7.1บัญชีต้นทุนการไหลของวัสดุ

บญั ชีต้นทนุ การไหลของวัสดุ : ความหมาย ขนั้ ตอนการ วัตถดุ ิบและพลังงาน การประยุกต์ใช้ ประยุกตใ์ ช้ ประเภทของต้นทนุ การคานวณ จานวนหน่วย ในระบบปดิ

1. ความหมายของบญั ชตี น้ ทนุ การไหลของวสั ดุ : วัตถุดบิ และพลงั งาน การบัญชี ผลติ ภัณฑท์ ่มี ีมูลคา่ ลบ ส่ิงท่ีไมใ่ ชผ่ ลิตภัณฑ์ ของเสีย เพ่ือความรบั ผดิ ชอบ ตอ่ ส่ิงแวดล้อมและสังคม ความไมม่ ีประสทิ ธภิ าพ ความเป็นไปได้ ประหยัดต้นทุน ของการใชท้ รพั ยากร ลดผลกระทบเชงิ ลบ บัญชตี ้นทนุ การไหล ของวสั ดุ ต้นทนุ ทเ่ี สียไปในการ เพิม่ ผลผลติ ผลิต

บญั ชีตน้ ทุนการไหลของวสั ดุ (Material Flow Cost Accounting:MFCA) เป็น เคร่ืองมอื หนึ่งของการบญั ชเี พ่อื ความรับผิดชอบตอ่ ส่งิ แวดล้อมและสงั คม ที่กจิ การนามาใช้ เพือ่ ชใี้ หเ้ หน็ ถึงความไมม่ ีประสิทธภิ าพของการใช้ทรพั ยากรและต้นทุนทเี่ สยี ไปในช่วงของ กระบวนการปฏบิ ตั งิ าน ซ่ึงชใี้ ห้เหน็ ความเปน็ ไปได้ในการประหยดั ตน้ ทนุ ดว้ ยลดของเสยี (Waste/Loss) หรือ ผลติ ภัณฑ์ท่มี ีมลู คา่ ลบ(Negative products) หรือส่งิ ทไ่ี มใ่ ช่ผลิตภัณฑ์ (Non- products) การนาบญั ชีตน้ ทุนการไหลของวัสดุมาใช้จงึ มีประโยชนเ์ รื่องการลดตน้ ทุนและลด ผลกระทบเชิงลบตอ่ สิ่งแวดลอ้ มและสังคมท่เี กิดจากกระบวนการผลิตของกิจการ

นอกจากน้ีบัญชีต้นทนุ การไหลของวสั ดยุ ังนาไปใชเ้ ป็นสว่ นหนง่ึ ของเครอ่ื งมอื ทีใ่ ช้ ตดั สินใจเพิม่ ผลผลิต เช่น การยกเลกิ การใชเ้ คร่อื งจกั รอุปกรณ์ชน้ิ เก่าและใชเ้ ทคโนโลยีการ ผลติ ใหท้ นั สมัยมากข้นึ เพือ่ ลดปรมิ าณของเสยี

การหาต้นทนุ ของเสยี หรอื ผลิตภัณฑท์ ี่มมี ลู ค่าเปน็ ลบหรือ สง่ิ ที่ไมใ่ ชผ่ ลิตภัณฑ์ โดยใช้ หลักการสมดลุ ของมวลสาร(Mass balance) ดังน้ี ปรมิ าณมวลสารนาเขา้ = ปริมาณมวลสารไหลออก (Input) (Output) ผลิตภณั ฑ์ทีม่ ีมลู คา่ บวก + ของเสยี (Positive/Finished products) ผลติ ภัณฑ์ที่มมี ลู ค่าลบ ส่งิ ทีไ่ ม่ใชผ่ ลติ ภณั ฑ์

ตามหลักการสมดลุ ของมวลสาร ปรมิ าณของมวลสารทน่ี าเข้า (Input) จะตอ้ งเทา่ กับ ปรมิ าณของมวลสารท่ีไหลออก (Output) ปรมิ าณของมวลสารทไี่ หลออก (Output) ต้องเท่ากบั ปรมิ าณของผลติ ภณั ฑ์ท่มี ี มลู คา่ บวก(Positive/Finished products) บวกดว้ ย ปริมาณของเสีย(Waste/Loss) หรือ ผลติ ภัณฑท์ ี่มมี ูลคา่ ลบ(Negative products) หรอื สง่ิ ทีไ่ มใ่ ชผ่ ลิตภัณฑ์(Non-products)

การนาบัญชตี น้ ทุนการไหลของวัสดมุ าใช้ บญั ชตี ้นทุนการไหล เป้าหมาย การไหลของวัสดุ ของวสั ดุ วัตถุดบิ สนิ คา้ กึง่ สาเรจ็ รปู สินค้าสาเรจ็ รูป คลังวัตถดุ บิ พลงั งาน จดุ ออกจากโรงงาน กระบวนการผลติ คลังสินคา้ X หน่วย Y บาท

