สมรรถนะดิจิทัล

สมรรถนะดิจทิ ลั Digital Competency รองศาสตราจารย์ ดร.วชิ ยั วงษใ์ หญ่ รองศาสตราจารย์ ดร.มารุต พัฒผล บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรนี ครนิ ทรวิโรฒ

สมรรถนะดิจิทลั Digital Competency รองศาสตราจารย์ ดร.วิชัย วงษใ์ หญ่ รองศาสตราจารย์ ดร.มารุต พฒั ผล บณั ฑติ วิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรนี ครินทรวิโรฒ

สมรรถนะดจิ ทิ ัล: Digital Competency รองศาสตราจารย์ ดร.วิชัย วงษ์ใหญ่ รองศาสตราจารย์ ดร.มารุต พัฒผล พิมพเ์ ผยแพร่ เมษายน 2564 แหล่งเผยแพร่ ศูนย์ผู้นำนวตั กรรมหลักสตู รและการเรยี นรู้ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวทิ ยาลยั ศรนี ครินทรวโิ รฒ, กรุงเทพมหานคร และ www.curriculumandlearning.com พิมพท์ ่ี บณั ฑิตวิทยาลยั มหาวทิ ยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ, กรงุ เทพมหานคร ลิขสิทธิ์ หนงั สอื เลม่ นไ้ี มม่ ลี ิขสิทธ์ิ จัดพิมพ์เพอื่ การใช้ประโยชน์ ทางหลกั สูตรการเรยี นการสอนในสถานศึกษา และส่งเสรมิ สงั คมแห่งการเรยี นรูแ้ ละการแบง่ ปนั

คำนำ หนังสือ “สมรรถนะดิจิทัล: Digital Competency” เล่มนี้ เ ข ี ย น ข ึ ้ น โ ด ย ม ี ว ั ต ถ ุ ป ร ะ ส ง ค ์ เ พื่ อ น ำ เ ส น อ แ น ว ค ิ ด แ ล ะ แ น ว ท า ง การจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนาสมรรถนะดิจิทัลของผู้เรียนซึ่งเป็น สมรรถนะสำคัญอีกสมรรถนะหนึง่ ในโลกปจั จบุ ัน หวังเป็นอย่างยิ่งว่าหนังสือเล่มนี้จะเป็นประโยชน์ต่อผู้ที่เกี่ยวข้อง ไดม้ ากพอสมควร รองศาสตราจารย์ ดร.วิชยั วงษ์ใหญ่ รองศาสตราจารย์ ดร.มารุต พฒั ผล

สารบญั 1 1 1. บทนำ 3 2. กรอบสมรรถนะดจิ ิทลั 6 3. การจดั การเรยี นรูเ้ พ่ือพฒั นาสมรรถนะดจิ ิทัล 7 4. การประเมินเพ่ือพัฒนาสมรรถนะดิจิทลั 8 5. บทสรุป บรรณานกุ รม

1 สมรรถนะดิจิทลั Digital Competency 1. บทนำ โลกปัจจุบันเป็นโลกดิจิทัลที่ผู้เรียนทุกคนจำเป็นต้องมีสมรรถนะ ดิจิทัล (Digital competency) เพื่อใช้ในการเรียนรู้ การพัฒนาตนเอง และการประกอบอาชีพในอนาคต ผู้สอนพัฒนาสมรรถนะดิจิทัลของ ผู้เรยี นผา่ นการจดั การเรยี นรู้บรู ณาการสมรรถนะดิจทิ ัลอย่างตอ่ เน่อื ง 2. กรอบสมรรถนะดจิ ทิ ลั กรอบสมรรถนะดิจิทลั มหี ลายหน่วยงานพัฒนาขน้ึ โดยสำนกั งาน คณะกรรมการดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ได้กำหนดกรอบ สมรรถนะดิจิทัลของประเทศไทยไว้ 4 ด้าน ดังนี้ (สำนักงาน คณะกรรมการดจิ ทิ ัลเพ่อื เศรษฐกิจและสงั คมแห่งชาติ. 2562) ด้านการรู้ดิจิทัล (Digital Literacy) หมายถึง การมีสมรรถนะ ในการเข้าถึง ค้นหาคัดกรอง วิเคราะห์ สังเคราะห์ จัดการ ประยุกต์ใช้ สื่อสาร สร้าง แบ่งปัน การติดตามข้อมูลสารสนเทศและเนื้อหา (Content Media) ได้อย่างเหมาะสม ไม่ละเมิดสิทธิผู้อื่น มีความ รับผิดชอบ ปลอดภยั มมี ารยาท ไม่ละเมดิ กฎหมาย

