เอกสารผักไฮโดรโปนิกส์จัดทำโดยนันทนา

ก รายงาน เรื่อง การปลกู ผักไฮโดรโปนิกส์ เสนอ ครพู ติ ะวัน เนตรทอง จดั ทำโดย นางสาวนันทนา กภู้ เู ขยี ว ชั้นมธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4/4 รายงานนี้เปน็ ส่วนหนงึ่ ของวิชา เทคโนโลยี (วทิ ยาการคำนวณ) รหัสวชิ า ว30105 โรงเรยี นตากฟ้าวิชาประสิทธิ์ อำเภอตากฟา้ จังหวัดนครสวรรค์ สงั กดั สำนกั งานเขตพ้ืนทก่ี ารศกึ ษามัธยมศึกษา เขต 42

ข คำนำ รายงานฉบับนี้เป็นส่วนหนึ่งของวิชาเทคโนโลยี (วิทยาการคำนวณ) รหัสวิชา ว30105 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 โดยมีจุดประสงค์เพื่อการศึกษาความรู้เกี่ยวกับการปลูกผักไฮโดรโปนิกส์ เป็นการปลูก ผักที่สามารถควบคุมกระบวนการผลิตได้ สามารถลดการใช้สารเคมีทางการเกษตร ส่งผลให้ได้ผลผลิตผักที่มี คุณภาพ และยงั เปน็ การผลิตผกั ท่ีสามารถทำได้ในสภาพพืน้ ที่ท่ไี ม่เหมาะสม สำหรับการทำการเกษตร การปลูก ผักไฮโดรโปนิกส์ สามารถปลกู เพ่อื บริโภคภายในครัวเรอื นและปลูกเพอื่ เปน็ การค้า ผู้จัดทำได้เลอื กหวั ข้อน้ีในการทำรายงาน เนื่องมาจากเปน็ เรื่องที่ขา้ พเจ้าสนใจและนำไปประกอบการ พัฒนาโครงงานในรายวิชาดังกล่าวต่อไป ผู้จัดทำขอบคุณคุณครูพิตะวัน เนตรทอง ผู้ให้ความรู้และแนวทาง การศึกษา รวมถึงเพื่อน ๆ ทุกคนที่ให้ความช่วยเหลือมาโดยตลอด ผู้จัดทำหวังว่ารายงานฉบับนี้จะให้ความรู้ และเปน็ ประโยชน์แกผ่ ูอ้ า่ นทุก ๆ ท่าน นางสาวนนั ทนา กู้ภูเขยี ว 4 พ.ย. 2563

ค สารบญั ระบบของการปลูกผักไฮโดรโปนิกส์...............................................................................................................1 วสั ดุ อุปกรณ์สำหรบั การปลูกผักไฮโดรโปนกิ ส์..............................................................................................1 เอกสารอ้างอิง ................................................................................................................................................4

