บรรพตพิสัย

๓๘๔ วิถชี วี ิต วัฒนธรรม อําเภอบรรพตพิสยั จงั หวดั นครสวรรค วัดนองตางู วัดหนองตางู (หลวงปูพ ิมพา) จากคาํ บอกเลา ของชาวบา นและผเู ฒา ผแู ก บอกวา วดั หนองตางู สรา งขนึ้ ในสมยั รชั กาลท่ี ๘ เดมิ ชอ่ื วา วดั พทุ ธชาติ เปน วดั เลก็ ๆ ในแถบนนั้ หลายปตอมา วัดพุทธชาติ ไดทรุดโทรมลงเปนอยางมากจนไมคอยมี ชาวบานเขามาทําบุญ เจาอาวาสจึงไดปรึกษากับชาวบานวา ควรท่ีจะ บูรณะวัดขึ้นมาใหมเพราะหากปลอยไวคงจะกลายเปนวัดรางไมมีผูคน มาทําบุญเพราะกลัวอันตราย การบูรณะวัดพุทธชาติครั้งน้ัน ไดมีการ เปล่ยี นชอ่ื วดั เปนวดั หนองตางู มาจนทกุ วันนี้

วถิ ชี วี ิต วฒั นธรรม อาํ เภอบรรพตพิสัย จงั หวดั นครสวรรค ๓๙๕ วัดวิวิตตาราม วดั วิวิตตารามหรือวดั บางตาหงายใตเปน วดั ทสี่ รางขึ้นภายหลงั วัดมงคลสถิตยหรือวัดบางตาหงายเหนือเนื่องจากประชากรในตําบล

๔๓๐๔ วถิ ชี ีวติ วฒั นธรรม อําเภอบรรพตพิสยั จังหวัดนครสวรรค บางตาหงายมจี าํ นวน เพมิ่ มากขน้ึ จงึ มกี ารสรา งวดั ววิ ติ ตารามขน้ึ มาเพอื่ ใหประชาชนสามารถ ไดมาทําบุญที่วัดท่ีใกลบานของตนเองมากขึ้น วัดวิวิตตารามเปน วดั ทีอ่ ยูติดกับโรงเรียนวิวิตตารามจึงมีชอ่ื เหมือนกนั วัดมงคลสถิตย วดั มงคลสถิตยหรือวดั บางตาหงายเหนือเปน วดั ทสี่ รางขึ้นกอน วดั ววิ ติ ตารามและวดั บงึ ราษฏร ในสมยั กอ นนน้ั มชี าวบา นมาทาํ บญุ ทวี่ ดั มงคลสถิตยจํานวนมากเพราะเปนวัดแหงเดียวในตําบลบางตาหงาย แตภายหลังไดมีการสรางวัดวิวิตตารามและวัดบึงราษฏรขึ้นมาทําให ชาวบานสามารถไดมาทําบุญในวัดท่ใี กลบานของตนมากขึ้น

วถิ ชี วี ิต วฒั นธรรม อาํ เภอบรรพตพสิ ยั จงั หวัดนครสวรรค ๔๓๑๕ วดั บึงราษฎร วดั บงึ ราษฏรเ ปน วดั ทสี่ รา งขน้ึ มาทหี ลงั สดุ อยรู ะหวา งวดั เจรญิ ผล กบั วดั มงคลสถติ ย และมปี ระชาชนสองหมบู า นทมี่ าทาํ บญุ เปน สว นใหญ คือหมูบานทาสะแกและบึงสลิดเพราะมีบานอยูใกลบริเวณวัดและ มีลานกวางทําใหประชาชนสามารถมาเลนกีฬาและกิจกรรมอ่ืน ๆ อีก มากมาย

๓๔๔๒ วิถีชีวิต วฒั นธรรม อาํ เภอบรรพตพสิ ัย จงั หวัดนครสวรรค วดั เขากองทอง วัดเขากองทอง เดิมช่อื วาวดั เขากวางทอง เหตุทีเ่ รียกวาวดั เขา กวางทอง เปนตํานานเลากันมาวาบริเวณวัดเปน เมืองลับแล มักจะมี กวางตัวผูลักษณะมีผิวเหมือนสีทองอรามว่ิงอยูรอบๆบริเวณเขา ไมมี ใครสามารถจบั กวางตวั นน้ั ได จงึ เรยี กวา วดั เขากวางทอง ตอ มาจงึ เรยี ก เพี้ยนเปน วดั เขากองทองและอีกตาํ นานหนงึ่ ทเ่ี ลากนั สืบทอดกนั มาเมอ่ื คร้ังที่หลวงพอ จันทร ทานมาปกครองดูแลวัดมรรครังสฤษธ์ิหรือ วดั ตะครอ ทา นกไ็ ดไ ป-มาปฏบิ ตั แิ ละจาํ พรรษาอยทู วี่ ดั เขากองทองเปน ประจาํ หลวงพอ จนั ทรท า นเปน พระทเ่ี ชย่ี วชาญเรอ่ื งวทิ ยาคมในสมยั นนั้ และมีช่อื เสียงอยางมาก ครั้งหนง่ึ สมเดจ็ พระพุฒาจารย (โต พฺรหมฺ รสํ )ี ไดเดินธดุ งคผานมาปก กลดทเ่ี ชิงเขาวดั เขากองทอง หลวงพอจนั ทรเมอื่ ทราบวา พระรปู นคี้ อื สมเดจ็ พระพฒุ า จารยโ ต พรฺ หมฺ รสํ ี หลวงพอ จนั ทร ทานจึงนิมนตใหขึ้นไปปก กลดบนเขาและจดั การอาํ นวยความสะดวกให หลวงพอ จนั ทร และสมเดจ็ พระพฒุ าจารยโ ต จงึ มโี อกาสไดส นทนาแลก เปลี่ยนธรรมะกัน กอนสมเด็จพระพุฒาจารยโตทานจะเดินธุดงคข้ึน เหนอื ทา นไดม อบพระสมเดจ็ ใหก บั หลวงพอ จนั ทรไ วจ าํ นวนหนงึ่ ซง่ึ ไมม ี ใครทราบวามีจํานวนเทาไรอยูมาไมนานหลวงพอ จนั ทร ทานกน็ าํ พระ สมเดจ็ ทไ่ี ดร บั จาก สมเดจ็ พระพฒุ าจารยโ ต นาํ บรรจใุ สล งในไหแลว เอา ไปฝง ดนิ ไวบ รเิ วณเขาวดั เขากอง ทองซง่ึ ในตอนทฝ่ี ง ไหนนั้ มชี าวบา น ๑ คน รับรูวาไหถูกฝง อยูบริเวณไหน แตแอบมาขดุ เทาไรก็ขุดไมเจอ ปจ จบุ ัน

วิถีชวี ิต วัฒนธรรม อําเภอบรรพตพิสยั จงั หวดั นครสวรรค ๔๓๓๕ ชาวบานคนนี้ ไดเสียชีวิตไปแลว กอนเสียชีวิตไดบอกวาหลวงพอจนั ทร ทานฝงไหไวท่ีระหวางตนจันทรขนาดใหญสองตนและในตอนน้ีก็ ไมมี ใครเห็นตนจันทรคูน้ีเลย ชาวบานหลายคนพยายามขึ้นมาขุดบางคน พอพบไหแลวรุงเชาจะข้ึนมาเอาก็เสียชีวิตไปอีก กอน หลวงพอจันทร ทานจะมรณภาพ ทานไดสรางพระไวที่วัดเขากองทองอีกจํานวนมาก แตกไ็ มมีใครกลายุงเพราะทกุ คนกลัว อาถรรพ มีแตหลวงตาแผนเพียง รปู เดียวเทานน้ั ท่ีทราบวาบรรจอุ ยูตรงไหน ทานเพียงแตพุดวามันไมใช ของเราอยาไป ยุงเลย หรือเวลาทานเห็นชาวบานขึ้นมาขดุ หาไหทบ่ี รรจุ พระ ทานก็พดู วา กลบั ไปทํามาหากินเถอะ เสียเวลาเปลาๆนะโยม

