8.1ต้นทุนสิ่งแวดล้อม

ตน้ ทนุ สิ่งแวดล้อม ความหมายของ ตน้ ทนุ สิ่งแวดล้อม สว่ นประกอบของ ต้นทนุ ส่ิงแวดล้อม การจดั กลมุ่ และประเภทของ ต้นทนุ สิง่ แวดลอ้ ม

แยกต้นทุนการผลิตกบั กาหนดราคาขาย ได้เปรยี บเชงิ ตน้ ทุน ต้นทนุ ส่งิ แวดล้อม เหมาะสม การแข่งขนั สิ่งแวดลอ้ ม ขาดนิยามท่ี ระบบบญั ชีดงั้ เดิม ราคาขาย ขายไดน้ ้อย ไมแ่ ยกต้นทุนการผลติ สงู เกนิ ไป ขายได้มาก กาไร ชดั เจน กบั ต้นทนุ ส่งิ แวดล้อม ราคาขาย น้อยหรือขาดทนุ ตา่ เกินไป ความหมาย แต่ละประเทศ แต่ละองค์กร แตกต่างกัน เกดิ ปัญหาการ สื่อสาร

การบันทึกบญั ชตี น้ ทุนแบบดั้งเดมิ ได้มองขา้ มความสาคญั ของการแยกต้นทนุ สงิ่ แวดลอ้ มออกจากคา่ ใช้จา่ ยการผลิต และข้อมูลต้นทนุ ของกจิ กรรมการจัดการส่งิ แวดล้อม หลายประเภทไม่ไดบ้ นั ทกึ ลงในบญั ชีและรายงานใหเ้ หน็ อยา่ งชัดเจน จงึ ยากต่อการลด ต้นทุนการผลติ และยากตอ่ การพัฒนาผลติ ภณั ฑ์ใหมใ่ หม้ ตี ้นทนุ การผลิตท่ีต่าลง การบนั ทึกและรายงานตน้ ทุนสง่ิ แวดลอ้ มกอ่ ให้เกดิ ประโยชนต์ ่อการก้าวไปสูก่ าร บรหิ ารธรุ กจิ เพื่อการพฒั นาทย่ี ั่งยืนซง่ึ ประกอบด้วยความยงั่ ยนื ของเศรษฐกจิ หรือตวั กาไรไป พร้อมกบั ความย่ังยนื ของส่ิงแวดลอ้ มและสังคมหรือชุมชน เนื่องจากยังไมม่ ีคานิยามท่ีตายตวั ของขอบเขตของสงิ่ แวดลอ้ ม ทาใหเ้ กดิ ความหมาย แตกต่างกนั ในแต่ละองค์กรหรือแต่ละประเทศกอ่ ให้เกิดปญั หาด้านการสอื่ สารระหวา่ งกนั เช่น นักบัญชีกับวิศวกรที่มีความรดู้ ้านศพั ท์เทคนคิ ทต่ี ่างกนั ทาให้เกิดความยุ่งยากในการ สื่อสารระหว่างกัน

ความหมายของต้นทุนสง่ิ แวดล้อม จดั เกบ็ บันทกึ วิเคราะห์ จดั ทารายงาน ตัวเลขทางการเงิน กระบวนการผลติ ปฏบิ ตั ติ าม ตน้ ทนุ ส่งิ แวดลอ้ ม การใช้วตั ถดุ บิ กฎหมายสิง่ แวดล้อม การใช้พลังงาน คา่ ปรบั กรณลี ะเมดิ หรือ การเกดิ ของเสีย ไมป่ ฏบิ ัตติ าม จ่ายใหบ้ คุ คลที่ 3 ที่เจ็บปว่ ย กฎหมายสง่ิ แวดล้อม บาดเจบ็ สูญเสีย

ตน้ ทนุ สงิ่ แวดล้อม (Environmental costs) คือ การจดั เกบ็ บนั ทึก วเิ คราะหแ์ ละจดั ทา รายงานเฉพาะตวั เลขทางการเงินท่ีเกีย่ วขอ้ งกบั กจิ กรรมการจดั การสิ่งแวดล้อมและความ รับผดิ ชอบต่อสังคม ตน้ ทนุ สิ่งแวดล้อม เป็นต้นทนุ ประเภทหนงึ่ ของการบัญชีเพ่อื ความรับผิดชอบต่อส่ิงแวดล้อม และสังคม มีความเช่อื มโยงกับการใช้วตั ถุดบิ พลงั งาน รวมทัง้ การเกดิ ของเสียหรือสงิ่ ทีไ่ ม่ใช่ ผลติ ภัณฑห์ รือผลิตภัณฑท์ ่มี ีมลู คา่ เปน็ ลบ ส่ิงเหล่านจ้ี าเปน็ ต้องทาใหล้ ดลงเพ่อื ใหบ้ รรลุเปา้ หมายด้านการจดั การสิง่ แวดลอ้ มที่กาหนด ไว้ นาไปสูก่ ารลดผลกระทบด้านลบตอ่ ส่งิ แวดล้อมและสงั คม รวมทง้ั เพ่ิมคณุ ภาพระบบนิเวศพร้อม กับการสร้างภาพลกั ษณเ์ ชิงสังคมในสายตาของผู้มสี ่วนไดเ้ สีย ต้นทนุ สิ่งแวดล้อมเพยี งประเภทเดยี วทีเ่ กิดขนึ้ แล้วไมไ่ ดท้ าให้ผลกระทบดา้ นลบตอ่ ส่งิ แวดล้อมและสังคมลดลง คือ ค่าปรับกรณลี ะเมดิ หรือไมป่ ฏิบตั ิตามกฎหมายส่งิ แวดล้อม หรอื จ่าย ให้บคุ คลท่ีสามเนือ่ งจากความสูญเสยี บาดเจบ็ หรอื เจ็บปว่ ยซง่ึ มสี าเหตุจากการทาลายส่ิงแวดลอ้ ม ตน้ ทนุ สิ่งแวดล้อมสามารถลดลงหรอื หลีกเล่ียงได้ถา้ มีการป้องกันการกอ่ ใหเ้ กิดปัญหาส่งิ แวดลอ้ มน้ัน

