6.ลักษณะแลกเปลี่ยนและสัญญาให้

กฎหมายวา่ ด้วย ลักษณะของสัญญาแลกเปล่ียน ลักษณะแลกเปลย่ี น สัญญาแลกเปล่ยี นซ่งึ ตอ้ งทาตามแบบ ลกั ษณะของสญั ญาให้และความสมบูรณ์ และสญั ญาให้ การให้สทิ ธิอนั มหี นังสอื ตราสารเป็นสาคัญ การใหท้ รพั ยท์ ม่ี คี า่ ภาระติดพนั การถอนคืนการให้

ลกั ษณะของสัญญาแลกเปลี่ยน สัญญาแลกเปลยี่ น คือ สัญญาซ่ึงค่กู รณตี ่างโอนกรรมสทิ ธ์ิแหง่ ทรพั ย์สนิ ใหก้ นั และกนั สญั ญาแลกเปลี่ยน มีลกั ษณะดังนี้ 1. เป็นสญั ญาต่างตอบแทน 2. โดยทวั่ ไปไมต่ ้องทาตามแบบ แต่กรณที ี่กฎหมายใหท้ าตามแบบตอ้ งปฏิบตั ใิ หถ้ ูกตอ้ ง 3. ค่กู รณีตา่ งโอนกรรมสทิ ธิ์ หรือสง่ มอบทรัพยส์ ินให้แกก่ นั และกัน ให้นาบทบัญญัติในเรือ่ งซือ้ ขายมาใช้กบั เร่อื งแลกเปลยี่ นด้วย โดยใหถ้ อื วา่ คูส่ ญั ญา เป็น “ผู้ขาย”ทรพั ย์สินท่ตี นได้สง่ มอบและเป็น “ผซู้ ื้อ”ทรัพยสินท่ตี นได้รบั มอบ

ตวั อย่าง แดงมีรถจกั รยานยนต์ 1 คนั ดามีวทิ ยุ 1 เครอื่ ง ทง้ั คแู่ ลกเปลย่ี นกัน ♀ ♀♀ ♀ ผู้ขาย ผซู้ อื้ ผซู้ ้อื ผขู้ าย กรณนี ี้ ดา เปน็ ผู้ขายวิทยุ แดงเป็นผู้ซื้อวทิ ยุ ในขณะเดยี วกัน ดา กเ็ ปน็ ผู้ซอ้ื รถจักรยานยนต์ แดงเปน็ ผขู้ ายรถจักรยานยนต์

กรณีท่ที รพั ย์สินราคาไมเ่ ทา่ กัน ค่สู ัญญาอาจเพิม่ เงินเขา้ กบั ทรพั ย์สนิ ดว้ ยกไ็ ด้ ♀ ♀ ♀ ♀ ผขู้ าย 5,000 บาท ผ้ซู ้ือ ผู้ซอื้ ผ้ขู าย กรณนี ี้ เนื่องจากวิทยุ ราคาต่างจากจกั รยานยนต์ ดา เป็นผขู้ ายวิทยุ จงึ ตกลงเพมิ่ เงนิ ให้แดงซ่งึ เป็นผซู้ ้ือวิทยุ อีก 5,000 บาท สญั ญาแลกเปล่ียนสาเร็จบรบิ รู ณ์เม่ือ “ค่สู ัญญาแสดงเจตนาโอนกรรมสิทธิ์ใน ทรัพยส์ ินให้แก่กนั และกนั ”

สัญญาแลกเปลยี่ นซ่งึ ต้องทาตามแบบ สญั ญาแลกเปล่ยี น ท่ตี ้องทาเป็นหนงั สือและจดทะเบยี นตอ่ พนักงานเจ้าหนา้ ท่ี ถา้ ไมท่ า จะตกเปน็ “โมฆะ” ไดแ้ ก่ 1. การแลกเปลีย่ นอสงั หาริมทรพั ยแ์ ละสังหารมิ ทรัพยช์ นดิ พเิ ศษ 2. สงั หาริมทรัพย์ทีม่ รี าคาตงั้ แต่ 20,000 บาทขน้ึ ไป ตอ้ งมีหนังสือลงลายมอื ชื่อฝ่ายผตู้ ้อง รบั ผดิ หรอื ได้วางประจา หรือชาระหน้ีบางส่วนแล้ว จงึ จะฟอ้ งรอ้ งบังคบั คดีกนั ได้