๓๔๔ วิถีชีวิต วัฒนธรรม อําเภอบรรพตพิสยั จงั หวดั นครสวรรค ศาสนสถานอน่ื ๆ ศาลเจาสมเส้ยี ว ในสมยั กอนน้ันเปน ศาลไมเลก็ ๆ ต้ังอยหู นาทท่ี าํ การประปาของ อาํ เภอบรรพตพสิ ยั รมิ ตลง่ิ แมน า้ํ ปง และไดม ี คนจนี นาํ มาเปน ทสี่ กั การะ บชู าในสมยั กอ นนนั้ บา นสม เสยี้ วและบา นฝง เจรญิ ผล (บางตาหงาย) เปน ชมุ ชนทแี่ ออดั ไปดว ย บา นเรือน รา นคา การเดนิ ทางไปมาหาสกู นั ใชท าง เรือเปนหลกั ในสมยั จอมพล ป. พิบูลสงคราม เปนนายกรฐั มนตรี ได

วิถีชวี ติ วฒั นธรรม อําเภอบรรพตพสิ ยั จังหวัดนครสวรรค ๓๔๕ กําหนดใหคนไทยเคารพธงชาติตอนเวลา ๘ โมงเชา จับคนไทยที่กิน หมากกินพลู ไมใสเสื้อกจ็ บั ใสเกย๊ี ะกจ็ ับ ทานสง่ั ตดั ตน หมาก ตนพลู ปดโรงเรียนจีน สงวนงานบางอยางใหคนไทยทาํ แตไมใหคนจีนทํา เชน ถบี สามลอ ตดั ผม มจี งั หวดั บางจงั หวดั ไมใ หค นจนี อยู เชน นครราชสมี า พิจิตร บานโปง เมืองกาญราชบุรี หามผูหญิงไมใหนุงกางเกง ใหนุง กระโปรง ใครนุงโจง กระเบนก็จะถูกตัดทิ้ง ผูชายตองใสหมวก ทําให ชาวบา นพอ คา คนจนี ทเี่ คารพนบั ถอื ปง เถา กง-ปง เถา มา ไดเ อาหนุ จาํ ลอง ทงั้ สององคไ ปซอ นไวบ นโรงเรยี นวฒั นสขุ ศกึ ษา (ว.ส.ส.)ตอ มาในป พ.ศ. ๒๕๑๓ ไดม พี อ คา ประชาชนรว มใจกนั หาทนุ ทรพั ยท าํ การกอ สรา งศาล เจาใหใหมและไดอัญเชิญหุนจําลองปงเถากง ปงเถามามาประดิษฐาน ไวในศาลเปนท่กี ราบไหวดงั ท่เี ห็นอยู ปจ จุบันนี้

๔๓๖๔ วถิ ชี ีวติ วัฒนธรรม อําเภอบรรพตพิสยั จังหวัดนครสวรรค ศาลเจากวนอู ประวตั ิความเปนมา ในสมัยกอนนั้นตั้งอยูที่บานทองคุงเปนศาลไมช้ันเดียว ภายใน ตวั ศาลนั้นมีเจาแมทบั ทิม เจาพอบวนถาว เจา พอกวนอู ผูกอสรางศาล มิปรากฏชื่อ ตั้งอยูริมตล่ิงแมน้ําแมปงหนาบานนายโชติ สดสี ชุมชน บานทองคุงมีความเจริญรุงเรือง มาก มีชาวจีนประกอบอาชีพทําไร ทําสวน ปลูกขาวโพด ปลูกพริก ปลูกหัวผักกาดขาว (หัวไชเทา) ทาํ ผกั กาดเคม็ นาํ สง ปากนา้ํ โพ กรงุ เทพฯ และจงั หวดั ใกลเ คยี ง การเดนิ ทาง ใชท างนา้ํ แมป ง เปน หลกั ในการคา ขายขนึ้ -ลอ งโดยทางเรอื และไดม พี อ คา นาํ สนิ คา ไปขายทก่ี รงุ เทพฯไดไ ปพบหนุ จาํ ลองเจา พอ กวนอจู งึ เกดิ ความ ศรัทธาเลื่อมใสและไดอันเชิญขึ้นเรือเดินทางมาทางสายน้ําเจาพระยา จนมาถึงปากน้ําโพ เจาของเรือไดนําหุนจําลองขึ้นท่ีแควใหญแตคนท่ี ดแู ลศาลเจาแควใหญไมรบั บอกวาในศาลเจามีเจาพอเทพารกั ษ- เจา แม ทับทิมอยูแลว จึงนําหุนเจาพอกวนอูขึ้นเรือตอจนมาถึง หมูบานทองคุง เรือเกิดเครอ่ื งเสีย ซอมเทาไหรก็ไมติด ในคืนหน่งึ เจาของเรือ นอนหลับ เกดิ นมิ ติ ฝน วา ดวงวญิ ญาณเจา พอ กวนออู ยากอยทู ศ่ี าลเจา แหง น้ี สรา ง ความดีใจใหชาวบานทองคุงเปนอยางมากจึงอันเชิญขึ้นมาประดิษฐาน ไวใ นศาลเจา และแลว ชา งซอ มเรอื ไดบ อกกบั เจา ของเรือวา เครอ่ื งเรอื ได ตดิ แลว จงึ เดนิ ทางตอ ไป ศาลเจา พอ กวนอใู นสมยั กอ นนนั้ เปน ทก่ี ราบไหว ของประชาชนท่ัวไปไมวาคนไทย-คนจีนเปนท่ีเคารพนับถือของคนเดิน

วิถีชีวิต วฒั นธรรม อาํ เภอบรรพตพิสยั จงั หวัดนครสวรรค ๓๔๗๕ ทางแมน า้ํ แมป ง โดยเรอื แพ และลอ งซงุ ไดบ นบานสานกลา วขอใหบ ารมี เจาพอกวนอูปกปก รักษาอยูเย็นเปนสุข แคลวคลาดจากอันตราย ทั้งปวง ในป พ.ศ.๒๕๐๘ มีพอคา คหบดี ประชาชนทว่ั ไปไดรวบรวมเงิน ซื้อทด่ี ิน ถวายใหเจาพอกวนอใู หม เนอื่ งจากแมน้ําปงไดเซาะตลงิ่ ดินได พงั ทลายทกุ ป ทา นผใู หญเ สวก-คณุ แมล น้ิ จ่ี เชาวป รชี า นายตุ กานตานนท ปรกึ ษาหารอื ในหมคู นจนี ดว ยกนั (ไหหลาํ ) จงึ รวบรวมทนุ ทรพั ยแ ละออก เรี่ยไรบอกบุญแกผูท่นี บั ถือเจาพอกวนอู โดยซื้อทด่ี ินจากนางถนอมศรี บุตรรตั น อยูบนเนื้อท่ี ๒ งาน ๙๓ ตารางวา หางจากศาลเจาเกาเหนือ แมน า้ํ ขนึ้ มาทางทศิ ตะวนั ตกประมาณ ๘๐๐ เมตร โดยไดท าํ การกอ สรา ง ศาลใหมข น้ึ ในป พ.ศ.๒๕๑๒ไดท าํ การเปด ศาลเจา พอ กวนอแู ละอนั เชญิ เจาพอกวนอู เจาพอบวนถาว เจาแมทับทิม มาประทับอยูจนถึง ปจจบุ นั นี้

