รายงานโครงการยกระดับคุณภาพชีวิตชุมชนและท้องถิ่น (ระยะที่ 1) ตำบลเขาฉกรรจ์ อำเภอเขาฉกรรจ์ จังหวัดสระแก้ว ฉบับสมบูรณ์

รายงานโครงการยกระดับคณุ ภาพชวี ติ ชมุ ชนและท้องถิ่น (โครงการระยะที่ 1) ตาบลเขาฉกรรจ์ อาเภอเขาฉกรรจ์ จังหวดั สระแกว้ อาจารย์นพพล จนั ทรก์ ระจา่ งแจง้ และคณะ คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภฏั วไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชูปถัมภ์ ประจาปงี บประมาณ 2563

รายงานโครงการยกระดบั คณุ ภาพชวี ิตชุมชนและท้องถ่นิ (โครงการระยะท่ี 1) ตาบลเขาฉกรรจ์ อาเภอเขาฉกรรจ์ จงั หวดั สระแก้ว อาจารย์นพพล จันทรก์ ระจ่างแจ้ง อาจารย์ ดร.ประพรรธน์ พละชีวะ อาจารย์พนู พชร ทัศนะ อาจารยธ์ าชินี ศวิ ะศิลป์ชัย อาจารย์วราวุฒิ คาพานชุ คณะครศุ าสตร์ มหาวทิ ยาลัยราชภฏั วไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชปู ถัมภ์ ประจาปีงบประมาณ 2563

ก กิตตกิ รรมประกาศ รายงานโครงการยกระดับคุณภาพชีวิตชุมชนและท้องถ่ิน สิ่งแวดล้อม และ วัฒนธรรม ในกิจกรรมสร้างความร่วมมือกับหน่วยงานราชการท่ีเก่ียวข้อง ศึกษาชุมชน และจัดทา ฐานข้อมูลตาบล และจัดทาแผนปฏิบัติการเพิ่มรายได้ยกระดับคุณภาพชีวิตของคนในชุมชน ตาบล เขาฉกรรจ์ อาเภอเขาฉกรรจ์ จังหวัดสระแก้ว (โครงการระยะท่ี 1) คณะผู้ดาเนินโครงการขอกราบ ขอบพระคุณผู้ว่าราชการจังหวัดสระแก้ว สานักงานพัฒนาชุมชนจังหวัดสระแก้ว และหน่วยงาน ราชการระดับจังหวัดสระแก้ว นายอาเภอเขาฉกรรจ์ สานักงานพัฒนาชุมชนอาเภอเขาฉกรรจ์ สานักงานเกษตรอาเภอเขาฉกรรจ์ และหน่วยงานราชการระดับอาเภอเขาฉกรรจ์ ผู้บริหาร มหาวิทยาลัย ผูบ้ รหิ าร คณาจารย์และบุคลากรคณะครุศาสตร์ และมหาวทิ ยาลัยราชภัฏวไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชูปถัมภ์ สระแก้ว องค์การบริหารส่วนตาบลเขาฉกรรจ์ กานันตาบลเขาฉกรรจ์ ผู้ใหญ่บ้านทุกหมู่บ้าน และผู้นากลุ่มต่าง ๆ ท่ีให้คาแนะนา และสนับสนุนการดาเนินโครงการ และ ขอขอบคุณประชาชนตาบลเขาฉกรรจ์ที่ให้ความร่วมมือในการทากิจกรรม ทาให้โครงการสามารถ จัดทาแผนปฏิบัติการเพ่ิมรายได้ยกระดับคุณภาพชีวิตของคนในชุมชนตาบลเขาฉกรรจ์ อาเภอ เขาฉกรรจ์ จังหวดั สระแก้ว (โครงการระยะที่ 1) ไดส้ าเร็จลลุ ่วงไปดว้ ยดี อาจารยน์ พพล จันทร์กระจา่ งแจ้ง และคณะ คณะครศุ าสตร์ ปพี ทุ ธศักราช 2563

ข สารบญั กิตติกรรมประกาศ หน้า สารบญั ก สารบัญตาราง ข สารบญั ภาพ ค สว่ นท่ี 1 บทนา ง ส่วนที่ 2 ผลการศึกษาชุมชนเบอ้ื งต้นในระดับตาบล 1 สว่ นท่ี 3 ผลการวเิ คราะหศ์ กั ยภาพ ปัญหา/ความต้องการ และประเดน็ การพฒั นาเชงิ พน้ื ท่ี 4 13 3.1 ผลการวิเคราะหศ์ กั ยภาพในการพัฒนาตาบล 13 3.2 แผนที่แสดงศกั ยภาพดา้ นตา่ ง ๆ ของแตล่ ะหมูบ่ า้ นในตาบล 19 3.3 ปญั หาและความต้องการในพน้ื ทตี่ าบล 20 3.4 วิเคราะห์ SWOT ศกั ยภาพตาบล 23 3.5 ประเดน็ การพัฒนาเชงิ พื้นท่ีตาบล 25 28 สว่ นที่ 4 รูปแบบการพฒั นาชุมชนนวัตกรรม

ค สารบญั ตาราง ตารางที่ หน้า 1 จานวนถนนภายในเขตองคก์ ารบรหิ ารสว่ นตาบลเขาฉกรรจ์ 7 2 จานวนประชากรรายหมู่บา้ นขององค์การบรหิ ารสว่ นตาบลเขาฉกรรจ์ 9 3 จานวนสถานศกึ ษาภายในเขตองคก์ ารบรหิ ารสว่ นตาบลเขาฉกรรจ์ 9 4 จานวนศาสนสถานภายในเขตองคก์ ารบริหารสว่ นตาบลเขาฉกรรจ์ 10 5 จานวนการประกอบอาชพี ของประชาชนภายในเขตองค์การบรหิ ารสว่ นตาบลเขาฉกรรจ์ 11 6 วิเคราะห์ SWOT ศกั ยภาพตาบลเขาฉกรรจ์ 23 7 ประเดน็ การพฒั นาเชิงพนื้ ท่ตี าบลเขาฉกรรจ์ 25

ง สารบญั ภาพ หน้า 4 รปู ภาพท่ี 5 1 ตราสญั ลกั ษณอ์ งค์การบริหารส่วนตาบลเขาฉกรรจ์ 19 2 แผนทอ่ี งค์การบรหิ ารสว่ นตาบลเขาฉกรรจ์ 28 3 แผนทีแ่ สดงศักยภาพชุมชนตาบลเขาฉกรรจ์ หมู่ท่ี 1 - 11 29 4 รปู แบบการพฒั นาชุมชนนวัตกรรมตาบลเขาฉกรรจ์ 5 รูปแบบกจิ กรรมการพัฒนาชุมชนนวัตกรรมวิสาหกจิ ชมุ ชนเข้มแขง็ ตาบลเขาฉกรรจ์

1 ส่วนท่ี 1 บทนา 1.1 หลักการและเหตผุ ล ตามท่ีภาครัฐได้เชื่อมโยงเป้าหมายการพัฒนาท่ีย่ังยืนของสหประชาชาติเข้ากับแผน ยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี (พ.ศ. 2561 - 2580) และยุทธศาสตร์เกษตรและสหกรณ์ ระยะ 20 ปี (พ.ศ. 2560 - 2579) ของประเทศไทย โดยน้อมนาเอาหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงที่เน้นการ พัฒนาแบบย่ังยืน โดยคานึงถึงส่ิงแวดล้อมที่อยู่ และใช้หลักการทรงงานของพระบาทสมเด็จพระบรม ชนกาธเิ บศร มหาภูมพิ ลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร (รัชกาลท่ี 9) มาเป็นแนวทางในการดาเนิน นโยบาย เพ่ือพัฒนาคุณภาพชีวิต และยกระดับรายได้ของประชาชน แก้ไขปัญหาเชิงโครงสร้างการ ผลิตภาคเกษตร เสริมสร้างความม่ันคงทางอาหาร พัฒนาโภชนาการและความปลอดภัยด้านอาหาร เพื่อนาไปสู่ความมั่นคง ม่ังคั่ง และย่ังยืน ของประชาชนและประเทศชาติ ซึ่งพระบาทสมเด็จ พระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 10) ทรงมี พระปณิธานแน่วแน่ท่ีจะสานต่อโครงการในพระราชดาริของพระราชบิดา เพื่อช่วยเหลือประชาชน ให้มีคณุ ภาพชีวติ ทดี่ ขี น้ึ มหาวิทยาลัยราชภัฏวไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชูปถัมภ์ เป็นมหาวิทยาลัยท่ีพระราชา ประสงค์ให้เป็นมหาวิทยาลัยเพ่ือการพัฒนาท้องถิ่น ตามพระราชบัญญัติมหาวิทยาลัยราชภัฏ พ.ศ. 2547 มาตรา 7 ท่ีระบุให้มหาวิทยาลัยเป็นสถาบันอุดมศึกษา เพื่อการพัฒนาท้องถิ่นเสริมพลัง ปัญญาของแผ่นดิน ซ่ึงสอดคล้องกับแผนยุทธศาสตร์เพ่ือยกคุณภาพมาตรฐานมหาวิทยาลัยราชภัฏ สู่คุณภาพเป็นเลิศ โดยมุ่งเน้นการพัฒนาคุณภาพบัณฑิตสู่นักปฏิบัติอย่างมืออาชีพ การยกคุณภาพ มาตรฐานชีวิตของชุมชน ท้องถิ่น และพื้นท่ีให้มีความเข้มแข็งและยั่งยืน พร้อมท้ังสอดคล้องกับ ยุทธศาสตร์มหาวิทยาลัยราชภัฏวไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชูปถัมภ์ ในประเด็นยุทธศาสตร์ท่ี 3 การพัฒนางานพันธกิจสัมพันธ์และถ่ายทอดเผยแพร่ โครงการอันเน่ืองมาจากพระราชดาริ โดยมี กลยุทธ์ในการสร้างเครือข่ายชุมชนนักปฏิบัติจากภายในและภายนอก เพื่อร่วมกันศึกษาแก้ไขปัญหา ของชุมชนท้องถ่ินและเสริมพลังให้ชุมชนท้องถิ่นสามารถดารงอยู่ได้อย่างยั่งยืน ให้ความสาคัญในการ พฒั นาชมุ ชน และท้องถน่ิ ดังน้ัน คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏวไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชูถัมภ์ จึงได้จัดทา โครงการยกระดบั คุณภาพชวี ติ ชุมชนและท้องถ่ิน สิ่งแวดล้อมและวัฒนธรรม ในพ้ืนที่ตาบลเขาฉกรรจ์ อาเภอเขาฉกรรจ์ จังหวดั สระแกว้ โดยมีเปา้ หมายเพือ่ ใหค้ นในชมุ ชนสามารถบริหารจัดการชวี ติ ตนเอง ไดอ้ ยา่ งสมดลุ และมีความเหมาะสม สามารถดารงชีวติ ตามหลักปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง ร่วมกับ การส่งเสรมิ ภมู ปิ ญั ญาท้องถน่ิ เพิ่มคณุ คา่ และมลู คา่ เสริมเศรษฐกิจฐานรากในชุมชนใหม้ คี วามเข้มแข็ง ม่ันคง นาไปสู่การพึ่งพาตนเองและช่วยเหลือเก้ือกูลกันในชุมชนได้อย่างยั่งยืน ส่งผลให้ชุมชนหมู่บ้าน มคี ุณภาพชีวติ และรายได้ท่เี พมิ่ ข้นึ