ตน้ ทนุ สิง่ แวดลอ้ ม ธรุ กจิ เหน็ บันทึกตน้ ทุน ไดเ้ ปรียบ ความสาคัญและ ถกู ต้องสมบูรณ์ เชิงการแขง่ ขัน ขาดนยิ าม ผลประโยชนร์ ะยะ ทแ่ี น่ชัด ยาว บันทึกตน้ ทนุ ไม่ เกิดความผิดพลาด ธรุ กจิ ไมเ่ หน็ ถูกตอ้ ง ในการตดั สินใจ ความสาคญั

ปัญหาหลักท่ีเกิดในการบนั ทกึ ตน้ ทุนสิง่ แวดลอ้ มคือการขาดนยิ ามทแ่ี น่ชดั ถงึ ขอบเขตและความหมาย ทาใหก้ ารบนั ทึกและแยกประเภทของตน้ ทุนสิ่งแวดล้อมแตล่ ะ รายการท่ีเก่ียวข้องขนึ้ อยูก่ บั การกาหนดรายละเอียดปลกี ย่อยของแตล่ ะหน่วยงาน ในแต่ละ ประเทศ และความตอ้ งการใชข้ ้อมูลต้นทนุ ของกิจการ จึงมีความเปน็ ไปไดท้ จ่ี ะเกิดช่องว่าง ทาใหก้ จิ การไม่บนั ทึกรวมต้นทนุ ส่งิ แวดล้อมทกุ รายการเข้าเปน็ ตน้ ทนุ ของตัวผลติ ภัณฑ์ กระบวนการผลิตหรอื โครงการที่เกยี่ วข้องจนทาให้ เกิดการบดิ เบือนตน้ ทุน ส่งผลใหเ้ กดิ ความผิดพลาดในการตดั สินใจ ประเมินผล ควบคมุ ปรับปรงุ ประสิทธิภาพของการผลติ และให้บรกิ าร รวมทง้ั อาจเกิดการเสยี เปรยี บเชิงการ แขง่ ขนั ในระยะยาว การใหค้ วามสาคญั และการเล็งเห็นความสาคัญและผลประโยชนใ์ นระยะยาวของการ บันทึกตน้ ทนุ ให้ครบถว้ น กจิ การหลายแห่งในต่างประเทศไดท้ าการปรับระบบการเก็บขอ้ มลู ให้มคี วามสมบูรณ์ถูกตอ้ งมากขนึ้ แม้จะประสบกบั ความยากลาบากก็ตาม

ส่วนประกอบของต้นทนุ ส่ิงแวดลอ้ ม ตน้ ทุนส่งิ แวดลอ้ ม กจิ การจะบันทกึ ต้นทนุ ท่ีเกิดขนึ้ ภายในกจิ การทีก่ ิจการต้องรับผิดชอบหรือต้นทนุ ของเอกชน(Private Costs) เท่าน้นั ไมร่ วมถงึ ตน้ ทุนของสังคมซงึ่ เกิดขนึ้ เนอื่ งจากกจิ กรรมการปฏิบตั งิ านของกิจการทส่ี ง่ ผลให้ เกิดปัญหาตอ่ สงั แวดลอ้ ม สังคมหรือชมุ ชน ท่อี ยู่ภายนอก ภายใต้กรอบแนวคดิ “ต้นทุนของสงั คมอยู่นอกเหนอื ความรบั ผดิ ชอบโดยตรงของกจิ การ” ทาให้ภาครฐั สังคมหรอื ชุมชนต้องแบกภาระค่าใช้จ่ายเพื่อกาจัดหรือบาบดั มลภาวะหรอื ของเสยี ที่ ปลอ่ ยออกมาจากกระบวนการปฏบิ ัตงิ านของภาคเอกชน ตวั อยา่ งเหตุการณเ์ รอื บรรทุกน้าตาลลม่ ในแม่นา้ ทาใหน้ ้าเสีย ปลาในกระชังตาย ชาวบา้ น นาน้ามาอุปโภคบรโิ ภคทาให้เจบ็ ปว่ ย รัฐบาลต้องจ่ายเงินค่าบาบัดนา้ เสีย กจิ การไม่รบั รู้ตน้ ทุน ดงั กล่าวเป็นตน้ ทนุ เอกชนเน่ืองจากความยากในการพสิ จู น์แหล่งกาเนดิ มลภาวะทางนา้

เรอื ปลาใน ผเู้ ลย้ี ง บาบดั บรรทกุ กระชัง สูญเสียรายได้ น้าเสีย น้าตาลล่ม ตาย ต้นทนุ ค่าเล้ียง ตน้ ทุนพนั ธ์ปุ ลา รัฐบาล กิจการ น้าเสีย ปชช. ชาวบ้าน ป่วยหยดุ งาน นามา ขาดรายได้ บริโภค จา่ ยค่ารกั ษา อ้างเหตผุ ล...ความยากในการพสิ จู น์แหล่งกาเนิดมลภาวะทางน้า ตน้ ทนุ เอกชน ตน้ ทุนของสังคม

ตน้ ทุนเอกชน ทาลายสง่ิ แวดลอ้ ม ต้นทุนวัตถดุ บิ ต้นทนุ พลงั งาน กระบวนการผลติ ตน้ ทนุ ระบบและตน้ ทุนการ ปอ้ งกนั ส่งิ แวดลอ้ ม จดั การของเสีย ต้นทนุ ในการ จดั เก็บของเสียบางประเภท ค่า ต้นทุนของเสยี / เบีย้ ประกนั สาหรบั หน้ีสนิ ส่งิ ทไี่ ม่ใช่ผลิตภัณฑ์/ สง่ิ แวดลอ้ ม ต้นทุนในการปฏิบัติ ผลติ ภณั ฑท์ มี่ มี ลู คา่ ลบ ตามกฎหมายสงิ่ แวดลอ้ ม คา่ ใชจ้ า่ ยการทาความสะอาด มลพษิ ค่าชดเชยความเสียหาย และค่าเบ้ยี ปรับกรณีแพ้คดคี วาม