๔๓๘๔ วิถีชวี ติ วัฒนธรรม อําเภอบรรพตพิสัย จงั หวัดนครสวรรค ประวัติความเปนมา ในสมัยกอนนั้นมีช่ือวา “ศาลเจาปากลวยไข” เพราะมีคนจีน นํากลวยไขมาปลูกอยูในเนื้อทป่ี ระมาณ ๔ ไร และปลกู บานอยูกลางไร อยูมาวันหนึ่งไดมีขโมยเขามาลักตัดกลวยไข แตเอาออกจากไรไมได หลงอยูในปากลวยไข ๒ วัน เมื่อ นํากลวยไขท้ิงจึงออกมาจากปา กลว ยไขไ ด ในสมยั นนั้ เปน ปาทร่ี กมากเวลาจะใชน าํ้ ตอ งไปตกั นํ้าทท่ี า นา้ํ เพราะอยูหางจาก แมนํ้าปงไมมากนกั คนสมยั น้ันนิยมอาบน้ําในแมนาํ้ แมปงและเย็นวันหนึ่งมีคนจีนลงไปอาบนํ้าในแมนํ้าปงไดมีไมกระดาน แผนลอยมาวนอยทู าํ อยางไรกไ็ มยอมลอยไปไหน คนจีนคนนั้นจึงจบั มา ดูปรากฎวามีรูปภาพวาดคลายศีรษะคนแตมีดวงตาสาม ดวงคนจีน คนนน้ั จงึ นาํ ไมก ระดานแผน นน้ั ไปฝากไวก บั คนปลกู กลว ยไข เมอ่ื คนปลกู กลว ยไขร บั ไมก ระดานแลว จงึ ตง้ั ไวบ น โตะ ในคนื นนั้ กฝ็ น เหน็ วา มคี นแตง ตวั เหมือนงว้ิ เขา ออกในไมก ระดานแผน นน้ั พอตกใจตน่ื ขน้ึ มากไ็ ปกราบไหว ทแี่ ผน กระดาน ตอนเชา ไดจ ดั ของไหวข อพรขอบารมใี หค มุ ครองใหอ ยเู ยน็ เปนสุข พอชาวบานไดยินขาวก็นําของมาไหวขอโชคขอลาภทําการคา ใหรุงเรืองก็สําเร็จทุกคน และตอนหลังไดรูวาในไมกระดานแผนน้ัน มเี ทพเจา สงิ สถติ อยมู ชี อื่ วา “เทพเจา หวา กวางกง” ตอ มาในป พ.ศ. ๒๕๑๖ ไดกอสรางศาลขึ้นมาใหมหางจากท่เี กาประมาณ ๒๐๐ เมตร เดิมทีอยู ทางทิศตะวันตก ตอนนี้

วิถีชีวติ วฒั นธรรม อําเภอบรรพตพิสยั จงั หวัดนครสวรรค ๔๓๙๕ ศาลเจาหวา กวาง เปนที่ต้ังของศาลาอเนกประสงคของสหกรณการเกษตร บรรพตพิสัย ตอมาไดมีผูบริจาคที่ดินใหและขอซ้ือดวยโดยการนําของ นายตุ กานตานนท นายเทยี นไซ แซโ หงว นายทงึ อารวี งษ และประชาชน พอ คา ชาวบา นทวั่ ไปบรจิ าคทรพั ยส มทบทนุ สรา ง ศาลเจา พอ หวา กวาง ใหใหม ภายในศาลมีหลวงพอพระพทุ ธชินราช เจาพอหวากวาง เจาแม กวนอิมดงั ท่ีเหน็ ในปจจุบันนี้ บคุ คลสาํ คญั ทางศาสนา พระพทุ ธรปู ศกั ดส์ิ ิทธแ์ิ หงอาํ เภอบรรพตพิสัย หลวงพอแก วดั หกู วาง หลวงพอแก วัดหูกวาง ลักษณะเปนพระพุทธรูปปูนปนแบบ สโุ ขทัย สรางมาเม่อื ใดไมมีใครทราบ ประดิษฐานอยูในอโุ บสถเกา

๓๕๐๔ วถิ ีชีวิต วฒั นธรรม อําเภอบรรพตพสิ ยั จังหวดั นครสวรรค พระเกจิ อาจารยด ัง ประจําอาํ เภอบรรพตพิสัย พระครนู ิรตุ ิธรรมธร (หลวงพอนอ ย ธมมฺ โชโต) วดั สมเส้ยี ว หลวงพอนอย นามเดิมภาษาจีน “เกง็ ลี้” ภาษาไทย “นอย” บิดาช่อื ยวนเพียว มารดาชอื่ ปราง เกิดวนั พฤหสั บดี เดือน ๑๐ ปร ะกา พ.ศ. ๒๔๑๐ ทบ่ี าน สมเสี้ยว ตําบลทางิ้ว อาํ เภอบรรพตพิสยั จงั หวัดนครสวรรค พระครนู ริ ตุ ธิ รรมธร อปุ สมบท เมอื่ อายุ ๒๒ ป ทว่ี ดั บางตาหงาย เหนือพระผูมีวาจาศักด์ิสิทธ์ิ ผูดํารงเผยแพรพุทธศาสนา แหงอําเภอ บรรพตพิสัย

วถิ ชี ีวิต วัฒนธรรม อําเภอบรรพตพิสัย จงั หวัดนครสวรรค ๕๓๑๕ หลวงพอ แทน ยโสธโร วดั ทา จันทร เดิมช่อื นาย “แทน” นามสกุล นพรัตน เดิมทีทานเปนคนจงั หวดั ชมุ พร และ ทานธดุ งคผานมาทีอ่ าํ เภอ บรรพตพิสยั จงั หวดั นครสวรรค ทานจึงไดมาพบกบั สาํ นกั สงฆราง เมอื่ ป พ.ศ. ๒๔๕๐ ชาวบานทาจนั ทร จึงนิมนต หลวงพอ แทนใหจําพรรษา เพ่ือบูรณะวัดและทานใหชื่อวัด ตามชอ่ื ของหมูบาน คือ “ วดั ทาจันทร”

๕๓๒๔ วถิ ชี วี ิต วัฒนธรรม อําเภอบรรพตพิสยั จงั หวัดนครสวรรค พระผสู รางเสริมเผยแพรพุทธศาสนา แหง อาํ เภอบรรพตพิสัย พระวิบูลวชิรธรรม (หลวงพอสวา ง อุตฺตโร) วดั ทา งิ้ว นามเดิม สวาง นามสกุล เจริญศรี นามฉายา อุตตโร นามบิดา ขนุ เจริญสวัสดิ์ (เจริญ เจริญศรี) นามมารดา หอม หรือ กอนดิน เกิด ณ บานนํ้าหัก ตําบลทาง้ิว อําเภอบรรพตพิสัย จังหวัดนครสวรรค กอนทานมรณะทานไดกลาววา ความตายทกุ รปู ทกุ นาม ทกุ ช้ันวรรณะ หนีไมพน ตองประสพ ชาหรือเร็วเทาน้ัน แมแตอาตมาเองก็ตองเจอ พระวบิ ลู วชริ ธรรม อดตี เจา อาวาสวดั ทา พทุ รา เจา คณะอาํ เภอคลองคลงุ จงั หวดั กาํ แพงเพชร พระผูสําเรจ็ การนิพาน การไมยึดม่ัน-ถือมั่น

วิถีชีวติ วฒั นธรรม อาํ เภอบรรพตพสิ ยั จังหวัดนครสวรรค ๕๓๕๓ ๔บทท่ี ศิลปะทองถิน่ ศิลปการแสดง การแสดงระบาํ คา งคาวชิงพลบ เขาหนอ เขาแกวตั้งอยูในเขตอําเภอบรรพตพิสัย จังหวัด นครสวรรค ริมถนนสายเอเชีย เขาหนอเปนเขาหินปูนมีวัดเขาหนอ ต้ังอยูเชิงเขา ประกอบไปดวยถํ้าสวยงามหลายแหง มีพระพุทธรปู นอน องคใหญอยูในถ้ํา บริเวณยอดเขามี ทิวทัศนท่ีงดงาม ประดับประดา

