โลจิสติกส์-หรือ-ลอจิสติกส์

โลจิสติกส์ หรือ ลอจิสติกส์ (องั กฤษ: logistics) เป็นระบบการจดั การการส่งสินคา้ ขอ้ มูล และทรัพยากรอยา่ ง อื่นจากจุดตน้ ทางไปยงั จุดบริโภคตามความตอ้ งการของลูกคา้ โลจิสติกส์เกี่ยวขอ้ งกบั การผสมผสานของ ขอ้ มูล การขนส่ง การบริหารวสั ดุคงคลงั การจดั การวตั ถดุ ิบ การบรรจุหีบห่อ โลจิสติกส์เป็นช่องทางหน่ึง ของห่วงโซ่อปุ ทานที่เพมิ่ มลู ค่าของการใชป้ ระโยชน์ของเวลาและสถานท่ี คาวา่ โลจิสติกส์ (logistics) มาจากภาษาฝรั่งเศสคาว่า logistique ท่ีมรี ากศพั ท์คาว่า โลเชร์ (loger) ท่ีหมายถึง การเก็บ โดยมจี ุดเริ่มตน้ มาจากการขนส่งสินคา้ ทางการทหาร ในการส่งกาลงั บารุง ท้งั เสบียง อาวุธ กาลงั พล เพ่ือสนบั สนุนการรบ หรือ กิจกรรมท่ีมีการเคลอื่ นยา้ ย จดั เกบ็ จากอกี ท่ีหน่ึงไปยงั อกี ท่ีหน่ึง อาจมีการจดั เก็บ ระยะเวลานานหรือระยะเวลาชวั่ คราว เช่น เอกสาร สินคา้ สาเร็จรูป วตั ถดุ ิบ และอน่ื ๆ

โลจิสติกส์ มศี าสตร์แขนงต่างๆท่ีเกี่ยวขอ้ งอยู่ 3 ศาสตร์ โดยจะมมี ุมมองที่ต่างๆกนั ดงั น้ี 1.วิศวกรรมศาสตร์ ซ่ึง ในส่วนวิศวกรรมศาสตร์น้ีจะมีสาขาท่ีเก่ียวขอ้ ง คือ สาขาวิศวกรรมอุตสาหการ (Industrial Engineering) และ สาขาวิศวกรรมโยธา (Civil Engineering) โดยสาขาน้ีจะคานึงถึงกิจกรรมใน การเคลอื่ นยา้ ยสินคา้ เป็นหลกั เพ่ือใหก้ ารขนส่งสินคา้ น้นั มีประสิทธิภาพสูงสุด ใชท้ รัพยากรต่างๆ ไม่วา่ จะ เป็นเช้ือเพลงิ หรือ เวลาในการขนส่งใหน้ อ้ ยที่สุด 2.บริหารธุรกิจ ซ่ึง สาขาน้ีจะมองในเร่ือง ของการขนส่งระหวา่ งประเทศโดยจะพิจารณา ภาษี กฎหมาย ค่า ระวาง นโยบายหรือยทุ ธศาสตร์ทางดา้ นโลจิสติกส์ของแต่ละประเทศ และ การคา้ ระหวา่ งประเทศเพอ่ื นามา ประกอบ การวางแผนการขนส่งสินคา้ ไปยงั ประเทศต่างๆ 3.การจดั การสารสนเทศ ซ่ึง จะศึกษาในส่วนของ software และ hardware นามาควบรวมกนั เป็ น solution หรือ บริการ ท่ีจะช่วยใหก้ ารดาเนินกิจกรรมทาง โลจิสติกส์มีความคลอ่ งตวั มากข้ึน พจนานุกรมของเวบ็ สเตอร์ (Webster)ไดใ้ หค้ วามหมายไวด้ งั น้ี : “สาขาวทิ ยาการและการปฏิบตั ิการทางการทหารที่เก่ียวขอ้ งกบั การจดั ซ้ือจดั หา การจดั ส่ง การบารุงรักษา อุปกรณ์ และการรักษาพยาบาลบุคลากร พร้อมท้งั การจดั เตรียมสิ่งอานวยความสะดวกและการบริการต่างๆ ให้ รวมถงึ เร่ืองอน่ื ๆ ที่สมั พนั ธก์ นั ดว้ ย” ในธุรกิจ นิยมใชค้ าน้ีกนั ต้งั แต่ช่วงสงครามอ่าว (Gulf War) เม่อื ปี ค.ศ. 1991 โดยเฉพาะต้งั แต่ท่ีมกี ารตีพมิ พ์ คาให้สัมภาษณ์ของ William Pagonis นายพลผูร้ ับผิดชอบดา้ นลอจิสติกส์ในสงครามคร้ังน้ันในเดือน พฤศจิกายน ปี ค.ศ. 1992 สภาการจดั การลอจิสติกส์ (Council of Logistics Management : CLM) ไดใ้ หค้ า จากดั ความของคาว่าลอจิสติกสส์ าหรับในธุรกิจซ่ึงใชก้ นั โดยทว่ั ไป ไวด้ งั น้ี :