การนาบัญชีตน้ ทนุ การไหลของวัสดมุ าใช้เป้าหมายหลกั มุ่งเนน้ ไปทก่ี ารไหลของวสั ดุ ที่ประกอบดว้ ย วตั ถุดิบ สินค้ากึ่งสาเร็จรปู สินคา้ สาเรจ็ รปู และพลังงาน โดยเสน้ ทางการไหล เริ่มจากคลังวตั ถดุ ิบ ผ่านกระบวนการผลติ ไปจนถึงจุดท่ีจาหนา่ ยให้ลกู คา้ หรอื นาออกจาก โรงงาน โดยแสดงทง้ั จานวนหน่วยและจานวนเงิน เพอ่ื ให้ง่ายตอ่ การทาความเขา้ ใจต่อไปน้ีจึงใชค้ าว่า “บญั ชีตน้ ทุนการไหลของวัสดุ : วัตถุดบิ และพลังงาน” แทนคาวา่ “บัญชีตน้ ทนุ การไหลของวัสดุ”

2. การประยกุ ตใ์ ช้ บัญชีตน้ ทนุ การไหลของวสั ดุ : วตั ถุดิบและพลังงาน บญั ชตี น้ ทนุ แบบดั้งเดมิ วัตถดุ บิ 10 กระบวนการผลิต20 ตน้ ทนุ สนิ คา้ 20 ตงั้ ราคาขาย22 พลังงาน10 (รวมของเสยี ) บญั ชตี น้ ทนุ การไหลของวัสดุ ต้นทุนสนิ คา้ 18 ต้งั ราคาขาย21 ต้นทนุ ของเสยี 2 สร้างรายได้1 วัตถดุ ิบ10 กระบวนการผลติ 20 บาบดั /กาจัด พลังงาน10

เน่อื งจากบญั ชีตน้ ทนุ แบบดง้ั เดมิ ไม่ได้แสดงตน้ ทนุ ของเสยี ทีเ่ กิดขึ้นในแตล่ ะจุดของ กระบวนการปฏิบตั งิ านแยกออกมาอย่างชดั เจน แตถ่ กู นาไปรวมอยู่ในสว่ นของต้นทุนผลติ ภณั ฑท์ ี่ ผลิตเสรจ็ ทาใหต้ วั เลขท่แี สดงตน้ ทุนของผลติ ภัณฑท์ ผี่ ลติ เสรจ็ สูงกวา่ ความเป็นจรงิ เพราะได้รวม ต้นทุนส่วนทีเ่ ป็นของเสียไวด้ ้วยทาให้กิจการใชข้ ้อมูลท่ีจะนาไปตง้ั ราคาขายสงู กวา่ ความเป็นจรงิ การไม่บันทึกต้นทนุ ของเสยี ในแต่ละจุดทีเ่ กดิ ยงั ทาให้กิจการไม่ทราบถึงจานวนเงินที่ สูญเสยี ไป ทาใหก้ ิจการมองข้ามหรอื ละเลยกับของเสยี ทีเ่ กดิ ขึน้ ในแตล่ ะกระบวนการปฏบิ ัตงิ าน ถา้ ไม่มรี ะบบการจัดการสิ่งแวดล้อมอยา่ งมปี ระสิทธภิ าพจะสง่ ผลกระทบด้านลบตอ่ สงิ่ แวดลอ้ ม และสงั คมได้ นอกจากน้กี ิจการอาจเสยี ประโยชนจ์ ากการนาของเสยี มาลดตน้ ทนุ หรอื สร้างรายได้ เชน่ การท้งิ เปลอื กกงุ้ จากการผลิตกงุ้ แกะเปลอื กแชแ่ ขง็ ให้เปน็ ขยะส่งผลกระทบเชงิ ลบต่อสงิ่ แวดลอ้ ม และสงั คม กจิ การอาจนาเปลือกก้งุ ไปสรา้ งรายได้ให้กบั กจิ การ

ตวั อย่างการนาของเสยี มาลดต้นทนุ หรือสร้างรายได้ การผลิตกุ้งแกะเปลอื กแช่แขง็ อาจนาเปลอื กกุ้งไปสร้างรายได้ ดังน้ี กลโู คซามีน สร้างรายได้ ลดผลกระทบเชิงลบ รกั ษาโรคข้อเขา่ เสอื่ ม ไคโตซาน จบั ไขมัน ผิวหนงั เทยี ม ทิ้ง เหมน็

