ใบความรู้งานช่าง ครูกึ๋ม

เอกสารประกอบการสอน เรื่อง งานชา่ งกับการดำรงชวี ิต กลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชพี ชน้ั มธั ยมศึกษาปที ี่ 2 ใบความรูท้ 1่ี ความรเู้ บอ้ื งตน้ เก่ียวกบั งานช่าง นายกำจร สามี ครู วทิ ยฐานะ ครชู ำนาญการพิเศษ โรงเรียนดอนแรดวทิ ยา อำเภอรัตนบุรี จังหวดั สุรนิ ทร์ สำนักงานเขตพื้นทกี่ ารศึกษามธั ยมศึกษาเขต 33

ใบความรู้ที่ 1 เร่ือง งานช่างกับการดำรงชีวิต ปจั จุบันการดำรงชีวิตของมนุษยท์ กุ คนตอ้ งการความเปน็ อยทู่ ีอ่ บอุ่นมีความสุข และ ปลอดภยั ดังนนั้ ทกุ คนตา่ งกพ็ ยายามใฝห่ าสง่ิ อำนวยความสะดวกต่าง ๆ เพอื่ ใหค้ นใด ครอบครัวมคี วามสขุ และสิง่ เหล่านัน้ ก็คอื เครอ่ื งใช้ อปุ กรณ์ในบา้ น ซงึ่ การใช้เครอ่ื งใช้ อุปกรณใ์ นบา้ นให้ถกู วธิ ี และมอี ายุการใช้งานได้นานนัน้ ผใู้ ชจ้ ะตอ้ งมีความรู้ ความเขา้ ใจใน เรื่องการใช้เคร่ืองใช้ อปุ กรณ์ในบา้ นอยา่ งถูกวธิ ี เช่น การบำรุงรกั ษา การซ่อมแซม การ ติดต้ัง เปน็ ต้น ความรูเ้ บ้อื งตน้ กับงานชา่ ง งานช่าง มีมาควบคู่กบั มนุษย์ตงั้ แต่ในยุคตา่ ง ๆ ตั้งแต่ในยุคหนิ ยุคโลหะ จนกระท่ัง ในยคุ ปัจจุบนั เพือ่ ประโยชน์ในดา้ นการดำรงชีวิตและความสะดวก สบาย กอ่ ใหเ้ กิดการ พัฒนาอย่างต่อเนื่อง ท้ังในดา้ นวัสดุ อปุ กรณแ์ ละเครือ่ งมอื กลายเปน็ อาชพี ในสาขาตา่ ง ๆ งานช่างจงึ มคี วามสำคัญเกยี่ วขอ้ งกับการดำเนินกจิ กรรมในชีวติ ประจำวนั ของมนษุ ย์ เป็นสว่ นใหญ่ การมคี วามรคู้ วามเข้าใจในงานช่างตลอดจนการมที ักษะงานช่าง สามารถ ปฏบิ ัตติ ามทกั ษะกระบวนการทางชา่ งอยา่ งถูกต้อง กจ็ ะเกดิ ประโยชน์ตอ่ การนำไปใชใ้ นการ ดำรงชีวิตประจำวันเปน็ อยา่ งดี ทง้ั ในเรือ่ งการเลอื กและการใชว้ สั ดุส่ิงของเคร่อื งมือ เครือ่ งใชใ้ นบ้าน ศาสตร์ หมายถงึ ต้องใชค้ วามรู้ ความชำนาญ และประสบการณ์