2 ด้านการใช้ดิจิทัล (Digital Skill/ICT Skill) หมายถึง การมี สมรรถนะในการใช้เครื่องมือและเทคโนโลยีต่างๆ ด้านดิจิทัลได้อย่างมี ประสิทธิภาพ หลากหลาย และสามารถประยุกต์ใช้ในงานได้มากข้ึน ได้แก่ การประกอบอาชีพ การศึกษาและเรียนรู้เพื่อพัฒนาตนเอง การดำเนนิ ชวี ิตประจำวนั เปน็ ตน้ ด้านการแก้ปัญหาด้วยเครื่องมือดิจิทัล (Problem Solving with Digital Tools) หมายถึง การมีสมรรถนะในการระบุความ ต้องการและทรัพยากรได้ ตัดสินใจใช้เครื่องมือดิจิทัลท่ีเหมาะสม ได้อย่างชาญฉลาดตามวัตถุประสงค์และความต้องการได้ แก้ปัญหา อย่างเชื่อมโยงกันด้วยเครื่องมือดิจิทัลได้ ใช้เทคโนโลยีอย่างสร้างสรรค์ สามารถแก้ปัญหาเชิงเทคนิค และสามารถปรับปรุงพัฒนาสมรรถนะ ตนเองใหเ้ ทา่ ทนั โลกได้ ด้านการปรับตัวการเปลี่ยนแปลงดิจิทัล (Adaptive Digital Transform) หมายถึง การมีสมรรถนะในการยืดหยุ่นและปรับตัว ต่อโลกที่มีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วและกระแสความเปลี่ยนแปลง ต่างๆ เช่น การเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยี กระแสโลกาภิวัตน์ เป็นตน้ ทำงานร่วมกับผู้อื่นที่มีสังคมและวัฒนธรรมที่หลากหลาย ริเริ่ม และเรียนรู้ด้วยตนเอง

3 3. การจดั การเรยี นรู้เพอ่ื พฒั นาสมรรถนะดิจทิ ลั การจัดการเรียนรูเ้ พือ่ พัฒนาสมรรถนะดิจิทัลของผู้เรียนสามารถ ทำได้หลายวิธีการ การบูรณาการเนื้อหาสาระกับกิจกรรมการเรียนรู้ ทางดิจิทัล (Digital learning activities) เป็นวิธีการที่ง่ายและ สามารถนำไปใช้ไดใ้ นการจดั การเรียนรู้สำหรับผู้เรียนกลุม่ ต่างๆ ผู้สอนเปิดโอกาสให้ผู้เรียนได้ปฏิบัติกิจกรรมการเรียนรู้ ทางดิจิทัล เพื่อให้เกิดการเรียนรู้ในความคิดรวบยอดหลักไปพร้อมๆ กับสมรรถนะดจิ ทิ ัลดา้ นต่างๆ ดงั ตัวอยา่ งกิจกรรมการเรียนรู้ต่อไปนี้ ตัวอย่างกิจกรรมการเรยี นรู้ด้านการรู้ดจิ ิทัล - ตดิ ตามข่าวสารบนโลกออนไลน์ - สืบคน้ ข้อมลู ท่เี ชื่อถอื ได้จากแหลง่ ออนไลน์ - ตรวจสอบความถูกต้องของขอ้ มูลออนไลน์ - แลกเปลย่ี นความคิดเหน็ ผ่านอุปกรณด์ จิ ิทัล - วเิ คราะหค์ วามเชอ่ื ถือไดข้ องขอ้ มลู ออนไลน์ - แสดงความรบั ผดิ ชอบในการใชอ้ ุปกรณ์ดิจทิ ัล - สรปุ สาระสำคัญของข้อมลู ออนไลน์ท่ีสบื คน้ มา - นำข้อมลู ออนไลน์ไปประยกุ ตใ์ ช้อยา่ งเหมาะสม - แชรข์ ้อมลู ท่ีถูกต้องและเปน็ ประโยชน์แก่บุคคลอืน่