๓๕๔ วิถชี ีวิต วฒั นธรรม อําเภอบรรพตพิสยั จังหวัดนครสวรรค ไปดวยปาตนลีลาวดีที่มีอายุนับรอยปเปนท่ีอยูอาศัยของฝูงลิงจํานวน มาก พระบาทสมเด็จพระ จุลจอมเกลาเจาอยูหัว รัชกาลท่ี ๕ เสด็จ ภาคเหนือทางชลมาตรสายแมนํ้าปงเคยทรงประทับพักแรมที่เขาหนอ ตําบลบานแดน ในป พ.ศ. ๒๔๔๙ มีสระเสด็จ และบรมรูปของรชั กาล ท่ี ๕ ปรากฏอยู เขาแกว อยใู นบรเิ วณใกลเ คยี งกบั เขาหนอ มถี า้ํ หลายแหง เปนท่ีอยูอาศัยของฝูงคางคาวมากมาย เมื่อเวลาใกลพบค่ําฝูงคางคาว นบั ลานๆ ตวั บินออกจากถ้ํามาหากิน จะแลเห็นเปนสายสี ดําพลิ้วอยู บนทองฟาเปน เวลาหลาย ๑๐ นาที และเปน ทม่ี าของการแสดงชดุ ระบาํ คางคาวชิงพลบ การแสดงชดุ ระบาํ คางคาวชิงพลบ โดย อาจารยบ ญุ เออ้ื เนอ่ื งจาํ นง(อนิ ทรวเิ ชยี ร) เปน ผคู ดิ ทา ระบาํ คา งคาว เปน ทา ราํ ทสี่ วยงามออ นชอ ย ซง่ึ เรยี น แบบทา ทางของคา งคาว มีอาจารยกัญญารัตน นัยยานนทและ อาจารยเตือนใจ พงษธัญกรณ นําการแสดงนี้แสดงในโอกาส ตางๆ เพ่ืออนรุ กั ษมรดกไทย การแสดงนี้ ไดรับรางวัลชนะเลิศ ในงาน ๕ ธันวามหาราช และแสดงในงาน ร.๕ ทรงเสด็จ ประพาสตนมณฑลนครสวรรค

วถิ ชี ีวติ วฒั นธรรม อําเภอบรรพตพสิ ยั จังหวัดนครสวรรค ๕๓๕ การแสดงเซง้ิ มะลิส่แี คว อาจารยบุญเอ้ือ เน่ืองจํานง อาจารยกัญญารัตน นัยยานนท และอาจารยเตือนใจ พงษธัญกรณไดคิดและ ประดิษฐทารําเซิ้งมะลิ โดยนําอาชีพของประชากรในทองถิ่นมาประยุกต คือการทําสวนมะลิ โดยนาํ เอาจงั หวะดนตรีจาก ภาคตะวันออกเฉียง เหนือมาประยุกตเปน ทาราํ และไดนําการแสดงนี้แสดงในโอกาสตางๆ เพ่ืออนรุ กั ษมรดกไทย การ แสดงนไ้ี ดร บั รางวลั ชนะเลศิ ในงานโลกวชิ าการครงั้ ที่ ๖ ณ โรงเรยี น นครสวรรค

๓๕๖๔ วิถีชวี ติ วฒั นธรรม อําเภอบรรพตพสิ ัย จงั หวดั นครสวรรค การแสดงราํ ลาวครง่ั การแสดงประจําอําเภอ บรรพตพิสยั วฒั นธรรมราํ ลาวครง่ั เรม่ิ ตนจากชาวไทยเช้ือสายลาวคร่ัง ช า ว ไ ท ย ภู คั ง ป ร ะ จํ า ห มู  บ  า น หนองตางู การแสดงรจนาเสย่ี งพวงมาลัย ตําบลบา นแดน การแสดงประจาํ อาํ เภอบรรพตพิสัย

วถิ ชี วี ิต วัฒนธรรม อาํ เภอบรรพตพสิ ัย จงั หวดั นครสวรรค ๓๕๗๕ ๕บทท่ี วฒั นธรรมทองถน่ิ วิถีชีวิต การแตงกายไทภูคัง: ในชีวิตประจําวันจะแตงกายตามปกติ แตในวาระพิเศษผูชายจะมีผาขาวมา๕ สีลาย ตารางหมากรุกคาดเอว สวนผูหญิง แตงกายดวยผาทอมดั หม่ี ผาซน่ิ ตีนจก การแตง กายในพิธีการ

๕๓๘๔ วิถีชวี ติ วัฒนธรรม อาํ เภอบรรพตพสิ ยั จงั หวดั นครสวรรค การแตงกายของเจา นาย การแตง กายของชาวบาน

วิถีชวี ิต วฒั นธรรม อําเภอบรรพตพสิ ัย จังหวัดนครสวรรค ๓๕๙๕ มรดกภมู ิปญญาทอ งถน่ิ / อาหาร ภมู ิปญญาทองถ่นิ ดานการดาํ รงชีพ และโภชนาการพ้นื บา น งานกะลามะพราว หนองตางู ภมู ปิ ญ ญาทอ งถน่ิ ของอาํ เภอบรรพตพสิ ยั สว นมากจะเปน สนิ คา ประเภทหน่งึ ตาํ บลหน่งึ ผลิตภัณฑ หรืการ ประกอบอาชีพรอง หลงั จาก วางจากการประกอบอาชีพหลัก โดยจะใชเวลาหลังจากการทํานา ทําสวน หรือทาํ ไร มารวมกลุม กนั ทําสินคา เชน หมอนลกู จัน การทอ พรมเช็ดเทา การทอผา เปนตน โดยสํานักงานพัฒนาชุมชนอําเภอ บรรพตพิสยั และ สาํ นักงานพัฒนาชมุ ชนจงั หวัดนครสวรรค ไดดาํ เนิน

๖๓๐๔ วิถชี วี ิต วัฒนธรรม อําเภอบรรพตพสิ ัย จังหวดั นครสวรรค การจดั เกบ็ รวบรวมขอ มลู ประวตั ภิ มู ปิ ญ ญาทอ งถน่ิ อาํ เภอบรรพตพสิ ยั ไว ดว ย แลว กลุมทอผาพื้นบานโปรงเขนง หมูท่ี ๙ ตําบลดานชาง อําเภอ บรรพตพิสัย จังหวัดนครสวรรค เปนการรวมของ ชาวบานโปรงเขนง เมื่อป พ.ศ.๒๕๔๗ โดยการแนะนําของพัฒนากรและเกษตรอําเภอ มีการพาไปศึกษาดูงาน เพื่อนํา มา พัฒนาการรวมกลุมเพื่อทอ ผา ไหม มสี มาชกิ กลมุ จาํ นวน ๒๖ คน สวนมากในหมูบานจะทอผา ยามวา งจากการทาํ นา จงึ ได รว ม มอื กนั จดั กลมุ ทอผา ขน้ึ ในหมบู า น โดยมีนางสมจิตร โพธิย์ อด เปน ผูริเร่ิมในการจัดต้ังกลุมทอผา บานโปรงเขนงขึ้น สวนขอจํากัด

วถิ ชี วี ิต วฒั นธรรม อําเภอบรรพตพิสยั จังหวดั นครสวรรค ๓๖๑๕ ของกลุมทอผาบานโปรงเขนง คือ การรวมกลุมเปนการทําทอผายาม วาง เนื่องจากมีอาชีพหลักคือ การทํานา จึงไม สามารถท่ีจะทํา กระบวนการทอผาไหมไดทกุ ขนั้ ตอน จึงทาํ ไดเพียงซื้อเสนไหมจากกลมุ อนื่ มาทอเปนผา ไมกวาดทางมะพราว/ดอกหญา หมูบาน วัดโบสถ ตาํ บล บางแกว อาํ เภอ บรรพตพิสัย จงั หวดั นครสวรรค ตะกรา สานจากเถาวลั ย หมบู า น ใหมใ นดง ตาํ บล บงึ ปลาทู อาํ เภอ บรรพตพสิ ยั จงั หวดั นครสวรรค