ต้นทนุ ส่ิงแวดล้อม เปน็ ตน้ ทนุ เนอื่ งจากกระบวนการผลติ สนิ ค้า ท่เี กย่ี วขอ้ งกบั 1. กจิ กรรมการทาลายส่ิงแวดลอ้ ม เชน่ การวางท่อก๊าซ ทาลายระบบนิเวศ เปล่ยี นเส้นทางการ ธรรมชาติผ่านปา่ ไหลของลาน้า เรือประมงใช้อวนผดิ ขนาด ทาลายสตั วน์ า้ ชนดิ อืน่ 2. กจิ กรรมการป้องกนั สิ่งแวดลอ้ ม เช่น โรงงานผลิตปูนซเี มนต์ ลงทนุ ในอุปกรณด์ ักฝุ่น

ต้นทนุ ส่งิ แวดล้อมในตาราเลม่ นรี้ วมถงึ ต้นทุนของเสียหรอื สิ่งทีไ่ มใ่ ชผ่ ลิตภัณฑ์ หรือผลิตภัณฑท์ ม่ี ีมูลค่าลบ ประกอบดว้ ย ตน้ ทุนวตั ถุดบิ ต้นทนุ พลังงาน ต้นทนุ ระบบและ ตน้ ทนุ การจดั การของเสีย ตน้ ทุนในการจัดเกบ็ ของเสียบางประเภท คา่ เบ้ียประกันสาหรบั หน้สี นิ ส่ิงแวดล้อม ตน้ ทนุ ในการปฏบิ ัตติ ามกฎหมายส่ิงแวดล้อม ค่าใชจ้ า่ ยในการทาความ สะอาดมลพิษ ค่าชดเชยความเสียหายและค่าเบ้ยี ปรับกรณีแพ้คดีความ ตวั อย่างเชน่ กรณกี ารเกิดอบุ ัติเหตุกบั เรือบรรทุกนา้ มนั ขนาดใหญ่ของบรษิ ัท Exxon Mobil ทาใหน้ ้ามันดิบจานวนมหาศาลทะลกั รวั่ ไหลและแพร่กระจายสู่ท้องทะเล บรเิ วณอ่าว Prince William Sound กลมุ่ ชาวประมงได้นาคดฟี อ้ งรอ้ งตอ่ ศาลเพื่อเรียกร้อง ค่าเสยี หายตอ่ ทรัพยากรธรรมชาติ จานวน 895 ล้านเหรยี ญสหรัฐ เนอื่ งจากการสูญเสีย รายได้ เนอ่ื งจากหลงั เกิดเหตุการณ์ ปริมาณสตั วน์ ้าทีช่ าวประมงเคยจบั ได้มีปรมิ าณลดลง ผลสุดทา้ ยคณะลกู ขุนตัดสนิ ใหโ้ จทยไ์ ดร้ ับค่าชดเชยความเสียหายจานวน 286.8 ลา้ นเหรียญ สหรฐั ขณะเดยี วกนั Exxon Mobil ต้องจ่ายคา่ ทาความสะอาดท้องทะเล 2.1 พันลา้ น เหรียญสหรฐั คา่ ใช้จา่ ยและค่าชดเชยดังกล่าวต้องนามาคานวณตน้ ทุนสิ่งแวดล้อม

การจดั กล่มุ และประเภทของตน้ ทุนสง่ิ แวดล้อมตามคานยิ ามของหนว่ ยงาน หน่วยพทิ ักษ์สิ่งแวดลอ้ มของสหรัฐอเมริกา(U.S. Environmental Protection Agency: EPA) ได้จดั แบง่ กลุ่มของตน้ ทุนสงิ่ แวดลอ้ มออกเป็น 2 กลมุ่ คือ 1. ตน้ ทนุ ทกี่ จิ การเป็นผู้รบั ผิดชอบทั้งหมดจึงมผี ลกระทบทางตรงต่อกาไรของกิจการเรียกวา่ ต้นทนุ ของเอกชน 2. ตน้ ทุนทีเ่ กดิ แลว้ กจิ การไม่ไดเ้ ปน็ ผ้รู ับผิดชอบโดยตรงแตผ่ ู้รับผดิ ชอบหลักคอื ชุมชนหรือ รัฐบาล เรียกวา่ ตน้ ทนุ สังคม ต้นทุนทงั้ 2 กลมุ่ หลกั หนว่ ยพิทกั ษส์ ง่ิ แวดลอ้ มของสหรฐั อเมริกาไดจ้ ดั เรยี งลาดบั ความยากในการวัดค่าตง้ั แต่ระดบั ง่ายไปจนถงึ ยาก ดงั น้ี

หนว่ ยพทิ กั ษ์ Private Costs Conventional Costs : สง่ิ แวดลอ้ มของ Societal Costs ต้นทนุ ดง้ั เดมิ สหรฐั อเมริกา : Hidden Costs : ตน้ ทนุ ท่ี EPA ซ่อนอยูใ่ นการผลติ Contingent Cost : ตน้ ทุน ทอ่ี าจเกิดขึ้นได้ Relationship and Image Costs : ต้นทุนเกยี่ วกับ ความสัมพนั ธ์และภาพลักษณ์