4 ตวั อยา่ งกจิ กรรมการเรียนรู้ดา้ นการใชด้ ิจิทัล - ใช้ Application สรา้ งสรรคผ์ ลงาน - ใช้ Application ในการเรียนรดู้ ้วยตนเอง - ใช้ Application ในการสือ่ สารกบั บุคคลอื่น - ใช้ Software computer สร้างสรรคผ์ ลงาน - ใชอ้ ปุ กรณด์ ิจทิ ัลสนบั สนุนการทำงานใหส้ ำเรจ็ - ใช้ Social media เพื่อการแลกเปลย่ี นเรยี นรู้ - ใชอ้ ปุ กรณด์ ิจทิ ลั แลกเปลยี่ นความรู้กบั บคุ คลอื่น - ใช้ Application ประชุมงานกลุ่มแบบออนไลน์ - ใช้ Application สรา้ งคลปิ วดี โิ อสน้ั นำเสนอผลงาน ตัวอยา่ งกิจกรรมการเรยี นรู้ดา้ นการแก้ปญั หาดว้ ยเครอ่ื งมอื ดจิ ิทลั - แก้ปญั หาโดยใช้เครื่องมอื ดิจิทลั - ใช้เครอื่ งมือดจิ ทิ ลั ช่วยวิเคราะหป์ ญั หา - ใชเ้ คร่ืองมอื ดจิ ิทลั ปอ้ งกนั การเกิดปญั หา - ใช้เครอื่ งมอื ดิจิทลั ชว่ ยการวางแผนแก้ปญั หา - ระบุความตอ้ งการขอ้ มูลทตี่ ้องใช้ในการแกป้ ญั หา - ใชเ้ ครือ่ งมือดจิ ิทลั ช่วยการประเมินผลการแก้ปญั หา - ระบุ Application ท่ีสามารถชว่ ยแกป้ ัญหาใหส้ ำเร็จ - ใชเ้ ทคโนโลยีดทิ ิจลั สร้างสรรคน์ วตั กรรมเพือ่ การแกป้ ญั หา เครื่องมือดิจิทัล มีความหมายครอบคลุมถึงโปรแกรมหรือ Application ทสี่ ามารถใชง้ านได้ดว้ ยการเช่ือมต่อ Internet (กอบสุข คงมนสั . 2561)

5 ตวั อย่างกิจกรรมการเรียนรู้ดา้ นการปรับตวั ตอ่ การเปลี่ยนแปลงดจิ ิทลั - ริเรมิ่ สิง่ ใหม่ๆ ทีแ่ ตกต่างจากเดิม - ใช้ข้อมูลอา้ งองิ จากแหล่ง Original - สร้างสรรค์นวตั กรรมทเี่ ป็นประโยชน์ - แสวงหาความรู้ใหม่และเรยี นรู้ดว้ ยตนเอง - ปรับเปล่ยี นวิธีการทำงานใหเ้ หมาะสมกับสถานการณ์ - ทำงานรว่ มกบั บุคคลอื่นที่มีความแตกตา่ งทางวฒั นธรรม ตัวอย่างกิจกรรมการเรียนรู้ที่ยกตัวอย่างมาข้างต้น ผู้สอน สามารถนำไปปรับใช้ให้เหมาะสมกับบริบทการจัดการเรียนรู้ และยัง สามารถออกแบบกิจกรรมการเรียนรู้อื่นๆ ได้อย่างกว้างขวาง บนพื้นฐานของหลักการว่า กิจกรรมการเรียนรู้เหล่านั้นเป็นกิจกรรม ท่ีสามารถพฒั นาสมรรถนะดจิ ทิ ัลของผเู้ รียนได้ ความสนใจ ความคดิ รวบยอดหลัก ของผเู้ รียน (Main concept) กกจิ กิจกิจกทรกทรรารทมรงามรดงกามดกงิจาดกิจารทิ ริจทิาเัลรเริทัลรยีเัลียรนยีนรนรู้ ู้รู้ การประเมนิ เพื่อพัฒนา สมรรถนะดจิ ิทลั ภาพประกอบ 1 แนวคิดการจัดการเรียนรู้เพ่อื พฒั นาสมรรถนะดจิ ิทัล