๓๖๒๔ วถิ ีชีวิต วฒั นธรรม อําเภอบรรพตพสิ ยั จงั หวดั นครสวรรค ประเพณีทองถนิ่ ดา นประเพณี พิธีกรรมประเพณี สงกรานต อําเภอดา นชาง ประเพณสี รงนาํ้ พระยกธงสงกรานตเ ปน ประเพณพี น้ื บา นทปี่ ฏบิ ตั ิ สืบทอดกนั มา เปน ประเพณีเกาแกทมี่ ีมาตั้งแต สมยั บรรพบรุ ษุ ชาวบาน ไดรวมกันอนุรักษเอาไว โดยความรวมมือกันของผูคนหมูบาน ซึ่งเม่ือ การยกธงสงกรานตม ขี นึ้ ก็ หมายถงึ วนั สงกรานตท หี่ มบู า นไดส น้ิ สดุ ลงแลว โดยการจดั งานนจี้ ะจดั ขน้ึ ในวนั ท่ี ๑๙ เมษายน ของทกุ ป โดยประเพณนี ี้ ชาวบานจะรวมกันถวายภัตตาหารเพลแดพระภิกษุสามเณร หลังจาก พระภกิ ษสุ ามเณร ฉนั ภตั ตาหารเพลเสรจ็ แลว จะนมิ นต พระภกิ ษสุ ามเณร นงั่ บนเกา อท้ี เ่ี รยี งแถวเตรยี มรบั การสรงนา้ํ ชาวบา นเตรยี มนาํ้ ผสมนาํ้ หอม เชน นา้ํ อบไทยบรรจใุ นภาชนะขนั โรยหนา ดว ยดอกไมห อมเชน ดอกกหุ ลาบ หรอื ดอกมะลเิ มอ่ื พรอ มแลว มผี กู ลา วนาํ ถวายนา้ํ สาํ หรบั สรงพระ ชาวบา น ในพธิ ี กลา วตาม ตอ จากนนั้ ชาวบา นจะรว มกนั สรงนาํ้ พระภกิ ษสุ ามเณร เปน เสร็จพิธีสรงนํ้าพระตอจากนั้นชาวบานจะนําคันธงหรือ เสาธงและ ธงที่แตละคุมจัดเตรียมไวแหมาท่ีวัด คันธงนั้นทําดวยไมไผท้ังลําซ่ึงใน แตละปชาวบานจะตกลงกันวาในปนั้น ๆ จะ นําส่ิงของใดถวายแดวัด โดยชาวบานจะจัดตกแตงคันธงของแตละคุมอยางสวยงาม เสร็จแลว ก็เตรียมแหธงรอบไปรอบโบสถ วัดทุงทาเสา กอนจะนําไปปกลงหลุม

วถิ ีชีวติ วฒั นธรรม อาํ เภอบรรพตพิสยั จังหวัดนครสวรรค ๖๓๓๕ ทเ่ี ตรียมขดุ เอาไว การแหธงของแตละคุมน้ันก็จะมีเครื่องเปาและมีการ ราํ วงกนั อยา ง สนกุ สนาน เมอื่ ขบวนแหค นั ธงเสรจ็ เรยี บรอ ย ชาวบา นจะ รวมกันถวายสิ่งจัดหามาแดพระสงฆ หลังจากนั้นชาวบานจะนําคันธง ไปปกยังหลุมท่ีเตรียมไว แลวชาวบานก็จะรําวงรอบเสาธงอีกสามรอบ เพ่ือเปน การสกั การะ ทาํ บญุ กลางบา นต.ดา นชา ง ประเพณที าํ บญุ กลางบา นหมทู ี่ ๔ บานทุงทาเสา ตําบลดานชาง อําเภอบรรพตพิสัย จังหวัดนครสวรรค เปน ประเพณีที่กระทําสืบทอดตอกันมาเปนเวลานาน เพ่ือความเปน สิริมงคลแตทกุ คนในหมูบานประเพณีทาํ บญุ กลางบานจะจดั ภายนอก ศาสนสถาน ทาํ เปน ประจําทุกปในวันขึ้น ๑๕ คํ่า เดือน ๗ ซง่ึ ในปจ จุบนั ไดใชศาลากลางบานเปนสถานที่จัดงานทําบุญ กลางบานโดยมี วัตถุประสงคการจัดงานเพื่อเปนการสงเสริมฟนฟูและอนุรักษไวซึ่ง

๓๖๔ วิถีชีวติ วฒั นธรรม อําเภอบรรพตพิสยั จังหวดั นครสวรรค ขนบธรรมเนียมประเพณีของทองถ่นิ ใหคง อยูสืบไป โดยมีรายละเอียด การจัดงาน ดังนี้ ชาวบา นจะรว มกนั จดั ทาํ กระทงสเี่ หลย่ี มทาํ หลกั เพยี งตาแลว นาํ ทรายมาใสจ นเตม็ แลว แลว ทาํ ตกุ ตาดว ยไมค ณู เปน ชนั้ ๙ ชน้ั เปน กระทง ประธานวงดายสายสิญจนจากกระทงหลกั นี้แลววนไปรอบหมบู านแลว กลับมาจบท่ีหลักเจดียน้ี โดยจะมีการเดินดายสายสิญจนรอบหมูบาน กอนทําบญุ ๑ วัน ประเพณีหม ผาหลวงพอ โต ต.บางตาหงาย ประเพณี หมผา หลวงพอโต สืบทอดวัฒนธรรมประเพณีของชาวตําบลบางตาหงาย ทุกวัน ที่ ๑๔ เมษายน ของทุกป ชาวบานตําบลบางตาหงาย จะนําผามาแห พรอมรายรํา อยางสนุกสนาน นําผาทูลไวที่หัว และนําไปเปลี่ยนให หลวงพอโต ซึ่งเปนพระคูบานของ ตาํ บล และ เพอื่ ความเปน สิริมงคล

วิถชี วี ิต วัฒนธรรม อําเภอบรรพตพสิ ยั จงั หวัดนครสวรรค ๖๓๕ ของตนและครอบครัว ตามคํากลาวขาน หลวงพอโต (วดั มงคลสถิตย) น้ัน ชอบดลู ิเก หากใครมาขอพรขอใหสมหวังนั้น จะตองบน จะมีลิเกใหหลวงพอโตดู ดังนน้ั วดั มงคลสถิตยจึงมีลิเกใหดูกนั ตลอดท้ังป ประเพณีแหนาคแบบโบราณ นําโดยชุมชนหมูบานอางทอง หมู ๓ ตําบลอางทอง จังหวัด นครสวรรค งานประเพณีแหนาคข่มี า เกิดขึ้นทบ่ี านอางทอง หมูท่ี ๓ ตาํ บล อางทอง อําเภอบรรพตพิสยั จงั หวัดนครสวรรค การแหนาคโบราณนี้ จะใชชาวบานจาํ นวนมาก ประมาณ ๘-๑๐ คนตอการแหนาค ดวยมา ที่ ประดิษฐขึ้นดวยวัสดธุ รรมชาติ เชน หญาคา หญาแฝก ไมไผ เปน ตน

๓๖๔๖ วถิ ชี ีวติ วัฒนธรรม อําเภอบรรพตพสิ ัย จังหวดั นครสวรรค ชวยกันหามขึ้นและแหนาคโบราณตาม หมูบานของตนเอง เมอื่ ถึงบาน คนผูสงู อายกุ ็จะนําพอนาคลงจากหลงั มาประดิษฐ เพื่อนาํ ไปขอขมาใน การ อุปสมบท ประเพณีนี้เกิดขึ้นเมอ่ื ประมาณ ๑๐๐ ปมาแลว และยงั คงสืบทอดกนั มาจนถึงปจ จบุ ันนี้

วิถชี ีวิต วฒั นธรรม อําเภอบรรพตพสิ ยั จงั หวดั นครสวรรค ๓๖๗๕ อาหาร อาหารพืน้ บาน ประจําอาํ เภอบรรพตพิสัย ภูมิปญญาดา นอาหาร ตําบลตาสัง ปลาปงตบ , กบปงโอ, แกงนอกหมอ, นํ้าพริกกลว ย

๖๓๘๔ วิถีชวี ติ วฒั นธรรม อําเภอบรรพตพสิ ัย จังหวดั นครสวรรค ขนมเปยะแมวรรณ , อินทผาลมั

วถิ ีชวี ิต วฒั นธรรม อาํ เภอบรรพตพิสยั จังหวัดนครสวรรค ๖๓๕๙ แกงบอน , แกงปลารา

๗๓๐๔ วถิ ีชวี ติ วฒั นธรรม อําเภอบรรพตพสิ ัย จงั หวดั นครสวรรค แกงมะมว งเปน แกงทนี่ างวนั คาํ เทศแสดง ชาวบา นหมทู ี่ ๗ บา น หนองปลาไหล ตาํ บลดานชาง อําเภอบรรพตพิสัย จงั หวัดนครสวรรค เปนผูเร่ิมทําแกงมะมวงนี้ต้ังแตป พ.ศ.๒๕๒๘ ซึ่งแกงนี้จะทําปละคร้ัง ในชวงสงกรานตของแตละป ซ่งึ เปนฤดกู าลของมะมวง

