ภูมิปัญญาดงมะไฟ

คำนำ หนงั สือปรำชญ/์ ภูมปิ ัญญำทอ้ งถน่ิ เล่มนี้จดั ทำขน้ึ เพอื่ เป็นกำรเผยแพร่ขอ้ มลู ปรำชญ์ / ผู้รู้ /ภูมิปญั ญำทอ้ งถ่ินของ ชุมชนในตำบล เพ่อื ให้ผทู้ ตี่ อ้ งกำรศึกษำ ไดศ้ กึ ษำหำขอ้ มลู เพ่มิ เติมเกี่ยวกบั ภมู ปิ ัญญำท้องถ่ินตำบลดงมะไฟ จัดทำขึ้นเพ่ือ สำรวจเกบ็ ขอ้ มูล รบั ทรำบปญั หำและควำมต้องกำรเบ้อื ง-ต้นของชมุ ชน มีกำรสรำ้ งเครือขำ่ ยควำมร่วมมอื ของชุมชนใน กำรศึกษำแหล่งเรยี นรู้ปรำชญ์ภูมปัญญำ ตลอดจนขนบธรรมเนยี มประเพณที อ้ งถิน่ นอกจำกนี้ได้จดั ทำขอ้ เสนอแนะ ข้อคดิ เห็น ท่ไี ด้รับจำกกำรศึกษำ มำเสนอต่อชมุ ชน เพื่อก่อประโยชนแ์ ละตระหนกั ถงึ ควำมสำคัญในคณุ คำ่ ของมรดกทำงด้ำน ภมู ปิ ญั ญำท้องถิ่น และมีส่วนร่วมในกำรจรรโลงและรกั ษำไวส้ ืบต่อไป กำรจัดทำหนังสือ e-book ภูมปิ ัญญำท้องถ่นิ ในกำรปฏบิ ัติงำนของครูกศน.ตำบลดงมะไฟรว่ มกับเครอื ขำ่ ย ไดร้ บั ควำมรว่ มมือจำกชุมชนเปน็ อย่ำงดี จงึ ขอขอบพระคุณมำ ณ โอกำส

สำรบญั เรอื่ ง หนำ้ ชอ่ื ภูมิปญั ญำ 1 ข้อมูลพนื้ ฐำน 1 ควำมเปน็ มำของภมู ปิ ญั ญำทอ้ งถนิ่ 2 รำยละเอยี ดของภูมปิ ญั ญำทอ้ งถิ่น 3 รปู แบบและลักษณะกำรถำ่ ยทอด 4 รปู ภำพประกอบ 5

ชุดขอ้ มลู คลงั ปญั ญำผูส้ ูงอำยตุ ำบล ดงมะไฟ อำเภอ สวุ รรณคหู ำ จังหวดั หนองบัวลำภู ช่ือภูมปิ ัญญำ นำยเฉวยี น จนั ทะลุน. . รหสั ภมู ปิ ญั ญำ (รหสั ทห่ี น่วยงำนตัง้ ขึน้ เพื่อใชค้ มุ แฟม้ เอกสำร) สำขำคลังปญั ญำ (23 สำขำ) ดำ้ นกำรเกษตร สำขำของภมู ปิ ัญญำทอ้ งถิ่น ( 10 ประเภท ) สำขำภูมิปญั ญำท้องถนิ่ ได้แก่ สำขำเกษตรกรรม. ขอ้ มลู พนื้ ฐำน รำยบคุ คล เจ้ำของภูมิปญั ญำทอ้ งถนิ่ / บคุ คลคลังปญั ญำ ช่ือ นำยเฉวยี น นำมสกลุ จนั ทะลนุ หมำยเลขบตั รประชำชน 3-4115-029-355-6 วนั เดอื นปีเกิด 21 พฤศจิกำยน 2500 ที่อยู่ปัจจุบนั (ทีส่ ำมำรถตดิ ต่อได)้ บ้ำนเลขที่ 270 หม่ทู ี่ 3 ตำบล/แขวง ดงมะไฟ อำเภอ/เขต สวุ รรณคหู ำ จงั หวดั หนองบัวลำภู รหสั ไปรษณยี ์ 39270 โทรศพั ท์ 0833437498 โทรสำร - Line ID - E – mail address - Facebook : ไรเ่ ฉวยี นผักหวำนป่ำ พกิ ัดทำงภูมศิ ำสตร์ คำ่ X: 17.6249900 ค่ำ Y: 102.1848930 กรณเี ปน็ กล่มุ ทำงภูมิปญั ญำ ขอ้ มลู พืน้ ฐำน รำยกลมุ่ ช่อื กล่มุ - ผู้ประสำนงำนกลุ่ม - ท่อี ยปู่ ัจจุบัน (ที่สำมำรถติดต่อได้) บ้ำนเลขที่ - หมทู่ ี่ - ตำบล/แขวง - อำเภอ/เขต - จงั หวดั - รหสั ไปรษณยี ์ - โทรศพั ท์ - โทรสำร - Line ID - E – mail address - Facebook - พิกดั ทำงภมู ิศำสตร์ คำ่ X: - ค่ำ Y: -

ควำมเป็นมำของบคุ คลคลงั ปัญญำ นำยเฉวียน จนั ทะลนุ เปน็ บุคคลท่ีทำกำรเกษตรผสมผสำน โดยยึดหลักปรชั ญำของ เศรษฐกจิ พอเพยี ง โดยยึดหลกั กำรปลูกไรน่ ำสวนผสม (ปลูกลำไย ปลูกผักหวำน ปลกู ข้ำวโพด ปลูกมะพร้ำวนำ้ หอม ปลกู ฝรัง่ กิมจู เลี้ยงปลำนลิ ในกระชัง กำรเลย้ี งหมูหลมุ กำรปลกู พชื แบบข้ันบนั ได โดยใช้น้ำนอ้ ย กำรทำกำรเกษตรแบบพืชนำ้ หยด กำรทำจลุ ินทรยี ไ์ วแสงไวใ้ ช้เอง กำรปลกู ขำ้ วแบบนำโยน โดยมีเน้อื ทใ่ี นกำรประกอบกำรเกษตรจำนวน 41 ไร่ 3 งำน โดยใช้แรงงงำนจำกบคุ คลในครอบครวั คือภรรยำและลกู จดุ เดน่ ของภูมิปัญญำท้องถิ่น ด้ำนควำมพอประมำณ “ใครจะรวยแคไ่ หนขำ้ ไมว่ ่ำ จะยงิ่ ใหญเ่ ทำ่ ฟ้ำขำ้ ไมส่ น จะตดั แขนตัดขำขำ้ ยอมทน ขอเป็นคน บรสิ ทุ ธิ์ ยุตธิ รรม “ และนอ้ มนำปรชั ญำเศรษฐกิจพอเพยี งของพระบำทสมเดจ็ พระเจ้ำอยหู่ ัวฯมำเปน็ แนวทำงในกำรดำเนนิ ชวี ติ ด้วยควำมขยัน พึ่งตนเอง มีควำมเพยี ร อดทน ซื่อสัตว์ท้ังต่อตนเองและผอู้ ่นื ดำ้ นควำมมีเหตุมผี ล มกี ำรวำงแผนกำรผลติ และมีควำมคิดรเิ ร่มิ โดยกำรนำภมู ิปญั ญำและเทคโนโลยมี ำปรับใชใ้ นแปลง เพ่อื เพิ่มผลผลิตและเพิ่มรำยได้ รวมท้งั กำรจดั ทำบญั ชีรำยรบั – รำยจ่ำย เพอ่ื คำนวณตน้ ทนุ กำรผลิตอยู่เสมอ ด้ำนกำรมภี มู คิ มุ้ กนั ท่ดี ี เป็นปรำชญ์เกษตรของตำบลและเปน็ นกั พฒั นำในด้ำนควำมรูด้ ้ำนกำรเกษตร เป็นผู้นำทม่ี บี คุ ลกิ ภำพ ดี มีศิลธรรมประจำตัว ในกำรบริหำรจัดกำรอำชพี ของตนเอง ควำมรอบรู้ - ให้คำแนะนำและกำกบั ดูแลเกษตรกร.