1. ตน้ ทนุ ดั้งเดิม (Conventional Costs) เปน็ ต้นทนุ ทเ่ี กย่ี วข้องกับผลผลิต ออกมาจาก กระบวนการผลติ แต่ยังไม่สามารถนาไปขายใหแ้ ก่ลกู ค้าได้ จงึ ถือเปน็ สงิ่ ทไี่ มใ่ ช่ผลติ ภัณฑ์ หรืออาจเรียกว่าของเสีย เชน่ ในการผลติ กุ้งเทมปุระทอดนัน้ เปลือกกุ้งจัดประเภทเป็นส่งิ ท่ี ไม่ใชผ่ ลติ ภัณฑ์หรอื ของเสยี ตน้ ทนุ เปลือกกุ้งประกอบด้วย ค่าเปลือกก้งุ ท่ีซือ้ มาพรอ้ มตวั ก้งุ สด ค่าแรงงานท่ีแกะ เปลอื กกุ้ง ค่าสาธารณูปโภค ค่าพลงั งาน ค่าเสอื่ มราคาอาคารโรงงาน และค่าเส่อื มราคา สายพานการผลิตในการลาเลียงกงุ้ เป็นต้น ในการบันทกึ ตน้ ทุนแบบดง้ั เดมิ ต้นทนุ ดังกลา่ วจะบันทกึ รวมอยู่เป็นต้นทุนของก้งุ เทมปุระสาเรจ็ รูป แตก่ ารปฏิบัตบิ ัญชตี ้นทุนตามแนวคิดใหม่ ด้วยวธิ ีบญั ชีตน้ ทนุ การไหลของ วัสดุ จะแยกต้นทนุ ดงั กล่าวออกมาให้เห็นชัดเจน ตามทไี่ ดศ้ ึกษามาแลว้ ในเรือ่ งบญั ชตี น้ ทุน การไหลของวัสดุ

2. ตน้ ทุนท่ซี ่อนอยู่ในการผลิต (Hidden Costs) ประกอบดว้ ยต้นทุนสง่ิ แวดลอ้ มท่จี า่ ยไป ครง้ั แรกกอ่ นท่ีสินคา้ จะผลติ เสรจ็ เชน่ ค่าสารวจหาผขู้ ายวัตถดุ ิบท่ีเปน็ มิตรตอ่ สงิ่ แวดล้อม ค่าออกแบบสินคา้ ท่เี ป็นมติ รต่อสิง่ แวดลอ้ ม ตน้ ทนุ การควบคมุ ตามกฎระเบยี บท่มี ักถกู บนั ทกึ ลงในค่าใชจ้ ่ายการผลติ ตน้ ทุนการรอื้ ถอนในอนาคต หรือต้นทุนการฟ้ืนฟสู ิ่งแวดลอ้ ม 3. ตน้ ทนุ ทอ่ี าจเกดิ ขน้ึ ได้ (Contingent Cost) ประกอบดว้ ยค่าปรับเนือ่ งจากการละเมดิ พระราชบญั ญัติหรือขอ้ บังคบั ค่าใช้จา่ ยในการทาความสะอาดมลพิษ ค่าฟ้องร้องคดีเกีย่ วกบั สินค้าทีเ่ นา่ เป่อื ยหรอื ไมป่ ลอดภยั 4. ต้นทนุ เกีย่ วกับความสมั พนั ธแ์ ละภาพลักษณ์ (Relationship and Image Costs) ประกอบด้วยตน้ ทนุ ท่ีคาดวา่ จะมอี ิทธพิ ลต่อมูลค่าของสนิ ทรพั ย์ไมม่ ตี ัวตนขององค์กร เชน่ คา่ ความนยิ ม ช่ือตราสินคา้ เปน็ ตน้ ปกติตน้ ทุนประเภทนย้ี ากท่ีจะวัดคา่ และไมค่ ่อยแยกระบุ เป็นรายการที่เหน็ ชัดเจนในระบบบญั ชี

5. ตน้ ทุนสงั คม (Societal Costs) ประกอบด้วย ค่าใชจ้ ่ายท่ีเกิดข้ึนกับสังคม จากการผลิต สินค้านน้ั ๆ ซงึ่ บรษิ ัทมักอา้ งว่าไมใ่ ช่ผลงานของบรษิ ทั เชน่ การปลอ่ ยน้าเสยี เกินค่า มาตรฐานตามกฎหมายออกส่ลู ารางสาธารณะ นาไปสกู่ ารทาลายระบบนิเวศในนา้ และอาจ ส่งผลเสยี กับสุขภาพของชุมชนท่ีนานา้ ไปบรโิ ภค ทาให้ภาครัฐต้องสญู เสยี เงนิ ในการฟน้ื ฟู ระบบนเิ วศและเปลย่ี นน้าเสยี ใหเ้ ป็นนา้ ดเี พ่ือใชใ้ นชุมชน นอกจากน้ีเม่อื คนในชมุ ชนเจบ็ ปว่ ยจากการบริโภคน้าเสียเขา้ ไปตอ้ งจา่ ยเงนิ คา่ รกั ษาพยาบาล ตน้ ทุนหรอื ค่าใช้จา่ ยท่ีภาครัฐและคนในชมุ ชนตอ้ งจา่ ยเงนิ เพมิ่ ดังกลา่ ว โรงงานต้นกาเนดิ น้าเสียไมร่ บั รแู้ ละไม่รับผดิ ชอบทจี่ ะรับรถู้ งึ รายการดังกล่าว ทาให้รายการน้ี ถกู อ้างอิงว่าเปน็ ตน้ ทุนของสงั คมหรือต้นทนุ ภายนอก (Externalities) ต้นทนุ สงั คมสามารถเปลยี่ นเป็นตน้ ทุนเอกชนได้หากชมุ ชนฟอ้ งรอ้ งแลว้ ชนะคดี