2 1.2 วตั ถุประสงค์ของการดาเนนิ โครงการ 1) เพื่อสร้างความร่วมมือกับเครือข่ายประชารัฐ อาทิ ส่วนระดับอาเภอ ปกครองอาเภอ เขาฉกรรจ์ พัฒนาการอาเภอ เกษตรอาเภอ ส่วนระดับท้องถ่ินและท้องที่ องค์การบริหารส่วนตาบล เขาฉกรรจ์ กานนั ผูใ้ หญบ่ ้าน ผ้นู ากลุ่มตา่ ง ๆ ในชุมชน และหน่วยงานเอกชนในพน้ื ที่ทมี่ ีสว่ นเกี่ยวข้อง กบั การพัฒนาคุณภาพชวี ิตชมุ ชนตาบลเขาฉกรรจ์ อาเภอเขาฉกรรจ์ จงั หวัดสระแก้ว 2) เพื่อสารวจบริบทชุมชน ครัวเรือนเป้าหมาย และจัดทาฐานข้อมูลตาบลเขาฉกรรจ์ อาเภอเขาฉกรรจ์ จังหวดั สระแกว้ 3) เพื่อจัดทาแผนปฏิบัติการเพิ่มรายได้ ยกระดับคุณภาพชีวิตของคนในชุมชนตาบล เขาฉกรรจ์ อาเภอเขาฉกรรจ์ จงั หวดั สระแก้ว 1.3 ขอบเขตการสารวจลงพ้ืนทชี่ ุมชนในระดับตาบล และกล่มุ เปา้ หมาย กลุ่มเป้าหมาย ประชาชนในพ้ืนที่ชุมชน หมู่ท่ี 1 - 11 ตาบลเขาฉกรรจ์ อาเภอเขาฉกรรจ์ จงั หวดั สระแกว้ ผู้เข้าร่วมโครงการ ประชาชนตาบลเขาฉกรรจ์ อาเภอเขาฉกรรจ์ จังหวัดสระแก้ว จานวน ไมน่ อ้ ยกว่า 400 ครวั เรือน ระยะเวลาการดาเนินโครงการ เดือนพฤศจิกายน 2562 ถงึ เดอื นมกราคม 2563 1.4 วิธกี ารดาเนนิ การสารวจความตอ้ งการของชุมชนในระดับตาบล และกลุ่มเปา้ หมาย การดาเนินโครงการคณะผู้ดาเนินการมุ่งเน้นการสร้างกรอบปัญหาและความต้องการของ ชุมชนระดับตาบล เพื่อกาหนดแผนปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมของชุมชนในการวางแนวทางลดปัญหา ความยากจนของประชาชนและยกระดับขีดความสามารถของเศรษฐกิจฐานราก การจัดการ สิ่งแวดล้อม และวัฒนธรรม ตาบลเขาฉกรรจ์ อาเภอเขาฉกรรจ์ จังหวัดสระแก้ว วิธีการการดาเนิน แผนงานเน้นไปท่ีการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research) ซ่ึงเป็น การบูรณาการการวิจัยแบบมีส่วนร่วม (Participatory Research) และการวิจัยเชิงคุณภาพ (Quantitative Research) เพ่ือให้ได้มาซ่ึงแผนพัฒนาชุมชนท่ีจะสามารถลดความเหล่ือมล้าในการ ยกระดับรายได้ของประชาชนนวัตกรรมและกระบวนการทางความคิดสร้างสรรค์ท่ีจะเพิ่มมูลค่า ทรัพยากรที่ไม่ก่อประโยชน์ในชุมชนให้เกิดประโยชน์อันส่งผลให้ประชาชน มีรายได้ที่เพิ่มสูงข้ึน กระบวนการลดปัญหาความยากจนทเี่ หมาะกบั การเข้าถึงของประชาชนทกุ วัยได้อย่างท่ัวถงึ และย่ังยืน และเผยแพร่องค์ความรู้สปู่ ระชาชนกลุ่มอนื่ ๆ ไดโ้ ดยมขี ้ันตอนดงั ตอ่ ไปนี้ 1. สร้างความร่วมมือกับหนว่ ยงานราชการที่เกี่ยวข้อง ดาเนินการจดั ทาปฏิทินการลงพ้นื ท่ี ศึกษาข้อมูลและยกระดับพัฒนาคุณภาพชีวิตชุมชนและท้องถ่ินเข้าพบและแสวงหาความร่วมมือจาก หน่วยงานภาครัฐและข้อปรึกษาหารือทิศทางการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชนตาบล เขาฉกรรจ์ ได้แก่ นายอาเภอ ส่วนงานปกครองอาเภอ พัฒนาการอาเภอ เกษตรอาเภอ ณ ที่ว่าการอาเภอ

3 เขาฉกรรจ์ จังหวัดสระแก้ว และองค์การบริหารส่วนตาบลเขาฉกรรจ์ กานัน ผู้ใหญ่บ้านทุกหมู่บ้าน เพ่ือขอปรึกษาหารือ เก่ียวกับทิศทางการดาเนินโครงการ และขอฐานขอ้ มูลตาบลเบ้อื งต้น 2. ศึกษาชุมชนและจัดทาฐานข้อมูลตาบล ดาเนินการประมวลผลรวบรวมข้อมูลจาก เอกสารฐานข้อมูลท่ีเกี่ยวข้องของตาบลเขาฉกรรจ์ โดยใช้ข้อมูลจากบัตรสวัสดิการแห่งรัฐและเกณฑ์ ความจาเป็นขั้นพื้นฐาน (จปฐ.) ที่ตกเกณฑ์ของพัฒนาการจังหวัด จัดประชุมผู้นาชุมชนทั้งตาบล เขาฉกรรจ์ ได้แก่ ผู้ใหญ่บ้านและผู้นากลุ่มต่าง ๆ รวมหมู่ละ 2 คน เพื่อวางกรอบในการพัฒนาร่วมกัน รวมทั้งคัดเลือกเป้าหมายในการพัฒนาศึกษาพื้นที่ เย่ียมชมรวบรวมข้อมูลภาคสนามจากพื้นท่ีของ ตาบลร่วมกับเครือข่ายประชารัฐ 3 คร้ัง ในการเก็บข้อมูล OP3 รวมท้ังศึกษาบริบทชุมชนในภาพรวม ศึกษา ประเมินศักยภาพ ปัญหา ทุนด้านต่าง ๆ ของชุมชนจัดเวทีประชุมเสวนาคืนข้อมูลให้กับชุมชน จัดทารายงานผลการศึกษาชุมชน และครัวเรือนเป้าหมาย จัดทาฐานข้อมูลตาบล (OP2 และ OP3) และประชมุ เชิงปฏบิ ัติการแบบมีสว่ นร่วม (PAR) เพ่ือกาหนดแผนการพฒั นาชุมชนร่วมกบั คนในชุมชน และครวั เรือนเป้าหมายในตาบลเขาฉกรรจ์ 3. จดั ทาแผนปฏิบตั ิการเพิ่มรายได้ยกระดับคุณภาพชีวติ ของคนในชุมชน 1.5 เคร่อื งมือที่ใชก้ ารสารวจความตอ้ งการของชุมชนในระดบั ตาบล และกลมุ่ เปา้ หมาย การดาเนินโครงการเก็บข้อมูลพื้นฐานชุมชนจากหน่วยงานราชการระดับจังหวัด อาเภอ และตาบล ซ่ึงเป็นข้อมูลทุติยภูมิ นาข้อมูลท่ีได้วางแผนลงพื้นที่เพื่อเก็บข้อมูลปฐมภูมิ โดยใช้แบบ สัมภาษณ์เจาะลึกแบบมีโครงสร้าง (OP3-2) แบบสอบถาม (OP3-1) การสนทนากลุ่ม การสังเกต แบบสารวจขอ้ มลู

4 สว่ นท่ี 2 ผลการศกึ ษาชุมชนเบอ้ื งต้นในระดับตาบล 2.1 ขอ้ มลู พน้ื ฐานของตาบลเขาฉกรรจ์ อาเภอเขาฉกรรจ์ จงั หวัดสระแกว้ ข้อมูลท่ัวไปเกี่ยวกับที่ต้ัง อาณาเขต เขตการปกครอง ประชากร โครงสร้างพ้ืนฐาน ได้แก่ ระบบการบริหารสาธารณูปโภค สาธารณูปการ ด้านทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม ได้แก่ แหลง่ ทรัพยากรธรรมชาติ การจดั การสงิ่ แวดล้อม ด้านเศรษฐกจิ ได้แก่ การประกอบอาชีพ ผลิตภณั ฑ์ มวลรวมรายได้ ด้านสงั คม ไดแ้ ก่ การศกึ ษา สาธารณสขุ ความปลอดภัยในชวี ิตและทรพั ยส์ ิน และด้าน การเมืองการปกครอง ได้แก่ ผู้นาองค์กร โครงสร้างอานาจ การบริหารงาน กระบวนการบริหารงาน บุคคล แผนงาน งบประมาณ เคร่ืองมืออปุ กรณต์ า่ ง ๆ และข้อมลู เก่ยี วกบั ศกั ยภาพของท้องถิ่น 2.1.1 ประวัตคิ วามเปน็ มาองค์การบริหารสว่ นตาบลเขาฉกรรจ์ องค์การบริหารส่วนตาบลเขาฉกรรจ์ เป็นองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ตั้งอยู่ เลขท่ี 100 หมู่ท่ี 9 ตาบลเขาฉกรรจ์ อาเภอเขาฉกรรจ์ จังหวัดสระแก้ว อยู่ห่างจากอาเภอ เขาฉกรรจ์ ประมาณ 5 กิโลเมตร ทิศเหนือจดตาบลสระแก้ว ทิศใต้จดตาบลคลองหินปูน ทิศตะวันออกจดตาบลเขาสามสิบ ทศิ ตะวนั ตกจดตาบลหนองหวา้ องค์การบริหารส่วนตาบลเขาฉกรรจ์ ได้รับการยกฐานะเป็นองค์การบริหารส่วน ตาบล และมีฐานะเป็นนิติบุคคลและเป็นราชการบริหารส่วนท้องถ่ิน ตามพระราชบัญญัติสภา ตาบลและองค์การบริหารส่วนตาบล พ.ศ. 2537 ตามประกาศกระทรวงมหาดไทย เม่ือ วันที่ 23 กมุ ภาพันธ์ 2540 ภาพที่ 1 ตราสัญลกั ษณ์องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตาบลเขาฉกรรจ์ ท่มี า: http://www.khaochakan.com/data.php?menu_id=96

5 แผนที่องคก์ ารบริหารส่วนตาบลเขาฉกรรจ์ อาเภอเขาฉกรรจ์ จังหวัดสระแกว้ ภาพท่ี 2 แผนท่ีองค์การบรหิ ารสว่ นตาบลเขาฉกรรจ์ ที่มา: http://www.khaochakan.com/data.php?menu_id=96

6 2.1.2 ลักษณะทางกายภาพ 1.1 เนื้อท่ี องค์การบรหิ ารสว่ นตาบลเขาฉกรรจ์ มเี นื้อที่ท้งั สน้ิ 43 ตารางกิโลเมตร 1.2 อาณาเขตติดต่อ ทิศเหนือ ตดิ ต่อกบั ตาบลสระแก้ว ทิศใต้ ตดิ ต่อกับ ตาบลคลองหินปนู ทศิ ตะวันออก ติดต่อกับ ตาบลเขาสามสบิ ทศิ ตะวันตก ตดิ ต่อกับ ตาบลหนองหว้า 1.3 ลักษณะภมู ปิ ระเทศ สภาพโดยทั่วไป พ้ืนท่ีเป็นที่ราบ มีลาคลองพระสทึงและคลองสิบสามไหลผ่าน พืน้ ท่สี ว่ นใหญ่อยู่ในเขตป่าสงวน นคิ มสหกรณฯ์ และเขตปฏิรปู ท่ดี ินเพอื่ การเกษตร 1.4 ลกั ษณะภมู ิอากาศ ลกั ษณะอากาศมลี ักษณะร้อนช่ืน อากาศเปล่ยี นแปลงไปตามฤดู ซึง่ มี 3 ฤดู ดงั น้ี ฤดูร้อน เริ่มต้ังแต่กลางเดือนกุมภาพันธ์ไปจนถึงกลางเดือนพฤษภาคม อากาศร้อน และแหง้ แล้ง แต่บางครง้ั อาจมอี ากาศเย็น บ้างคร้งั เกิดพายฝุ นฟ้าคะนองและลมกระโชกแรงหรืออาจมี ลกู เหบ็ ตกกอ่ ให้เกดิ ความเสยี หายแกป่ ระชาชนทุกปี เรยี กว่า “พายุฤดรู ้อน” อากาศรอ้ น จะมีอุณหภูมิ ระหวา่ ง 35 – 39.9 องศาเซลเซยี ส รอ้ นจัดมอี ณุ หภูมปิ ระมาณ 40 องศาเซลเซยี สข้นึ ไป ฤดูฝน เริ่มต้งั แตก่ ลางเดอื นพฤษภาคม ฝนตกมากในชว่ งเดือน พฤษภาคม – ตุลาคม แต่อาจเกิด “ช่วงฝนทิ้ง” ซึ่งอาจนานประมาณ 1 - 2 สัปดาห์หรือบางปีอาจเกิดข้ึนรุนแรงและมี ฝนน้อยนานนับเดือนในเดอื นกรกฎาคม แต่ในเขตองค์การบริหารส่วนตาบลไม่เคยเกิดอุทกภัยรนุ แรง มีฝนตกเฉลย่ี ประมาณ 900 มิลลิเมตร ฤดูหนาว เร่ิมต้ังแต่กลางเดือนตุลาคมถึงกลางเดือนกุมภาพันธ์ ในช่วงกลางเดือน ตุลาคม นานราว 1-2 สัปดาห์ เป็นช่วงเปลี่ยนฤดูจากฤดูฝนเป็นฤดูหนาว อากาศแปรปรวนไม่แน่นอน อาจเร่ิมมอี ากาศเย็นหรอื อาจยงั มีฝนฟ้าคะนอง อากาศหนาวอุณหภมู ติ ่าสุด ประมาณ 15 องศา 1.5 การคมนาคม มีจานวนถนนคอนกรีตท้ังส้ิน 32 สาย เป็นระยะทาง 15.360 กิโลเมตร และจานวน ถนนลูกรังทั้งสิ้น 20 สาย เป็นระยะทาง 23.920 กิโลเมตร ดงั ตารางต่อไปนี้