ใหป้ รบั ปรงุ สวนลำไยจนไดเ้ ขำ้ ระบบมำตรฐำนGAP และแนะนำใหล้ ดตน้ ทนุ กำรผลติ โดยผลิตนำ้ หมักชวี ภำพไว้ใช้เอง เช่นน้ำหมกั สมนุ ไพรไล่แมลง ฮอรโ์ มนไข่และกำจัดวัชพืช -เปน็ ปรำชญเ์ กษตรและเปน็ สถำนทใ่ี หศ้ ึกษำดูงำนของคณะต่ำงๆ ในกำรถำ่ ยทอดควำมรู้ให้สมำชกิ กลมุ่ และเกษตรกร ไดร้ ับควำมร้แู ละนำไปปฏบิ ัติ จำนวนมำกกว่ำ 600 รำย/ปี -ใหค้ ำแนะนำด้ำนกำรปอ้ งกันและกำจดั ศตั รูพืช โดยวิธผี สมผสำน กำรใชส้ ำรเคมถี ูกตอ้ งตำมหลกั วิธีกำรและ เหมำะสมกับพ้ืนที่ กำรใชส้ มนุ ไพรท่ีทำขน้ึ เองขบั ไล่แมลง -ใหค้ ำแนะนำดำ้ นกำรปรับปรุงดินและรกั ษำดนิ โดยใชป้ ยุ๋ หมกั ป๋ยุ คอก เพ่ือลดกำรใช้สำรเคมี และใชฟ้ ำงข้ำว รักษำควำมชื้นของดิน -แนะนำเพ่อื นบ้ำนในกำรอนรุ กั ษท์ รพั ยำกรและสิ่งแวดลอ้ ม โดยใชจ้ ลุ ินทรีย์บำบัด และไม่เผำแปลงปลูกพชื พรอ้ ม แนะนำเพอ่ื นบำ้ น วัตถดุ ิบทใี่ ชป้ ระโยชนใ์ นผลติ ภัณฑท์ เี่ กดิ จำกภมู ปิ ญั ญำ ซง่ึ พน้ื ท่ีอ่ืนไม่มี ได้แก่ 1. นำ้ หมกั สมนุ ไพรไล่แมลง 2. กำรทำฮอร์โมนไข่ 3. กำรทำนำปำเป้ำ หรือกำรทำนำโยน 4. กำรปลูกลำไยตำมกระบวนกำรผลิตลำไยตำมระบบกำรจดั กำรคุณภำพ GAP

รำยละเอยี ดของภูมิปัญญำทอ้ งถนิ่ (ลักษณะภูมปิ ญั ญำ/รปู แบบ/วิธีกำร/เทคนิคท่ีใช/้ ภำพถำ่ ยหรอื ภำพวำดประกอบ/ พฒั นำกำรของผลิตภัณฑ์หรอื ผลงำน/กระบวนกำรสรำ้ งภมู ปิ ญั ญำ/ลักษณะกำรใชป้ ระโยชน์จำกภมู ิปัญญำทเี่ กิดข้นึ ฯลฯ ) ผลงำนทเ่ี กดิ จำกภมู ิปญั ญำและสรำ้ งสรรคแ์ ละพฒั นำเปน็ ตน้ แบบรูปธรรมกำรใชเ้ ศรษฐกิจพอเพียงภำคกำรเกษตร คือกำรปลูกข้ำวแบบทำนำปำเป้ำ โดยใช้ถำดเพำะกลำ้ เป็นกำรใช้ประโยชน์จำกเมลด็ พนั ธ์ ท่ีดิน นำ้ ทนุ และแรงงำนให้ เกดิ ประโยชน์สูงสุด คือทำนอ้ ยได้มำก ทำให้ได้ผลผลติ ดกี ว่ำกำรทำนำแบบดั้งเดิมทที่ ำมำกแต่ได้นอ้ ย โดยใช้หลกั 6 ประกำรคอื 1.กล้ำข้ำวอำยนุ ้อย ดำกล้ำขำ้ วอำยุน้อย คอื 8 – 12 วัน ท่ีมีใบเพยี ง 2 – 3 ใบ หรือภำยใน 15 วัน หลงั เร่ิม เพำะเมล็ด หำกเกนิ กว่ำนนั้ ข้ำวจะสูญเสียศกั ยภำพในกำรเจริญเติบโตของรำกและกำรแตกกอ 2.