วิถีชีวติ วัฒนธรรม อาํ เภอบรรพตพสิ ยั จังหวัดนครสวรรค ๗๓๕๑ แกงหนอ ไม , เมย่ี งคํา

๗๓๒๔ วิถีชวี ติ วัฒนธรรม อาํ เภอบรรพตพิสยั จงั หวัดนครสวรรค สาคไู สห มู รุกขมรดก ๑. ชือ่ ตนไม จามจรุ ี

วิถีชวี ติ วัฒนธรรม อาํ เภอบรรพตพสิ ยั จังหวัดนครสวรรค ๓๗๓๕ ๒. สถานที่ ภายในวัดเวฬุวัน หมูท่ี ๔ บานหวยโรง ตําบลบึงปลาทู อาํ เภอบรรพตพิสัย จังหวดั นครสวรรค ๓. พิกดั ทางภมู ิศาสตร ละติจดู ๑๖.๐๕๕๐๒๑๙ ลองติจูด ๑๐๐.๐๗๗๑๑๕๑ ๔. อายุ (อางอิงทม่ี า) มากกวา ๙๐ ป จากการบอกเลาของชาวบานใน ละแวกนั้น ๕. ขนาด เสนรอบวง (วดั จากพื้นดิน ๑.๓๐ เมตร) ๗๔๐ เซนติเมตร ความสูง ๕๐ เมตร ๖. ประวตั ิของตน ไม ตนจามจุรี ตั้งอยูใจกลางของวัดเวฬุวัน หมูท่ี ๔ บานหวยโรง ตําบลบึงปลาทู อําเภอบรรพตพิสัย จังหวัดนครสวรรค สันนิษฐานวา เปน ตน ไมท ม่ี อี ายยุ าวนานมากกวา ๙๐ ป จากคาํ บอกเลา ของนางสมบญุ พิมพา ทม่ี ีอายุมากกวา ๙๐ ป บอกเลาวา พบตนจามจรุ ีมาตั้งแตเกิด แลว เปน ตนไมใหญทช่ี าวบา นมกั จะใชร ม ไมใ นการทาํ กิจกรรมประเพณี งานร่ืนเริง งานกิจกรรมทางขนบธรรมประเพณีของชาวบานในละแวก นี้ ใชเ ปน ทปี่ ระกอบกจิ กรรมทางพระพทุ ธศาสนา การถอื ศลี ปฏบิ ตั ธิ รรม ใหความสงบรมเย็นตอผูมาทํากิจกรรมตาง ๆ ของวัด หมายเหตุ : การอธิบายรายละเอียดของตนไม มีผลตอการ พิจารณาตดั สินของคณะกรรมการ

๓๗๔ วิถีชีวิต วฒั นธรรม อาํ เภอบรรพตพิสัย จังหวัดนครสวรรค ๗. เจาของ (หนวยงาน/บุคคล) วัดเวฬุวัน ตําบลบึงปลาทู อําเภอ บรรพตพิสัย จังหวัดนครสวรรค ที่อยูที่สามารถติดตอได หมูท่ี ๔ บานหวยโรง ตําบลบึงปลาทู อําเภอบรรพตพิสัย จังหวัดนครสวรรค เบอรโทรศพั ท ๐๘ ๖๑๑๙ ๕๗๖๘ ๘. แหลงขอมูลอา งอิง เชน หนงั สือ ประวัติวดั เปนตน ขอใหระบุรายละเอียดดังนี้ ผูแตง. ปพิมพ. ชื่อเร่ือง. จํานวนเลม. ครั้งทพ่ี ิมพ. สถานทพ่ี ิมพ : สํานกั พิมพ. (ถาม)ี ๙. ผใู หขอ มูล เชน กํานนั ผูใหญบาน เจาอาวาส เปนตน ขอใหระบชุ อ่ื ผูใหสัมภาษณ สถานท่ี และเวลา (ถาม)ี ๑๐. รปู ภาพ (ความละเอียดอยา งนอย ๕ ลานพกิ เซล) ใหแยกไฟลภ าพ ตางหากดวย หมายเหตุ : ขอใหถายภาพโดยมีภาพ Long shot เหน็ เตม็ ตน และ ภาพในมมุ ตาง ๆ หลายมมุ รวมทั้งภาพเปรียบเทียบทแ่ี สดงใหเห็นวาเปน ตนไมขนาดใหญ

วิถีชวี ติ วัฒนธรรม อาํ เภอบรรพตพิสัย จังหวดั นครสวรรค ๓๗๕ ๖บทท่ี แหลง ทอ งเท่ยี วเชิงวัฒนธรรม สถานทส่ี ําคญั /สถานทท่ี ี่นา สนใจ/แหลงทองเท่ยี ว สถานที่สําคัญ ตามรอย ร.๕ ทรงเสด็จประพาสตน ณ บานหูกวาง วันท่ี ๑๗ สิงหาคม พ.ศ.๒๔๔๙ ออกเรือเวลา ๒ โมง จนใกล บานหูกวาง เวลา ๔ โมงเชา ลงเรือชะลา ประพาส จะไปขึ้นบานหกู วาง พระยาอมรินทร บอกวาบานกํานันใยเปนท่ีใกลบึงหูกวางท่ีสุด ที่ซึ่ง ใกลที่สุดอยูใตบาน กํานันในลงไปสักคร่ึงเล้ียว ส้ินความพยายาม

๗๓๖๔ วถิ ชี ีวติ วฒั นธรรม อําเภอบรรพตพสิ ยั จังหวดั นครสวรรค ทจี่ ะถอยหลงั กลบั ลงไปอกี สงั เกตดตู ามคาํ เลา บงึ นนั้ เหน็ จะเปน ลาํ แมน าํ้ เกา ยาวเหลือเกิน ในลําบึงเปนพงข้ึน วามีคันดินประมาณ ๓ วายื่นลงไป ในบึงน้นั แตไมขามตลอดพอตกลึกก็จม บึงหกู วาง เห็นจะเปนที่ซงึ่ ลอม ชา งแผน ดนิ พระพทุ ธเจา เสอื แน ตาอน เปน พระยาศกั ดา ถกู นงุ ผา คนเดยี ว ทําทาทางอุยอายดีมาก กิน ขาวในรมไมท่ีบานกํานันใยสบายดี แต ตากาํ นนั ใยเองอยขู า งจะพะวกั พะวนมาก ดเู หมอื นจะไดร บั คาํ สง่ั ใหเ ตรยี ม ตวั เพอื่ จะ เสดจ็ ขน้ึ ทอดพระเนตรบงึ สงสยั พวกเราทไี่ ปกส็ งสยั ประเดย๋ี ว เรอื กระบวนไป พากนั วงิ่ ตงึ ตงั ลงไปรมิ นา้ํ แบกจอบไปคอย ฟน ดนิ สกั ครู หนงึ่ หนา เลอ ลา กลบั ขนึ้ มาวา เจา คณุ เทศาไลใ หก ลบั ขนึ้ มาวา ไมเ สดจ็ แวะ ทํากับขาววันนี้อรอยมาก แตเวลาท่ีทํานั้นนอย ยังตองไปรออยูที่บาน กาํ นนั ใยหนอ ยหนง่ึ จงึ ไดแ ลว ถา ยรปู พงศาวดารเวลาเจา ฟา เพชรเจา ฟา พรส่ังใหนายผล ไปเชิญเสด็จเจาแมผูเฒา แลวลงเรือตอมา คิดกันวา จะขามระยะหยุดเอาวันไปใชที่กําแพงเพชรอีกสักวันหน่ึง จึงสั่งหลวง อนชุ ติ ไว ใหบ อกกระบวนใหญเ ลย พอขา มอาํ เภอบรรพตขน้ึ มา ทอ่ี าํ เภอ บรรพตนม้ี คี นแนน หนา มวี ดั หลงั คาซอ นกนั ๓ ชน้ั ชอ ฟา ปด ทองทาํ ใหมๆ ทรวดทรงกท็ จี ะดี แตช อ ฟา นนั้ ชวนฟา ชาํ เลอื งอยบู า ง ไมไ ดแ วะ ถดั ขนึ้ มา อีกหนอยหน่ึงมีวัดรูปพรรณอยางเดียวกัน แตหลังคา ๒ ช้ัน ดวยเห็น พระพทุ ธรูปเกาตั้งอยูทห่ี วั สะพานจึงไดแวะขึ้นไปดู เปน พระเกาจริง แต ชํารดุ มากไมสูงาม แจก เสมาท้ังท่บี านกํานันใยและท่วี ัด ดเู ปนลือลวง หนากนั เสียมากเรอ่ื งเสมา ถึงทไี่ หนแวะแหงไร มีแตอุมเดก็ เตม็ ไปท้ังนน้ั