1 ระบบของการปลูกผกั ไฮโดรโปนกิ ส์ ไฮโดรโปนิกส์ (Hydroponics) มาจากภาษากรีกคำว่า “Hydro” แปลว่า น้ำ รวมกับคำว่า “Ponos” ท่แี ปลวา่ งาน เม่อื รวมกันจงึ หมายถึง การทำงานของนำ้ (สารละลายธาตอุ าหาร) ผ่านรากพืช โดยปกติแลว้ การ ทพ่ี ชื จะเจริญเตบิ โตไดด้ ีนั้นต้องอาศยั ปัจจัยต่าง ๆ ทีเ่ หมาะสมหลายอย่าง เช่น แสงแดด อณุ หภมู ิ น้ำ และธาตุ อาหารพืช การที่พืชจะนำธาตุอาหารพืชไปใช้ประโยชน์ได้นั้นจะต้องคำนึงถึงเร่ืองความเป็นกรดเป็นดา่ ง (pH) ของดินหรือสารละลายธาตุอาหารใช้ปลุกพืช การปลูกพืชแบบไฮโดรโปนิกส์ พืชจะได้รับธาตุอาหารในรูป สารละลาย เรียกว่า “สารละลายธาตุอาหารพืช” ซึ่งพืชสามารถนำไปใช้ได้ทันที เพราะมีการปรับค่าการนำ ไฟฟ้า (Electrical Conductivity : EC) และ pH ให้อยู่ในระดับที่เหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของพืชอยู่ ตลอดเวลา ข้อดีของการปลูกผักไฮโดรโปนิกส์ คือ สามารถทำการปลูกผักในบริเวณที่พื้นดินไม่เหมาะสมหรือ สภาพแวดล้อมที่ไม่เหมาะสมต่อการปลุกผัก ใช้พื้นที่ในการเพาะปลูกน้อยและสามารถทำการผลิตได้อย่าง สม่ำเสมอ ควบคุมสภาพแวดล้อมต่าง ๆ ที่เกี่ยวขอ้ งกับการเจรญิ เติบโตได้ เช่น การควบคุมปริมาณธาตุอาหาร pH เป็นการปลูกผักที่ใช้น้ำและธาตุอาหารพืชได้อย่างมีประสิทธิภาพ อีกทั้งประหยัดเวลา แรงงาน และ ค่าใช้จ่ายในการเตรียมดินและกำจัดวัชพืช แต่การปลูกผักไฮโดรโปนิกส์ เป็นระบบที่มีต้นทุนการผลติคอ่ นข้าง สงู เนอ่ื งจากอุปกรณม์ รี าคาแพงและการควบคุมดูแลต้องใช้ผู้ทีม่ ีความรู้และประสบการณ์ ระบบการปลูกผักไฮโดรโปนิกส์ สามารถจำแนกได้เปน็ หลายระบบข้นึ อยกู่ ับวิธีการต่าง ๆ แต่ที่ใช้มาก ในประเทศไทย มดี งั น้ี 1. การปลูกโดยให้สารสะลายธาตุอาหารไหลผ่านรากผักเป็นแผ่นบาง ๆ อย่างต่อเนื่อง (Nutrient Film Technique : NFT) เป็นการให้สารละลายธาตุอาหารพืชไหลผ่านรากพืชท่ี ปลูกบนรางตามความลาดชันของรางปลูกอย่างช้า ๆ เป็นแผนฟิล์มลบาง ๆ ประมาณ 1-3 มลิ ลเิ มตร พืชที่ปลกู ไดด้ แี ละนยิ มปลกู 2. การปลูกโดยให้สารละลายธาตุอาหารไหลผ่านรากผักในระดับลึก (Deep Flow Technique : DFT) การปลกู ผักโดยวิธนี เ้ี หมอื นการปลกู แบบลอยน้ำซ่ึงสามารถปลูกได้ดีในท่มี ีแดดจัด โดยวิธี นี้จะมชี ่องระหวา่ งแผน่ ปลูกกับสารละลายธาตุอาหารพชื ประมาณ 3-5 เซนติเมตร เพ่อื ให้รากผัก บางส่วนถูกอากาศและบางส่วนอยู่ในสารละลายธาตุอาหารพืช ผักที่ปลูกได้ดีและนิยมปลูกใน ระบบนี้ได้แก่ ผักไทย (ผักกินใบที่มีอายุสั้น ประมาณ 20-30วัน) เช่น ผักคะน้า ผักบุ้ง ผักโขม เป็นตน้ 3. การปลูกโดยให้สารละลายธาตุอาหารและอากาศไหลวนผ่านรากผักในระดับลึกอย่างต่อเนื่อง ในถาดปลูก (Dynamic Root Floating : DRFT) ระบบน้ีพฒั นามาจากระบบ DFT โดยเพ่มิ การ ไหลเวียนของอากาศและสารละลายธาตอุ าหารพชื ผกั ท่ปี ลูกได้ดแี ละนิยมปลกู ไดแ้ ก่ ผกั ไทย วัสดุ อุปกรณส์ ำหรับการปลกู ผกั ไฮโดรโปนกิ ส์ วสั ดแุ ละอุปกรณ์ท่ีจาํ เป็นต่อการปลกู ผกั ไฮโดรโปนกิ ส์มีหลายชนิดขึน้ อยู่กบั ลักษณะของการปลูก ซึ่ง ส่ิงท่ีควรคำนงึ ถึงคือ ควรมรี าคาไม่สูงมากนัก แตม่ ีคุณภาพดแี ละหาซื้อไดส้ ะดวก นอกจากนยี้ ังสามารถนําวัสดุ สง่ิ ของเหลือใชต้ ่าง ๆ มาประยุกต์ ใชใ้ นการปลูกผกั ไฮโดรโปนกิ ส์ได้อกี ดว้ ย ปกตแิ ลว้ วสั ดแุ ละอุปกรณ์ทจ่ี าํ เปน็ สำหรับการปลูกผักไฮโดรโปนิกส์ ประกอบดว้ ย

