บวบเหลี่ยม

องค์ความรู้ เรื่องการปลูกผักไม้เลือ้ ย ในโครงการ ผักสวนครู บวบเหลีย่ ม Angled loofah โดยสานักงานสง่ เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั จงั หวดั พงั งา

ตน้ บวบเหลีย่ ม เชื่อว่ามถี ิ่นกาเนิดในประเทศ อนิ เดีย เน่ืองจากพบต้นทม่ี ีลกั ษณะเป็นพชื ป่าในบรเิ วณภาค ตะวนั ออกเฉยี งเหนือของประเทศอนิ เดยี และมีเขตการ กระจายพนั ธแ์ุ ละนยิ มบริโภคกันมากในประเทศเขตรอ้ น เช่น ไทย จีน ฮ่องกง และอนิ เดยี โดยจัดเป็นพรรณ ไม้ล้มลกุ มอี ายเุ พยี งปเี ดียว ชอบเลอ้ื ยพาดพนั ไปตามตน้ ไม้ อ่ืนหรือทอดเลือ้ ยไปตามพื้นดิน ยอดออ่ นนุม่ เถาหรือลาตน้ เปน็ เหลีย่ ม ตามข้อเถามีมอื สาหรบั ใช้ยดึ เกาะเปน็ เส้นยาว บางทีแยกเป็นหลายแขนง ขยายพันธุด์ ้วยวิธกี ารเพาะเมลด็ ทนแล้ง ทนฝนไดด้ ี โรคและเมลด็ ไมม่ ารบกวน พรรณไม้ชนิด นม้ี ักขึ้นตามที่รกร้าง ตามริมหว้ ย หนอง คลอง และตามบงึ ทั่วไป

การปลูกบวบเหลีย่ ม สภาพแวดลอ้ มท่ีเหมาะสม บวบเหลีย่ ม สามารถปลูกไดใ้ นดินแทบทุกชนดิ และดนิ ค่อนขา้ งเปน็ กรดเลก็ น้อย ในดินมีความชนื้ สูง พอเหมาะสมา่ เสมอ ควรได้รับ แสงแดด เตม็ ทใ่ี นระหว่างการ ปลกู อณุ หภมู ทิ เ่ี หมาะสมอยู่ระหวา่ ง 20-30 องศาเซลเซยี ส สามารถปลกู ไดท้ กุ ฤดูกาล สาหรบั พนั ธขุ์ องบวบเหลย่ี มทปี่ ลกู ในบา้ นเรา ยงั ไม่มกี ารจาแนกรายละเอียดออกเปน็ พันธต์ุ ่างๆ สว่ นใหญ่ถอื เปน็ พนั ธ์ุพืน้ เมอื ง เพราะปลูกกนั มานาน และมกั เกบ็ เมลด็ ไว้ ทาพันธเุ์ องตอ่ ๆ กนั ไป

การเตรยี มดิน การเตรยี มดิน บวบเหล่ยี มเป็นผักทม่ี ีระบบรากลกึ ปานกลาง ควรขุดไถดินลึกประมาณ 20-25 เซนตเิ มตร ตาก ดนิ ไวป้ ระมาณ 5-7 วัน ใสป่ ยุ๋ คอกหรือปุ๋ยหมกั ทส่ี ลายตวั ดี แลว้ คลุกเคล้าลงไปในดินโดยเฉพาะดินทรายและดนิ เหนยี ว ตอ้ งใสใ่ ห้มาก เพือ่ ปรับสภาพของดินใหด้ ขี ึ้นและเพม่ิ ความ อุดมสมบรู ณ์ของดนิ ถา้ ดนิ เป็นกรดควรใส่ปนู ขาวปรบั สภาพ ความเปน็ กรดเป็นด่างใหอ้ ยู่ในระดบั ทเี่ หมาะสมย่อยดนิ และ พรวนดินให้ละเอยี ดร่วนโปรง่ พร้อมทีจ่ ะปลูกได้

การปลกู การปลูก ระยะปลกู ที่เหมาะสมคือ ระยะระหว่างตน้ 75 เซนตเิ มตร ระยะระหวา่ งแถว 100 เซนตเิ มตร การปลูกให้ หยอดเมลด็ พันธ์ุโดยตรงลงในแปลงหลมุ ละ 4-5 เมลด็ ฝงั ให้ลกึ ลงไปในดนิ ประมาณ 2-4 เซนตเิ มตร จากนนั้ กลบเมลด็ ด้วยดนิ ร่วนหรอื ปุ๋ยคอกหนาประมาณ 1 เซนติเมตร รดน้าใหช้ ่มุ อยา่ ง สมา่ เสมอทุกวนั เมอื่ ต้นกล้างอกอายุได้ประมาณ 10-15 วนั หรอื มใี บจริง 2-4 ใบ ใหถ้ อนแยกต้นท่ีอ่อนแอหรือตน้ ทไ่ี มส่ มบรู ณ์ทงิ้ ให้เหลือไว้หลุมละ 3 ตน้