ศลิ ป์ หมายถงึ ต้องมคี วามสวยงาม ประณตี ละเอยี ดออ่ น งานช่างจึงต้องใช้ท้งั สองอยา่ ง ควบคูก่ ัน จึงจะไดผ้ ลงานที่ดมี ีประโยชนแ์ ละสวยงามดว้ ย... ความหมายทกั ษะงานชา่ ง ทักษะ (Skill) หมายถึงความสามารถในการทำงานได้อย่างคล่องแคล่ว ว่องไว รวดเร็วถูกต้องแม่นยำ และความชำนาญในการปฏิบัติจนเป็นที่เชื่อถือและยอมรับของ บคุ คลท่ัวไป ช่าง (Handy man) หมายถงึ ผู้ท่ีมีความรแู้ ละชำนาญในงานหรือในศิลปะอย่างใด อย่างหนึ่ง ในการสร้าง การผลิต การซ่อมแซม บำรุงรักษา การดัดแปลงแก้ไขวัสดุและ อปุ กรณต์ ่างๆ งานช่าง (Handicraft) หมายถึง สิง่ ท่เี ป็นผลเกดิ จากการทำงานของช่าง งานชา่ งแบ่ง ออกไดห้ ลายสาขา เชน่ งานไม้ ช่างไฟฟา้ ช่างโลหะ ชา่ งยนต์ ช่างประปา เปน็ ตน้ ผ้เู ปน็ ชา่ ง จึงมกั มคี ำตอ่ ทา้ ย เพื่อบอกประเภทหรอื สาขาของงานท่ีทำ เชน่ ชา่ งเขียนแบบ ช่างไม้ ชา่ งปูน ชา่ งไฟฟา้ ช่างประปา ช่างโลหะ ช่างคอมพวิ เตอร์ เป็นต้น ทกั ษะเชงิ ชา่ ง (Engineering skill) หรอื ทักษะปฏบิ ัติ หมายถงึ ความสามารถหรือ สมรรถนะในการใชเ้ ครอื่ งมอื ช่างพ้ืนฐาน เพื่อสามารถปรับปรุงซอ่ มแซม ตกแตง่ บ้านเรอื น ท่ีอย่อู าศยั เครื่องใชใ้ นชีวิตประจำวนั (กฤษมนั ต์ วฒั นาณรงค์. 2554 : http://www.thairath.co.th) ทักษะงานช่างในชีวิตประจำวัน อาจกล่าวได้ว่า เป็นงานที่ต้องใช้ทักษะที่เป็น พื้นฐานเกี่ยวกับการสรา้ ง การผลิต การซ่อมแซม บำรุงรกั ษา การดดั แปลงเคร่ืองใช้ในบ้าน

ที่ทุกคนสามารถทำได้ด้วยตนเอง ส่วนใหญ่เป็นงานเกี่ยวกับการซ่อมแซมแก้ไขสิ่งของ เครื่องใช้ในบ้านที่ชำรดุ เสียหาย หรือสร้างสิ่งของง่าย ๆ เช่น ซ่อมแซมโต๊ะ เก้าอี้ รั้ว ผนัง ถนน ทางเท้าในบ้าน การเดินสายไฟฟ้าในบ้าน การเดินสายโทรศัพท์ การต่อประปา การ ดูแลบำรุงรักษาเครื่องใช้ไม้สอยภายในบ้าน ด้วยตนเอง ตลอดถึงเครื่องยนต์กลไกและ เครื่องมือเครื่องใช้ทางเทคโนโลยีต่าง ๆ เป็นต้น เพื่อการดำรงชีวิตประจำวันได้อย่างมี ความสขุ ช่างที่ดนี อกจากจะมีความรูใ้ นงานของตอนเองแลว้ ยังต้องมฝี ีมือหรือศิลปะในการ ทำงานดว้ ย ความรู้เกย่ี วกับงานช่างอาจจะไดจ้ ากการเลา่ สืบตอ่ กนั มา หรอื จากการศกึ ษา เล่าเรยี นทง้ั ทางตรงและทางอ้อม ประสบการณใ์ นการทำงานของชา่ ง นอกจากจะเสริม ความรู้ของชา่ งแลว้ ยงั ช่วยให้มคี วามชำนาญในฝีมือการทำงานและการแสดงความสามารถ ทางศิลปะอีกดว้ ย งานชา่ งจึงมีหลายระดับ เริ่มจากระดบั เบือ้ งตน้ ซึง่ เป็นระดับธรรมดา สามญั ท่ัวไป แลว้ จงึ เป็นงานชา่ งในระดบั สงู ยิ่งขึ้น งานชา่ งบางอยา่ งเปน็ งานช่างระดับสงู มากถึงตอ้ งศึกษาในระดบั อุดมศึกษาในอนาคตต่อไป (สรพงษ์ ศรีวนิ ิจ : 2546 - 3) คณุ ค่าและความสำคญั ของทักษะงานช่าง ทกั ษะงานช่างในชีวิตประจำวันเกย่ี วขอ้ งกบั การใช้เครอ่ื งมือชา่ ง เช่น การใชค้ ้อน คีม ประแจ ตะใบ มีดหรอื คตั เตอร์ ขวาน ส่วิ ไขควง รวมทงั้ เครอื่ งมอื ทใ่ี ช้ไฟฟา้ บางชนิด เช่น สว่านไฟฟา้ เล่ือยไฟฟา้ เปน็ ต้น นอกจากนั้นยังรวมไปถึงทกั ษะของการใช้อปุ กรณ์ตา่ ง ๆ รวมทั้งอาวธุ และพาหนะ เช่น รถจกั ยาน รถจกั ยานยนตร์ รถยนต์ เรือที่ใช้เครื่องยนต์ ขบั เคลื่อน และเครอื่ งมอื เครอ่ื งใช้ทางเทคโนโลยี นอกจากน้ัน ยงั เป็นการส่งเสริมให้มี สมรรถนะในการจดั ระบบความคิดในการแก้ปัญหาทตี่ อ้ งใช้กลวิธหี รือเทคนคิ วธิ ที เ่ี หมาะสม อกี ด้วยความสามารถหรือสมรรถนะเชงิ ช่างนจ้ี ะถูกนำมาใชเ้ ม่อื มีปัญหาท่ตี อ้ งแกไ้ ข ในยาม ภาวะปกตอิ าจไม่เหน็ คุณค่าและความสำคญั ทักษะเชิงชา่ งเปน็ ทักษะแฝงท่ีมีไวแ้ ก้ปัญหาใน ชวี ติ ประจำวัน และเมื่อประสบภยั พบิ ัติ หรือยามฉุกเฉนิ เช่น ในสถานการน้ำทว่ มจะพบวา่ ผู้ม่ีทักษะเชงิ ช่างสามารถแก้ปัญหาบา้ นเรือนทีป่ ระสบภยั ไดด้ ีกว่า ประหยัดกว่าและมี