7 หมู่ที่ หมบู่ ้าน ถนนคอนกรีต ถนนลาดยาง ถนนลูกรัง จานวน ระยะทาง จานวน ระยะทาง จานวน ระยะทาง 1 บา้ นวงั รี (สาย) (กม.) (สาย) (กม.) (สาย) (กม.) 2 บา้ นนา 6 บา้ นสันตสิ ขุ 3 0.940 -- 3 5.175 7 บ้านนาบน 4 1.865 -- 2 3.300 8 บา้ นพรสวรรค์ 3 0.950 -- 3 3.940 9 บา้ นหนองกระทุ่ม 7 2.300 -- 2 2.790 10 บ้านโคกยาง 7 2.800 -- 2 0.780 11 บ้านลมุ มะค่า 4 1.750 -- 4 3.605 3 1.170 -- 2 2.950 รวม 8 3.585 -- 2 1.380 39 15.360 -- 20 23.920 ตารางท่ี 1 จานวนถนนภายในเขตองคก์ ารบริหารส่วนตาบลเขาฉกรรจ์ ที่มา: http://www.khaochakan.com/data.php?menu_id=96 1.6 การประปา มีการประปาหมบู่ ้าน จานวน 7 แหง่ ได้แก่ หมู่ 1, 6, 7, 8, 9, 10, 11 1.7 ทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดล้อม จานวน 8 แห่ง บอ่ น้า จานวน 7 บ่อ สระนา้ จานวน 74 บ่อ คลองสง่ น้า จานวน 1 สาย คลองธรรมชาติ จานวน 3 สาย 2.1.3 ดา้ นการเมืองการปกครอง องค์การบริหารส่วนตาบลได้แบง่ เขตหมู่บา้ น มีท้ังหมด 8 หมู่บ้าน แต่ละหมู่บ้านมีผู้ใหญบ่ า้ น และผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน ประชาชนมีส่วนร่วมในการจัดซื้อจัดจ้างขององค์การบริหารส่วนตาบล ประชาชนให้ความร่วมมือด้านการเลือกตั้งเป็นอย่างดี ในการจัดทาแผนพัฒนาองค์การบริหารส่วน ตาบล จากผลการประชุมทุกครั้งท่ีองค์การบริหารส่วนตาบลจัดข้ึน มีประชาชนสนใจเข้าร่วมประชุม รวมท้ังแสดงความคิดเห็นท่ีหลากหลาย ส่งผลให้องค์การบริหารส่วนตาบลดาเนินงานตามความ ต้องการของประชาชน และประชาชนได้รับและมีส่วนร่วมในการพัฒนาองค์การบริหารส่วนตาบล นอกจากน้ี องค์การบริหารส่วนตาบลได้จัดโครงการอบรมศึกษาดูงานของคณะผู้บริหาร สมาชิกสภา องค์การบริหารส่วนตาบล พนักงานองค์การบริหารส่วนตาบล อสม. และผู้นาหมู่บ้าน โครงการอ่ืน ๆ

8 สาหรับประชาชนอีกหลายโครงการ เพื่อนาความรู้และประสบการณ์ที่ได้รับมาพัฒนาองค์การบริหาร ส่วนตาบลให้เจริญเท่าเทียมกับองค์การบริหารส่วนตาบลอื่น ๆ และองค์การบริหารส่วนตา บล มีโครงการจัดซ้ือเครื่องมือเคร่ืองใช้ในการปฏิบัติงานให้ทันสมัยและมีประสิทธิภาพ โครงการบาง โครงการต้องระงับไว้เน่ืองจากข้อจากัดด้านงบประมาณ มีอัตรากาลังพนักงานองค์การบริหารส่วน ตาบลจากัด ไม่เพียงพอต่อการตอบสนองความต้องการของประชาชนในด้านบริการ โดยองค์การ บริหารส่วนตาบลแบง่ เขตการปกครอง ดงั น้ี เขตการปกครอง พ้นื ท่กี ารปกครองออกเป็น 8 หมู่บ้าน ดังนี้ หมู่ 1 ชอื่ บา้ นวังรี มนี ายสชุ าติ ประตูดาล เปน็ ผใู้ หญบ่ า้ น หมู่ 2 ชือ่ บ้านนา มนี างกาหลง เจริญคง เปน็ ผ้ใู หญ่บ้าน หมู่ 6 ชื่อบ้านสนั ตสิ ขุ มนี ายประทปี ลาดนอก เป็นผ้ใู หญบ่ ้าน หมู่ 7 ชื่อบา้ นนาบน มีนายประภาส เมฆอ่อน เป็นผใู้ หญ่บา้ น หมู่ 8 ชอื่ บา้ นพรสวรรค์ มีนายใหม่ อานุการ เป็นผใู้ หญบ่ า้ น หมู่ 9 ชอ่ื บา้ นหนองกระทมุ่ มนี ายสมชาย คคู่ ิด เป็นผู้ใหญบ่ ้าน หมู่ 10 ช่อื บา้ นโคกยาง มีนางสาวอจั ฉรา ทกั ษณิ ากร เป็นผใู้ หญ่บา้ น หมู่ 11 ชอื่ บา้ นลมุ มะคา่ มีนายชาลี ศิลารตั น์ เป็นผใู้ หญบ่ ้าน จานวนหมู่บ้านที่ในเขต อบต. เต็มทั้งหมู่บ้าน จานวน 6 หมู่บ้าน ได้แก่ หมู่ 1, 2, 7, 8, 10, 11 จานวนหมบู่ ้านทีใ่ นเขต อบต. บางส่วน จานวน 2 หมบู่ า้ น ไดแ้ ก่ หมู่ 6, 9 2.1.4 ด้านประชากร 1.1 ข้อมูลเกยี่ วกับจานวนประชากร มีประชากรทั้งสิ้น 3,873 คน ชาย 1,956 คน หญิง 1,917 คน มีจานวน 1,341 ครัวเรอื น ดังตารางตอ่ ไปนี้

9 หมู่ จานวนครวั เรอื น จานวนประชากร รวม 1 308 ชาย หญิง 872 2 213 453 419 487 6 158 252 235 439 7 104 219 220 286 8 118 149 137 386 9 146 199 187 400 10 94 205 195 309 11 200 144 165 694 รวม 1,341 335 359 3,873 1,956 1,917 ตารางท่ี 2 จานวนประชากรรายหมบู่ า้ นขององค์การบรหิ ารส่วนตาบลเขาฉกรรจ์ ที่มา: http://www.khaochakan.com/data.php?menu_id=96 1.2 การศกึ ษา มีสถานศึกษาท้ังสิ้น 4 แห่ง จานวนครูทั้งหมด 22 คน จานวนนักเรียนท้ังหมด 309 คน ดงั ตารางต่อไปนี้ ลาดับที่ สถานศึกษาในสงั กัด สปช. จานวนครู จานวนนักเรียน 1 โรงเรยี นบ้านวงั รี 6 121 2 7 81 3 โรงเรยี นบ้านนา (สามคั ควี ทิ ยา) 7 71 โรงเรียนบา้ นพรสวรรค์ 4 ศูนย์พัฒนาเด็กเลก็ 2 36 องค์การบรหิ ารตาบลเขาฉกรรจ์ 22 309 รวม ตารางที่ 3 จานวนสถานศึกษาภายในเขตองค์การบริหารสว่ นตาบลเขาฉกรรจ์ ท่ีมา: http://www.khaochakan.com/data.php?menu_id=96 1.3 ศาสนา มีศาสนสถานท้ังสน้ิ 7 แห่ง แบง่ เปน็ วดั จานวน 5 แหง่ และสานกั สงฆจ์ านวน 2 แหง่ ดังตารางต่อไปนี้

10 ประเภท จานวน ชอ่ื สถานท่ตี ้ัง วดั 5 แห่ง วดั วงั รี หมู่ 1 สานักสงฆ์ 2 แหง่ วัดบ้านนา หมู่ 2 วัดบา้ นพรสวรรค์ หมู่ 8 วัดบ้านนาบน หมู่ 7 วัดบ้านลุมมะค่า หมู่ 11 บา้ นสนั ตสิ ขุ หมู่ 6 บา้ นหนองกระทุ่ม หมู่ 11 ตารางที่ 4 จานวนศาสนสถานภายในเขตองค์การบรหิ ารสว่ นตาบลเขาฉกรรจ์ ที่มา: http://www.khaochakan.com/data.php?menu_id=96 1.4 วัฒนธรรม ประเพณี ประเพณแี ละงานประจาปี มีรายละเอียดดังน้ี 1. ประเพณีวันขึ้นปใี หม่ ประมาณเดือน มกราคม 2. สืบสานประเพณบี ญุ ผะเหวด ประมาณเดอื น เมษายน 3. ประเพณีวันสงกรานต์ ประมาณเดือน เมษายน 4. ประเพณีทาบญุ กลางบ้าน ประมาณเดอื น พฤษภาคม 5. ประเพณีวนั เข้าพรรษา ประมาณเดอื น กรกฎาคม 6. ประเพณีลอยกระทง ประมาณเดือน ตุลาคม หรือ พฤศจิกายน 7. ประเพณีวันออกพรรษา ประมาณเดอื น ตุลาคม 1.5 ภมู ปิ ัญญาท้องถิ่น ภาษาถน่ิ ภูมิปัญญาท้องถิ่น ประชาชนในเขตองค์การบริหารส่วนตาบลได้อนุรักษ์ภูมิปัญญา ท้องถนิ่ ได้แก่ การทอผ้าไหมโดยใช้ก่ีกระตุก วธิ ีการทาเครื่องจักสารใชส้ าหรบั ในครัวเรือน วธิ กี ารทอ เสอื่ จากตน้ กก เครื่องมอื จบั ปลาจากไม้ไผ่ ภาษาถนิ่ ประชาชนสว่ นใหญ่ร้อยละ 80 พดู ภาษาอสี าน 1.6 สาธารณสุข จากการสารวจข้อมูลพื้นฐานพบว่า ประชาชนส่วนใหญ่มีสุขภาพที่ดี มีการคัดกรอง สุขภาพให้กับประชาชนกลุ่มเสี่ยง โรคท่ีมักเกิดแก่ประชาชนในชุมชนเช่นกัน ได้แก่ โรคความดัน เบาหวาน โรคเอดส์ โรคไข้เลือดออก มือ-ปาก-เท้าในเด็ก และโรคอื่น ๆ อีกมาก มีสถิติเข้ารับการ รักษาพยาบาล ปัญหาคือประชาชนบางรายไม่ยอมไปคัดกรองหรือตรวจสุขภาพประจาปี การแก้ไข ปัญหา คือ องค์การบริหารส่วนตาบลและหน่วยงานสาธารณสุข โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบล ได้จัดกิจกรรมร่วมมือกันรณรงค์ให้ชุมชน เห็นความสาคัญในเร่ืองน้ีซ่ึงก็ได้ผลในระดับหนึ่ง ประชาชน ให้ความรว่ มมอื เป็นอย่างดี โดยมโี รงพยาบาลส่งเสรมิ สขุ ภาพตาบล ในเขตพ้ืนที่ จานวน 1 แห่ง