ลกั ษณะของสัญญาให้และความสมบูรณ์ สัญญาให้ คือสญั ญาซึง่ บุคคลหน่ึงเรียกว่า ผู้ให้ โอนทรพั ย์สนิ ของตนให้โดยเสน่หา แก่ บุคคลอกี คนหนงึ่ เรียกวา่ ผู้รบั และผรู้ ับยอมรบั เอาทรพั ย์สนิ นน้ั สญั ญาใหม้ ีลักษณะ ดังน้ี 1. เป็นนิตกิ รรมสองฝ่าย คอื ฝ่ายผใู้ ห้และฝา่ ยผรู้ ับ 2. เป็นสญั ญาไม่ต่างตอบแทน คอื ผู้รับไม่ต้องชาระหนต้ี อบแทน 3. ผใู้ หโ้ อนทรัพย์สินของตนแกผ่ รู้ บั โดยเสน่หา 4. ผรู้ ับยอมรับเอาทรัพย์สินนั้น

ตัวอยา่ ง ดาใหเ้ งนิ แก่แดง โดยเสนห่ า 1,000 บาท แดงรับเงินแล้วตอบขอบคณุ ดา ถอื เป็นสญั ญาให้ เพราะแดงไม่ตอ้ งชาระหนี้อะไรตอบแทนดา สัญญาให้จะสมบรู ณ์ไดก้ ต็ ่อเม่ือ “มีการส่งมอบทรพั ย์สนิ ทีใ่ ห้” ยกเว้น การให้ อสังหารมิ ทรัพย์และสังหารมิ ทรัพย์ชนดิ พิเศษ ซง่ึ ตอ้ งทาเปน็ หนังสอื และจดทะเบยี นตอ่ พนกั งานเจา้ หน้าที่

การใหส้ ิทธอิ นั มีหนังสอื ตราสารเป็นสาคญั การใหส้ ทิ ธอิ นั มีหนงั สอื ตราสารเป็นสาคญั ถา้ ไมไ่ ด้ส่งมอบตามสารให้แก่ผรู้ ับ และไม่ไดม้ ีหนงั สอื บอกกล่าวลูกหน้แี หง่ สิทธนิ ั้น การใหย้ ่อมไมส่ มบรู ณ์ สิทธอิ ันมีหนงั สือตราสาร หรือสิทธซิ ึง่ มีหลักฐานเปน็ หนงั สือ ได้แก่ สทิ ธิตามตว๋ั เงิน สทิ ธติ ามใบรบั ของคลงั สินค้า สิทธิตามสัญญาเงินกู้ เปน็ ตน้ 1. การใหท้ รพั ยส์ นิ ซึง่ ถา้ จะซอื้ ขายกัน ตอ้ งทาเปน็ หนังสอื และจดทะเบียนต่อ พนักงานเจ้าหน้าที่ โดยไมต่ ้องส่งมอบ ก็ถอื วา่ การให้สมบรู ณ์แลว้ เชน่ การให้ อสงั หารมิ ทรพั ย์ และอสังหาริมทรพั ย์ชนดิ พิเศษ

ตวั อย่างท่ี 1 เอใหบ้ กี ู้เงนิ 10,000 บาท โดยมสี ัญญาเงินกู้เปน็ หลกั ฐาน ตอ่ มา เอต้องการ ยกสิทธใิ หด้ ามสี ิทธิรบั เงนิ ตามสัญญาเงนิ กู้ หนังสอื บอกกล่าว เอต้องส่งมอบสญั ญาเงนิ กู้ใหด้ าและมีหนงั สอื บอกกล่าวบีให้ทราบถึงการโอนสทิ ธิ ในสัญญาเงนิ กู้ การใหจ้ ึงจะสมบูรณ์

ตวั อยา่ งที่ 2 แดงยกทีด่ นิ ทีม่ ีโฉนดใหด้ า 1 แปลง ทาเป็นหนงั สอื และจด ทะเบียนท่สี านกั งานทดี่ ิน ดาตอ้ งทาเปน็ หนังสือและจดทะเบียนการให้ท่สี านกั งานที่ดนิ การให้จงึ จะ สมบรู ณ์