วถิ ชี วี ติ วฒั นธรรม อําเภอบรรพตพิสัย จังหวัดนครสวรรค ๗๓๗๕ จะไมใ หก ส็ งสาร ทว่ี ดั นม้ี เี ดก็ นา เอน็ ดหู ลายคน ชอ่ื วดั ยดื ยาวจนพระหนมุ ๆ ในวดั กจ็ าํ ไมไ ดต ลอดคอื วดั ชอ งลมวารนิ ศรทั ธา ราม(วดั ทา งว้ิ ) ออกจาก วดั ขน้ึ มาจนตาคนถอ เหนอ่ื ยจงึ หยดุ พกั ทนี่ าํ้ หกั ใหก นิ ขา วและถา ยรปู อกี คร้ังหน่งึ มาถึงทพ่ี ักบาน แดนอีก ๓ นิมิตจะยาํ่ คํ่า บานคนต้ังแตบรรพต ขึ้นมาระยะหางไปและมีแตฝงตะวนั ตก ฝงตะวนั ออกมีนอย เปน ปามาก เขา วาฝงตะวันตกลุม ทํานาดี มีไรกลวยไรออย เปน พื้นไรเหลานี้นาย รอยเรือก็วาพ่ึงต้ังไดสัก ๘ ปนี้ แตกอนมาเรือเปดคาขาย ขึ้นมาเพียง บรรพต แตมาวันนี้เห็นเรือเปด จอดท่บี านแดนนี้มากหลายลาํ

๓๗๘๔ วิถีชวี ิต วัฒนธรรม อาํ เภอบรรพตพิสัย จงั หวัดนครสวรรค เขาแกว มีฝูงคางคาวนับลานตัวอาศัยอยูในถํ้าใหญหลายถํ้าในเขาแกว ซงึ่ อยูใกลกบั เขาหนอเวลาประมาณ ๖ โมงเยน็ คางคาวจะออกจากถา้ํ ไปหากินเปนทิวยาวเหยียด ดูเปนสายยาวสีดํา สวยงาม บนทองฟา นบั เปนจุดขายทางดานทองเท่ยี วท่ีสําคัญของพื้นท่ี เขาหนอ อยูในถนนสายนครสวรรค – กาํ แพงเพชร อยูที่พื้นท่ี หมูท่ี ๒ ตาํ บลบานแดน หางจากจงั หวดั ประมาณ ๔๕ กิโลเมตร มีลกั ษณะ เปนภเู ขา เปน เขาหินปูนมีความสงู ประมาณ ๒๘๒ เมตร บนยอดเขา มีมณฑปสรางดวยศิลาแลงภายในบรรจุพระพุทธบาทจําลอง

วิถชี วี ติ วฒั นธรรม อําเภอบรรพตพิสยั จงั หวดั นครสวรรค ๓๗๕๙ ทุงเขาดิน (ทุงแคแดง) ไดรับการเลาสืบตอกันมาวา เปนกรุงเกาที่พัก ของเจา ชายดาํ ยกขนั หมากมาจากกาํ แพงเพชร มาตง้ั ขนั หมากทที่ งุ เขาดนิ เพอื่ จะไปสขู อแมศ รเี มอื ง เมอ่ื เจา ชายทราบขา ววา มเี จา ชายจากเมอื งอน่ื มาสขู อเหมอื นกนั อกี ๒ องค จงึ ทาํ ใหไ มพ อใจ จงึ ยกขบวนขนั หมากกลบั มีขบวนชาง มา วัว ควาย และขบวนชาง มา วัว ควาย เกิดความพิโรธ จึงทําใหขบวนท่ีแหขันหมากหกบริเวณทุงขนมหก จึงทําใหเรียกกัน ตอมาวาทุงขนมหก และทุงเขาดิน อยูในเขตหมูท่ี ๔ บานทุงทาเสา ตําบลดานชาง อําเภอบรรพตพิสัยจังหวดั นครสวรรค วดั สระนิมิตรงั สรรค อยูหมูที่ ๑๑ ตําบลหนองกรด อําเภอบรรพตพิสัย จังหวัด นครสวรรค ขณะนี้ไดขออนญุ าตสรางวดั เสรจ็ เรียบรอยแลว กาํ ลงั อยู ในระหวางขอต้ังชอ่ื วัด เจาอาวาสวัด ชือ่ หลวงพอบวั คล่ี เมอื่ ประมาณ ป พ.ศ.๒๕๔๗-๒๕๔๘ หลวงพอ ไดข ยายบรเิ วณวดั ทช่ี าวบา นไดร วบรวม แบบบรจิ าคซอ้ื ทด่ี นิ ถวายใหก บั วดั ไดข ดุ พบโครงกระดกู มากมายพรอ ม เครอ่ื งปนดินเผา อําเภอไดแจงใหกรมศิลปากร (จงั หวัดลพบุรี) ไดมา ตรวจพบวา เปน โครงกระดกู ในสมยั เดยี วกบั ทพี่ บ ณ บา นดงแมน างเมอื ง ตําบลตาสงั อําเภอบรรพตพิสยั จงั หวดั นครสวรรค บา นหวยโรง หมูท่ี ๔ ตําบลบึงปลาทู มีการขุดพบเครือ่ งปนดินเผาในพื้นท่ี และกรมศิลปากรท่ี ๔ จังหวัดลพบุรีไดมาตรวจสอบแลวพบวาเปน

๘๓๐๔ วถิ ีชีวิต วฒั นธรรม อําเภอบรรพตพิสยั จงั หวดั นครสวรรค เคร่ืองปนดินเผาของดงแมนางเมือง จึงสันนิษฐานไดวาดงแมนางเมือง มีพื้นทอ่ี าณาเขตครอบคลมุ ตาํ บลตาสงั ตาํ บลเจริญผล ตาํ บลบึงปลาทู และตาํ บลหนองกรด เขานางพันธุรัตน เขานางพันธุรัตน อยูติดกับเขาหนอ บนยอดเขามีแทนเปน ลานกวางใหญตามธรรมชาติ เรียกวา แทนนางพันธุรัตน และยังมีถ้ํา พระพทุ ธไสยาสน พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลาเจาอยหู วั เคยเสดจ็ มาที่ถ้ํานี้ และไดพระราชทานปนโตเถาใหญ ๑ เถาปนโตเถาเลก็ ๑ เถา ตะเกียง ๑ ดวง และเครื่องหมายยุทธการ ซ่ึงสิ่งของพระราชทาน ดังกลาวยังเก็บรกั ษาอยู

วิถีชีวิต วัฒนธรรม อําเภอบรรพตพิสยั จงั หวดั นครสวรรค ๘๓๕๑ สถานทจี่ ุดชมคางคาว

๓๘๔๒ วิถีชีวิต วัฒนธรรม อาํ เภอบรรพตพิสยั จงั หวัดนครสวรรค แหลงทอ งเทย่ี ว วดั โบราณสถาน ประจาํ อําเภอบรรพตพิสัย ตําบลบานแดน อําเภอบรรพตพิสัย จังหวัดนครสวรรค นายเรืองชัย สิทธิ์ศักด์ิ เลาวา เขาคานและเขาข้ีตอก เปนเขาเทือก เดียวกันกับเขาหนอ เขาคานนั้นเปนเขาที่พระสังขไปตัดไมคานสําหรับ หาบเนื้อปลา หลังจากทดลองเวทมนต เรียกเน้ือเรียกปลาและสัตว เหลานั้นกก็ ระเด็นไปเปนเขาเรียกวาเขาขี้ตอก ซึ่งเขาคานและเขาขี้ตอก กย็ งั คงเรียกมาจนทุกวันนี้