11 1.7 การสังคมสังเคราะห์ องค์การบริหารส่วนตาบลได้ดาเนนิ การด้านสงคมสังเคราะห์ ดงั น้ี 1. ดาเนินการจ่ายเบี้ยยังชพี ใหก้ บั ผู้สูงอายุ ผพู้ ิการ และผปู้ ่วยเอดส์ 2. รบั ลงทะเบียนและประสานโครงการเงินอุดหนุนเพื่อการเล้ียงดูเดก็ แรกเกิด 3. ประสานการทาบตั รผู้พกิ าร/จา่ ยเบ้ยี ให้กับผูพ้ ิการ 4. จัดทาโครงการปรับปรุง ซ่อมแซม บ้านผู้ยากจน ยากไร้ รายได้น้อย และ ผู้ด้อยโอกาส 2.1.5 ดา้ นเศรษฐกิจ 1.1 การเกษตร ประชากรในเขตองค์การบริหารส่วนตาบลเขาฉกรรจ์ ส่วนใหญ่ประกอบอาชีพ ด้านการเกษตร และเล้ียงสัตว์ เช่น ทานา ปลูกผัก ปลูกข้าวโพด เลี้ยงไก่ เล้ียงโคนม เล้ียงโคเน้ือ ทาไมก้ วาด และทอผา้ ไหม 1.2 การประกอบอาชพี ประชาชนส่วนใหญ่มีอาชีพหลัก คือ การทานา ทาไร่ อาชีพรอง ได้แก่ รับจ้าง ค้าขาย ดงั ตารางต่อไปน้ี หมู่ หมู่บา้ น อาชีพหลัก อาชีพลาดบั 2 อาชพี ลาดับ 3 อาชพี อ่ืน ๆ (ครัวเรอื น) (ครวั เรอื น) (ครัวเรือน) (ครวั เรือน) 1 บา้ นวงั รี อาชพี หลัก จานวน อาชพี จานวน อาชพี จานวน จานวน 2 บา้ นนา ทานา 60 รบั จ้าง 40 ทาไร่ 20 6 บ้านสนั ติสขุ ทานา 80 รับจา้ ง 5 คา้ ขาย 17 66 7 บา้ นนาบน ทานา 80 คา้ ขาย 5 รบั จา้ ง 3 1 8 บา้ นพรสวรรค์ รบั จา้ ง 40 ทาสวน 10 ทานา 10 1 9 บา้ นหนองกระทุ่ม ทานา 81 ค้าขาย 6 รับจา้ ง 1 8 10 บา้ นโคกยาง ทานา 68 เลี้ยงสัตว์ 30 คา้ ขาย 20 - 11 บ้านลมุ มะคา่ ทานา 30 ทาไร่ 20 รับจ้าง 20 40 ทาไร่ 110 ทานา 48 รับจ้าง 18 2 รวม - 549 164 109 118 ตารางที่ 5 จานวนการประกอบอาชีพของประชาชนภายในเขตองคก์ ารบรหิ ารส่วนตาบลเขาฉกรรจ์ ที่มา: http://www.khaochakan.com/data.php?menu_id=96

12 1.3 อตุ สาหกรรม จานวน 1 แห่ง ไซโล จานวน 2 แห่ง โรงสขี ้าว

13 สว่ นท่ี 3 ผลการวิเคราะห์ศกั ยภาพ ปัญหา/ความต้องการ และประเดน็ การพฒั นาเชิงพน้ื ที่ การวิเคราะห์ชุมชนดาเนินการโดยอาศัยข้อมูลทุติยภูมิที่รวบรวมจากฐานข้อมูลแผนพัฒนา ยุทธศาสตร์จังหวัดสระแก้ว แผนพัฒนาอาเภอเขาฉกรรจ์ แผนพัฒนาท้องถิ่นองค์การบริหารส่วน ตาบลเขาฉกรรจ์ สานักงานพัฒนาชุมชนอาเภอเขาฉกรรจ์ สานักงานเกษตรอาเภอเขาฉกรรจ์ สานกั งานประมงอาเภอเขาฉกรรจ์ สานกั งานปศสุ ตั วอ์ าเภอเขาฉกรรจ์ และการสบื ค้นจากส่ือออนไลน์ ต่าง ๆ และดาเนินการเก็บข้อมูลปฐมภูมิจากการจัดเวทีประชุมผู้นาชุมชน การสัมภาษณ์รายคนและ กลุ่มในพื้นท่ีตาบลเขาฉกรรจ์ และผู้มีส่วนได้เสีย นาข้อมูลที่ได้ประมวลผล สังเคราะห์ผล แบ่งเป็น ด้านดังนี้ 3.1 ผลการวิเคราะห์ศักยภาพในการพฒั นาตาบลเขาฉกรรจ์ อาเภอเขาฉกรรจ์ จงั หวดั สระแกว้ 3.1.1 ดา้ นทรัพยากรมนษุ ยม์ ี 1. หมู่ 5 (เขตเทศบาลตาบลเขาฉกรรจ์) ปราชญ์ชาวบ้านด้านการทาบายศรีและการนวด แผนไทย ที่สามารถนาไปสู่การพัฒนาด้านการรวบรวมองค์ความรู้การเผยแพร่วิธีการทาบายศรีและ การนวดแผนไทย อนั นาไปส่กู ารสร้างฐานขอ้ มลู และการเผยแพรภ่ มู ิปญั ญาทอ้ งถน่ิ - ผู้สูงอายุในชุมชนมีองค์ความรู้และยังมีความสามารถในการทางาน สามารถถ่ายทอด ภูมิปญั ญาท้องถ่นิ และนาไปสกู่ ารพฒั นาดา้ นการส่งเสรมิ อาชีพสู่คนรุ่นหลงั 2. หมู่ 6 (เขตเทศบาลตาบลเขาฉกรรจ์) ปราชญ์ชาวบ้านด้านเกษตรกรรมและเศรษฐกิจ พอเพียง ที่นาไปสู่การเผยแพร่องค์ความรู้ เทคนิค และกระบวนการวิธีการคิด มุมมองแก่บุคคลและ หนว่ ยงานตา่ ง ๆ - ผู้สูงอายุในชุมชนมีองค์ความรู้และยังมีความสามารถในการทางาน สามารถถ่ายทอด ภูมิปัญญาท้องถ่ินและนาไปสู่การพัฒนาด้านการส่งเสริมอาชีพสู่คนรุ่นหลัง ซึ่งเห็นได้จากการที่แต่ละ ครวั เรอื นรว่ มกนั เปน็ ฐานการเรียนรยู้ ่อยของศนู ยก์ ารเรยี นรู้ชมุ ชน 3. หมู่ 8 ปราชญ์ชาวบ้านด้านการทอผ้า การปลูกหม่อนเลี้ยงไหม การจักสาน และการทา บั้งไฟ ที่สามารถนาไปสู่การพัฒนาด้านการรวบรวมองค์ความรู้และการเผยแพร่ภูมิปัญญาท้องถ่ิน อันนาไปสู่การอนุรักษ์ ภูมิปัญญาท้องถิ่นและสร้างฐานข้อมูล เพ่ือการส่งออกผลิตภัณฑ์สู่ตลาด ผ้บู ริโภครนุ่ ใหม่

14 - ผ้นู าเขม้ แขง็ สามารถนาไปส่พู ัฒนาดา้ นการส่งเสริมการทาอาชีพเสริม และการมีส่วน ร่วมในการทางานด้านการพัฒนาอาชีพเสริมของสมาชิกในชุมชน เห็นได้จากการจัดตั้งกลุ่มวิสาหกิจ ชุมชนซ่ึงนาโดยผู้ใหญ่ใหม่ อานุการ และทีมงานผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน นอกจากน้ียังมีผลิตภัณฑ์ผ้าขาวม้า ท่ีได้รับมาตรฐาน มผช. และผลิตภัณฑ์ OTOP ระดับ 5 ดาว และเป็นชุมชนที่ได้รับคัดเลือกจาก จังหวัดให้เป็นชุมชนท่องเท่ียว OTOP นวัตวิถี ซ่ึงสนับสนุนโดยกรมการพัฒนาชุมชน กระทรวงมหาดไทย 4. หมู่ 11 ปราชญ์ชาวบ้านด้านการเพาะเห็ด ที่สามารถนาไปสู่การพัฒนาด้านการเผยแพร่ วิธีการเพาะเหด็ ทนี่ าไปสู่การส่งออกผลิตภณั ฑส์ ตู่ ลาด - ผู้นาเข้มแข็ง สามารถนาไปสู่การพัฒนาด้านการส่งเสรมิ การทาอาชพี เสริม และการมี ส่วนรว่ มในการทางานด้านการพฒั นาอาชพี เสริมของสมาชกิ ในชุมชน - ผู้สูงอายุในชุมชนมีองค์ความรู้และยังมีความสามารถในการทางาน สามารถถ่ายทอด ภูมิปญั ญาทอ้ งถน่ิ และนาไปสู่การพฒั นาด้านการสง่ เสริมอาชพี สู่คนรุ่นหลัง 3.1.2 ด้านภาคีเครือข่ายในพื้นที่มีส่วนราชการและเครือข่ายจากภายนอกชุมชน ท่ีสามารถนาไปสู่การพฒั นาดา้ นการสง่ เสริม และต่อยอดภมู ิปญั ญาทอ้ งถ่นิ 1. ตาบลเขาฉกรรจ์ทุกหมู่ได้ร่วมกับโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบลและอาสาสมัคร สาธารณสุขประจาหมู่บ้าน (อสม.) จัดตั้งเครือข่ายด้านสุขภาพ สามารถส่งเสริมสุขภาพคนในชุมชน ใหม้ สี ขุ ภาพทด่ี ีห่างไกลโรคภัย 2. หมู่ 8 เครอื ขา่ ยด้านการทอผา้ อันมีส่วนราชการ ไดแ้ ก่ มหาวิทยาลัยราชภัฏวไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชูปถัมภ์ มหาวิทยาลัยสวนดุสิต กรมส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่น กรมการพัฒนา ชุมชน กรมส่งเสริมการเกษตร และเครือข่ายจากภายนอกชุมชน ได้แก่ บริษัท อมรินทร์ เทเลวิชชั่น จากัด สามารถนาไปสู่การพัฒนาองค์ความรู้ด้านการทอผ้า การออกแบบลายผ้า และการออกแบบ ผลิตภณั ฑ์ 3.1.3 ทนุ ทางสังคมและทนุ ทางวัฒนธรรมมี 1. หมู่ 4 (เขตเทศบาลตาบลเขาฉกรรจ์) มีภูมิปัญญาด้านการนวดแผนไทย สามารถนาไปสู่ การเผยแพรแ่ ละอนรุ ักษภ์ มู ปิ ัญญาทอ้ งถิ่น 2. หมู่ 5 (เขตเทศบาลตาบลเขาฉกรรจ์) มีวัดถ้าเขาฉกรรจ์ สามารถนาไปสู่การพัฒนาด้าน การทอ่ งเที่ยวชมุ ชนและระบบการจัดการสถานทีท่ ่องเทย่ี ว - ภมู ปิ ัญญาดา้ นการทาบายศรี และการนวดแผนไทย สามารถนาไปสู่การเผยแพร่และ อนรุ ักษภ์ มู ิปัญญาท้องถ่ิน