ปฏิบัติตอ่ กล้ำข้ำวอย่ำงเบำมือ เพอ่ื ให้เมล็ดขำ้ วยงั ตดิ อย่กู บั รำก ดนิ ไมส่ ลัดออกจำกต้มุ ดินต้นกลำ้ ควรถูกดำอย่ำง รวดเรว็ รำกมีกำรพฒั นำและเจริญเตบิ โตไดด้ ีกวำ่ มำก แตกกอมำก ออกรวงมำก เมล็ดข้ำวเยอะและสมบรู ณ์ 3.ช่องวำ่ งระหว่ำงต้นกลำ้ อยำ่ งน้อย 25*25 เซนตเิ มตร ประมำณ 16 ตันต่อ 1 ตำรำงเมตร จะชว่ ยใหร้ ำกข้ำว ขยำยแตกกอมำก ต้นข้ำวแตล่ ะต้นไดร้ บั แสงแดด ลม ธำตุอำหำรมกกว่ำและยงั สะดวกตอ่ กำรดแู ลรักษำและกำจัดวชั พชื 4.กำรจดั กำรน้ำ ไมค่ วรให้แปลงนำมนี ำ้ ขังตลอดเวลำ จะทำใหด้ นิ มีออกซเิ จนนอ้ ย สกดั กั้นกำรเจริญเติบโตของรำก ข้ำวและจรุ นิ ทรยี ์ดนิ หลักกำรคือให้ดนิ ชุ่มช้นื แต่มีอำกำศ ปล่อยน้ำเขำ้ แปลงนำสงู ประมำณ 2 – 5 เซนตเิ มตร ปลอ่ ยน้ำ เข้ำเมอ่ื ดินแห้งมรี อยแตก รำกขำ้ วจะมมี ำก แทงลงลกึ หำนำ้ หำอำหำรเกง่ 5.กำรกำจดั วชั พชื เน่ืองจำกกำรทำนำแบบประณีต ทำใหม้ พี ้ืนที่ว่ำงมำก เปดิ โอกำสใหว้ ัชพืชเจรญิ เตบิ โตจงึ กำจัด ด้วยกำรใชค้ รำดหมุน หรือเครื่องถำกหญำ้ เริ่มใชข้ ้ำวมีอำยุ 10 – 12 วนั หลงั ปกั ดำ จำกน้นั ใช้ทุกๆ 15 – 20 วัน เครอื่ ง จะหมนุ ถอนวัชพืชและฝงั กลบลงไปในดินเป็นปุ๋ยและเป็นกำรเติมอำกำศให้กับรำกข้ำวอีกดว้ ย 6.ใชป้ ุ๋ยอินทรีย์ กำรปลกู ข้ำวในระบบนี้ จะไดผ้ ลดเี มอื่ ใช้ปยุ๋ อนิ ทรีย์ จำกกำรหมกั เศษวสั ดทุ ำงกำรเกษตรรวมทง้ั ปยุ๋ พชื สด ปุ๋ยคอกจำกมลู สัตว์ เป็นกำรเพิม่ กิจกรรมใหก้ บั สง่ิ มชี ีวติ เล็กๆในดิน

ภำพประกอบรำยละเอียดของภูมิปญั ญำทอ้ งถน่ิ กำรทำนำปำเป้ำ กำรทำเกษตรผสมผสำน

รูปแบบลกั ษณะกำรถำ่ ยทอด กำรประชำสมั พันธ์ เผยแพร่ภูมปิ ัญญำทอ้ งถน่ิ (ทส่ี ะทอ้ นควำมนำ่ เช่ือถอื กำรยอมรบั ผำ่ น บุคคคล/ชมุ ชน/องคก์ ร/รำงวลั /ใบประกำศ/กำรจดทะเบยี นลขิ สทิ ธ์ิ สอื่ ดจิ ิตอล/เอกสำรเผยแพร่ แผน่ พบั คลปิ (VDO) ฯลฯ  ยงั ไมเ่ คยมกี ำรเผยแพร/่ ใช้เฉพำะบุคคล  เคยเผยแพรเ่ ฉพำะในชมุ ชน  มกี ำรเผยแพรผ่ ่ำนสอื่ มวลชนและสื่ออื่นอย่ำงแพร่หลำย  มกี ำรดงู ำนจำกบุคคลภำยนอก จำนวน 20 ครงั้ จำนวน 700 คน  มกี ำรนำไปใช้ ในพนื้ ที่ 30 คน นอกพืน้ ที่ 50 คน  อน่ื ๆ (ระบุ) ลกั ษณะของภูมปิ ญั ญำท้องถน่ิ กำรพัฒนำตอ่ ยอดภมู ปิ ัญญำให้เปน็ นวัตกรรม คณุ คำ่ (มลู คำ่ ) และควำมภำคภมู ใิ จ  ภูมิปญั ญำทอ้ งถิ่น/นวัตกรรมทค่ี ิดคน้ ขน้ึ มำใหม่  ภมู ิปญั ญำท้องถนิ่ ท่ไี ดพ้ ัฒนำและตอ่ ยอด กำรทำนำปำเปำ้ เป็นกำรทำนำที่ลดต้นทุนกำรผลติ รวมทั้งสำมำรถเพ่มิ ผลผลติ ไดม้ ำกขนึ้ มกี ำรทำสวนทยี่ ่งั ยนื มี กำรขยำยเครือขำ่ ย กำรตลำดอย่ำงตอ่ เนอื่ ง และพัฒนำศูนย์เรยี นร้ใู หเ้ ป็นศนู ยเ์ รียนรู้ท่คี รบวงจร มกี ำรศกึ ษำระบบกำร ทำงำนแบบลดต้นทนุ (กำรโยนกลำ้ ) เพ่ือนำมำประยุกต์ใช้ในพื้นทแ่ี ละพัฒนำมำเป็นนำปำเปำ้ ในปัจจุบัน มีกำรผลิตนำ้ หมกั จำกมลู ไสเ้ ดอื นใช้ในไรน่ ำ ผลิตจุรินทรียด์ ินป่ำและฮอรโ์ มนรกหมู เป็นกำรลดต้นทนุ กำรผลติ แลเพิ่มผลผลิตใหก้ บั นำขำ้ ว กำร ปลกู พืชผกั ในร่องสวนเพ่อื เพมิ่ รำยได้ ทำใหล้ ำไยมีควำมสมบูรณจ์ ำกกำรได้รับนำ้ ในหน้ำแลง้ มีเทคนคิ กำรตดั แตง่ กิ่ง โดย กำรตดั เพือ่ รกั ษำทรงพุ่มใหเ้ ตีย้ อยเู่ สมอ เพือ่ ปฏบิ ัตดิ ูแลรักษำได้งำ่ ย มีวธิ กี ำรควบคุมโรคและแมลงศตั รูพชื มีกำรจัดทำ บญั ชฟี ำรม์ เพื่อคำนวณต้นทนุ กำรผลิตอยเู่ สมอ ทำให้สำมำรถทรำบรำยรบั รำยจำ่ ย และสำมำรถประมำณกำรค่ำใชจ้ ำ่ ยใน ครัวเรือนได้ ปลอดจำกกำรเป็นหนส้ี นิ มีกำรถำ่ ยทอดผลงำนอยำ่ งต่อเนือ่ ง โดยกำรร่วมเป็นวทิ ยำกรถำ่ ยทอดประสบกำรณ์ รว่ มกับหน่วยงำนภำครัฐและหนว่ ยงำนอืน่ ๆ เสมอ มกี ำรสมั มนำถ่ำยทอดประสบกำรณร์ ่วมกัน ทำใหเ้ กิดกำรแลกเปลี่ยน เรียนรเู้ กิดกำรเช่อื มโยง สรำ้ งเครอื ข่ำยในกำรขยำยผลงำนอยูส่ ม่ำเสมอ  ภูมิปญั ญำท้องถิน่ ด้ังเดิมไดร้ ับกำรถำ่ ยทอดมำจำก รำยละเอยี ดเพม่ิ เตมิ (สำมำรถใสข่ อ้ มลู ลงิ ค์วดิ ีโอ หรอื เว็บไซต์ที่เกีย่ วข้อง)

ถำ่ ยภำพบคุ คล และอปุ กรณ์/ เครอ่ื งมอื / สงิ่ ทป่ี ระดษิ ฐ์ (ชน้ิ งำนหรือผลงำน) รปู ภำพเจ้ำของภูมิปญั ญำ รูปภำพภมู ปิ ญั ญำ ชื่อ – สกลุ ผบู้ นั ทกึ ขอ้ มลู นำงศุภัชญำ พรชัย เบอรต์ ิดต่อ/Line ID 0909155946 . หนว่ ยงำน/โรงเรยี น กศน.ตำบลดงมะไฟ กศน.อำเภอสุวรรณคหู ำ จงั หวัดหนองบวั ลำภู วันทบี่ ันทึกขอ้ มลู 18 พฤศจิกำยน 2562 .