ประสิทธิภาพสงู กวา่ ผู้ขาดทกั ษะงานชา่ ง (กฤษมันต์ วฒั นาณรงค.์ 2554: http://www.thairath.co.th) ประโยชนท่ีไดร้ ับจากการปฏบิ ตั งิ านชา่ งในบ้าน 1.เปน็ การฝกึ ฝนการเรียนรู้เพ่อื เป็นช่างฝีมอื ต่อไปในอนาคต 2.เป็นการตรวจสอบและซอ่ มแซมปรบั ปรุงแก้ไขเคร่อื งมือ เครื่องใช้ วสั ดอุ ุปกรณใ์ ห้มี สภาพการใช้งานได้เปน็ อยา่ งดี เพื่อยืดอายกุ ารใชง้ าน 3.เปน็ การเรียนรู้เชงิ ประจักษ์ในการใชเ้ ครอื่ งมอื วสั ดอุ ุปกรณใ์ นงานชา่ งโดยตรง เพอ่ื การสรา้ งสรรค์ชิ้นงานในชีวิตประจำวัน หรอื เพอื่ การประกอบอาชีพตอ่ ไป 4.ส่งเสรมิ การมจี ติ สำนึกความปลอดภยั ในการทำงานไดเ้ ป็นอย่างดี 5.ส่งเสริมการคิดคดิ วิเคราะหก์ ารแกป้ ัญหา โดยการใชง้ านชา่ งในการซ่อมแซม 6.สง่ เสริมการใช้เวลาว่างให้เปน็ ประโยชนด์ ว้ ยการซ่อมแซม เครอ่ื งมือเครอื่ งใชใ้ น บา้ น 7.ส่งเสริมการอนรุ ักษท์ รัพยากรธรรมชาติสิง่ แวดล้อม โดยลดการใช้ทรพั ยากรดว้ ย การซ่อมแซม ประกอบของใชท้ ีม่ ีอยแู่ ลว้ ใหม้ สี ภาพดที ดแทนการชอื้ ใหม่