2 1. โรงเรือน ในการปลูกผักไฮโดรโปนิกส์ในเชิงการค้าจำเป็นต้องใช้โรงเรือนสำหรับเพาะกล้า อนุบาลต้น กล้าและปลกู ซ่งึ รปู แบบของโรงเรือนต้องเหมาะสม มีความแขง็ แรง สามารถควบคุมภูมอิ ากาศภายใน โรงเรือนให้เหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของผักที่ปลูก นอกจากนี้โรงเรือนยังสามารถป้องกันศัตรูพืช ได้ พื้นที่ตั้งโรงเรือนต้องมีสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมคือมีการถ่ายเทอากาศดี อยู่ในที่โล่งแจ้ง มีการ คมนาคมทีส่ ะดวก มแี หลง่ น้ำอย่างเพียงพอและมีไฟฟา้ แตส่ ำหรับการปลูกผักไฮโดรโปนิกส์ในบริเวณ บ้านนั้นไม่จำเป็นต้องสร้างโรงเรือนขนาดใหญ่ เนื่องจากเป็นการปลูกเพ่ือไว้รบั ประทานกันเองภายใน ครอบครัวหรอื เพ่ือเป็นงานอดิเรกเทา่ นั้น เพยี งแตส่ รา้ งโครงมุง่ เพื่อป้องกันแมลงและการกระแทกของ น้ำฝน 2. ภาชนะและวสั ดุท่ีใช้ในการปลูก 2.1 ภาชนะที่ใช้ในการปลูก ควรเป็นภาชนะที่เหมาะสมต่อระบบปลูก มีความแข็งแรง สะอาดและทำความสะอาดได้ง่าย ไม่ผุกร่อนหรือไม่เป็นอันตรายต่อรากผักและสภาพแวดล้อม นอกจากนี้ ควรมีราคาถกู หาซ้อื ไดง้ ่าย สะดวกตอ่ การตดิ ต้ังและการใชง้ าน 2.2 วัสดุปลูก (Growing media) ต้องเป็นวัสดุที่เกี่ยวข้องกับการให้ออกซิเจน ธาตุอาหาร และช่วยในการเจริญเติบโตของรากผัก ตลอดจนเปน็ ท่เี กาะ ยดึ ค้ำยนั ต้นพืช ลกั ษณะของวัสดุปลูกท่ีดี คือ เป็นที่เกาะยึดค้ำยนั ตน้ ผกั เปน็ แหลง่ สะสมน้ำาและอาหาร และเป็นแหลง่ ท่ีใหอ้ ากาศแกผ่ ัก 3. ปุ๋ยหรอื ธาตุอาหารพชื จัดว่าเป็นหัวใจสำคัญสำหรับการปลูกผักไฮโดรโปนิกส์ เนื่องจากเป็นการจัดการในการให้ ปุ๋ยเคมีต่าง ๆ เพื่อทดแทนธาตุอาหารที่มีอยู่ในดิน เพราะการปลูกผักไฮโดรโปนิกส์เป็นการให้ผักที่ ปลูกได้รับสารอาหารพืช หรือสารละลายธาตุอาหารพืช (nutrient solution) ที่ได้จากการนําธาตุ อาหาร (แม่ปยุ๋ ) ผสมกบั น้ำ 4. น้ำ น้ำที่ใช้ต้องมาจากแหล่งน้ำที่ดีมีคุณภาพดีและมีปริมาณเพียงพอต่อการปลูก ก่อนที่นำมาใช้ ในการปลกู ผกั ควรมีการนําตัวอยา่ งน้ำไปตรวจคณุ ภาพเสยี กอ่ น 5. ระบบไฟฟ้า ระบบไฟฟ้าใช้เพื่อเป็นต้นกําลงั ของพลังงานท่ีขาดไม่ได้ ควรมีระบบไฟสํารองสำหรับบางช่วง ท่มี ปี ญั หาเกย่ี วกบั ระบบไฟฟา้ 6. ปม๊ั ใช้สำหรับส่งและก่อให้เกิดการไหลเวียนของสารละลายธาตุอาหารพืชและให้ออกซิเจนแก่ รากพืช 7. เมลด็ พนั ธ์ผุ กั หรอื กล้าผักทจ่ี ะใช้ปลกู ควรเลือกพันธุ์ที่ตลาดต้องการ ต้นกล้ามีความสำคัญต่อการปลูกผักไฮโดรโปนิกส์มาก เนื่องจากทำให้พืชสามารถเจริญเติบโตและตั้งตัวได้เร็ว เมล็ดพันธุ์ที่ดีต้องมีลักษณะตรงตามพันธุ์ มี เปอรเ์ ซ็นต์ความงอกสูง