กิจการอาจนาเปลอื กกงุ้ ไปผลิตต่อเปน็ สนิ ค้าอน่ื เช่น ผลติ เป็นกลโู คซามีนทใ่ี ช้ในการรักษา โรคข้อเขา่ เสื่อม ผลิตเป็นไคโตซานท่มี ปี ระโยชนช์ ว่ ยจบั ไขมันในอาหาร จับน้าดีเพื่อลดการย่อย ไขมันและลดการดดู ซึมไขมนั เขา้ สู่ลาไส้ และใชเ่ ปน็ ส่วนประกอบในการทาผวิ หนงั เทียมทจ่ี ะช่วย บรรเทาความทกุ ข์ทรมานใหก้ ับผู้ถกู ไฟไหม้ น้ารอ้ นลวก หรือประสบอุบตั เิ หตุทีม่ ีบาดแผล การนาเปลือกกุง้ ไปผลติ เปน็ สนิ คา้ ดังกล่าวยงั ชว่ ยลดผลกระทบเชงิ ลบต่อสงิ่ แวดล้อมและ สังคมคือกลิ่นจากเปลือกกุ้งนนั่ เอง การบันทึกบญั ชตี น้ ทุนแบบดง้ั เดมิ ทาใหก้ จิ การไม่มีขอ้ มลู เชิงปริมาณทง้ั จานวนหน่วยและ จานวนเงินมาใช้วางแผนควบคมุ ประเมินผลงานและติดตามความสูญเสยี ที่เกิดขึ้นในแต่ละจุดของ กระบวนการปฏิบตั งิ าน ทาใหข้ าดการเชอ่ื มโยงขอ้ มูลเชงิ ปริมาณและตวั เลขทางการเงนิ ในการไหล ของวตั ถุดบิ และพลงั งาน

ดังน้ันเพอ่ื ใหป้ ระสบผลสาเร็จตามเป้าหมายของการใชท้ รัพยากรอย่างมปี ระสิทธิภาพ พร้อมกบั การเพ่มิ ผลงานด้านเศรษฐกจิ และการจดั การส่งิ แวดล้อม กจิ การจาเป็นตอ้ งบรู ณา การเร่ืองบญั ชีตน้ ทุนการไหลของวัสดุ : วตั ถดุ บิ และพลงั งาน เข้าส่รู ะบบบัญชตี ้นทุน ระบบ การปฏิบตั งิ าน และฐานข้อมูลท่ใี ชใ้ นปจั จบุ ัน ซง่ึ จะทาให้เกดิ การปฏิบตั งิ านที่มีประสิทธิภาพ เกิดการได้เปรยี บเชงิ แขง่ ขัน เพราะทาให้กิจการมองเหน็ ภาพรวมทัง้ หมดของการบรหิ าร ทรัพยากรตลอดห่วงโซอ่ ปุ ทานว่ามปี ระสิทธภิ าพหรอื ไม่เพยี งใด

2.1 ขัน้ ตอนการประยกุ ต์ใช้ บัญชีต้นทุนการไหลของวสั ดุ : วตั ถุดบิ และพลงั งาน ตวั อยา่ ง กระบวนการผลติ ในโรงงานผลิตเสอ้ื สาเร็จรูป ข้ันตอนท่ี 1 การเตรียมการ เป็นการกาหนดใหช้ ัดถงึ สินค้าเปา้ หมาย : เส้อื สาเรจ็ รปู กระบวนการผลิต : ตัด เย็บ ตกแตง่ บรรจหุ ีบห่อ ตรวจสอบคุณภาพ ช่วงเวลาท่ีใชว้ ิเคราะห์ : วันท่เี รม่ิ ผลติ ถึง วันทีผ่ ลติ เสร็จ ใช้เวลากี่วนั = 7 วนั วตั ถดุ ิบที่ใช้วิเคราะห์ : ผ้า ดา้ ย กระดุม บรรจภุ ัณฑ์ วิธกี ารเกบ็ ข้อมูลเชิงปริมาณ : จานวนหนว่ ย จานวนเงนิ

ขัน้ ตอนที่ 2 การเก็บและรวบรวมขอ้ มูล เก่ยี วกบั ชนดิ ประเภทวัตถดุ ิบทจ่ี ะใช้ ปรมิ าณ นาเขา้ ขอ้ มลู ปริมาณของเสยี ทเ่ี กิดขึ้นในแตล่ ะสายการผลติ หรอื แตล่ ะกระบวนการผลติ ขอ้ มูลต้นทุนระบบและต้นทุนพลังงาน การกาหนดกฎเกณฑ์ท่ใี ช้ปันส่วนตน้ ทุนระบบและ ต้นทุนพลงั งาน ชนดิ ประเภท ปรมิ าณนาเขา้ วัตถุดิบ ผ้า ก. x หน่วย y บาท ดา้ ย ข. x หน่วย y บาท กระดมุ ค. x หน่วย y บาท บรรจภุ ัณฑ์ x หน่วย y บาท