สหพนั ธ์นกั บญั ชี Material Costs of Product Output : Waste and Emission ระหว่างประเทศ : ตน้ ทนุ วัตถดุ บิ ที่ติดตวั ไปกับผลติ ภณั ฑ์ Control : ต้นทุนการ ควบคมุ ของเสียและสง่ิ ที่ IFAC Material Costs of Non-Product Output : ตน้ ทนุ วัตถดุ ิบทไี่ ม่ตดิ ตวั ไปกับผลิตภัณฑ์ ปล่อยออก Prevention and Other Environmental บาบดั กาจัด Cost : ตน้ ทนุ การป้องกนั และการจดั การ ชดเชย ทาตามกฎหมาย สิ่งแวดลอ้ มอ่ืน Research and Development Costs : ตน้ ทุนการวจิ ยั และพฒั นา Less Tangible Cost : ตน้ ทนุ ท่จี ับต้องได้น้อย

สหพนั ธ์นักบัญชีระหวา่ งประเทศ (International Federation of Accountants: IFAC) ได้แบ่งตน้ ทุนสง่ิ แวดลอ้ มเปน็ 6 กลุ่ม ดังนี้ 1. ตน้ ทุนวัตถุดิบท่ีติดตวั ไปกบั ผลิตภัณฑห์ รือสินคา้ (Materials Costs of Product Output) ประกอบด้วย ตน้ ทุนของทรัพยากรธรรมชาตทิ ี่จ่ายซื้อเพ่อื นามาแปลงสภาพเปน็ สนิ ค้า ผลติ ภัณฑ์พลอยได้และบรรจุภัณฑ์ เช่น น้า พลงั งาน และวตั ถุดบิ อ่นื 2. ต้นทนุ วัตถุดบิ ท่ไี ม่ติดตัวไปกบั ผลติ ภัณฑห์ รือสนิ ค้า (Materials Costs of Non- Product Outputs) ประกอบด้วย ต้นทุนของทรพั ยากรธรรมชาตทิ ี่จา่ ยซ้ือเพอื่ นามาผลติ สินคา้ ผลิตภัณฑพ์ ลอยไดแ้ ละบรรจภุ ัณฑ์ แล้วกลายเป็นส่ิงทไ่ี ม่ใช่ผลติ ภัณฑ์ ผลติ ภัณฑ์ทีม่ ี มลู ค่าลบ ของเสียหรอื สิง่ ท่ปี ล่อยออก (Waste and Emissions) 3. ตน้ ทุนการควบคมุ ของเสียหรือสงิ่ ท่ปี ลอ่ ยออก (Waste and Emission Control Cost) ประกอบด้วย ต้นทนุ การจดั เกบ็ การบาบดั การกาจดั ของเสียและสิง่ ที่ปล่อยออก การ ฟน้ื ฟูและเยยี วยา การชดเชยซึง่ เกย่ี วข้องกับการทาลายสง่ิ แวดล้อม ตน้ ทนุ ทต่ี ้องปฏบิ ตั ใิ ห้ สอดคล้องกับบทบัญญตั ิทางกฎหมายซง่ึ สัมพนั ธ์กับการควบคุมของเสยี หรอื สง่ิ ทปี่ ลอ่ ยออก

4. ต้นทุนการป้องกนั และการจัดการส่ิงแวดลอ้ มอน่ื (Prevention and Other Environmental Cost) ประกอบด้วย ต้นทนุ การจดั ซอ้ื สินคา้ ทเี่ ป็นมิตรตอ่ สิ่งแวดล้อม ต้นทุนการจัดการสิ่งแวดลอ้ มตลอดห่วงโซ่อปุ ทาน ต้นทนุ การผลิตท่เี ปน็ มติ รตอ่ ส่งิ แวดล้อม ต้นทนุ ระบบการจดั การส่งิ แวดลอ้ ม ตน้ ทุนการวดั ผลการจดั การสงิ่ แวดลอ้ ม ตน้ ทนุ การ ตรวจสอบการปฏิบัตงิ านดา้ นการจดั การสงิ่ แวดล้อม ต้นทนุ การจัดทารายงานสง่ิ แวดล้อม และการสือ่ สารการจดั การสิง่ แวดลอ้ มอื่น เชน่ การพบปะกับกลุม่ ของชุมชน การวิง่ เตน้ กับ รฐั บาล เปน็ ต้น 5. ตน้ ทุนการวิจยั และพฒั นา (Research and Development Costs) ประกอบด้วย ตน้ ทุนวิจยั และพัฒนานวตั กรรมเพอ่ื การจัดการส่งิ แวดลอ้ มเชน่ ตน้ ทนุ วิจัยโอกาสทีจ่ ะเกดิ ความเปน็ พิษของวัตถุดิบ การพฒั นาสนิ คา้ ที่มีการใช้พลังงานแบบมีประสทิ ธิภาพ ตน้ ทุนการ ตรวจสอบอปุ กรณช์ นดิ ใหม่ที่ออกแบบใหม้ ีการใชว้ ตั ถดุ ิบใหม้ ปี ระสิทธภิ าพสูงขน้ึ เปน็ ต้น

6. ต้นทนุ ทจี่ ับต้องไดน้ ้อย (Less Tangible Costs) ตน้ ทนุ ประเภทน้ียากต่อการแสดง ปริมาณ ปกติแลว้ ไมพ่ บในระบบสารสนเทศขององคก์ ร แต่กม็ โี อกาสพฒั นาเปน็ ตน้ ทุนท่ี สาคญั ตอ่ องค์กรได้ ประกอบดว้ ย - ต้นทนุ เก่ยี วกบั หน้สี นิ ท่ีมีโอกาสเกดิ ในอนาคต เช่น ค่าปรบั ที่เกิดจากคาพิพากษาถงึ ท่ีสุด ของศาลทเี่ ก่ยี วข้องกับการทาลายทรพั ยากรธรรมชาติท่กี ิจการมีสว่ นเกย่ี วข้อง - ต้นทุนทเี่ กย่ี วขอ้ งกับกฎขอ้ บังคับในอนาคต เชน่ ต้นทนุ ท่เี กิดจากการบังคบั ใชอ้ ย่าง เข้มงวดเกย่ี วกบั การปลอ่ ยกา๊ ซเรือนกระจก - ต้นทนุ สืบเนอ่ื งจากภาพลกั ษณแ์ ละความสัมพันธ์กบั ผู้มสี ่วนได้เสยี ของกิจการ เช่น อปุ สรรคของการกูย้ มื ในโครงการทม่ี ีผลกระทบเชงิ ลบต่อส่ิงแวดล้อมทาให้เกิดต้นทุนเพิม่ ขึน้ - ต้นทุนของความสามารถในการผลิตลดลง เช่น พนักงานปว่ ยดว้ ยโรคท่ีเก่ยี วขอ้ งกบั มลพษิ ส่ิงแวดลอ้ มของกจิ การ ทาใหก้ ารผลติ ลา่ ชา้ กจิ การต้องจา่ ยค่ารกั ษา จ่ายคา่ ลว่ งเวลา เพม่ิ หากต้องการให้ผลติ เสรจ็ ตามกาหนดเวลา