15 3. หมู่ 8 คนในชุมชนมีส่วนร่วมในกิจกรรมของชุมชน สามารถนาไปสู่การพัฒนาด้านการ รวมกลมุ่ เพือ่ รว่ มพฒั นาท้องถ่นิ - มีกลุ่มออมทรัพย์เพื่อการผลิต สามารถนาไปสู่การพัฒนาด้านแหล่งเงินทุนในชุมชน และการจัดการทนุ ในชุมชน - ภูมปิ ัญญาดา้ นการเลี้ยงไหมสาหรบั เปน็ วัตถุดิบในการทอผา้ - ภูมิปัญญาด้านการทอผ้า สามารถนาไปสู่การพัฒนาด้านการทอผ้า การออกแบบ ลายผ้า และการออกแบบผลิตภัณฑ์อ่ืน ๆ จนผลิตภัณฑ์ผ่านการตรวจสอบมาตรฐานผลิตภัณฑ์ชุมชน (มผช.) จนได้รบั คดั เลอื กใหเ้ ป็นผลติ ภัณฑ์ OTOP ระดับ 5 ดาว - ภมู ิปญั ญาด้านการทาเคร่ืองจกั รสาน โดยผลิตภัณฑเ์ ป็นไม้กวาดดอกหญ้า - ภมู ิปญั ญาดา้ นการทานา้ พรกิ เผา นา้ พริกปลารา้ นา้ พริกกะปิผดั - ภูมปิ ัญญาดา้ นการปลกู ฝา้ ยเพ่ือนาดอกฝา้ ยไปแปรรปู เปน็ ใยฝ้าย 4. หมู่ 9 มีภูมิปญั ญาดา้ นการจักสาน สามารถนาไปเผยแพรแ่ ละอนุรักษภ์ ูมปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ 5. หมู่ 11 คนในชุมชนมีส่วนร่วมในกิจกรรมของชุมชน ที่สามารถนาไปสู่การพัฒนาด้าน การรวมกลุ่ม เพื่อรว่ มพัฒนาทอ้ งถ่นิ - มีกลุ่มออมทรัพย์เพ่ือการผลิต สามารถนาไปสู่การพัฒนาด้านแหล่งทุนในชุมชน การจดั การทุนในชมุ ชน เปน็ ต้น - ภมู ปิ ญั ญาด้านการทาไม้กวาด การทาน้าพริก สามารถนาไปสู่การพัฒนาดา้ นรปู ลักษณ์ ผลิตภัณฑ์ และรสชาติท่ีแปลกใหม่ และนาไปสู่การส่งเสริมให้ผ่านการตรวจสอบมาตรฐานผลิตภัณฑ์ ชมุ ชน (มผช.) และเปน็ สินคา้ OTOP 3.1.4 ทุนทางเศรษฐกิจและการค้าขายมีแหล่งท่องเท่ียวที่สามารถนาไปสู่การพัฒนาด้าน การคา้ ขายและด้านการทอ่ งเทย่ี ว 1. หมู่ 4 (เขตเทศบาลตาบลเขาฉกรรจ์) มีตลาดชุมชน ซ่ึงถือเป็นตลาดกลางของตาบลเขา ฉกรรจ์ สามารถนาไปสู่การพฒั นาดา้ นการจาหนา่ ยสินค้าและผลผลิตทอ้ งถิ่น 2. หมู่ 5 (เขตเทศบาลตาบลเขาฉกรรจ์) มีแหล่งท่องเที่ยวคือ เขาฉกรรจ์ ท่ีมีวัดถ้าเขาฉกรรจ์ และทุ่งดอกไม้ โดยในช่วงเช้าและช่วงเย็นจะมีฝูงค้างคาวนับหมื่นตัวบินออกและบินเข้า ซ่ึงสามารถ นาไปสู่การพัฒนาด้านการท่องเท่ียวดึงดูดนักท่องเที่ยวให้เข้ามาท่องเที่ยวในพื้นที่ เพื่อเปิดโอกาส ใหช้ าวบา้ นในตาบลเขาฉกรรจ์สามารถนาผลิตภัณฑ์ท้องถ่ินออกจาหน่าย 3. หมู่ 7 และ หมู่ 8 มีพ้ืนที่ติดกับเขาฉกรรจ์ ซ่ึงเป็นแหล่งท่องเที่ยวประจาจังหวัดสระแก้ว แตพ่ ืน้ ทีข่ องหม่บู ้านท่ีตดิ กบั เขาฉกรรจ์ยังไม่ไดร้ ับการบุกเบิกให้เปน็ แหล่งท่องเที่ยว

16 4. หมู่ 8 ได้รับการส่งเสริมให้เป็นชุมชนท่องเท่ียว OTOP นวัตวิถี ซ่ึงในหมู่บ้านมีศูนย์การ เรยี นรชู้ มุ ชนซึ่งอาศัยครวั เรอื นทีม่ ีภูมปิ ัญญาต่าง ๆ เปน็ ฐานการเรยี นรจู้ านวน 8 ฐาน 5. หมู่ 10 มีแหล่งท่องเท่ียวคือ ธารน้าไหล ท่ีมีบรรยากาศทาให้นักท่องเที่ยวรู้สึกมีความ ใกล้ชิดกับธรรมชาติ ซึ่งสามารถนาไปสู่การพัฒนาด้านการท่องเที่ยว เพ่ือเปิดโอกาสให้ชาวบ้าน ในตาบลเขาฉกรรจ์สามารถนาผลติ ภัณฑท์ อ้ งถ่ินออกจาหนา่ ย 3.1.5 ทนุ ทางทรัพยากรธรรมชาติมี 1. หมู่ 1 มีคลองไหลผ่าน 3 สาย คลองพระสะทึง คลองสิบสาม และคลองนางใน ที่สามารถ นาไปสู่การพัฒนาดา้ นระบบการจดั การนา้ 2. หมู่ 2 หมู่ 3 หมู่ 4 หมู่ 5 และหมู่ 6 มีคลองไหลผ่าน 2 สาย คือ คลองพระสะทึง และ คลองสิบสาม ทสี่ ามารถนาไปสู่การพฒั นาดา้ นระบบการจัดการนา้ 3. หมู่ 7 และหมู่ 8 มีคลองไหลผ่าน 1 สาย คือ คลองสิบสาม ท่ีสามารถนาไปสู่การพัฒนา ด้านระบบการจัดการนา้ 4. หมู่ 8 มีการปลูกและการเกิดข้ึนเองตามธรรมชาติของต้นฝ้ายและต้นไผ่ สามารถนามา แปรรูปเปน็ วตั ถุดิบได้ ดงั นี้ - ดอกฝ้ายเป็นวัตถุดิบหลักของการทอผ้า จากจุดนี้พบว่าในชุมชนแห่งนี้มีวตั ถุดิบหลัก ในสายป่านการผลิตผ้าทอ คือ ต้นฝ้าย รวมทั้งจากการประเมินศักยภาพและความเป็นไปได้ พบว่า มศี กั ยภาพและความเป็นไปได้สงู ในการผลิตเสน้ ใยฝา้ ยเพื่อการผลิตผ้าทอ - ต้นไผ่ สามารถนาไปสู่การพัฒนาด้านการส่งเสริมอาชีพการจักสาน เพ่ือยกระดับให้ เปน็ ทต่ี ้องการของตลาด - ผักสวนครัว สามารถนาไปสู่การพัฒนาด้านการส่งเสริมอาชีพการทาน้าพริก เพอ่ื ยกระดบั ให้เปน็ ทีต่ อ้ งการของตลาด 5. หมู่ 9 มีคลองไหลผ่าน 2 สาย คลองสิบสาม และคลองสิบสาม นอกจากน้ีมีสระน้าพ้ืนที่ ประมาณ 10 ไร่ ทีส่ ามารถนาไปสู่การพฒั นาดา้ นระบบการจดั การนา้ 6. หมู่ 10 มีคลองไหลผ่าน 2 สาย คลองพระสะทึง และคลองสิบสาม ที่สามารถนาไปสู่การ พฒั นาดา้ นระบบการจดั การนา้ 7. หมู่ 11 มีการปลูกผักสวนครัว สามารถนาไปสู่การพัฒนาด้านการส่งเสริมอาชีพการทา น้าพรกิ เพ่อื ยกระดบั ใหเ้ ปน็ ที่ต้องการของตลาด

17 3.1.6 ด้านจัดการส่งิ แวดล้อมมีการใหค้ วามรแู้ ละระบบทม่ี ปี ระสทิ ธิภาพ ทส่ี ามารถนาไปสู่ การพัฒนาด้านส่ิงแวดล้อม - หมู่ 2 หมู่ 3 หมู่ 5 หมู่ 7 และหมู่ 10 มีการจัดการขยะ การคัดแยกขยะ และการจัดเก็บ โดยองค์การปกครองส่วนท้องถิ่น สามารถนาไปสู่การพัฒนาด้านส่ิงแวดล้อม การจัดการส่ิงแวดล้อม ชมุ ชนเพอ่ื ใหช้ ุมชนมีสภาพแวดลอ้ มท่ดี ี 3.1.7 ด้านองค์ความรู้ มีภูมิปัญญาท้องถ่ิน ท่ีสามารถนาไปสู่การพัฒนาด้านเผยแพร่และ อนรุ ักษภ์ มู ปิ ญั ญาทอ้ งถ่ิน 1. หมู่ 4 (เขตเทศบาลตาบลเขาฉกรรจ์) มีองค์ความรู้ด้านการนวดแผนไทย ปัจจุบันมีศูนย์ นวดแผนไทยแบบปจั จบุ ันและแบบโบราณ อนั เปน็ สถานท่ีเผยแพรแ่ ละอนรุ ักษภ์ ูมปิ ญั ญาท้องถนิ่ 2. หมู่ 5 (เขตเทศบาลตาบลเขาฉกรรจ์) มีองค์ความรู้ด้านการทาบายศรี และการนวด แผนไทย เปน็ การเผยแพรแ่ ละอนุรกั ษภ์ ูมิปญั ญาทอ้ งถ่นิ 3. หมู่ 8 มีองค์ความรู้ด้านการทอผ้า การปลูกหม่อนเลี้ยงไหม การจักสาน และการสร้าง บ้ังไฟ ปัจจุบันมีศูนย์การเรียนรู้ชุมชน ซึ่งมีฐานการเรียนรู้ด้านการทอผ้า ฐานการเรียนรู้ด้านการปลูก หม่อนเลี้ยงไหม ฐานการเรียนรู้ด้านการจักสาน ฯลฯ อันเป็นสถานที่เผยแพร่และอนุรักษ์ภูมิปัญญา ท้องถ่นิ 4. หมู่ 9 มีองค์ความรู้ด้านการจักสาน และการคัดแยกยาสมุนไพร เป็นการเผยแพร่และ อนรุ ักษ์ภมู ิปัญญาทอ้ งถิน่ 3.1.8 ดา้ นวตั ถดุ ิบ มีวัตถดุ ิบดา้ นการเกษตร และดา้ นปศุสัตว์ ที่สามารถนาไปสู่การพฒั นา ด้านการแปรรูปอาหาร และการสง่ ออกสนิ ค้าชุมชน 1. หมู่ 1 มีการปลกู ขา้ ว ปลูกออ้ ย อนั นาไปส่กู ารบรโิ ภคและการส่งออก 2. หมู่ 2 มีการปลูกข้าว ปลกู ออ้ ย อนั นาไปสู่การบริโภคและการส่งออก 3. หมู่ 3 (เขตเทศบาลตาบลเขาฉกรรจ์) มีการปลูกผักปลอดสารพิษ และการเพาะเห็ด อันนาไปสูก่ ารบริโภคและการสง่ ออก 4. หมู่ 5 (เขตเทศบาลตาบลเขาฉกรรจ์) มีการเล้ียงกบ เล้ียงปลา การปลูกลาไย การปลูกมัน สาปะหลงั การปลกู ผักปลอดสารพิษ อันนาไปส่กู ารแปรรูปอาหาร และการส่งออกสนิ คา้ ชุมชน 5. หมู่ 6 มีการปลูกข้าว ปลูกอ้อย ปลูกข้าวโพด ปลูกไม้มีค่า อันนาไปสู่การบริโภคและการ สง่ ออก