ปรมิ าณของเสยี ท่ีเกิดขน้ึ ในแต่ละกระบวนการผลิต การตดั : ผา้ ก. x หนว่ ย y บาท การเย็บ : ด้าย ข. x หน่วย y บาท การตกแตง่ : กระดุม ค x หน่วย y บาท การบรรจุหีบห่อ : พลาสติก ลงั กระดาษ x หนว่ ย y บาท ขอ้ มูลตน้ ทุนระบบและต้นทุนพลังงาน ต้นทนุ ระบบทง้ั ส้นิ = y บาท ตน้ ทุนพลงั งานทั้งสิน้ = y บาท กาหนดเกณฑก์ ารปนั สว่ น ใหก้ บั คลงั วตั ถดุ ิบ กระบวนการ ตัด เยบ็ ตกแต่ง บรรจหุ บี ห่อ การ ตรวจสอบคุณภาพ คลงั สนิ คา้ สาเร็จรูป

ข้นั ตอนที่ 3 การคานวณ ต้นทนุ การไหลของวสั ดุ : วัตถดุ ิบและพลังงาน 1) สร้างโมเดล ของการผลิตและการสูญเสีย กระบวนการผลติ ตรวจสอบ คลังเก็บ ตดั เยบ็ ตกแตง่ บรรจหุ บี ห่อ คุณภาพ เสอื้ สาเร็จรปู คลังเก็บวัตถดุ บิ ของเสีย ขาย กาจดั ท้งิ

2) นาเข้าข้อมูลที่ตอ้ งการคานวณพร้อมยืนยนั การนาเข้า คลังเก็บวัตถดุ ิบวัตถดุ บิ กระบวนการผลิต ตรวจสอบ คลงั เก็บ ผา้ ก. x หนว่ ย y บาท ตัด เยบ็ ตกแตง่ บรรจหุ บี ห่อ คุณภาพ เสอ้ื สาเร็จรูป ด้าย ข. x หนว่ ย y บาท กระดุม ค. x หนว่ ย y บาท บรรจุภณั ฑ์ x หนว่ ย y บาท ของเสีย ขาย กาจัดทงิ้

3) วเิ คราะหผ์ ลลัพธ์ จากการคานวณทไ่ี ดจ้ ากบัญชีตน้ ทุนการไหลของวัสดุ : วตั ถดุ บิ และ พลงั งาน หาสาเหตทุ ีแ่ ท้จรงิ ของการสูญเสีย เช่น คนงานขาดทักษะ อุปกรณท์ ี่ใช้ตดั จักรเยบ็ ผ้า เตารดี ไมไ่ ดม้ าตรฐาน ชนดิ ของผ้า หรือการวางผังการตัดเย็บ จากโมเดลและการคานวณจะเห็นวา่ การสูญเสยี เร่ิมตน้ จาก คลังเก็บวัตถุดบิ เก็บผ้าบางชนดิ ไว้นานจนสซี ีดเกา่ ไม่สามารถนามาใชง้ านได้ กระบวนการผลติ เศษผา้ เศษดา้ ย กระดุมทีเ่ สยี ของเสีย เชน่ ผ้าเกา่ สีตก หรือเศษผา้ อาจขายต่อได้ เศษด้าย กระดมุ นาไปทาลายทิ้ง งานมีตาหนริ ะหวา่ งกระบวนการผลิตและไม่สามารถแก้ไขได้ กจิ การตอ้ งทาลายซ่งึ ตอ้ งแจ้งสรรพากรและผูส้ อบบัญชมี าสังเกตการทาลายดว้ ย

คลงั เกบ็ เสือ้ ผา้ สาเรจ็ รูป สินค้าเส่อื มสภาพ เก็บไวน้ าน เก็บไมถ่ กู วิธี อาจเกดิ รอย เปอ้ื น สบี างสว่ นเปลี่ยนไป หรอื ถกู ปลวกกนิ ตอ้ งนามากาจดั ในระบบจดั การของเสยี ขัน้ ตอนท่ี 4 ระบคุ วามตอ้ งการหรอื จดุ ทตี่ อ้ งการปรับปรุงพร้อมกาหนดแผนทใ่ี ช้ปรบั ปรุง ให้ดขี ึ้น ดงั นี้ 1) จดั ทารายงานความต้องการปรบั ปรุงเน่ืองจากเกิดการสญู เสยี ของวัสดุ: วัตถุดิบและ พลงั งานในกระบวนการผลิต เชน่ รายงานความตอ้ งการปรบั ปรุงการวางแบบตัดผา้ ใหป้ ระหยัดปรมิ าณผ้า จากเดิมท่ีทาใหม้ เี ศษผา้ เหลือท้งิ มากเกินไป รายงานความต้องการลดความกว้างของตะเขบ็ ผ้าลง เพ่อื ประหยัดปริมาณ การใชผ้ า้ จากเดมิ ทเี่ กิดความสญู เสยี ในการใช้เน้อื ผ้าเย็บตะเข็บมากเกินความจาเป็น