- ตน้ ทนุ ท่ีทาให้เกดิ ผลกระทบตอ่ สังคม เช่น การสูญเสยี มูลคา่ ของทรพั ยส์ นิ เนือ่ งจากการ อยูใ่ กล้เคียงหรอื ตดิ กบั โรงงานที่ปล่อยมลพษิ เป็นปริมาณสูง บรษิ ัทในประเทศไทยท่ีนาบญั ชเี พอ่ื การจดั การสิ่งแวดล้อมเข้ามาใชป้ ฏบิ ตั งิ านและ เปิดเผยข้อมลู ไว้ในรายงานเพื่อการพฒั นาทีย่ ่ังยืนไดแ้ ก่ บรษิ ัท บางจากปโิ ตรเลยี ม จากดั (มหาชน) โดยใช้คาว่า “คา่ ใชจ้ ่ายด้านสิ่งแวดลอ้ ม” แทนท่ีจะใชค้ าวา่ “ตน้ ทุนส่งิ แวดลอ้ ม” การเปดิ เผยข้อมูลดงั กล่าวได้วงเล็บคาศพั ทเ์ ป็นภาษาองั กฤษให้ผอู้ า่ นทราบถงึ ที่มาของคาวา่ คา่ ใช้จา่ ยดา้ นสิง่ แวดล้อมแตล่ ะประเภท

กระทรวง Business Area Costs Pollution Prevention Cost : สิ่งแวดลอ้ มของ Upstream/Downstream Cost ตน้ ทุนปอ้ งกนั มลพษิ ประเทศญีป่ ุ่น Administration Cost Global Environment Cost : Social Activity Cost ตน้ ทนุ อนรุ ักษ์ส่งิ แวดลอ้ มระดับโลก Research and Development Cost Environmental Remediation Cost Resource Circulation Cost : ตน้ ทนุ การหมุนเวยี นของการใช้ Other Costs ทรัพยากร

กระทรวงส่งิ แวดล้อมของประเทศญ่ปี ุ่น (Ministry of the Environment, Japan) ได้จัดประเภทต้นทนุ ส่งิ แวดล้อมเขา้ ไปในกิจกรรมทางธุรกิจทเี่ ก่ียวขอ้ ง ดงั ตอ่ ไปนี้ 1. ตน้ ทุนส่วนที่เกยี่ วข้องกบั ธรุ กจิ (Business Area Costs) เป็นต้นทนุ ท่ีเกิดจาก กจิ กรรมการลดผลกระทบตอ่ ส่ิงแวดล้อมทีเ่ กดิ จากการประกอบธุรกิจหลกั ของกิจการ แบง่ ยอ่ ยได้เปน็ 3 ประเภท ได้แก่ 1.3 Resource Circulation Cost การนาชานออ้ ยไปเป็นเช้ือเพลิงในการผลิต กระบวนการผลติ ของเสีย สง่ิ แวดล้อม 1.2 Global Environmental Conservation Cost 1.1 Pollution Prevention Cost การเปลย่ี นหมอ้ นา้ เพือ่ ใชเ้ ชอื้ เพลิงชีวมวลแทนฟอสซิล - ระบบดักฝุ่น - ระบบบาบดั นา้ เสีย

1.1 ต้นทนุ ปอ้ งกนั มลพษิ (Pollution Prevention Cost) เปน็ ตน้ ทนุ ทเ่ี กี่ยวข้องกับ การตดิ ตง้ั อุปกรณป์ ลายทางกอ่ นปลอ่ ยของเสียออกสสู่ ง่ิ แวดล้อม ประกอบด้วย ตน้ ทุน ป้องกันมลพิษทางอากาศ (Cost for Preventing air pollution) ตน้ ทุนป้องกันมลพษิ ทาง น้า (Cost for Preventing water pollution) ต้นทนุ ปอ้ งกนั มลพษิ ทางดนิ (Cost for Preventing ground contamination) ตน้ ทุนปอ้ งกันมลพษิ ทางเสียง (Cost for noise pollution) และต้นทนุ ป้องกันมลพิษทางกล่ิน (Cost for Preventing odor pollution) ตัวอย่างเชน่ ตน้ ทนุ ที่เกย่ี วขอ้ งกบั การติดตงั้ ระบบดกั ฝนุ่ ไฟฟ้าสถิตและระบบถุง กรองเพ่อื เพม่ิ ประสทิ ธภิ าพควบคุมปริมาณฝ่นุ ทป่ี ล่อยออกจากปลอ่ งในกระบวนการผลติ ปนู ซีเมนต์ ต้นทนุ ท่เี ก่ียวขอ้ งกับการติดต้งั ระบบน้าเสียทม่ี ีคณุ ภาพสงู พรอ้ มติดตามและ วดั ผลคณุ ภาพนา้ ทิง้ ในรูปของบโี อดกี ่อนปล่อยออกสภู่ ายนอกตามเกณฑ์ทกี่ ฎหมายกาหนด และต้นทนุ ท่เี ก่ียวข้องกับระบบดักฝนุ่ ขีเ้ ถา้ ปลอ่ งเตา ของกระบวนการผลติ น้าตาล เปน็ ตน้