“ลอจิสติกส์ คือ ส่วนหน่ึงของกระบวนการโซ่อุปทานซ่ึงจะวางแผน ดาเนินการ และควบคุมการไหลไป ขา้ งหน้าและการไหลยอ้ นกลบั และการจดั เก็บสินคา้ การบริการ และสารสนเทศที่เกี่ยวขอ้ งกนั ระหวา่ งจุด กาเนิดและจุดบริโภคอยา่ งมปี ระสิทธิผลและประสิทธิภาพเพอื่ ตอบสนองความตอ้ งการของลกู คา้ ” William Pagonis ใหค้ าจากดั ความไวว้ า่ เป็น “การบูรณาการการขนส่ง การจดั หา การจดั เก็บในคลงั สินคา้ การบารุงรักษา การจดั ซ้ือจดั หา การทาสญั ญา และการทางานแบบอตั โนมตั ิ (Automation) ไวใ้ นหนา้ ที่เดียว ซ่ึงทาใหม้ นั่ ใจไดว้ ่าจะไม่มีการใหค้ วามสาคญั กบั ประเด็นปลีกย่อยมากกว่าเป้าหมายรวม (Suboptimization) ไม่ว่าในส่วนใด เพ่ือช่วยใหส้ ามารถบรรลุ เป้าหมายโดยรวมหรือกลยทุ ธ์ วตั ถปุ ระสงค์ หรือพนั ธกิจที่เฉพาะเจาะจงได”้ Martin Van Creveld ไดใ้ หค้ าจากดั ความของคาวา่ “ลอจิสติกส์” ซ่ึงเป็นคาศพั ทข์ องทางทหารน้นั ว่าเป็น “ศิลปะแห่งการเคลือ่ นยา้ ยกองทพั และการจดั ส่งยทุ โธปกรณ์และเสบียงอาหารใหแ้ ก่กองทพั ” คานิยามจาก Council of Supply Chain Management Professional (CSCMP) “การจดั การลอจิสติกส์ เป็ นส่วนหน่ึงของการจดั การโซ่อุปทานซ่ึงวางแผน นาไปปฏิบตั ิ และควบคุมการ ไหลท้งั ไปและกลบั อยา่ งมีประสิทธิผลและประสิทธิภาพของสินคา้ บริการและสารสนเทศที่เกี่ยวขอ้ ง ใน ระหวา่ งจุดเร่ิมตน้ และจุดท่ีมีการบริโภค เพือ่ ท่ีจะใหไ้ ดต้ รงตามความตอ้ งการของลกู คา้ ” 1.Order management/Customer service คือ การจดั การการรับหรือส่งสินคา้ และ การบริการลูกคา้ 2.Packaging คือ การคดั เลอื กบรรจุภณั ฑเ์ พอื่ มาใชบ้ รรจุสินคา้ 3.Material handling คือ การขนถ่ายวสั ดุภายในโรงงาน หรือ ในคลงั สินคา้ 4.Transportations/Mode of transportations (Domestic & International) คือ การขนส่งสินคา้ ระหว่างสถานที่ ต่างๆ ท้งั ในและต่างประเทศ 5.Warehouse management (Layout, locations, control technology/equipment, facility) คื อ การจัดการ คลงั สินคา้ ไมว่ ่าจะเป็นการวางผงั สินคา้ หรือ สถานที่ ที่จะต้งั คลงั สินคา้

