วันฉัตรมงคล

ความหมายของวนั ฉตั รมงคล วนั ฉตั รมงคล (อ่านว่า ฉดั -ตระ-มง-คล) มคี วามหมายตามพจนานกุ รมว่า พระราชพธิ ี ฉลองพระเศวตฉตั ร ทาในวนั ซงึ่ ตรงกบั วนั บรม ราชาภเิ ษก

ความสาคญั ของวนั ฉตั รมงคล วันฉัตรมงคล เป็ นวันท่ีรำลึกถึงพระรำชพิธีบรม รำชำภิเษก เป็ นพระมหำกษตั ริย์ รัชกำลท่ี 10 แห่ง ร ำ ช ว ง ศ์จั ก รี แ ล ะ ร ำ ช อ ำ ณ ำ จัก ร ไ ท ย ข อ ง พระบำทสมเด็จพระปรเมนทรรำมำธิบดีศรีสินทรม หำวชิรำลงกรณ พระวชิรเกลำ้ เจำ้ อย่หู ัว หลังจำก เ ส ด็ จ ข้ึ น เ ถ ลิ ง ถ วั ล ย ร ำ ช ส ม บั ติ ต่ อ จ ำ ก พระบำทสมเด็จพระบรมชนกำธิเบศร มหำภมู ิพลอ ดลุ ยเดชมหำรำช บรมนำถบพิตร เมื่อวันที่ 13 ตลุ ำคม พ.ศ. 2559 และดำรงพระอิสริยยศเป็ น “พระบำทสมเด็จพระวชริ เกลำ้ เจำ้ อยหู่ ัว”

ดังนั้น รัฐบำลไทยและพสกนิกร จึงไดน้ อ้ มเกลำ้ นอ้ ม กระหมอ่ ม จดั งำนพระรำชพธิ ีฉลองพระเศวตฉตั รหรือ รัฐพิธีฉัตรมงคล หรืออำจเรียกว่ำพระรำชพิธีฉัตร มงคล ซึ่งกระทำในวันบรมรำชำภิเษก ถวำยเมื่อวันท่ี 4 พฤษภำคม พ.ศ. 2562 ทั้งนี้ พระบำทสมเด็จพระว ชริ เกลำ้ เจำ้ อย่หู ัว ไดม้ ีพระปฐมบรมรำชโองกำรในพระ รำชพิธีบรมรำชำภิเษกน้ันว่ำ “เรำจะสืบสำน รักษำ และต่อยอด และครองแผน่ ดินโดยธรรม เพ่ือประโยชน์ สขุ แหง่ อำณำรำษฎรตลอดไป”

ความเป็ นมาของพระราชพิธีบรมราชาภิเษก กำรจัดพระรำชพิธีบรมรำชำภิเษกนนั้ มีหลักฐำนปรำกฏ ในหลักศิลำจำรึก วัดศรีชมุ ของพญำลิไท ว่ำ เร่ิมตน้ มำตงั้ แตค่ รั้ง พ่อขนุ ผำเมืองไดอ้ ภิเษกพ่อขนุ บำงกลำงหำว หรือพ่อขนุ บำงกลำง ท่ำว ใหเ้ ป็ นผปู้ กครองเมอื งสโุ ขทยั จำกนน้ั ในสมยั กรงุ รัตนโกสินทร์ พระบำทสมเด็จพระพทุ ธ ยอดฟ้ ำจฬุ ำโลกมหำรำช ไดท้ รงฟ้ื นฟูพระรำชพิธีบรมรำชำภิเษก ใหถ้ กู ตอ้ งสมบรู ณ์ โดยพระมหำกษตั ริยท์ ย่ี ังมิไดท้ รงประกอบพระ รำชพิธีบรมรำชำภิเษก จะไม่ใชค้ ำว่ำ “พระบำท” นำหนำ้ “สมเด็จ พระเจำ้ อย่หู ัว” และคำสัง่ ของพระองคก์ ็ไม่เรียกว่ำ “พระบรมรำช โองกำร” และอีกประกำรหนึ่งคือ จะยังไม่มีกำรใช้ นพปฎล เศวตฉัตร หรือฉัตร 9 ชนั้

ความเป็ นมาของพระราชพิธีฉตั รมงคล ก่อนหนำ้ รัชสมัยของพระบำทสมเด็จพระจอม เกลำ้ เจำ้ อย่หู ัว พระรำชพิธีฉัตรมงคลถือเป็ นพิธีของเจำ้ พนกั งำนในพระรำชฐำน ที่มีหนำ้ ท่ีรักษำเคร่ืองรำชปู โภค และพระทวำรประตวู ัง ไดจ้ ัดกำรสมโภชสังเวยเครื่อง รำชปู โภคท่ตี นรักษำทกุ ปี ในเดือนหก และเป็ นงำนสว่ นตวั ไมถ่ ือเป็ นงำนหลวง

จนกระทัง่ สมัยพระบำทสมเด็จพระจอมเกลำ้ เจำ้ อย่หู ัวเสด็จ ขนึ้ ครองรำชย์ ไดท้ รงกระทำพิธฉี ัตรมงคลขน้ึ เป็ นคร้ังแรก ใน วันบรมรำชำภิเษก เม่ือวันท่ี 15 พฤษภำคม พ.ศ. 2393 โดย มีพระรำชดำริว่ำ วันบรมรำชำภิเษกเป็ นมหำมงคลสมยั ท่ีควร แก่กำรเฉลิมฉลองในประเทศที่มีพระเจำ้ แผ่นดิน จึงถือใหว้ ัน นน้ั เป็ นวันนกั ขตั ฤกษม์ งคลกำล และควรท่ีจะมีกำรสมโภชพระ มหำเศวตฉัตรใหเ้ ป็ นสวัสดิมงคลแก่รำชสมบัติ แต่เน่ืองจำก เป็ นธรรมเนียมใหม่ ยำกต่อกำรเขำ้ ใจ อีกท้ังเผอิญที่วันบรม รำชำภิเษกไปตรงกับวันสมโภชเคร่ืองรำชปู โภคที่มีแต่เดิม พระบำทสมเด็จพระจอมเกลำ้ เจำ้ อย่หู ัวจึงทรงอธิบำยว่ำ วัน ฉัตรมงคลเป็ นวันสมโภชเคร่ืองรำชูปโภค จึงไม่มีใครติดใจ สงสยั

ดังนั้น จึงได้มีพระรำชดำริจัดงำนพระรำชกุศล พระรำชทำนชื่อว่ำ \"ฉัตรมงคล\" นี้ข้นึ โดยไดม้ ีกำรเฉลิม ฉลองดว้ ยกำรนิมนตพ์ ระสงฆม์ ำสวดเจริญพทุ ธมนต์ ใน วันขึ้น 13 ค่ำ เดือน 6 ร่งุ ขึ้นมีกำรถวำยภัตตำหำรแด่ พระสงฆท์ ี่พระที่นงั่ ดสุ ิตมหำปรำสำทและพระที่นงั่ ไพศำล ทักษิณ ดว้ ยเหตนุ ี้จึงถือว่ำกำรเฉลิมฉลองพระรำชพิธี ฉัตรมงคล เริ่มมีในรัชกำลของพระบำทสมเด็จพระจอม เกลำ้ เจำ้ อยหู่ วั เป็ นคร้งั แรก

ตอ่ มำในสมยั รชั กำลที่ 5 วนั บรมรำชำภเิ ษก ตรงกบั เดอื น 12 จึงโปรดเกลำ้ ฯ ใหจ้ ัดงำนฉัตรมงคลในเดือน 12 แต่ ไม่ไดร้ ับกำรยินยอม พระบำทสมเด็จพระจลุ จอมเกลำ้ เจำ้ อย่หู ัวจึงทรงแกไ้ ขดว้ ยกำรออกพระรำชบัญญัติว่ำ ดว้ ยตรำจลุ จอมเกลำ้ สำหรับตระกลู ขนึ้ ใหม้ ีพระรำชทำน ตรำน้ีตรงกบั วันคลำ้ ยบรมรำชำภิเษก ท่ำนผหู้ ลักผใู้ หญ่ จึงยินยอมให้เลื่อนงำนฉัตรมงคลมำตรงกับวันบรม รำชำภเิ ษก แตย่ งั ใหร้ ักษำประเพณีสมโภชเครื่องรำชปู โภค อย่ตู ำมเดิม รปู แบบงำนวันฉัตรมงคลจึงเป็ นเช่นน้ีจนถึง ปัจจบุ นั