รายงานความต้องการปรับปรงุ ทักษะของคนงานเย็บผา้ เนอื่ งจากคนงานรบั ใหมย่ ังขาดทักษะการทางาน จนทาให้เกิดน้ามนั จกั รหยดลงบนงานท่ีกาลังเย็บ ทาให้งานมี ตาหนิ รายงานความต้องการปรับปรงุ สถานทจ่ี ดั เก็บเสือ้ สาเรจ็ รปู เนอื่ งจากวธิ ีการ จดั เก็บเสื้อสาเร็จรปู ไมด่ ีพอทาใหเ้ สื่อมสภาพ ต้องเกบ็ ในอณุ หภมู ทิ ีเ่ หมาะสม กาหนด ระยะเวลาในการฉดี ยากาจัดปลวกใหช้ ดั เจน 2) ชใ้ี หเ้ หน็ ถงึ การลดลงของต้นทุนหลังจากการปรบั ปรุง ในทนี่ ี่จะสมมติเปน็ ตวั เลขทาง การเงินเพอื่ ใหเ้ หน็ ชดั เจนยิง่ ขึ้น เชน่ วธิ กี ารใหมใ่ นการวางแบบตัดผา้ ใหป้ ระหยัดปรมิ าณผา้ สามารถเพม่ิ ผลผลติ ไดค้ ดิ เปน็ เงิน 15,000 บาทตอ่ เดือน

การลดความกว้างของตะเข็บผา้ ลง ช่วยใหป้ ระหยดั ผ้าไดค้ ิดเปน็ เงนิ 13,000 บาทต่อเดอื น การพัฒนาทกั ษะของคนงานเย็บผา้ ในระยะยาวจะช่วยลดต้นทุนของเสียไดค้ ิด เปน็ เงิน 5,000 บาทต่อเดอื น การปรับปรงุ สถานที่เกบ็ สินค้าและการฉีดยากาจดั ปลวกจะช่วยลดตน้ ทุนของเสยี ไดเ้ ป็นเงนิ เดอื นละ 12,000 บาท 3) ตัดสินใจลาดบั ความสาคัญของการปรบั ปรุง ดังน้ี วิธีการใหม่ในการวางแบบตัดผ้า การลดความกวา้ งของตะเข็บผา้ ลง การ ปรบั ปรงุ สถานที่เก็บสินค้าและการฉดี ยากาจดั ปลวก การพัฒนาทักษะของคนงานเย็บผ้า

4) จัดทาแผนการปรบั ปรุง ดงั น้ี จดั ทาแผนการปรับปรงุ วิธกี ารใหม่ในการวางแบบตัดผา้ โดยกาหนดรปู แบบ รายละเอียด ขัน้ ตอนใหม่ ในการวางแบบสาหรับตัดผ้าเพือ่ ให้เหลอื เศษผา้ น้อยทส่ี ุด จัดทาแผนการปรบั ปรงุ การลดความกวา้ งของตะเข็บผา้ ลง โดยกาหนดความ กว้างของตะเข็บผา้ จัดทาแผนการปรับปรุงสถานทเี่ กบ็ สินค้าและการฉีดยากาจดั ปลวก จดั ทาแผนการพัฒนาทักษะของคนงานเยบ็ ผา้

ขั้นตอนท่ี 5 ทาการปรบั ปรุงใหบ้ รรลุผล ดาเนนิ การตามแผนทีว่ างไวใ้ นขอ้ 4 ตามลาดับ ความสาคญั ปรบั ปรงุ วิธกี ารใหมใ่ นการวางแบบตัดผา้ โดยกาหนดรูปแบบ รายละเอยี ด ขั้นตอนใหม่ ในการวางแบบสาหรบั ตัดผ้าเพ่ือใหเ้ หลอื เศษผ้านอ้ ยที่สุด ปรับปรุงการลดความกว้างของตะเขบ็ ผา้ ลง โดยกาหนดความกวา้ งของตะเขบ็ ผา้ ปรับปรุงสถานท่เี กบ็ สินค้าและการฉดี ยากาจดั ปลวก พัฒนาทักษะของคนงานเยบ็ ผ้า

ขัน้ ตอนที่ 6 ประเมินผลกระทบหลังจากนาวิธกี ารปรับปรงุ ไปใช้ โดยคานวณซ้าอีกครงั้ ตามรปู แบบบญั ชตี น้ ทนุ การไหลของวสั ดุ : วัตถดุ บิ และพลงั งาน เพ่ือเปรียบเทยี บผลลพั ธ์ ก่อนและหลงั ปรับปรุงวธิ กี ารใหมใ่ นการวางแบบตดั ผา้ ทาให้เกดิ ผลดังนี้.... ปรับปรุงการลดความกวา้ งของตะเขบ็ ผ้าลง ทาให้เกดิ ผลดงั นี้.... ปรบั ปรุงสถานท่เี ก็บสินคา้ และการฉดี ยากาจัดปลวก ทาให้เกดิ ผลดังนี้.... พัฒนาทกั ษะของคนงานเยบ็ ผา้ ทาให้เกดิ ผลดงั นี้....