18 6. หมู่ 7 มีการปลูกข้าว ปลูกอ้อย ปลูกข้าวโพด ปลูกยูคาลิปตัส อันนาไปสู่การบริโภคและ การสง่ ออก 7. หมู่ 8 มีการปลูกข้าว ปลูกอ้อย ปลูกยูคาลิปตัส ปลูกฝ้าย ผักสวนครัว อันนาไปสู่การ บรโิ ภค การแปรรปู และการสง่ ออกสนิ คา้ ชมุ ชน 8. หมู่ 9 มกี ารปลกู ข้าว ปลกู อ้อย ปลกู ขา้ วโพด ปลกู สมนุ ไพร อนั นาไปสูก่ ารบริโภคและการ ส่งออก 9. หมู่ 10 มีการปลูกข้าว ปลูกอ้อย ปลูกข้าวโพด ปลูกยูคาลิปตัส อันนาไปสู่การบริโภคและ การส่งออก 10. หมู่ 11 มีการปลูกข้าว ปลูกอ้อย การเพาะเห็ด การปลูกผักปลอดสารพิษ อันนาไปสู่การ บริโภค การแปรรปู และการส่งออกสนิ ค้าชุมชน 3.1.9 ด้านผลิตภัณฑ์ชุมชน ที่สามารถนาไปสู่การพัฒนาด้านการยกระดับ การแปรรูป และตอ่ ยอดผลติ ภัณฑ์ 1. หมู่ 2 มีผลิตภณั ฑเ์ สอื่ กก และไม้กวาด อันนาไปสู่การยกระดบั และต่อยอดผลิตภัณฑ์ 2. หมู่ 3 มีผลติ ภณั ฑเ์ หด็ อันนาไปสกู่ ารยกระดับและแปรรูปผลิตภณั ฑ์ 3. หมู่ 4 มผี ลติ ภณั ฑ์ผักปลอดสารพิษ และอาหารแปรรูป อนั นาไปสู่การยกระดับและแปรรูป ผลิตภณั ฑ์ 4. หมู่ 5 มีผลิตภัณฑ์ผ้าทอ ผ้าขาวม้าที่ได้รับมาตรฐานผลิตภัณฑ์ชุมชน (มผช.) และได้รับ คัดเลือกให้เปน็ ผลติ ภัณฑ์ OTOP ระดบั 5 ดาว เคร่ืองจกั สาน น้าพริก อนั นาไปสกู่ ารยกระดับและต่อ ยอดผลติ ภัณฑ์ 5. หมู่ 9 มีผลิตภัณฑ์จกั สาน อันนาไปสกู่ ารยกระดบั และแปรรูปผลิตภัณฑ์ 6. หมู่ 11 มีผลิตภัณฑ์ไม้กวาด เห็ด และน้าพริก อันนาไปสู่การยกระดับและแปรรูป ผลติ ภัณฑ์

19 3.2 แผนท่แี สดงศักยภาพดา้ นตา่ ง ๆ ของแต่ละหมู่บ้านในตาบล จากการวิเคราะห์จากศักยภาพชุมชนตาบลเขาฉกรรจ์ท้ัง 11 หมู่บ้าน สามารถสรุปศักยภาพ ชุมชน ดงั ภาพที่ 3 ภาพที่ 3 แผนท่ีแสดงศักยภาพชมุ ชนตาบลเขาฉกรรจ์ หมู่ท่ี 1 – 11

20 3.3 ปัญหาและความต้องการในพื้นท่ีตาบลเขาฉกรรจ์ อาเภอเขาฉกรรจ์ จังหวัด สระแกว้ 3.3.1 ด้านทรัพยากรมนุษย์มีปัญหาด้านความสามัคคีท่ีจาเป็นต้องมีการอบรมให้ความรู้ ชาวบ้าน เพือ่ กระตนุ้ ให้ตระหนักถึงความเป็นน้าหน่ึงใจเดยี วกัน 1. หมู่ 1 คนในชมุ ชนไม่ชอบการรวมกลมุ่ ต้องสร้างการรับรใู้ ห้กับชาวบ้าน โดยการต้องทาให้ ชาวบ้านเหน็ ผลสาเร็จของคนในกลุม่ ทไี่ ด้จากการเขา้ รว่ มกิจกรรม 2. หมู่ 11 คนในชุมชนไม่เข้าร่วมกิจกรรมชุมชน ต้องสร้างการรับรู้ให้กับชาวบ้าน โดยการ ต้องทาให้ชาวบ้านเห็นผลสาเร็จของคนในกลุ่มท่ีไดจ้ ากการเขา้ ร่วมกจิ กรรม 3. นอกจากน้ี ยังมีชาวบ้านในตาบลเขาฉกรรจ์อีกหลายหมู่ท่ียังไม่เห็นความสาเร็จอย่างเป็น รูปธรรมในการรวมกลุ่มเพ่ือการทาอาชีพเสริมอ่ืน ๆ ยังคงยึดติดกับอาชีพเดิมที่ตนเองถนัด ทาให้ขาด แรงจงู ใจในการรวมกลุม่ เพือ่ ทาอาชพี เสรมิ 3.3.2 ด้านภาคีเครือข่ายในพ้ืนท่ีมีปัญหาขาดองค์ความรู้ทางด้านเกษตรอินทรีย์ ทจี่ าเปน็ ต้องขอความรว่ มมือจากผู้มีความรู้ทางดา้ นเกษตรอนิ ทรีย์ - หมู่ 3 หมู่ 5 และหมู่ 11 มีการปลูกผักปลอดสารพิษ แต่องค์ความรู้ท่ีมีอยู่ไม่เพียงพอและ ทันเท่าสถานการณ์ต่อการเปลี่ยนแปลงของสภาพดิน ฟ้า อากาศ และการพัฒนาโรคต่าง ๆ ของพืช ดังนั้นจงึ ต้องการองคค์ วามรู้เพิ่มเตมิ จากผมู้ คี วามรู้ทางดา้ นเกษตรอินทรยี ์ 3.3.3 ด้านทุนทางสังคมและทุนทางวัฒนธรรมมีปัญหาด้านการขาดความร่วมมือของ บุคคลในชุมชนท่จี าเป็นต้องมีผ้นู าชมุ ชนเปน็ แกนนาในการสง่ เสรมิ เกยี่ วกับความร่วมมือ - หมู่ 10 มีกลุ่มอาชีพ แต่ในปัจจุบันไม่มีการดาเนินงานต่อ เนื่องจากขาดการสนับสนุนจาก หน่วยงานภาครฐั และต้องมกี ารสง่ เสรมิ สนับสนุนเพือ่ ใหม้ ีการดาเนินกจิ กรรมเสรมิ สรา้ งอาชีพต่อไป 3.3.4 ด้านทุนทางเศรษฐกิจและการค้าขายมีปัญหาด้านความหลากหลายของสินค้า ท่จี าเป็นตอ้ งได้รับการพฒั นาและประชาสัมพนั ธผ์ ลติ ภณั ฑ์ของชมุ ชน - หมู่ 2 หมู่ 3 หมู่ 8 หมู่ 9 และหมู่ 11 มีผลิตภัณฑ์ชุมชน แต่ขาดช่องทางการจัดจาหน่าย และการลงทุนด้านการประชาสัมพนั ธ์ เพือ่ ให้เป็นทีร่ ู้จกั อย่างกวา้ งขวางในทุกกลุ่มเป้าหมาย

21 3.3.5 ด้านทุนทางทรัพยากรธรรมชาติมีปัญหาด้านการขาดแคลนแหล่งกักเก็บน้าและ ภัยแล้งท่ีจาเป็นต้องขอความร่วมมือจากหน่วยงานที่เก่ียวข้องท้ังภาครัฐและเอกชนเข้ามา แกป้ ัญหา 1. หมู่ 1 มีคลอง 3 สาย ไหลผ่าน แต่ขาดแคลนแหล่งกักเก็บน้า ต้องให้จัดหาน้าเพ่ือการ อปุ โภคบรโิ ภค 2. หมู่ 2 มีคลอง 2 สาย ไหลผ่าน แต่ขาดแคลนแหล่งกักเก็บน้า น้าประปาในหมู่บ้านไหล กะปรบิ กะปรอย ตอ้ งให้จดั หาน้าเพอ่ื การอปุ โภคบริโภค 3. หมู่ 6 มีคลอง 2 สาย ไหลผ่าน แต่ขาดแคลนแหล่งกักเก็บน้า ต้องให้จัดหาน้าเพ่ือการ อุปโภคบรโิ ภค 4. หมู่ 7 มีคลอง 1 สาย ไหลผ่าน แต่ขาดแคลนแหล่งกักเก็บน้า ไม่สามารถทานาได้ตาม ฤดกู าล ต้องการขดุ ลอกคลองแตต่ ดิ ปัญหาไม่สามารถขยายให้กว้างได้ 5. หมู่ 8 มีคลอง 1 สาย ไหลผ่าน แต่ขาดแคลนแหล่งกักเก็บน้า ต้องให้จัดหาน้าเพื่อการ อุปโภคบรโิ ภค 6. หมู่ 9 มีสระน้า ประมาณ 10 ไร่ แต่ขาดแคลนเงินทุนในการสร้างโรงผลิตน้าดื่ม เพ่ือจาหน่าย ซ่ึงทางชาวบ้านต้องการดาเนินการการลงทุนในรูปแบบการร่วมลงทุนระหว่างภาครัฐ และภาคเอกชน (PPP) 7. หมู่ 10 ประสบปัญหาภัยแล้ง และฝายยางของชลประทานรั่วจึงทาให้กักเก็บน้าไม่ได้ ตอ้ งใหจ้ ดั หานา้ เพื่อการอุปโภคบรโิ ภค และซอ่ มแซมฝายยางใหใ้ ช้การได้ 8. หมู่ 11 มีคลอง 2 สาย ไหลผ่าน แต่ขาดแคลนแหล่งกักเก็บน้า ต้องให้จัดหาน้าเพ่ือการ อปุ โภคบรโิ ภค 3.3.6 ด้านจัดการสิ่งแวดล้อมมีปัญหาด้านมลพิษทางอากาศ ท่ีจาเป็นต้องได้รับความ รว่ มมอื จากหน่วยงานท่ีเกยี่ วข้องและสมาชกิ ในชุมชนมาช่วยกันหาแนวทางในการแกป้ ญั หา - พื้นที่ส่วนใหญ่ในตาบลเขาฉกรรจ์ประสบปัญหาการเผาในพ้ืนท่ีการเกษตรในช่วงฤดูเก็บ เกี่ยวผลผลิต เช่น เผาอ้อย เผาตอซังข้าว เป็นต้น ดังนั้นต้องให้ความรู้แก่ชาวบ้านเกิดความตระหนัก ถึงผลกระทบท่เี กิดจากการเผาในพืน้ ท่กี ารเกษตรและหาแนวทางการจัดการรว่ มกัน

22 3.3.7 ด้านวัตถุดิบมีปัญหาด้านการขาดวัตถุดิบที่ไม่เพียงพอต่อการผลิตเพื่อการค้าขาย และเกิดโรคระบาดในพืชท่ีมีหนอนข้าวโพด ท่ีจาเป็นต้องให้ผู้นาชุมชนส่งเสริมให้ชาวบ้าน ทาแหล่งวัตถุดิบท่ีใช้ในการผลิต และเรื่องโรคระบาดในพืช ต้องได้รับความร่วมมือจากหน่วยงาน ท่ีเก่ียวข้องที่ให้ผู้มีความรู้เกี่ยวกับการกาจัดหนอนข้าวโพดมาให้คาแนะนา ความรู้ และสาธิต การกาจัดหนอนข้าวโพด 1. หมู่ 8 ต้องการวัตถุดิบพันธ์ุฝ้ายสีน้าตาลการทอผ้าฝ้าย ต้องสนับสนุนให้ชาวบ้านมีแหล่ง วัตถุดิบภายในชุมชน 2. หมู่ 10 เกดิ โรคระบาด หนอนขา้ วโพด ต้องได้รับความรว่ มมือจากหน่วยงานที่เก่ียวข้องท่ี ให้ผู้มีความรู้เกี่ยวกับการกาจัดหนอนข้าวโพดมาให้คาแนะนา ความรู้ และสาธิตการกาจัดหนอน ข้าวโพด 3.3.8 ด้านผลิตภัณฑ์ชุมชนมีปัญหาด้านรูปแบบของสินค้าและผลิตภัณฑ์ท่ีไม่หลากหลาย และบรรจุภณั ฑ์ของสินค้าไมไ่ ด้มาตรฐาน จงึ จาเป็นต้องให้หน่วยงานท่เี กี่ยวข้องติดต่อผู้เชี่ยวชาญ ที่สามารถให้องค์ความรู้และช่วยออกแบบผลิตภัณฑ์ บรรจุภัณฑ์มาให้คาแนะนา และสาธิตให้กับ ชาวบ้าน - หมู่ 8 มีศนู ย์การเรยี นรกู้ ารทอผ้าท่เี ปน็ ฟนั เฟอื งหลกั ในการออกแบบและผลติ ผลิตภัณฑ์จาก ผ้าทอมี แต่ขาดการรับรู้ถึงกระแสความเปลี่ยนแปลงของผู้บริโภคในยุคปัจจุบัน ทาให้ผลิตภัณฑ์มี รูปแบบให้เลือกน้อย และยังไม่ตอบโจทย์ของผู้บริโภคยุคปัจจุบัน ดังน้ันจึงต้องพัฒนาส่งเสริมและ ยกระดับการออกแบบผลติ ภณั ฑ์ให้ทนั สมัย 3.3.9 ด้านองค์ความรู้ มีองค์ความรู้ด้านการทอผ้า การปลูกหม่อนเลี้ยงไหม การจักสาน ท่ีสามารถนาไปสู่การพัฒนาด้านการต่อยอดองค์ความรู้เดิมที่อยู่ของชาวบ้านให้เพ่ิมขึ้นจาก ผ้เู ชี่ยวชาญในเรื่องทช่ี าวบ้านถนัด - หมู่ 8 มีองค์ความรู้ด้านการทอผ้า การปลูกหม่อนเลี้ยงไหม การจักสาน แต่ขาดการพัฒนา องค์ความรใู้ ห้ทันสมัย สอดคล้องความต้องการของยคุ ปัจจุบัน