6 4. การประเมนิ เพือ่ พัฒนาสมรรถนะดจิ ทิ ลั การประเมินเพื่อพัฒนาสมรรถนะดิจิทัลของผู้เรียน เป็นการ ประเมินที่ดำเนินการไปพร้อมกับการจัดการเรียนรู้ โดยการสังเกต พฤติกรรมของผู้เรียนที่สะท้อนถึงการมีสมรรถนะดิจิทัลด้านต่างๆ นอกจากนี้ยังสามารถประเมินจากการตรวจสอบผลงานของผู้เรียน พร้อมทั้งการให้ข้อมูลย้อนกลับแก่ผู้เรียนที่ทำให้ผู้เรียนเกิดความ ตระหนักถึงความสำคัญของสมรรถนะดิจิทัลและแนวทางการพัฒนา สมรรถนะดิจิทลั ของตนเอง การสังเกตพฤติกรรม การประเมนิ การตรวจสอบผลงาน ใหข้ ้อมูลยอ้ นกลับ เพ่ือพฒั นา - จุดเดน่ สมรรถนะดจิ ทิ ัล - จดุ ท่คี วรพัฒนา - แนวทางการพัฒนา วธิ กี ารอนื่ ทเ่ี หมาะสม ภาพประกอบ 2 แนวคดิ การประเมนิ เพอ่ื พัฒนาสมรรถนะดิจิทัล

7 5. บทสรปุ สมรรถนะดิจิทัลของผู้เรียนเป็นอีกสมรรถนะหนึ่งที่ท้าทาย ความสามารถและความเป็นมืออาชีพในการจัดการเรียนรู้ของผู้สอน ในการที่จะบูรณาการทั้งความคิดรวบยอดหลัก (Main concept) และ กิจกรรมการเรียนรู้ที่เสริมสร้างสมรรถนะดิจิทัลอย่างลงตัว จนทำให้ ผู้เรียนมีสมรรถนะดิจิทัลติดตัวไปใช้ในการเรียนรู้ การประกอบอาชีพ และการดำรงชีวิตในโลกดจิ ทิ ลั

8 บรรณานุกรม กอบสุข คงมนัส. (2561). เครื่องมือดิจิทัลเพื่อการเรียนรู: วิถีแหงการ ศึกษายุคดิจิทัล. วารสารศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร, 2 0 ( 4 ) , 2 9 - 2 9 0 . ส ื บ ค ้ น จ า ก https://so0 6 . tci- thaijo.org/index.php/edujournal_nu/article/view/1 2 2 0 56/107771 สำนักงานคณะกรรมการดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมแห่งช าติ . (2562). 25 Elements Digital Competency. Retrieved from https://www.dlbaseline.org/digital-competency Lisajwood, Arbo, Spain. (2016). Developing digital competence. Retrieved from https://acenglishteacherblog.wordpress.com/2016/10/ 19/developing-digital-competence/

สมรรถนะดจิ ิทลั ของผู้เรยี นเปน็ อกี สมรรถนะหนงึ่ ทท่ี ้าทายความสามารถและความเป็นมืออาชีพในการจดั การเรียนรู้ ในการที่จะบูรณาการทง้ั ความคดิ รวบยอดหลัก (Main concept) และกิจกรรมการเรียนรูท้ ีเ่ สริมสรา้ งสมรรถนะดิจทิ ัลอย่างลงตัว