2. การให้ด้วยการปลดหนใี้ ห้แกผ่ รู้ ับ จะทาโดยปลดหนี้ให้ หรอื ชาระหน้ใี ห้ กไ็ ด้ ตวั อยา่ ง ก. ให้ ข. กู้เงิน 10,000 บาท โดยมีสัญญาเงินกเู้ ปน็ หลักฐาน ก. แสดงเจตนาปลดหนี้ให้ ข. คนื สัญญาเงนิ กู้ ถือว่าการใหส้ มบรู ณแ์ ลว้

3. สญั ญาจะให้ทรพั ยส์ นิ หรอื คามน่ั วา่ จะใหท้ รัพยส์ นิ ถ้าไดท้ าเป็นหนังสอื และ จดทะเบยี นตอ่ พนักงานเจา้ หน้าท่แี ล้ว และผู้ให้ไม่ส่งมอบทรพั ยส์ ิน ผู้รับสามารถเรยี กรอ้ ง ใหส้ ่งมอบทรพั ยส์ ินหรอื ราคาแทนทรัพย์สินน้ันได้ แต่ไม่สามารถเรยี กค่าสินไหมทดแทน ดว้ ยได้ ตัวอย่าง ก. ใหค้ ามัน่ ว่าจะให้ท่ีดนิ ข. มลู คา่ 100,000 บาท โดยคาม่นั วา่ จะให้น้ันไดท้ าเปน็ หนังสอื และจดทะเบยี นต่อพนักงานเจ้าหนา้ ที่ ต่อมา ก. ไมส่ ่งมอบที่ดนิ ให้ ข. ข. มสี ทิ ธฟิ ้องรอ้ งให้ ก. สง่ มอบทดี่ ิน หรอื เงินจานวน 100,000 บาทแทนได้ แต่ถา้ ข. ได้รับความเสยี หายดว้ ย จะไม่สามารถเรยี กค่าทดแทนได้

การใหท้ รพั ยท์ ่มี คี ่าภาระติดพัน การใหท้ รัพยส์ นิ โดยมีค่าภาระติดพัน เปน็ การให้โดยมีเงอ่ื นไข ที่ผรู้ ับต้องมภี าระ ตอบแทนอย่างใดอย่างหนง่ึ ตา่ งจากการใหโ้ ดยเสนห่ า ตัวอย่าง มารดาจานองทีด่ ินไม่เคยสง่ ดอกเบ้ยี เลย เพราะไมม่ เี งนิ เจ้าหน้เี ร่งรัดให้ชาระหนี้ บตุ รจงึ ออกเงินชาระหนีแ้ ทน มารดามอบอานาจให้บุตรไถ่ถอนจานอง และทานิตกิ รรมยกที่ดนิ ให้บุตรในวันเดยี วกัน ถอื วา่ เป็นการใหท้ รพั ยท์ ีม่ ีค่าภาระติดพัน (จะถอนคนื การให้เพราะเหตเุ นรคุณไมไ่ ด้)

การถอนคืนการให้ 1. ผใู้ ห้มสี ิทธิถอนคืนการใหไ้ ด้กรณีดงั ต่อไปน้ี 1.1 ผูร้ ับไมป่ ฏิบัติตามข้อกาหนดในสัญญา ตวั อยา่ ง ก. ยกทดี่ ินให้ ข. โดยมเี งื่อนไขว่า ข. ต้องสร้างตลาดสดบนทดี่ นิ แปลงนภ้ี ายใน 3 ปี ถ้า ภายใน 3 ปี ข. ยงั ไมส่ รา้ งตลาดสดบนทด่ี นิ แปลงนี้ ก.ยอ่ มเรยี กท่ีดินคืนได้ 1.2 ผู้รับประพฤติเนรคณุ ดังน้ี ผรู้ ับประทุษร้ายตอ่ ผู้ใหเ้ ปน็ ความผิดอาญาอยา่ งรา้ ยแรง ตัวอยา่ ง ก. ยกที่ดินให้ ข. 1 แปลง ต่อมา ข. ใชม้ ีดฟนั ก. โดยเจตนา ก. ได้รับบาดเจ็บสาหสั ดงั น้นั ก.ย่อมเรียกที่ดินคนื ได้