1.2 ตน้ ทุนอนุรกั ษส์ ิง่ แวดลอ้ มระดับโลก (Global Environmental Conservation Cost) เปน็ ต้นทนุ ทีเ่ ก่ยี วข้องกบั การลดผลกระทบเชิงลบตอ่ ส่งิ แวดล้อมระดบั โลก ประกอบดว้ ย ตน้ ทุนปอ้ งกนั โลกรอ้ น (Cost for preventing global warming) ต้นทนุ ป้องกันการลดลงของโอโซน (Cost for preventing ozone depletion) ต้นทุนของ กจิ กรรมอื่นทเ่ี กย่ี วกบั การอนรุ ักษส์ งิ่ แวดล้อมระดบั โลก (Cost for other global environmental conservation activities) ตวั อยา่ งเช่น ต้นทุนโครงการปรบั เปลย่ี นหม้อไอนา้ เพือ่ ใชเ้ ชื้อเพลิงชวี มวลแทน เชอื้ เพลิงฟอสซลิ ทาให้ลดปริมาณการปล่อยก๊าซเรอื นกระจกและลดการใชน้ า้ มันเตาของ กระบวนการผลติ อาหาร หรือการปรับปรงุ หมอ้ เผาและระบบ Chloride Bypass ของ กระบวนการผลติ ปูนซีเมนต์ เพอ่ื เพิม่ ความสามารถในการใช้เชอื้ เพลงิ ทดแทน จากของเสยี อุตสาหกรรมและชุมชน ทาใหเ้ พิ่มความสามารถในการใช้เช้ือเพลิงทดแทน และลดปริมาณ การปล่อยก๊าซเรือนกระจก

1.3 ต้นทุนการหมุนเวยี นของการใชท้ รพั ยากร (Resource Circulation) เป็นต้นทุน ท่จี ่ายไปเพือ่ ให้เกดิ การใช้ทรัพยากรอย่างย่งั ยืน ประกอบดว้ ย ต้นทุนการใช้ทรพั ยากรให้มี ประสทิ ธภิ าพ (Cost for the utilization of resources) ต้นทนุ การนาของเสยี ใน อุตสาหกรรมมาใชซ้ ้าเป็นวตั ถดุ บิ ในการผลิต (Cost for recycling industrial waste) และ ตน้ ทุนการกาจดั ของเสยี อตุ สาหกรรม (Cost for disposal of industrial waste) ตัวอยา่ งเชน่ การนาหนิ ฝ่นุ ทเ่ี ปน็ ผลผลิตจากกระบวนการผลิตหนิ มาใช้ทดแทน ทรายธรรมชาติสาหรับใช้เปน็ วัตถดุ ิบในการผลติ คอนกรีตสาเรจ็ รูปของกระบวนการผลติ ปูนซเี มนต์ นา้ เสยี ท่ผี ่านการบาบัดแล้วนาไปใชใ้ นการรดตน้ ออ้ ยเพื่อประหยัดน้า การนาชาน ออ้ ยไปใช้เปน็ เชือ้ เพลิงในการผลิตไอน้าเพือ่ ขับเคลอ่ื นลูกหบี รวมทั้งใชผ้ ลติ กระแสไฟฟา้ และ ใช้สาหรบั ตม้ เค่ียวน้าตาลของกระบวนการผลติ น้าตาล เปน็ ต้น

2. ตน้ ทนุ ของกิจกรรมต้นน้า/กิจกรรมปลายนา้ (Upstream/Downstream Cost) จัดแบง่ เปน็ 2 กลุ่มหลกั คอื 2.1 ต้นทุนสิง่ แวดล้อมท่ีเก่ียวกบั กจิ กรรมต้นน้า เปน็ ต้นทุนทีจ่ า่ ยเพอื่ ลดผลกระทบเชงิ ลบตอ่ สิง่ แวดลอมทจ่ี ะเกดิ กอ่ นการนามาใช้ในกิจการผลิตหรอื บรกิ าร เช่น ต้นทุนในการจัดซอ้ื สนิ คา้ หรือวตั ถดุ บิ ที่เป็นมิตรต่อส่ิงแวดล้อม เปน็ ตน้ 2.2 ต้นทุนส่งิ แวดลอ้ มที่เกีย่ วกับกิจกรรมปลายนา้ เป็นตน้ ทนุ ทจ่ี ่ายเพือ่ ลดผลกระทบเชงิ ลบตอ่ ส่งิ แวดล้อมหลงั จากการใชแ้ ละบรโิ ภคสนิ ค้าและบริการ แลว้ เช่นตน้ ทนุ การเกบ็ นามาใชซ้ ้าและ กาจดั สินค้าทีใ่ ชแ้ ลว้ ตวั อยา่ งเช่น โรงงานผลติ นา้ อดั ลมไดจ้ า่ ยเงินเพ่อื นาขวดนา้ อัดลมทใี่ ชแ้ ล้วมาทาความ สะอาดและใชซ้ ้าจนหมดอายกุ รใช้งาน จงึ กาจัดโดยการขายตอ่ ใหผ้ รู้ บั ซ้ือนาไปทาลายและใชเ้ ป็น ทรพั ยากรการผลิตสนิ ค้าตอ่ ไป สินค้า Downstream Cost Upstream Cost กระบวนการผลิต ของเสยี รับซื้อขวดนา้ อดั ลมทีใ่ ช้ จดั ซ้ือวตั ถุดบิ ทเี่ ป็น มติ รตอ่ สง่ิ แวดลอ้ ม แล้วมาใชใ้ หม่