พระรำชพธิ ีฉัตรมงคลในรชั กำลปัจจบุ ัน ในรัชกำลปัจจบุ ัน พระบำทสมเด็จพระเจำ้ อย่หู ัว ทรงพระกรณุ ำโปรดเกลำ้ ฯ ใหจ้ ดั งำน 3 วนั นนั่ คอื วันฉัตรมงคล ตรงกับวันท่ี 4 พฤษภำคม พระบำทสมเด็จ พ ร ะ เ จ้ำ อ ยู่หั ว ท ร ง ป ร ะ ก อ บ พ ร ะ ร ำ ช พิ ธี บ ร ม ร ำ ช ำ ภิ เ ษ ก ประกอบด้วย สรงพระมุรธำภิเษก ณ ชำลำพระท่ีนั่ง จักรพรรดิพิมำน ทรงรับน้ำอภิเษก ณ พระท่ีนัง่ อัฐทิศ อุทุมพรรำชอำสน์ ทรงรับเครื่องรำชกกุธภัณฑ์ ขัตติย รำชวรำภรณ์ และพระแสง ณ พระท่ีนัง่ ภัทรบิฐ เล้ียงพระ พระสงฆด์ บั เทยี นชยั ณ พระทีน่ งั่ อมรินทรวินจิ ฉัย

วนั ท่ี 5 พฤษภาคม เป็ นพระรำชพิธีเฉลิมพระปรมำภิไธย พระนำมำภิไธย สถำปนำพระฐำนนั ดรศักดิ์พระบรมวงศ์ และเสด็จพระ ร ำ ช ด ำ เ นิ น เ ลี ย บ พ ร ะ น ค ร โ ด ย ข บ ว น พ ย ุห ย ำ ต ร ำ สถลมำรค จำกพระที่นัง่ อำภรณ์ภิโมกขป์ รำสำท วัด บวรนิเวศวิหำร วัดรำชบพิธสถิตมหำสีมำรำม และวัด พระเชตพุ นวิมลมงั คลำรำม

วนั ที่ 6 พฤษภาคม พระบำทสมเด็จพระเจำ้ อย่หู ัวเสด็จออก ณ สีหบัญชร พระท่ีนงั่ สทุ ไธสวรรยปรำสำท ใหป้ ระชำชนเฝ้ ำฯ ถวำย พระพรชัยมงคล เสด็จออกให้ทูตำนุทูตและกงสุล ต่ำงประเทศเฝ้ ำฯ ถวำยพระพรชัยมงคล ณ พระท่ีนัง่ จกั รีมหำปรำสำท

กจิ กรรมท่ีควรปฏิบตั ิในวนั ฉตั รมงคล ประดบั ธงชำตติ ำมอำคำรบำ้ นเรือนและสถำนทีร่ ำชกำร ร่วมทำบญุ ตกั บำตร ประกอบพิธที ำงศำสนำ เพ่ือถวำยเป็ น พระรำชกศุ ล นอ้ มเกลำ้ นอ้ มกระหม่อมถวำยพระพรชยั พรอ้ มเพรียงกัน กลำ่ วคำถวำยอำศิรวำทรำชสดดุ ี ถวำยชยั มงคลใหท้ รงพระ เกษมสำรำญ ทรงเจริญพระชนมพรรษำย่ิงยืนนำน เป็ น มหำมิ่งขวัญแกพ่ สกนกิ รชำวไทยไปชวั่ กำลย่ิงยืนนำน