2.2 ข้ันตอนการคานวณจานวนหน่วยเสยี ในระบบปดิ หลกั การสมดุลของมวลสาร(Mass balance)มาประยกุ ต์ใช้ ซึ่งแปลงเปน็ สมการ ได้ดังน้ี จานวนหน่วยนาเขา้ = จานวนหน่วยท่คี า้ งสะสมในกระบวนการผลิต + จานวนหน่วยท่ีผลิตเสรจ็ + จานวนของเสีย ตัวอย่างการนาหลกั การสมดลุ ของมวลสารที่เก่ียวกบั ต้นทนุ การไหลของวัตถดุ บิ สนิ คา้ กง่ึ สาเร็จรูป สินคา้ สาเร็จรปู และของเสีย เริม่ ต้ังแต่กระบวนการนาเขา้ วัตถดุ บิ จาก ผขู้ ายสิ้นสดุ ที่กระบวนการผลิตออกมาเป็นสนิ ค้าสาเร็จรปู หรอื ผลติ ภณั ฑ์ท่ีมมี ูลคา่ เป็นบวก ดังนี้

วัตถดุ บิ นาเข้า คลังสินคา้ ก่ึงสาเรจ็ รปู กระบวนการตรวจสอบคุณภาพ ผลติ ภณั ฑ์ท่ีมีมูลคา่ บวกขายให้ จากผขู้ าย=300 ต้นงวด=5 รบั จากกระบวนการผลิต=260 ลูกค้า=228 รับจากกระบวนการผลติ =80 ส่งไปคลังสินคา้ สาเรจ็ รูป=256 คลังวตั ถดุ บิ ส่งไปกระบวนการผลติ =70 สง่ ไประบบจดั การของเสยี =4 คลงั สินค้าสาเรจ็ รปู วตั ถดุ ิบตน้ งวด=5 ปลายงวด=15 ต้นงวด=4 รบั จากผู้ขาย=300 รบั จากกระบวนการตรวจสอบ=256 สง่ กระบวนการผลิต=283 กระบวนการผลิต ผลิตภณั ฑ์ท่มี ีมูลคา่ บวกขายใหล้ กู ค้า=228 วัตถุดิบปลายงวด=20 รบั จากคลงั สินคา้ ก่ึงสาเร็จรูป=70 ปลายงวด=30 สง่ ระบบจัดการของเสีย=2 รบั จากคลงั วตั ถดุ ิบ=283 ส่งไประบบจัดการของเสยี =2 สง่ ไปกระบวนการตรวจสอบ=260 สง่ ไปคลงั สินค้ากง่ึ สาเรจ็ รูป=80 ส่งไประบบจดั การของเสยี =13 ระบบการจดั การของเสยี ผลติ ภัณฑ์ทีม่ มี ลู คา่ ลบหรือของ จากคลงั วตั ถดุ ิบ=2 เสียนาไปกาจดั =21 จากกระบวนการผลิต=13 จากกระบวนการตรวจสอบ=4 จากคลังสนิ คา้ สาเรจ็ รปู =2

จานวนหนว่ ยนาเข้า = จานวนหนว่ ยทคี่ ้างสะสมในกระบวนการผลิต + จานวนหน่วยท่ี ผลติ เสรจ็ + จานวนของเสีย(ของแข็ง ของเหลวและก๊าซ) จานวนหน่วยนาเขา้ จานวนหนว่ ยทคี่ ้างสะสมในกระบวนการผลิต วตั ถุดบิ ต้นงวด =5 วตั ถดุ บิ ปลายงวด = 20 วัตถุดบิ นาเขา้ = 300 สินค้าก่ึงสาเรจ็ รูปปลายงวด = 15 สินคา้ ก่ึงสาเรจ็ รูปต้นงวด = 5 จานวนหน่วยที่ผลิตเสรจ็ สนิ ค้าสาเรจ็ รปู ต้นงวด = 4 ผลิตภัณฑ์ท่ีมมี ูลค่าบวก = 228 รวม 314 คลงั สินคา้ สาเรจ็ รปู = 30 จานวนของเสยี = 21 รวม 314