วถิ ีชีวิต วัฒนธรรม อําเภอบรรพตพิสยั จังหวัดนครสวรรค ๓๘๓๕

๘๓๔ วถิ ีชวี ิต วัฒนธรรม อาํ เภอบรรพตพิสยั จังหวัดนครสวรรค แหลง ทอ งเทย่ี ว วดั โบราณสถาน ประจําอาํ เภอบรรพตพิสัย ๔. ถ้ําเพชร อยูใกลกับเขาหนอ มีความสวยงาม ผูเขาไปเทยี่ ว ชมจะเหน็ วามีประกายเพชรแวววาวอยูรอบๆตวั ๕. ถาํ้ ปลา เปน ถาํ้ อยกู ลางภเู ขา นาํ้ ขา งในใสสะอาดเหน็ ตวั ปลา ไดอยางชดั เจน ๖. เมืองธัญบรุ ี หรือเรียกวา “ดงแมนางเมือง” ตั้งอยูหมูที่ ๑๐ ตําบลตาสงั อยูหางจากอาํ เภอไปทางทิศเหนือ ประมาณ ๑๑ กิโลเมตร เปนเมืองโบราณ สันนิษฐานวาไดสรางขึ้นกอนกรุงสุโขทัยเปนราชธานี ขณะนี้ปลอยไวเปน เมืองราง

วถิ ชี วี ิต วัฒนธรรม อาํ เภอบรรพตพสิ ยั จังหวดั นครสวรรค ๘๓๕ บรรณานกุ รม คณะสาธารณสขุ ศาสตร มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล. (๒๕๕๐). จงั หวดั นครสวรรค. แหลงทมี่ า : http://www.ph.mahidol.ac.th/๒๕๕+/html/body- nakornsawan.html. (ออนไลน) สืบคนเมอ่ื : ๖ ก.พ. ๒๕๖๓ เจ. วลิ เลยี่ ม สกนิ เนอร (เขยี น) ชาญวทิ ย เกษตรศริ ิ (บรรณาธกิ ารแปล). (๒๕๒๙). สงั คมจนี ในประเทศไทย : ประวตั ศิ าสตรเ ชงิ วเิ คราะห. กรงุ เทพฯ : ไทยวฒั นาพานิช. ดงแมนางเมือง แกนหลกั แหงการสรางสํานึกประวัติศาสตรของคน ทองถ่นิ . (๒๕๕๓). แหลงทม่ี า : http://Lek-prapai.org/home/ view.php?id=๕๖๗. (ออนไลน). สืบคนเมอ่ื : ๙ ก.พ. ๒๕๖๓ ดงแมน างเมือง. (มรบ.) แหลง ทมี่ า : http://www.prapayneethai.com/% E0%B8%94%E0%B8%87%E0%B9%81%E0%B8%A1% E0%B9%88%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%87% E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD% E0%B8%87. (ออนไลน). สืบคน : ๙ ก.พ. ๒๕๖๓ ไมไปไมรู! ๙ สถานท่ที องเทีย่ วเมืองส่แี คว จ.นครสวรรค. (๒๐๑๘). แหลง ทมี่ า : http://tavel.mthai.com/๑๕๕๓๔๕.htm. (ออนไลน) . สืบคนเม่อื : ๕ ก.พ. ๒๕๖๓.

๓๘๖๔ วถิ ีชีวติ วฒั นธรรม อาํ เภอบรรพตพิสัย จังหวัดนครสวรรค สถานท่ที องเทย่ี วนครสวรรค-ทเ่ี ทีย่ วจงั หวดั นครสวรรค. (มรบ). แหลง ทมี่ า : http://www.bkkfly.com/trvel/thailand/nakhonsawan. html. (ออนไลน). สืบคนเมอ่ื : ๑๐ ก.พ. ๒๕๖๓. สมทรง บรุ ษุ พัฒน. (๒๕๒๔). การเลนคอนของลาวโซงท่บี างกุง. สถาบันวิจัยภาษาและวัฒนธรรมเพอ่ื พัฒนาชนบท. นครปฐม : มหาวิทยาลัยมหิดล. สาํ นกั งานเขตพนื้ ทกี่ ารศกึ ษานครสวรรค เขต ๑. (๒๕๖๑). กรอบหลกั สตู ร ระดบั ทองถ่นิ สาํ นักงานเขตพื้นท่กี ารศึกษานครสวรรค เขต ๑ (ฉบบั ปรับปรุง ป พ.ศ. ๒๕๖๑).นครสวรรค : สํานกั งาน เขตพื้นท่กี ารศึกษานครสวรรค เขต ๑. สํานักงานวฒั นธรรมจังหวัดนครสวรรค. วิถีชีวิตวฒั นธรรมจงั หวัด นครสวรรค. นครสวรรค : องคก ารบรหิ ารสว นจงั หวดั นครสวรรค สาํ นกั ศิลปะและวฒั นธรรม มหาวิทยาลยั ราชภฎั นครสวรรค. (๒๕๕๘). “๑๐๐ป วิถีปากน้ําโพ” : ความหลากหลายทางวฒั นธรรมและ ชาตพิ นั ธใุ นนครสวรรค. กรงุ เทพฯ : บรษิ ทั ซดี ี เอก็ ซเ พริ ท จาํ กดั . สาํ นักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฎนครสวรรค. (๒๕๖๑). ขอมลู มรดกภูมิปญญาทางวฒั นธรรมและศักยภาพทองถน่ิ จังหวัดนครสวรรค. นครสวรรค : ริมปงการพิมพ

วิถชี วี ิต วฒั นธรรม อาํ เภอบรรพตพสิ ยั จังหวดั นครสวรรค ๘๓๗๕ สุจิตต วงษเทศ. (๒๕๕๗). คนจีนในประวัติศาสตรวฒั นธรรมลุมนาํ้ เจา พระยา. เอกสารประกอบการประชมุ สมั มนา เรอ่ื งการศกึ ษา ประวตั ิศาสตรและวัฒนธรรมของลุมน้ําเจาพระยา. นครสวรรค : มหาวิทยาลัยราชภัฎนครสวรรค. สุจิตต วงษเทศ. (๒๕๕๑). หนังสือแผนทปี่ ระวัติศาสตรและแผนท่ี วฒั นธรรมของ (สยาม) ประเทศไทย. กรงุ เทพฯ สภุ รณ โอเจรญิ . (๒๕๒๘). นครสวรรค : รฐั กงึ่ กลาง รายงานการสมั มนา ประวัติศาสตรและวัฒนธรรมทองถน่ิ จังหวดั นครสวรรค. นครสวรรค : วิทยาลัยครูนครสวรรค แหลง ทอ งเทยี่ ว – การทอ งเทยี่ วนครสวรรค ขอ มลู ทอ งเทยี่ วนครสวรรค พิจิตร. แหลงท่มี า : http://www.tourismnakhonsawan.org/th/ province-1/%EO%B9%81%E0%B8%AB%E0%B8%B8% A5%EO%B9%88%E0%B8%87%E0%B8%97%EO%B9% 88%E0%B8%AD%E0%B8%87%EO%B9%80%E0%B8% 79%E0%B8%B5%E9%B9%88%E0%B8%B2%E0%B8% A2%E0%B8%A7/. (ออนไลน). สืบคน : ๙ ก.พ.๒๕๖๒ ๑๓ ทีเ่ ทย่ี วนครสวรรค ไปเท่ยี วเมื่อไรตองขอแวะมาเชค็ อิน. (มรบ.). แหลงท่ีมา : https://travel.kapook.com/view๑๔๐๓๔๘.html. (ออนไลน). สืบคน : ๖ ก.พ.๒๕๖๓