3 8. วัสดุและอุปกรณ์ตา่ ง ๆ ทเี่ ก่ียวข้องกบั การเตรียมสารละลาย ธาตอุ าหารพืช 8.1 ถังใส่สารละลายธาตุอาหารพืช ขนาดของถังขึ้นอยู่กับระบบ ของการปลูกเพื่อกักเก็บ สารละลายธาตุอาหารให้เพียงพอ โดยทั่วไปจะฝังถังใส่สารละลายธาตุอาหารพืชไว้ใต้ดิน เพื่อลด อณุ หภมู ิของสารละลายและช่วยลดการระเหยของสารละลายได้อกี ดว้ ย 8.2 ถุงมือ เพื่อใช้ในการเตรียม รักษาหรือควบคุมค่าความเป็นกรดต่าง (pH) เนื่องจากการ ปรับค่าความเปน็ กรดตา่ งของสารละลายบางคร้ังต้องใช้กรดเป็นตัวปรับเมอ่ื สารละลายมีความเป็นต่าง มากเกนิ 8.3 เครือ่ งชัง่ วัด ตวง ใชต้ วงปรมิ าณป๋ยุ หรือสารอาหารท่ีใช้ในการปลูกผักไฮโดรโปนิกส์ 9. วัสดุผกู มัดหรอื รองรบั ต้นผัก กรณีที่ผักมีความสูง เช่น มะเขือเทศ แคนตาลูป รากไม่สามารถยึดติดกับวัสดุปลูกได้ จำเปน็ ต้องมวี ัสดุรองรับต้นผักเพื่อช่วยให้พืชที่มลี ำต้นสูง และมีผลผลติ ทมี่ ีน้ำหนกั สามารถทรงตัวอยู่ ได้ ซึ่งวสั ดุผูกมัด ได้แก่ เชอื ก ลวด ไมค้ ้ำ และอาจมีสงิ่ ผูกมัดติดกบั ต้นผกั ซ่ึงสว่ นมากทำจากพลาสติก 10. วัสดุ อุปกรณ์สำหรบั ควบคุมอุณหภูมโิ รงเรอื น สารละลาย ธาตอุ าหารและวสั ดปุ ลูก เนื่องจากประเทศไทยมีอุณหภูมิสูงจึงจำเป็นต้องมีอุปกรณ์ที่ใช้ในการควบคุมอุณหภูมิและ ความข้นึ สัมพัทธ์ภายในโรงเรือน 11. อปุ กรณส์ ำหรับการตรวจวดั และควบคุมสารละลายธาตุอาหารพืช เครื่องมือตรวจวัดค่าความเป็นกรดเป็นด่างของสารละลายธาตุอาหารพืช (pH meter) เครอ่ื งมือตรวจวดั ค่าการนาํ ไฟฟา้ ของสารละลายธาตุอาหารพชื (Electrical Conductivity meter) 12. วสั ดอุ ุปกรณ์และโรงเรอื นบรรจุหีบห่อผลผลติ สำหรบั การปลูกในเชงิ การค้าจำเป็นตอ้ งมีอุปกรณ์สำหรับการทำความสะอาด คดั ขนาด บรรจุ หบี ห่อภายใต้โรงเรอื นทีด่ กี ่อนขนส่งไปตลาด 13. หอ้ งเยน็ และระบบขนส่งท่สี ามารถควบคุมอุณหภมู ิ ความชื้นสัมพทั ธ์ การผลิตในเชิงการค้าที่มีพื้นที่ตั้งแต่ 1 ไร่ขึ้นไป จะมีอัตรากําลังในการผลิตที่สูง ควรมีห้อง เย็นบรรจภุ ณั ฑ์และระบบขนส่งทสี่ ามารถควบคมุ อุณหภูมิ ความช้ืนสัมพัทธ์ได้ เพื่อรักษาคุณภาพของ ผลผลิต โดยเฉพาะในกรณีที่แหลง่ ผลติ อยู่ไกลจากตลาดมาก

4 เอกสารอ้างอิง กรมสง่ เสรมิ การเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. 2558. การปลกู ผกั ไฮโดรโปนกิ ส.์ ชุมนุมสหกรณ์ การเกษตรแหง่ ประเทศไทย จำกัด. กรุงเทพฯ.