การทาคา้ งปลกู บวบเหลีย่ ม การทาค้าง เม่อื บวบเหลีย่ มเรมิ่ เลือ้ ยหรือเมอื่ อายุ ประมาณ 15-20 วนั ควรทาคา้ งหรอื ร้านเพ่ือใหบ้ วบเลอื้ ย เกาะขนึ้ ไป การปลูกแบบปลอ่ ยใหต้ น้ เลื้อยไปตามพ้นื ดนิ โดย ไมท่ าค้างหรือร้าน จะทาให้ผลบวบมีรปู รา่ งงอโค้งไม่สวย ไม่ เปน็ ทนี่ ิยมของผูซ้ ้อื การทาคา้ งใหบ้ วบเหลยี่ มสามารถทาได้ 2 แบบ คือ 1. ปักไม้ค้างยาว 2 – 2 1/2 เมตรทุกหลมุ แลว้ เอนปลายเขา้ หากัน มัดไวด้ ้วยกัน แล้วใชไ้ ม้คา้ งพาดขวาง ประมาณ 2-3 ช่วง ทุกๆ ระยะ 40-50 เซนติเมตร 2. ทา เปน็ รา้ นโดยใชไ้ มค้ ้างผูกเป็นรา้ นสงู ประมาณ 1 1/2 – 2 เมตร หรือระยะสูงพอเหมาะท่สี ะดวกตอ่ การทางาน นอกจากน้ีอาจใชค้ ้างธรรมชาตทิ ีม่ อี ยูแ่ ล้ว เช่น ไม้พุ่มเลก็ ๆ ร้วั บา้ น ฯลฯ ซ่งึ เหมาะสาหรบั การปลกู แบบสวนครวั

การทาค้างด้วยท่อพวี ีซี การทาค้างแบบโค้ง ขนาด กวา้ ง 1.20 ม. ยาว 2 ม. ใต้ ค้างผักอาจจะปลกู ผักอ่นื ๆ กไ็ ด้ ใช้ท่อพวี ซี ขี นาด 6 หนุ ยาว 4 ม. จานวน 5 เส้น ปักหลกั ไม้ทพี่ น้ื เพอื่ ยดึ แลว้ มดั ให้แน่น สว่ นทจี่ ะยดึ ทาโครง แนวนอนนนั้ จะใชท้ อ่ พีวซี หี รอื ไมไ้ ผ่ก็ได้ แล้วก็มัดด้วยเชือก จดั ระยะใหเ้ หมาะ พอดี เสร็จแลว้ กใ็ ชเ้ ชือกฟางหรือวสั ดทุ หี่ าไดม้ าทาเปน็ ตาขา่ ย

การดแู ลรักษา การให้ปุย๋ การให้ปยุ๋ บวบเหลี่ยมเปน็ ผกั กนิ ผล ควรให้ปยุ๋ ที่ มสี ดั ส่วนของธาตุไนโตรเจน 1 ส่วน ฟอสฟอรสั 1 สว่ น และ โปแตสเซียม 1 1/2 – 2 สว่ น เช่น ปุ๋ยสูตร 13-13-21 หรือ สูตรอ่ืนๆ ทใ่ี กล้เคยี งกนั ในอตั รา 30-50 กิโลกรัมต่อไร่ และ ควรให้ปุ๋ยไนโตรเจน เชน่ แอมโมเนยี มไนเตรทประมาณ 3-5 กิโลกรมั ต่อไร่ เพือ่ ชว่ ยเรง่ การเจริญเตบิ โตในชว่ งแรก แตต่ อ้ ง ระมดั ระวังไม่ควรใหป้ ุ๋ยไนโตรเจนมากเกนิ ไป เพราะจะทาให้ เกดิ อาการเฝือใบ การใส่ควรแบ่งใส่ 2 ครงั้ คือ ใส่คร้งั แรกใน ตอนปลกู แบบรองพืน้ แลว้ พรวนดนิ กลบ และใส่ครงั้ ทส่ี องเมื่อ บวบอายปุ ระมาณ 20-30 วัน โดยใสแ่ บบโรยขา้ งแลว้ พรวน ดนิ กลบ การใสป่ ยุ๋ ไนโตรเจนควรใสเ่ พียงคร้ังเดียวแบบโรย ขา้ ง เมือ่ บวบอายปุ ระมาณ 7-10 วัน

การรดน้า การให้น้า ควรให้น้าอยา่ งสมา่ เสมอและเพียงพอ ไม่ควรใหบ้ วบเหลีย่ มขาดนา้ ในระยะออกดอกและตดิ ผล เพราะทาให้ดอกรว่ งและไมต่ ดิ ผลระบบการให้น้าแบบปลอ่ ย ตามรอ่ งจะใหผ้ ลดี และหลกี เล่ียงการให้นา้ แบบพ่นฝอยเพราะ จะทาใหเ้ กดิ ปัญหาโรคทางใบได้ การเกบ็ เก่ยี ว การเก็บเก่ียว อายกุ ารเกบ็ เก่ียวของบวบเหลีย่ ม ประมาณ 45-60 วันหลงั จากหยอดเมลด็ ควรเลือกเก็บเก่ยี ว ผลขณะที่ยังอ่อนอยู่ เนือ้ ผลอ่อนนมุ่ ไดข้ นาดพอเหมาะ ซึ่งผล จะมขี นาดยาวประมาณ 15-20 เซนตเิ มตร ควรเกบ็ เกี่ยว ก่อนทีผ่ ลเรม่ิ แขง็ และพองออก ไมค่ วรทิ้งใหผ้ ลแก่คาตดิ ต้น เพราจะทาให้ผลผลิตลดลง

ทม่ี า https://www.chiangmainews.co.th https://vegetweb.com ภาพประกอบจากอนิ เทอร์เน็ต