ในกระบวนการปฏิบตั งิ านเกดิ ของเสยี 21 หนว่ ย แบง่ เป็น ของเสยี จากคลังวัตถดุ ิบ 2 หน่วย ของเสยี จากกระบวนการผลติ 13 หนว่ ย ของเสียจากระบบการตรวจสอบ 4 หนว่ ย ของเสยี จากคลงั สนิ ค้าสาเรจ็ รูป 2 หน่วย จะเห็นวา่ กระบวนการต้องจดั การเร่งดว่ น คอื กระบวนการผลิตและการตรวจสอบคณุ ภาพ พบว่ามขี องเสียรวมท้งั ส้ิน 17 หน่วย คดิ เปน็ 80.95% ของหน่วยเสียทั้งหมด

3. ประเภทของตน้ ทุนในบญั ชีตน้ ทนุ การไหลของวสั ดุ : วัตถุดิบและพลังงาน ตน้ ทนุ ท่เี กดิ ขน้ึ ในบัญชีตน้ ทนุ การไหลของวสั ดุ : วัตถดุ บิ และพลังงาน แบ่งได้ 4 ประเภท คอื ตน้ ทนุ วตั ถดุ ิบ (Material costs) ประกอบด้วยวตั ถุดบิ หลกั และวตั ถดุ ิบรองทีใ่ ชต้ ลอด กระบวนการผลิต ตวั อย่าง ตน้ ทนุ วตั ถดุ บิ ทีใ่ ชใ้ นการผลติ เสอ้ื สาเร็จรูปประกอบดว้ ย ตน้ ทนุ ของผ้า ดา้ ย กระดมุ และบรรจภุ ณั ฑ์ ตน้ ทุนวตั ถดุ ิบในการผลิตกุง้ ชบุ แปง้ ทอดประกอบดว้ ย ต้นทุนของกุ้ง นา้ เพ่อื ใชล้ ้างกงุ้ แป้ง และน้ามันท่ีใช้ทอด ตน้ ทนุ พลังงาน (Energy costs) ประกอบด้วยตน้ ทนุ ของพลังงานที่ใช้ในการผลิต เชน่ ไฟฟ้า ก๊าซธรรมชาติ ถ่านหิน น้ามันเตาหรอื พลังงานทดแทนอืน่ เป็นตน้

ตน้ ทุนระบบ (System costs) ประกอบด้วยต้นทุนทกุ รายการทไ่ี มใ่ ชต่ น้ ทุนวตั ถุดบิ และ ตน้ ทุนพลังงาน เช่น เงนิ เดือนพนักงาน คา่ เสอื่ มราคา คา่ บารุงรกั ษา คา่ ซ่อมแซม คา่ น้าท่ีใช้ ลา้ งเครอ่ื งมือหรอื อปุ กรณ์กอ่ นและหลงั การผลติ และคา่ ใชจ้ ่ายการผลิตอ่นื เปน็ ตน้ ตน้ ทนุ ระบบมีข้นึ เพอ่ื ใหเ้ กิดความมัน่ ใจวา่ มีการไหลของวตั ถดุ ิบและพลังงานไปในรปู แบบการผลิตท่ี กาหนดไว้ ตน้ ทนุ การจัดการของเสีย (Waste treatment costs) ประกอบด้วยตน้ ทุนทกุ รายการท่ใี ช้ในการจดั การและหรือกาจดั ของเสียประกอบดว้ ย ค่าธรรมเนยี มการกาจดั ของ เสีย ค่าใชจ้ า่ ยในการขนสง่ เพื่อการกาจดั นอกโรงงาน และคา่ ใช้จ่ายในการควบคมุ ของเสยี ทงั้ ของแขง็ ของเหลว ฝุน่ ละอองและกา๊ ซ ตวั อยา่ งเช่น ตน้ ทุนการจดั การของเสียของการผลติ นา้ ตาลประกอบดว้ ย คา่ ใชจ้ ่ายบาบดั น้าเสียและคา่ ใช้จา่ ยในการกาจดั ชานอ้อย เปน็ ต้น

ตวั อยา่ ง การจดั ทารายงานตน้ ทุนการผลิตทบ่ี นั ทึกด้วยวิธีบญั ชีตน้ ทนุ การไหลของวัสดุ : วัตถดุ ิบและ พลงั งานในรูปแบบของ Cost Matrix ของการผลิตกงุ้ ชุบแปง้ ทอด ซงึ่ แสดงใหเ้ หน็ ขอ้ มลู ตน้ ทุนทัง้ แนวตั้ง และแนวนอน ดงั น้ี รายการ ต้นทนุ วัตถุดบิ ต้นทนุ พลงั งาน ตน้ ทนุ ระบบ ตน้ ทุนการ รวม จดั การของเสยี กุง้ ชุปแป้งทอด 21,320,000 1,440,000 4,720,000 27,480,000 (53.3%) (3.6%) (11.8%) (68.7%) ของเสยี : เปลือกกุ้ง คอก้งุ แปง้ ท่ีติดคา้ งใน 8,800,000 840,000 2,840,000 12,480,000 ภาชนะ นา้ มันทอดกุง้ และนา้ เสยี (22.0%) (2.1%) (7.1%) (31.2%) การกาจัดของเสีย 40,000 40,000 (0.1%) (0.1%) รวม 30,120,000 2,280,000 7,560,000 40,000 40,000,000 (75.3%) (5.7%) (18.9%) (0.1%) (100%)