23 3.4 วเิ คราะห์ SWOT ศกั ยภาพตาบลเขาฉกรรจ์ อาเภอเขาฉกรรจ์ จังหวดั สระแก้ว ต้นทุนของตาบลเขาฉกรรจ์ ปญั หาในพน้ื ท่ีตาบลเขาฉกรรจ์ 1. ทุนทางสงั คม ภูมปิ ัญญา และวฒั นธรรม 1. ปญั หาด้านกลมุ่ อาชพี - ความถนัดในอาชีพเกษตรกร เช่น การทานา - ชาวบ้านในพื้นที่ยังไม่เห็นถึงความสาคัญและ การปลูกอ้อย การปลูกข้าวโพด การปลูกผักปลอดสารพิษ ผลลัพธ์ท่ีได้จากการทาอาชีพเสริมต่าง ๆ ท่ีมาจาก การปลูกใบพลู การปลูกฝ้าย การปลูกลาไย การปลูกมัน ภมู ิปัญญาทอ้ งถ่นิ ทาใหย้ ังยึดตดิ กับอาชพี เดิม ๆ สาปะหลงั การปลูกยคู าลปิ ตัส การเพาะเหด็ นางฟ้า การปลูกไม้ - ปัญหาการขาดองค์ความรู้จากวิทยากรภายนอก มีค่า ในการอบรมเพ่ือส่งเสริมอาชีพเสริม เช่น การย้อมสีผ้า - ความถนัดในการเล้ียงสัตว์เศรษฐกิจ เช่น การเล้ียง การออกแบบผลิตภัณฑ์ การปลูกหมอ่ นเลย้ี งไหม โคเนื้อ การเลี้ยงกบ การเลี้ยงไก่ การเล้ียงปลา การเล้ียงจ้ิงหรดี 2. ปัญหาด้านการเกษตร การเลีย้ งไหม - โรคระบาด ได้แก่ โรคหนอนข้าวโพด โรคใบด่าง - อุตสาหกรรมในครัวเรือน เช่น การทาไม้กวาด การระบาดของเพล้ยี การทอเส่อื กกการทอผ้า การทาข้าวเกรยี บ การทาขนมนางเลด็ - ราคาพชื ผลทางการเกษตรตกตา่ โดยเฉพาะออ้ ย - ประเพณีและวัฒนธรรม เช่น การทาบุญกลางบ้าน - ผลผลิตทางการเกษตรไม่ดีเท่าที่ควรทั้งทาง ประเพณีบุญบ้ังไฟ ปริมาณละทางคณุ ภาพ 2. ทรพั ยากรธรรมชาติและทุนทางเศรษฐกิจ 3. ปัญหาการขาดตลาดรองรับผลผลิตทางเกษตรและ - พ้ืนทีบ่ รเิ วณรอบเขาฉกรรจ์ และธารน้าไหลทส่ี ามารถ ผลิตภัณฑ์อ่ืน ๆ ภายในตาบล พฒั นาให้เป็นแหล่งทอ่ งเที่ยวได้ 4. ปญั หาดา้ นแหลง่ น้า - แหล่งน้าทางการเกษตร ได้แก่ คลองพระสทึง - การขาดแคลนน้าจากคลองประทานหลักทั้ง คลองสิบสาม คลองนางใน 3 คลอง ไดแ้ ก่ คลองพระสทงึ คลองสบิ สาม คลองนางใน - การบริหารจัดการน้า เช่น ฤดูฝนมีปริมาณ น้ามากสง่ ผลใหน้ ้าท่วมแตไ่ ม่สามารถกกั เกบ็ ได้ 5. ปัญหามลภาวะจากการเผาต่าง ๆ เช่น ตอซังข้าว ตอตังออ้ ย ตอตังขา้ วโพด ขยะ 6. ปญั หาดา้ นการท่องเที่ยว - ขาดการบูรณาการการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยว ระหว่างองค์การปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ กับกรมป่าไม้ 7. ปัญหาดา้ นอ่ืน ๆ - ปัญหาสังคมผู้สูงอายุ เนื่องจากลูกหลาน สว่ นใหญไ่ ปเรยี นหนังสือ และทางานในเมอื ง - ปัญหาด้านการศึกษา ขาดแคลนครูประจาศูนย์ พัฒนาเด็กเล็ก - ปัญหาสาธารณสขุ ขาดบุคลากรทางการแพทย์ - ปัญหาอบุ ตั เิ หตจุ ากถนนสายหลัก

24 - ปัญหาการขยายพันธ์ุของลิงบนเขาฉกรรจ์ที่มา ทาลายพืชผลทางการเกษตร และการอยู่อาศัยของ ประชาชน โอกาสในการพัฒนาตาบลเขาฉกรรจ์ อุปสรรคในพืน้ ท่ีตาบลเขาฉกรรจ์ 1. มีผู้นาชุมชนท่ีเข้มแข็ง โดยเฉพาะผู้ใหญ่บ้านท่ีต้องการสร้าง 1. ราคาพืชผลทางการเกษตรท่ีไมส่ ามารถกาหนดได้ อาชีพเสริมให้กับชาวบ้าน และการสนับสนุนอย่างเต็มที่ของ 2. สภาพดนิ ฟ้า อากาศ ที่มกี ารเปลี่ยนแปลงไม่เป็นไปตาม องค์การบรหิ ารส่วนตาบล ฤดูกาล เนื่องจากภาวะโลกร้อน งบประมาณสนับสนุนจาก 2. มีการรวมกลุ่มอาชีพ กลุ่มรัฐวิสาหกิจชุมชน เพ่ือประกอบ ห น่ ว ย ง า น ภ า ค รั ฐ ใ น ก า ร แ ก้ ปั ญ ห า ภั ย แ ล้ ง เ ช่ น อาชีพเสริมอย่างเขม้ แข็ง โดยเฉพาะหมู่ 8 การสร้างฝาย การทาธนาคารน้าใต้ดิน การขุดบอ่ กกั เก็บน้า 3. มีทรัพยากรธรรมชาติท่ีเป็นต้นทุนในการพัฒนาพ้ืนท่ีให้เป็น 3. ขาดหน่วยงานกลางที่เป็นตัวเช่ือมโยงในการหา แหล่งทอ่ งเท่ยี ว ตลาดสง่ ออกสนิ คา้ ระหวา่ งพ้นื ท่ีกบั ตลาดค้าส่งขนาดใหญ่ 4. มีภูมิปัญญาท้องถิ่นท่ีสามารถพัฒนาให้เป็นอาชีพเสริม และ 4. การแข่งขันด้านการตลาดกับผู้ค้าที่ขายสินค้าคล้ายคลึง สร้างรายได้ให้กับชาวบ้าน เช่น การทาไม้กวาด การทอเสื่อกก กัน เช่น ผลผลติ ผลติ ภัณฑ์ การทาการตลาด เจ้าของตลาด การทอผ้า การทาข้าวเกรียบ การทาขนมนางเลด็ ผู้ผลติ รายเดิม และคณุ ภาพของสนิ คา้ ตารางที่ 6 วิเคราะห์ SWOT ศักยภาพตาบลเขาฉกรรจ์ อาเภอเขาฉกรรจ์ จังหวัดสระแก้ว

25 3.5 ประเด็นการพฒั นาเชิงพนื้ ทีต่ าบลเขาฉกรรจ์ อาเภอเขาฉกรรจ์ จงั หวดั สระแกว้ การกาหนดประเด็นการพัฒนา วิเคราะห์จากศักยภาพชุมชน ปัญหาและความต้องการ ของชุมชนในตาบลเขาฉกรรจ์ท้ัง 11 หมูบ่ า้ น สามารถสรปุ ประเดน็ การพฒั นาได้ 7 ประเด็น ดงั นี้ ประเดน็ ในการพัฒนาเชิงพนื้ ที่ แนวทางในการพฒั นาเชิงพ้ืนท่ี 1. การจดั การน้า ทุกพ้ืนที่ในตาบลเขาฉกรรจ์ เนื่องจากประสบภัยแล้ง - องคก์ ารบริหารสว่ นตาบลมีความประสงค์ทีจ่ ะทาธนาคารนา้ ใต้ดิน ขาดแคลนนา้ ในการทาการเกษตร เพอื่ แกป้ ญั หาภัยแล้ง - หมู่ 1 กับ หมู่ 7 ตอ้ งการสรา้ งฝายชะลอนา้ - ประสานงานกับกรมชลประทาน และการประปาส่วนภูมิภาค เพือ่ วางแนวทางในการแกไ้ ขปัญหา 2. การสง่ เสรมิ เกษตร หมู่ 3 หมู่ 5 และหมู่ 11 มีการปลูกผักปลอดสารพิษ - ทุกหมู่ต้องการส่งเสริมช่องทางการจัดจาหน่าย และนาผลผลิต และเพาะเหด็ มาสู่ตลาดไทให้ได้ - ประสานงานกับผู้จัดจาหน่ายท่ีมีความต้องการผลผลิตทาง การเกษตรต่าง ๆ จากตาบลเขาฉกรรจ์ 3. การพฒั นาสนิ ค้าชุมชน ขาดช่องทางการจัดจาหน่ายและการลงทุนด้านการ - หมู่ 2 มผี ลิตภณั ฑ์ชมุ ชนคอื เส่อื กก ไม้กวาด ประชาสมั พันธ์สนิ ค้าชุมชน - หมู่ 3 มผี ลติ ภณั ฑช์ มุ ชนคอื เห็ด - หมู่ 8 มีผลิตภัณฑ์ชุมชนคือ ผ้าทอ ผ้าขาวม้า เคร่ืองจักสาน น้าพริก - หมู่ 9 มีผลติ ภณั ฑ์ชุมชนคือ ผลิตภณั ฑ์จักสาน - หมู่ 11 มผี ลติ ภณั ฑ์ชมุ ชนคือ ไมก้ วาด เห็ด นา้ พรกิ - หาแนวทางการประชาสัมพันธ์ผ่านรูปแบบส่ือต่าง ๆ เพื่อให้ ผลิตภัณฑ์เป็นท่ีรู้จักอย่างกว้างขวางในทุกกลุ่มเป้าหมาย และ สามารถส่งออกสู่ตลาดการค้าขนาดใหญ่ได้ เช่น ตลาดไท ตลาด อตก. เป็นต้น 4. การสนบั สนุนกล่มุ อาชีพ ขาดความรเู้ ชิงวชิ าการในการประกอบอาชีพ - หมู่ 6 มีกลุ่มอาชีพคอื กลมุ่ เกษตรพอเพยี ง กลุ่มนวเกษตร - หมู่ 7 มกี ลุม่ อาชีพคือ กลุ่มสตรีแมบ่ า้ น กลุ่มเกษตรและสหกรณ์ - หมู่ 8 มกี ลุ่มอาชพี คือ กลุ่มจักสาน - หมู่ 9 มกี ลมุ่ อาชพี คอื กลุ่มสตรีแม่บา้ น - หมู่ 11 มกี ลุม่ อาชีพคือ กลมุ่ สตรี กลมุ่ ทาน้าพริก - จัดหาวิทยากรภายนอกท่ีความเชี่ยวชาญในด้านการพัฒนาการ ประกอบอาชพี ตามทที่ ้องถ่นิ ต้องการ