3. ตน้ ทุนการบริหาร (Administration Cost) เปน็ ตน้ ทุนสาหรับการบริหารงานในดา้ น การอนุรักษส์ ่ิงแวดล้อม ซ่ึงรวมตน้ ทนุ ของกิจกรรมทที่ าใหเ้ กดิ ผลทางออ้ มตอ่ การลด ผลกระทบเชงิ ลบต่อสิง่ แวดลอ้ ม และต้นทนุ ของกิจกรรมการสื่อสารกบั สงั คม ชุมชนทจี่ ัดทา โดยกจิ การหรือหน่วยงานอนื่ ประกอบดว้ ย 3.1 ต้นทนุ การดาเนินงานและซ่อมบารุงระบบการจดั การสิง่ แวดลอ้ ม 3.2 ต้นทนุ สาหรบั การเปดิ เผยขอ้ มูลการจัดการสิง่ แวดล้อมทเ่ี กีย่ วข้องกับกจิ กรรมหลกั ของการประกอบธรุ กจิ และการโฆษณาเกีย่ วกับการจัดการสง่ิ แวดลอ้ ม 3.3 ต้นทนุ การตดิ ตาม ตรวจสอบผลกระทบเชงิ ลบตอ่ สิง่ แวดล้อม 3.4 ต้นทุนการอบรมด้านสิ่งแวดล้อมให้พนักงาน 3.5 ตน้ ทนุ สาหรบั การปรบั ปรุงกิจกรรมการจัดการส่งิ แวดล้อม เช่นการอนุรกั ษ์ธรรมชาติ การพทิ กั ษ์รักษาภูมสิ ถาปัตยใ์ ห้มีความสวยงาม และเปน็ พ้ืนทสี่ ีเขียว เป็นตน้

4. ต้นทนุ การวิจยั และพัฒนา (Research and Development Cost) เป็นต้นทุนทีจ่ ่าย สาหรบั กจิ กรรมการวิจัยและพฒั นาด้านการอนรุ ักษส์ ่งิ แวดล้อม ทาให้เกดิ ผลิตภณั ฑท์ ี่ทาให้ เกิดการอนรุ ักษ์สง่ิ แวดลอ้ ม รวมทัง้ ลดหรือจากัดผลกระทบเชงิ ลบต่อสง่ิ แวดล้อมในขัน้ ตอน ของกระบวนการผลิต เชน่ การวิจัยและพฒั นานาชานออ้ ยผลติ ต่อเปน็ วัตถุดิบในการผลติ แผ่นไมเ้ ทียม 5. ต้นทุนกิจกรรมเพ่ือสงั คม (Social Activity Cost) เปน็ ตน้ ทนุ ทีจ่ า่ ยไปในกจิ กรรมเพื่อ รักษาสงิ่ แวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ ซงึ่ ไมม่ คี วามสัมพนั ธโ์ ดยตรงกับกจิ กรรมการทา ธุรกจิ ของกจิ การ เชน่ บริษัทกอ่ สร้างให้เงินสนับสนนุ กิจกรรมปลูกป่า การปลกู ปะการงั หรือ การบริจาคเงนิ สนบั สนุนให้สถาบนั การศึกษาหรือหนว่ ยงาน NGOs เพอื่ ทากจิ กรรมดังกล่าว 6. ต้นทุนการแกไ้ ขปรบั ปรงุ ส่งิ แวดลอ้ ม (Environmental Remediation Cost) เปน็ ต้นทุนท่ีจา่ ยเพื่อแกไ้ ขใหเ้ กิดระบบนิเวศทีด่ ีขน้ึ เช่นตน้ ทุนท่จี ่ายเพอ่ื ปรับปรงุ ดนิ ทีเ่ คยใช้ ปยุ๋ เคมใี ห้กลับมาเปน็ ดินท่อี ดุ มสมบูรณป์ ราศจากสารเคมี หรอื ตน้ ทุนท่ใี ชแ้ ก้ไขแหล่งนา้ ที่มี สารปนเปือ้ นใหเ้ ปน็ แหล่งนา้ ท่ีใช้อุปโภคบริโภคได้

7. ต้นทนุ อืน่ (Other Costs) เป็นต้นทุนท่จี า่ ยเพื่อปกปอ้ งหรอื ปอ้ งกันไม่ให้เกดิ ปัญหา สง่ิ แวดลอ้ มหรือไม่ใหท้ รัพยากรธรรมชาตถิ ูกทาลาย นอกจากต้นทุนทั้ง 6 ขอ้ ทีก่ ลา่ วมา ข้างต้น การเปดิ เผยข้อมูลที่เปน็ ตัวเลขตามแนวปฏิบัตขิ องกระทรวงสิง่ แวดลอ้ มของประเทศ ญี่ปุ่นน้ันใชค้ าวา่ “เงนิ จ่ายลงทุน” แทนคาวา่ “ต้นทุน” และตอ้ งแสดงตารางเปรียบเทยี บตวั เลขเงินจา่ ยลงทนุ ท่เี กดิ ทง้ั ปี ควบคู่กบั ตัวเลข ต้นทุนสะสมของเงินจา่ ยลงทนุ จนถึงงวดที่ทาการเปดิ เผยขอ้ มูลในรายงาน และตอ้ งนาเสนอใหเ้ ห็นถึงผลประโยชนท์ ไ่ี ด้รบั จากการทากิจกรรมดงั กลา่ วขา้ งตน้ เชน่ รายไดจ้ ากการขายสนิ ค้าท่ีผลติ จากการนาของเสยี อตุ สาหกรรมกลบั มาใช้ซา้ เปน็ วตั ถดุ ิบ ในการผลิต หรอื คา่ ใช้จา่ ยด้านพลงั งานลดลงจากการลดปริมาณการใชพ้ ลงั งานในการผลติ สินค้า หรือตน้ ทนุ การผลติ ลดลงจากการจัดหาวัตถดุ บิ ทเ่ี ปน็ มิตรตอ่ ส่ิงแวดล้อม