึึ้นธาตุุ ภาคใต้ ประเพณีีแหผา ข้ึ้นธาตุุ หมายถึึง การนํําผาผืืนยาวข้ึ้นไปหมองคพระบรมธาตุุเจดีียใน วัันสํําคััญทางศาสนา ชาวนครไดรวมมืือรวมใจกัันบริิจาคเงิินตามกํําลัังศรััทธานํําเงิินท่ี่ ไดไปซ้ื้อผาม าเย็็บตอกัันเปนแ ถวยาวนัับพัันหลา แลวจ ััดเปนข บวนแหผาข้ึ้นหม  พระบรมธาตุุเจดีีย ผาท่ี่ข้ึ้นไปหมอ งคพร ะบรมธาตุุเจดีียเร ีียกวา “ผาพ ระบฎ” (หรืือ พระบต) นิิยมใชสีีข าว สีีเหลืือง สีีแดง สํําหรัับผาสีีขาวนิิยมเขีียนภาพเน้ื้อหาเก่ี่ยวกัับ พุุทธประวััติิต้ั้งแตประสููติิ เสด็็จออกบรรพชา ตรััสรูู ปฐมเทศนา และปริินิิพพาน ประเพณีีแหผา ข้ึ้นธาตุุเปนเอกลัักษณปร ะจํําเมืืองนครศรีีธรรมราช แกนแทอยููท่ี่ก าร บููชาพระพุุทธเจาอยาง ใกลชิิด โดยใชอง คพระบรมธาตุุเจดีียเปนตััวแทน

17 ประàพณีี ãห้้ ทานäฟ ประเพณีีใหทา นไฟ คืือการทํําบุุญถวายอาหารเชาแดภิิกษุุสงฆในฤดููหนาว เพ่ื่อใหพระ ภิิกษุุสงฆเกิิดความอบอุุนในระหวางการฉัันภััตตาหารดวย วิิธีีกอกองไฟแลวป รุุงอาหาร และขนมถวายพระ

18 พิิธีี áห่่ นางดาน พิิธีีแหนางดาน คํําวานางดาน หรืือนางกระดาน หมายถึึงแผนไมกระดานขนาดกวาง หน่ึ่งศอกสููงส่ี่ศอก ท่ี่วาดหรืือแกะสลัักรููปเทพบริิวารในคติิพราหมณ จํํานวน 3 องค  แผนแรก คืือ พระอาทิิตย พระจัันทร แ ผนท่ี่สองคืือแมพร ะธรณีี แผนท่ี่สามคืือพระแม  คงคา เพ่ื่อใชในขบวนแหเพ่ื่อรอรัับเสด็็จพระอิิศวรท่ี่เสด็็จมาเย่ี่ยมมนุุษยโลก ณ เสา ชิิงชา

19 ประàพณีีตักับาตรธููปàทียีน ประเพณีีตัักบาตรธููปเทีียนเปนป ระเพณีีท่ี่ถืือปฏิิบััติิสืืบทอดมายาวนาน และเปนห น่ึ่ง ในประเพณีีท่ี่เปนเอกลัักษณของเมืืองนคร ซ่ึ่งจะกระทํําในโอกาสวัันเขาพรรษาของทุุก ป ห รืือในวัันแรม 1 ค่ํ่า เดืือน 8 ท้ั้งน้ี้เพ่ื่อใหพร ะภิิกษุุสามเณร ไดใช ธููปและเทีียนดััง กลาว เพ่ื่อการประกอบศาสนกิิจตลอดการจํําพรรษา ซ่ึ่งในแตละปจะมีีพุุทธศาสนิิกชน เขาร วม พิิธีีพรอมนํําดอกไม ธ ููปและเทีียนขนาดและลัักษณะตาง ๆ มารวม ในพิิธีีเปน  จํํานวนมาก และหลัังเสร็็จพิิธีีจะมีีดอกไมซ่ึ่ง เปนดอกไมสด

20 ประàพณีี áห่่ นางáมว ประเพณีีแหนา งแมว เปนพิิธีีออนวอนขอฝนอีีกวิิธีีหน่ึ่ง ซ่ึ่งจะจััดใหมีีประเพณีีน้ี้ใน ขณะท่ี่เกิิด ความแหงแ ลง ฝนไมตก ตอง ตามฤดููกาล สาเหตุุท่ี่ฝนไมตก ทาน ผููรููก ลาวไว  วา น้ํ้าฝนน้ั้น เปนน้ํ้าของเทวดา ดัังมีีศััพทภาษาบาลีีวา “เทโว” ซ่ึ่งแปลวา “น้ํ้าฝน” เปนเ อกลัักษณขอ งความดีี ความบริิสุุทธ์ิ์ ส่ิ่งแวดลอม เปนพ ิิษมาก ๆ ควััน และละออง เขมา น้ํ้า มััน

จัดทํา โดย นางสาว กนกลักษณ  จุลปะ นางสาวธัญลักษณ  นามนาค