จากตาราง พบวา่ กจิ การสญู เสียเงนิ ไปในรูปของวตั ถุดบิ และพลังงาน 31.2% ของ ตน้ ทุนรวม แบ่งเปน็ ความสญู เสียในส่วนของ ต้นทุนวัตถดุ บิ 22% ต้นทุนพลังงาน 2.1% ตน้ ทนุ ระบบ 7.1 ซงึ่ กจิ การจาเปน็ ต้องมีการปรบั ปรุงในส่วนนเี้ พ่อื เพิม่ ประสทิ ธภิ าพการปฏิบัติงานซึง่ มี ผลตอ่ ทงั้ ดา้ นลดตน้ ทุนการผลติ และลดผลกระทบต่อสิง่ แวดล้อมและสงั คมโดยนาสว่ นที่ สูญเสยี กลบั มาใชซ้ า้ ในการผลิตหรือแปรรปู เป็นผลติ ภัณฑอ์ นื่ เพือ่ เพ่ิมมูลค่าให้กบั ธรุ กิจ ซึง่ ธุรกิจอาจต้องลงทุนในสว่ นของการจาวจิ ยั และพัฒนาผนวกกับการนานวตั กรรมใหมเ่ ข้ามาใช้ ในองค์กร

ตวั อยา่ ง รายงานการเปลี่ยนแปลงประสทิ ธิภาพการใช้วัตถดุ บิ และพลังงาน รายการ 2563 2564 2565 วัตถุดบิ : 68.7% 80% 90% กุง้ ชุบแป้งทอด 31.3% (เป้าหมาย) ของเสยี : 100% 20% 10% เปลอื กกุง้ คอกงุ้ แป้งทีต่ ดิ ค้างในภาชนะ น้ามัน ทอดกุง้ นา้ เสยี ความรอ้ นทีส่ ญู เสีย และตน้ ทนุ 100% 100% การจดั การของเสีย รวม

เพอื่ ประโยชน์ต่อการบริหารอย่างตอ่ เน่ืองกจิ การควรกาหนดเปา้ หมายและ ระยะเวลาของการปฏบิ ตั ิงานรวมทัง้ กาหนดให้จดั ทารายงานการเปล่ียนแปลงของ ประสิทธิภาพการใช้วัตถุดบิ และพลังงานท่ชี ี้ใหเ้ หน็ ความสามารถของการเพ่ิมประสทิ ธิภาพ การใชว้ สั ดุ : วตั ถุดบิ และพลังงาน รวมท้งั การลดลงของผลิตภณั ฑ์ทม่ี มี ูลค่าลบ หรือสง่ิ ท่ไี มใ่ ช่ ผลติ ภณั ฑห์ รือของเสีย ตามเปา้ หมายทก่ี าหนด การนาบญั ชตี น้ ทนุ การไหลของวสั ดุ : วตั ถุดบิ และพลงั งานมาใช้น้นั นอกจากชว่ ยเพม่ิ ประสิทธภิ าพการปฏบิ ตั ิงาน ลดของเสยี แล้ว ยังชว่ ยใหก้ จิ การลดกา๊ ซคาร์บอนไดออกไซด์ได้ อกี ด้วย จงึ ควรกาหนดให้มีการจดั ทารายงานการปฏิบัติงานทส่ี ่งเสริมให้มีการลดลงของ วตั ถุดิบนาเข้า ของเสียและปริมาณการปลอ่ ยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ควบคู่กนั ด้วย

ตัวอย่าง รายงานการปฏิบตั งิ านแสดงการลดลงของวัตถุดิบนาเขา้ ของเสียและปริมาณการ ปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ รายการ จานวน จานวน จานวนท่ี อัตราการ ปจั จุบนั เปา้ หมาย ลดลง ลดลง กงุ้ สด แป้ง น้ามันพชื น้า พลงั งานนาเข้า 120 หนว่ ยวัด 110 หนว่ ยวัด 10 หนว่ ยวัด 8.33% กระบวนการผลติ เปลือกกงุ้ คอกงุ้ แป้ง น้ามันทอดกุง้ ทใี่ ช้ 40 หนว่ ยวัด 30 หน่วยวัด 10 หนว่ ยวดั 25% แลว้ น้าเสีย ความรอ้ นทสี่ ญู เสีย ก๊าซคารบ์ อนไดออกไซด์ทีป่ ลอ่ ยออก 1,230 ตัน 1,150 ตัน 80 ตัน 6.5% คารบ์ อนไดออก คารบ์ อนไดออกไ คาร์บอนไดออ ไซด์ ซด์ กไซด์