26 ประเดน็ ในการพัฒนาเชิงพืน้ ท่ี แนวทางในการพฒั นาเชงิ พ้ืนที่ 5. การสนับสนุนวสิ าหกิจชมุ ชน ขาดความรู้ความเช่ยี วชาญในการประกอบอาชีพ - หมู่ 8 มีวิส าหกิจชุมช นคือ วิสาหกิจชุมช นกลุ่มผ้าทอ บา้ นพรสวรรค์ - หมู่ 11 มีวิสาหกิจชุมชนคือ วิสาหกิจชุมชนเกษตรผสมผสาน บ้านลุ่มมะคา่ และวิสาหกจิ ชุมชนเกษตรปลอดภยั และยัง่ ยืน - จัดหาวิทยากรภายนอกที่เชียวชาญมาให้ความรู้ในการพัฒนา อาชีพ เช่น หมู่ 8 ชาวบ้านในชุมชนมีภูมิปัญญาการทอผ้า มีองค์ความรู้เบ้ืองต้นในการแปรรูปผลิตภัณฑ์จากผ้าทอเป็นทุนเดิม และมีการปลูกและเกิดข้ึนเองตามธรราติของต้นฝ้ายซ่ึงเป็นวัตถุดิบ หลักของทาเส้นใยฝ้านเพ่ือการทอผ้า จากการศึกษาและประเมิน ศักยภาพชุมชนพบว่ามีวัตถุดิบหลักในสายป่านการผลิตผ้าทอ คือ ต้นฝ้าย ท่ีสามารถนามาแปรรูปเป็นเส้นใยฝ้ายเพื่อการผลิตผ้าทอ แต่ยังขาดองค์ความรู้ในการผลิตเส้นใยฝ้าย จึงเกิดเป็นความ ต้องการในเรื่องกระบวนการผลิต ผ้าทอตั้งแต่ต้นน้าไปยังปลายน้า สามารถแบ่งกระบวนการออกไดเ้ ปน็ ดงั นี้ 1. กระบวนการตน้ น้า คอื การปลกู ฝา้ ย ไดแ้ ก่ พันธตุ์ น้ ฝ้าย 2. กระบวนการกลางน้า คือ การผลิตเส้นใยฝ้ายและการย้อมสีด้าย จากเส้นใยฝ้าย รวมถึงการย้อมผ้า (ผ้าทอ) ท่ีใช้สีจากธรรมชาติ ไมใ่ ช้สีสังเคราะห์ 3. กระบวนการปลายน้า คอื การทอผา้ และการออกแบบลายผ้า 6. การจัดการท่องเทยี่ วโดยชมุ ชน ขาดการจัดการปัญหาพื้นที่ทับซ้อนระหว่าง - หมู่ 5 มีแหล่งท่องเที่ยวคือ เขาฉกรรจ์ ที่มีศักยภาพในการพัฒนา หน่วยงาน อย่างจริงจัง จึงทาให้ไม่สามารถ ให้เป็นแหล่งท่องเท่ียวขนาดใหญ่ได้ แต่มีพื้นที่ท้ังหมดอยู่ในการ ประชาสมั พนั ธไ์ ด้อย่างเตม็ ท่ี รบั ผดิ ชอบของกรมปา่ ไม้ ซงึ่ ทางทอ้ งถน่ิ ไม่สามารถเข้าไปดาเนินการ ปรับปรุงและพัฒนาได้ จึงต้องประสานงานกับกรมป่าไม้และอาเภอ เขาฉกรรจใ์ นการแก้ไขปัญหาและหาทางออกร่วมกัน - หมู่ 10 มแี หล่งท่องเท่ียวคือ ธารน้าไหล ทม่ี ีศกั ยภาพในการพัฒนา ให้เป็นแหล่งท่องเท่ียวได้ แต่มีพื้นท่ีบริเวณลาน้าอยู่ในการ รับผิดชอบของกรมเจ้าท่า ซ่ึงทางท้องถิ่นไม่สามารถเข้าไป ดาเนินการปรับปรุงและพัฒนาได้ จึงต้องประสานงานกับ กรมเจ้าท่าและอาเภอเขาฉกรรจ์ในการแก้ไขปัญหาและหาทางออก ร่วมกัน 7. การสง่ เสรมิ การเรียนรู้ตลอดชีวิต ประชาชนส่วนใหญ่ในตาบลเขาฉกรรจ์มียังขาด - องค์การบริหารส่วนตาบลมีนโยบายในการส่งเสริมอาชีพท่ีอนุรักษ์ ทกั ษะทางอาชพี ในการผลิตและพัฒนาผลิตภัณฑ์ ภูมิปัญญาท้องถ่ินและการเกษตรในครัวเรือนให้กับประชาชน

27 ประเด็นในการพฒั นาเชิงพืน้ ท่ี แนวทางในการพฒั นาเชงิ พื้นท่ี เพ่ือให้ชาวบ้านมีการพัฒนาทักษะทางอาชีพ โดยขอความ อนุเคราะห์จัดวิทยากรภายนอกเพ่ือฝึกอบรมให้กับชาวบ้าน อันจะนามาสู่การเป็นชุมชนท่ีเข้มแข็ง เช่น หมู่ 8 เป็นหมู่บ้าน ต้นแบบมีความพร้อมในการพัฒนาในหลาย ๆ ด้าน เช่น มีผู้นา ชุมชนท่ีเข้มแข็ง มีวิสาหกิจชุมชน มีกลุ่มอาชีพ มีศูนย์การเรียนรู้ และชาวบ้านมคี วามสามัคคีกลมเกลียว ใฝ่หาความรู้เพม่ิ เตมิ ตารางที่ 7 ประเด็นการพฒั นาเชงิ พนื้ ท่ีตาบลเขาฉกรรจ์ อาเภอเขาฉกรรจ์ จงั หวัดสระแก้ว

28 ส่วนที่ 4 รปู แบบการพฒั นาชุมชนนวตั กรรม จากข้อมูลสรุปประเด็นการพัฒนาท้ัง 7 ประเด็น บางประเด็นสามารถดาเนินการได้แบบ เร่งด่วน บางประเด็นมหาวิทยาลัยไม่สามารถดาเนินการได้ สามารถนาเสนอต่อให้หน่วยงานภาครัฐ ในภาคีเครือข่าย พิจารณาดาเนินตามกรอบของหน่วยงานเท่านั้นในส่วนที่มหาวิทยาลัยดาเนินต่อได้ จดั ทาในรูปแบบการพฒั นาชมุ ชนนวัตกรรมทม่ี ีทั้งหมด 8 ประเด็น ดังนี้ 1. สรา้ งผ้นู าการเปลีย่ นแปลง 2. พัฒนาจติ อาสา เพม่ิ การมีสว่ นร่วมพัฒนา 3. ครวั เรือนพอเพยี ง 4. สบื สานวัฒนธรรมชมุ ชน 5. สขุ ภาพดี สวัสดกิ ารทั่วถงึ 6. เกษตรปลอดภยั 7. วิสาหกจิ ชมุ ชนเข้มแขง็ 8. สง่ิ แวดลอ้ มดี ชุมชนสวยงาม การพัฒนาชุมชนตาบลเขาฉกรรจ์ สามารถดาเนนิ การตามรปู แบบการพฒั นาชุมชนนวัตกรรม โดยมุ่งเน้นการใช้วิสาหกิจชุมชนเข้มแข็ง นาการพัฒนาและขยายผลพัฒนาต่อในประเด็นอ่ืน ๆ ดังภาพท่ี 4 และภาพที่ 5 ดังนี้ ภาพที่ 4 รูปแบบการพฒั นาชุมชนนวัตกรรมตาบลเขาฉกรรจ์

29 ภาพท่ี 5 รูปแบบกิจกรรมการพัฒนาชมุ ชนนวัตกรรมวิสาหกิจชุมชนเขม้ แขง็ ตาบลเขาฉกรรจ์ จากภาพที่ 4 สรุปได้ว่าการดาเนินงานโครงการยกระดับคุณภาพชีวิตชุมชนและท้องถิ่น สิ่งแวดล้อม และวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยสามารถดาเนินการได้ทั้งหมด 7 ประเด็นตามรายละเอียด ในภาพ เพื่อมุ่งเน้นการสร้างผู้นาในการพัฒนาท่ีเรียกว่า “นวัตกรชุมชน” สร้างการเปล่ียนแปลงผ่าน กิจกรรมสร้างการเรียนรู้จิตอาสาเพ่ือถ่ายทอดประสบการณ์จากผู้สร้างการเปลี่ยนแปลงชุมชน จากรุน่ สู่รนุ่ เพ่ือสง่ เสรมิ คนรุ่นใหม่ มีส่วนร่วมพัฒนาชุมชน สง่ เสริมการพฒั นาชมุ ชนนวัตกรรมวสิ าหกิจ ชุมชนเขม้ แขง็ ตาบลเขาฉกรรจ์ใน 3 มิติ ดังนี้ (ภาพท่ี 5) 1. มิติการพัฒนาเศรษฐกิจ จากการลงพื้นท่ีศึกษาข้อมูลภาคสนาม การสังเคราะห์ข้อมูล และการประเมินศักยภาพพ้ืนท่ีชุมชนที่มีความเข้มแข็งและมีศักยภาพต่อการพัฒนาร่วมกับหัวหน้า ส่วนราชการระดับท้องถิ่น มีความเห็นเป็นไปในทิศทางเดียวกับว่า หมู่ 8 มีศักยภาพสูงท่ีสุดในการ พัฒนา ต่อยอดให้เป็นชุมชนนวัตกรรมของตาบล ซึ่งสามารถพัฒนาไปสู่ศูนย์การเรียนรู้ตาบลเพ่ือการ อนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่น ให้กับตาบลและชุมชนใกล้เคียง สาหรับกิจกรรมส่งเสริมการยกระดับ ขีดความสามารถของกลุ่มอาชีพโดยเน้นกระบวนการมีส่วนร่วม คือ กิจกรรมการพัฒนาสายป่าน การผลติ ผ้าทอตง้ั แตต่ น้ น้าไปยังปลายน้าของวิสาหกจิ ชมุ ชน มีขัน้ ตอนดังนี้ 1. กระบวนการต้นน้า คือ การปลูกฝ้าย ได้แก่ การจัดหาพันธ์ุต้นฝ้าย การเพาะพันธุ์ต้นฝ้าย วธิ กี ารปลกู และดแู ลต้นฝ้าย 2. กระบวนการกลางนา้ คือ การเข็นฝ้ายให้เปน็ เส้น และการยอ้ มเส้นด้ายจากใยฝ้าย โดยใช้สี จากธรรมชาติ 3. กระบวนการปลายน้า คือ การทอผ้า และการออกแบบลายผา้

30 2. มิติการพัฒนาสังคม ได้แก่ กิจกรรมเพ่ิมรายได้ ลดรายจ่ายของภาคการผลิตผลิตภัณฑ์ ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อสร้างภูมิคุ้มกันการดารงชีวิตให้กับคนในชุมชน และการ ยกระดับศูนย์เรียนรู้ตาบลเพ่ือการอนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถ่ิน อันทาให้เกิดกระบวนการมีส่วนร่วม ในการพัฒนาชุมชน เสริมสร้างศักยภาพผู้นาชุมชนให้มีความเข้มแข็ง เป็นผู้นาการเปลี่ยนแปลง และ การบูรณาการการพัฒนาทอ้ งถิ่นร่วมกับหน่วยงานภาครฐั และเอกชน ในภาพรวมทั้ง 11 หมูบ่ า้ น 3. มิติการพัฒนาสิ่งแวดล้อม ได้แก่ กิจกรรมส่งเสริมการนาวัสดุในท้องถ่ินมาใช้ประโยชน์ เพื่อเพ่ิมมูลค่าให้กับการผลิตผ้าทอ และเกิดการหมุนเวียนเศษวัสดุธรรมชาติให้เกิดประโยชน์สูงสุด (zero waste) ตลอดจนสามารถส่งเสริมให้กลุ่มอาชีพให้มีการพัฒนาผลิตภัณฑ์ท่ีเป็นมิตรต่อ สง่ิ แวดลอ้ ม ในภาพรวมตาบล โดยเนน้ หมู่ 7, 8, 9 และ 11