ผ้รู บั ทาให้ผใู้ ห้เสียช่ือเสยี งหรือหมิน่ ประมาทอย่างรา้ ยแรง ตัวอย่าง บตุ ร กล่าววาจามึงกูกับบดิ า เปรยี บบิดาเหมือนสุนัข เลว ไม่มศี ลี ธรรม เป็นการ ทาใหบ้ ิดาเสยี ช่อื เสยี งและหมิ่นประมาทอยา่ งร้ายแรง เชน่ นี้ บดิ าเพิกถอนการให้เพราะ เหตเุ นรคุณได้ ผรู้ ับไดบ้ อกปัดไม่ยอมใหส้ งิ่ ของจาเปน็ เลย้ี งชวี ติ แก่ผ้ใู หใ้ นเวลาทผ่ี ้ใู หย้ ากไรแ้ ละ ผรู้ บั ยังจะสามารถใหไ้ ด้ ตวั อยา่ ง มารดายกทรพั ย์สนิ ให้บุตรท้งั หมด บตุ รไม่ใหก้ ารเลย้ี งดูมารดา และมารดาก็ไม่ มีทพี่ ่ึงที่ไหนอกี มารดาสามารถเพกิ ถอนการให้เพราะเหตเุ นรคุณได้

2. ทายาทของผใู้ หอ้ าจถอนคนื การใหไ้ ด้ ปกตกิ ารถอนคนื การใหเ้ ป็นสทิ ธเิ ฉพาะตัว ไม่ ตกทอดไปยังทายาท แต่บางกรณีทายาทของผใู้ หส้ ามารถถอนคืนการใหไ้ ด้ ดังนี้ 2.1 เม่อื ผูร้ บั ไดฆ้ ่าผู้ให้ตายโดยเจตนา และไม่ชอบด้วยกฎหมาย ตัวอยา่ ง ดา ใหท้ ด่ี นิ แกแ่ ดง 1 แปลง ตอ่ มา แดงใชอ้ าวธุ ปืนยงิ ดาตายโดยเจตนา ทายาท ของดา ยอ่ มถอนคนื การให้ได้ 2.2 เม่อื ผรู้ ับได้กดี กนั ผใู้ ห้ไวม้ ใิ ห้ถอนคืนการให้ ตัวอยา่ ง แดงยกที่ดนิ ให้ดา 1 แปลง ดาหมิน่ ประมาทแดงอย่างรา้ ยแรง แดงต้องการฟอ้ ง ศาลเพือ่ ถอนคืนการให้ ดาขดั ขวางมิให้แดงไปฟ้องศาล ตอ่ มาแดงตายลง ทายาทของแดง ยอ่ มถอนคืนการให้ได้

2.3 เมื่อผใู้ หไ้ ดฟ้ ้องคดไี วแ้ ลว้ อย่างใดโดยชอบ ตัวอย่าง ก. ยกทีด่ ินให้ ข. 1 แปลง ตอ่ มา ข. ไดห้ มิน่ ประมาท ก. อย่างรา้ ยแรง ก.ไดฟ้ ้อง คดเี พือ่ ถอนคนื การให้ไว้ตอ่ ศาลแล้ว และไดต้ ายลง ทายาทของ ก. สามารถดาเนนิ คดแี ทน ก. ต่อไปได้ 3. สิทธถิ อนคนื การใหเ้ พราะเหตุเนรคณุ ระงบั ไป ในกรณดี งั ต่อไปนี้ 3.1 เมือ่ ผ้ใู หไ้ ด้ใหอ้ ภยั ผู้รบั เพราะเหตเุ นรคณุ แลว้ ตัวอยา่ ง ดายกท่ดี ินใหแ้ ดง 1 แปลง ตอ่ มาแดงหมน่ิ ประมาทดาอยา่ งร้ายแรง และดาได้ ใหอ้ ภัยแดงแล้ว สิทธิถอนคนื การให้ของดายอ่ มระงับไป ดาไมส่ ามารถเรียกทดี่ ินคืนได้