ประเภทของงานชา่ ง งานช่างทีเ่ กยี่ วขอ้ งกับการนำไปใช้ในชวี ิตประจำวนั สามารถจำแนกได้ 4 ประเภทดังน้ี 1.งานบำรงุ รักษา เปน็ งานท่ีต้องใช้ความรคู้ วามสามารถเกี่ยวกบั หลักการวิธกี าร ทำงาน การดูแลบำรุงรกั ษา และขอ้ ควรรังในการใชเ่ ครื่องมอื เครอ่ื งใช้ และอปุ กรณ์ในบา้ น เชน่ เครื่องใช้ไฟฟา้ เคร่อื งสขุ ภัณฑ์ เฟอรน์ ิเจอร์ ให้สามารถใช้งานได้อยา่ งถูกต้อง 2.งามซ่อมแซม เปน็ งานที่ต้องใชค้ วามรู้ความสามรถเก่ียวกับหลักการทำงานของ เครอ่ื งมือ เครอ่ื งใช้ วัสดุอปุ กรณ์ เพื่อตรวจสอบอุปกรณ์ เคร่ืองใชใ้ นบา้ นเมอ่ื มกี ารชำรดุ หรือ เสียหาย 3.งานติดต้งั เปน็ งานท่ีตอ้ งใช้ความรู้ความสามารถเกี่ยวกับหลักการทำงานของ เคร่ืองมือวัสดุ และอปุ กรณ์ เพอ่ื ติดตั้งเคร่อื งใช้ อุปกรณ์ในบา้ นให้สามารถใช้งานได้ 4.งานผลติ เป็นงานทตี่ อ้ งใชค้ วามรูค้ วามสามารถและทกั ษะการใช้เคร่ืองมือ วสั ดุ และอปุ กรณ์ โดยมกี ารคดิ วเิ คราะห์ วางแผน ออกแบบชนิ้ งานวิธกี ารทำงานอยา่ งเป็น กระบวนการสามารถเลือกใชว้ สั ดุ อุปกรณ์ เครื่องมือ และผลติ ช้นิ งานได้ตามความตอ้ งการ

หลักการ วิธกี าร และข้นั ตอนในการทำงานงานชา่ ง 1.หลกั การทำงานงานชา่ ง 1.1.มีความรเู้ ก่ียวกบั ลกั ษณะสว่ นประกอบและประโยชน์ชองเครือ่ งมือเคร่อื งใช้ 1.2.มีความรู้เกี่ยวกับหลักการทำงาน การดูแลรักษา และความปลอดภัยของ เคร่อื งมือ 1.3.มีความร้เู กย่ี วกบั หลกั การทำงานและดูแลรักษาวัสดุ อปุ กรณ์ในบ้าน 2.วิธกี ารทำงานชา่ ง การทำงานงานชา่ งทุกประเภทตอ้ งมีแนวทางการดำเนนิ งาน ดงั นี้ 2.1.ศกึ ษาขอ้ มูลการทำงานของเครอื่ งมอื เครื่องใช้ ศึกษาคำแนะนำหลกั ความ ปลอดภยั ในการทำงาน 2.2.วางแผนการดำเนนิ งาน การบำรงุ รักษา การซอมแซม การติดต้ังและการผลิต คำนงึ ถึงการใชเ้ ทคโนโลยีทรพั ยากร พลงั งานและวธิ กี ารใชว้ สั ดุ อุปกรณ์อยา่ งเหมาะสม 2.3.ปฏบิ ัตติ ามข้ันตอนที่ได้วางแผนไว้ พรอ้ มทัง้ มีการตรวจสอบ และแก้ไขระหวา่ งที่

ปฏิบตั ิ จัดเกบ็ บำรุงรักษาเคร่ืองใช้ 2.4.ตรวจสอบและประเมินการทำงานทกุ ข้ันตอน ต้งั แตข่ นั้ เตรยี มการ ข้ันดำเนินการ และหลงั ดำเนนิ การ 3.ขน้ั ตอนการทำงานชา่ ง 3.1.ขั้นเตรียมการหรือขั้นวางแผน เป็นขั้นตอนศึกษาคู่มือการใช้และการทำงาน ของส่วนประกอบที่ตอ้ งมีการบำรงุ รักษา ผปู้ ฏบิ ัติตอ้ งวเิ คราะหว์ า่ เครือ่ งมอื เครือ่ งใช้แต่ละ ชนิดมีปัญหาเช่นใด 3.2.ขั้นตอนดำเนินการหรือปฏิบัติ เป็นขั้นตอนการทำงานตามที่วางแผนหรือ เตรยี มไว้ โดยผูป้ ฏิบตั จิ ะลงมือปฏิบัตติ ามขนั้ ตอนท่ีกำหมดไว้ มีแบบรายการอย่างไร 3.3.ขนั้ ตรวจสอบ เป็นขนั้ ตอนการตรวจสอบหรอื ประเมนิ วธิ ีการทำงานช่างวา่ มี ขอ้ บกพรอ่ งหรือปัญหาทีส่ ่วนใดเพอ่ื แก้ไขปญั หาในการทำงานใหม้ ีประสิทธิภาพ 3.4.ข้นั ปรบั ปรงุ และพฒั นา เปน็ ข้ันตอนทส่ี ำคญั ของการทำงานชา่ ง เพราะข้ันตอน นีเ้ ป็นการนำผลการตรวจสอบหรอื ประมนิ การทำงานช่าง โดยนำขอ้ ดีหรือขอ้ เดน่ มาพัฒนา ใหด้ ขี น้ั