6.Inventory control systems (Qty)/ material management คือ ระบบในการบริหารสินคา้ คงคลงั เพื่อให้เกิด การหมนุ เวียนหรือกระจายสินคา้ ไดอ้ ยา่ งมีประสิทธิภาพ 7.Supplier management/material management คือ การบริหารจดั การผผู้ ลิตวตั ถุดิบใหเ้ รา (Supplier) เพอ่ื ให้ ได้ วตั ถดุ ิบที่มีคุณภาพ และ เพียงพอต่อความตอ้ งการในเวลาที่เหมาะสม 8.Distribution center/distribution hub คือ การกาหนดแหล่งท่ีต้งั ในการกระจายสินคา้ เพอ่ื ใหเ้ กิดการกระจาย สินคา้ ไดอ้ ยา่ งทว่ั ถงึ 9.Manufacturing/production control คือ ระบบควบคุมการผลติ จุดเช่ือมต่อของเครือข่ายกระจายสินคา้ ประกอบไปดว้ ย โรงงานที่ทาการผลิตหรือประกอบผลติ ภณั ฑ์ คลงั พสั ดุหรือที่เกบ็ สินคา้ เป็นความคิดเกี่ยวกบั คลงั สินคา้ แบบมาตรฐานเพ่ือที่จะเก็บสินคา้ (สินคา้ คงคลงั ระดบั สูง) ศูนยก์ ระจายสินคา้ ใชส้ าหรับกระบวนการสงั่ สินคา้ และการเติมเต็มคาสง่ั ซ้ือ (สินคา้ คงคลงั ระดบั รองลงมา) และยงั ใชส้ าหรับรับสินคา้ ที่ถูกตีกลบั จากลูกคา้ ดว้ ย จุดโอนยา้ ยสินคา้ เป็นจุดที่มีกิจกรรมการเปลยี่ นถา่ ยสินคา้ ซ่ึงอาจจะมีการประกอบสินคา้ ใหมต่ ามตารางการ ส่งสินคา้ (เคลื่อนยา้ ยสินคา้ เท่าน้นั ) ร้านขายของชา ซูเปอร์มาร์เก็ต ไฮเปอร์มาร์เก็ต ร้านคา้ ปลีกขนาดใหญ่ หรือ ร้านคา้ ปลีกลูกโซ่ สหกรณ์ ผบู้ ริโภค เป็นจุดท่ีรวมกาลงั ซ้ือของผบู้ ริโภค และบริษทั ยอ่ ยส่วนใหญ่มีบริษทั อืน่ เป็นเจา้ ของและแฟรนไชส์ เป็นเจา้ ของจุดขายแมว้ ่าจะใชแ้ บรนดข์ องบริษทั อนื่ ท้งั น้ีอาจมตี วั กลางในการดาเนินงานสาหรับตวั แทนระหวา่ งจุดเชื่อมต่อ เช่นตวั แทนขายหรือนายหนา้

การจดั กลุ่มเชิงโลจิสติกส์ คือ กลุ่มของผลติ ภณั ฑท์ ี่มีลกั ษณะพ้นื ฐานร่วมกนั มนี ้าหนกั และปริมาตร ตอ้ งการ การจดั เก็บทางกายภาพเฉพาะ (อณุ หภูมิ, การแผร่ ังสี ฯ) ตอ้ งไดร้ ับการจดั การจดั เกบ็ ความถี่ของการสงั่ ซ้ือ ขนาดของบรรจุภณั ฑ์ และอ่ืน ๆ ซ่ึงตัววดั เหล่าน้ีจะถูกนามาใชใ้ นแต่ละบริษัทเพื่อจัดระเบียบตามกลุ่ม ผลติ ภณั ฑท์ ่ีแตกต่างกนั ตวั ช้ีวดั ทางกายภาพ ถูกนามาใช้เพ่ือประเมินระบบสินค้าคงคลงั รวมถึงความจุของการสต๊อคสินค้า สมรรถนะการเลอื ก ใชก้ ารวดั ปริมาตร ใชแ้ บบผวิ เผนิ ความจุในการขนส่ง และการใชค้ วามจุในการขนส่ง ตดั ช้ีวดั ทางการเงิน หมายรวมถงึ ค่าใชจ้ ่ายจากการใชพ้ ้ืนที่ในการถอื ครองสินคา้ (อาคารสถานที่ ช้นั วางและ บริการ) และค่าใชจ้ ่ายในการจดั เก็บสินคา้ (ค่าแรง เครื่องจกั รในการจดั เกบ็ พลงั งานและค่าบารุงรักษา) สาหรับตวั ช้ีวดั อ่ืน ๆ อาจจะแสดงในรูปแบบของท้งั ภายภาพและการเงิน เช่น มาตรฐานการหมุนเวียนสินคา้ คงคลงั การขนถ่ายหน่วยวสั ดุ เป็นการรวมกนั ของผลติ ภณั ฑแ์ ต่ละรายการที่ถกู เคลอ่ื นยา้ ยดว้ ยระบบการขนถา่ ยวสั ดุ ซ่ึงโดยปกติจะมหี น่วยเป็นพาเลท ระบบการขนถ่าย ประกอบดว้ ยเครื่องมือหลายอย่าง ได้แก่ trans-pallet handlers, counterweight handler, retractable mast handler, bilateral handlers, trilateral handlers, AGV and stacker handlers. ระบบการจดั เกบ็ ไดแ้ ก่ การเก็บสินคา้ แบบกองบนพ้ืน เก็บบนช้นั วาง (ท้งั แบบเคลื่อนยา้ ยไดแ้ ละแบบเคล่อื นยา้ ยไมไ่ ด)้ เก็บ บนช้นั วางที่มขี นาดยาวและช้นั วางแบบลาดเอยี ง ธนายทุ ร

การวดั ประสิทธิภาพท่ีเกิดจากการดาเนินการในกิจกรรมโลจิสติกส์ ตน้ ทุนท่ีใชใ้ นกิจกรรมโลจิสติกส์ การตอบสนองอยา่ งรวดเร็วไม่ว่าจะเป็น อตั ราการหมุนเวยี นสินคา้ รอบเวลาในการจดั ส่งสินคา้ เป็นตน้ ความพงึ พอใจของลกู คา้ ความพงึ พอใจของทีมงาน