3.2 เม่อื เวลาไดล้ ่วงพน้ ไปแลว้ 6 เดือน นับแต่ผ้มู สี ทิ ธิถอนคนื การให้ไดท้ ราบเหตุ เนรคุณ ตวั อย่าง ก ฟอ้ งคดีถอนคนื การใหเ้ พราะเหตุ ข เนรคณุ โดยฟอ้ งหลงั จากวันท่ี ก ทราบ เหตแุ ล้ว 6 เดอื น เช่นนี้ สิทธกิ ารถอนคืนการใหเ้ พราะเหตเุ นรคุณของ ก ถูกระงบั ไป เพราะขาดอายคุ วาม 3.3 เมอื่ เวลาไดล้ ่วงพน้ ไปแลว้ 10 ปี นับแต่เหตุประพฤติเนรคณุ ไดเ้ กิดขึน้ ตัวอย่าง ข ไดห้ มิ่นประมาท ก อย่างร้ายแรง เมือ่ พ.ศ. 2540 แต่ ก มาทราบเมอื่ พ.ศ.2552 สิทธถิ อนคนื การให้ของ ก ย่อมระงบั ไป ก ไมส่ ามารถเรยี กทรพั ยส์ ินคนื ได้

ผลของการถอนคืนการให้ เมอื่ ถอนคนื การให้ ให้สง่ คนื ทรัพยส์ ินตามบทบญั ญตั ิ แห่งประมวลกฎหมายนว้ี ่าดว้ ย ลาภมิควรได้ ตวั อยา่ ง ดาใหเ้ งนิ แก่แดง 100,000 บาท โดยเสน่หา ตอ่ มาแดงได้หม่ินดาอยา่ งรา้ ยแรง ดาได้ฟอ้ งศาลเพอื่ ถอนคนื การให้ แต่แดงใชเ้ งินไปบ้างแล้ว เหลือ 40,000 บาท แดงก็ ต้องคืนเงนิ ท่ีเหลอื อยู่ 40,000 บาท นนั้ ใหด้ า ฐานลาภมคิ วรได้ 4. การให้ทจ่ี ะถอนคนื เพราะเหตเุ นรคณุ ไม่ได้ มดี งั น้ี 4.1 ใหเ้ ปน็ บาเหน็จสนิ จา้ งโดยแท้ ตวั อยา่ ง ก ยกทด่ี ินให้ ข 1 แปลงเพือ่ ตอบแทนท่ี ข ช่วยทาสวนยางให้ จึงไม่ใช่การให้โดย เสน่หา จะเรียกคืนการใหฐ้ านเนรคณุ ไมไ่ ด้

4.2 ให้สง่ิ ทีม่ ีค่าภาระติดพัน ตวั อย่าง ดายกทด่ี ินให้แดง 1 แปลง โดยมเี งอ่ื นไขว่า แดงตอ้ งไปไถ่ถอนที่ดนิ แปลงนี้ก่อน ต่อมาแดงไดห้ ม่นิ ประมาทดาอยา่ งรา้ ยแรง ดงั น้นั ดาจะถอนคืนการใหไ้ มไ่ ด้ 4.3 ให้โดยหนา้ ทธ่ี รรมจรรยา ตัวอย่าง บดิ าให้เงนิ บตุ รใชส้ อยประจาวนั ถือเป็นการใหด้ ว้ ยหน้าที่ ตอ่ มาถงึ แมบ้ ุตรจะ เนรคุณบิดา บดิ าก็จะถอนคืนการให้ไมไ่ ด้ 4.4 ให้ในการสมรส ตัวอย่าง ก ใหเ้ งนิ ข และ ค จานวน 10,000 บาทในวนั ทาพิธสี มรส ตอ่ มา ข เนรคุณ ก ดังน้ี ก ไมส่ ามารถถอนคนื การใหไ้ ด้

4.5 การใหท้ ่จี ะเป็นผลเมื่อผูใ้ ห้ตาย การใหล้ ักษณะนใี้ ห้ใชก้ ฎหมายวา่ ด้วยมรดกและ พนิ ยั กรรมมาบงั คบั ตัวอยา่ ง ดาเขียนหนังสือยกทีด่ นิ ใหแ้ ดง 1 แปลงเมอื่ ดาถงึ แกก่ รรมแลว้ ลักษณะเชน่ นี้ เปน็ ลักษณะของพินัยกรรม