หลกั การจดั การงานชา่ ง การทำงานกลมุ่ ในองคก์ รมงุ่ เน้นเปา้ หมายสำคัญคอื ความสำเรจ็ และคณุ ภาพของ งาน เพ่ือให้การทำงานบรรลุเป้าหมาย การจดั การจึงเป็นสง่ิ สำคัญของการทำงาน ดังนนั้ การจะทำงานช่างไดอ้ ย่างมีประสิทธิภาพ ผปู้ ฏบิ ัติต้องมคี วามรู้และความเขา้ ใจในการ จดั การงานชา่ ง ความหมายและความสำคญั ของการจดั การ การจดั การ หมายถึง ความพยามของบุคคลท่ีจะจัดระบบงาน (ทำงานเปน็ รายบคุ คล) และจัดระบบคน (ทำเป็นรายกลุ่ม) ให้เหมาะสม เพื่อให้การทำงานสำเร็จตามเป้าหมาย อยา่ งมปี ระสิทธิภาพ กระบวนการจดั การงานชา่ ง 1.การวางแผนดำเนินการ เปน็ ความสามารถในการวางแผนว่าจะใชก้ ำลงั คนในการ ทำงานอยา่ งไร จำนวนเท่าไร อปุ กรณอ์ ะไรบ้าง 2.การแบง่ งาน เปน็ ความสามารถในการแจกแจงงานที่จะทำวา่ เปน็ งานประเภทใด ตอ้ งใช้เคร่อื งมอื วัสดุ และอปุ กรณ์อะไรบา้ ง

3.การบริหารบคุ คล เป็นความสามารถในการคัดเลือกคนเข้าทำงานได้เหมาะสมกับ งาน สามารถสรา้ งบรรยากาศในการทำงานและสรา้ งแรงจงู ใจ 4.การบริหารการเงนิ และวสั ดุ เป็นความสามรถในการเตรียมและจดั หา ตลอดจน ควบคมุ ตรวจสอบงบประมาณและวสั ดุทไ่ี ด้วางแผนก่อนและหลงั ปฏิบัติ 5.การผลติ เปน็ ความสามารถในการปฏบิ ตั งิ านตามขั้นตอนท่ไี ดว้ างแผนไว้ และมีการ ควบคุม ตรวจสอบคณุ ภาพการผลติ 6.การจดั จำหนา่ ยและบรกิ าร เป็นการอำนวยความสะดวกในการขนสง่ ผลผลิตหรือ ผลติ ภัณฑ์จากผู้ผลิตไปสลู่ ูกคา้ 7.การแก่ไขปัญหา เกิดจาการตรวจสอบคุณภาพในขั้นตอนการผลิตหรอื ปฏิบัตงิ าน อย่างมีประสิทธภิ าพ การประเมนิ ผลการทำงานงานงานชา่ ง 1.การประเมนิ กอ่ นการดำเนินงาน เป็นการประเมินการวางแผนการทำงานของ ผู้ปฏบิ ตั ิงานวา่ มีความรู้ความเข้าใจในการทำงาน ตัง้ แต่วัตถุประสงค์ ทรพั ยากรท่ีใช้ มคี วาม เหมาะสมเพียงพอหรือไม่ 2.การประเมินระหวา่ งการดำเนนิ งาน เปน็ การประเมินกระบวนการการทำงานของ ผปู้ ฏบิ ตั งิ าน ท้งั การทำงานเป็นรายบุคคล และการทำงานกลมุ่ ได้แก่ การวเิ คราะห์งาน การ

ปฏบิ ตั ิงานตามขนั้ ตอน 3.การประเมินหลังการดำเนินงาน เปน็ การประเมนิ ความสำเรจ็ ของงานหรอื ผลงาน เป็นไปตามเปา้ หมายท่กี ำหมดไวห้ รือไม่ หรือเปน็ ไปตามวัตถุประสงค์

หนังสืออ้างองิ สถาบันพัฒนาคุณภาพวิชาการ (พว.) หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน การงานอาชีพและ เทคโนโลยี ชัน้ มัธยมศกึ ษาปีท่ี 1 .กรุงเทพมหานคร : บรษิ ัทพัฒนาคณุ ภาพวิชาการ (พว.) จำกดั , 2555.