20191129-BCG_Final1

กระแสความสนใจในภาวะโลกร้อนที่เกิดจากก๊าซเรือนกระจก ส่งผลให้หลายประเทศทั่วโลกนาประเด็นด้าน ส่ิงแวดล้อมมาเป็นมาตรการการนาเข้าสินค้า โดยเฉพาะอย่างยิ่งประเทศในสหภาพยุโรปซ่ึงบังคับใช้กฎระเบียบด้าน สิ่งแวดล้อมอย่างเข้มข้น ซ่ึงมาตรการด้านส่ิงแวดล้อมเหล่านี้ส่งผลกระทบต่อผู้ประกอบการส่งออกสินค้าไทย และ ผปู้ ระกอบการส่วนใหญต่ า่ งเหน็ พอ้ งว่าเป็นอปุ สรรคทีส่ าคัญต่อการคา้ และการสง่ ออกของประเทศ ไทยส่งออกสินค้าไปยุโรปมีมูลค่ากว่า 680,000 ล้านบาท หรือร้อยละ 10 ของมูลค่าตลาดส่งออกทั้งหมด หาก ผู้ประกอบการไทยไมส่ ามารถเตรียมความพรอ้ มไดท้ นั ก็จะเสย่ี งต่อการสูญเสียตลาดสินค้าสง่ ออกใหก้ ับประเทศคู่แข่งท่ีปรับตวั ไดเ้ รว็ กว่า นอกจากน้ี ตลาดสนิ คา้ ทเี่ ปน็ มติ รตอ่ สิ่งแวดลอ้ ม ซึ่งเปน็ ตลาดใหมท่ มี่ ีลักษณะเฉพาะ (Niche Market) และมีมูลค่า ตลาดโลกกว่า 10 ล้านลา้ นบาท อกี ทัง้ มีแนวโน้มทจี่ ะเตบิ โตสูงทว่ั โลกไม่เฉพาะในสหภาพยุโรป เชน่ ตลาดสินคา้ ทีเ่ ป็นมิตรต่อ ส่ิงแวดล้อมในสหรัฐอเมริกามีแนวโน้มขยายตัว เน่ืองจากได้รับแรงผลักดันจากกลุ่มบริษัทค้าปลีกรายใหญ่ เช่น The Sustainability Consortium (TSC) ของ Walmart และพันธมิตร ที่ให้ผผู้ ลิตที่ในห่วงโซ่อุปทาน (Supply Chain) ต้องแสดง ข้อมูลดา้ นส่งิ แวดลอ้ ม หรอื มาตรการอาคารทเี่ ป็นมติ รต่อส่งิ แวดล้อม (Leadership in Energy and Environmental Design: LEEDS) ส่วนประเทศญี่ปุ่นมีแนวโน้มนาเอาแนวคิดการเกษตรและการผลิตอาหารที่ยั่งยืน (Sustainability Assessment of Food and Agriculture : SAFA) ท่ีพัฒนาโดยองคก์ ารอาหารโลก (Food and Agriculture Organization of the UN: FAO) มาใชก้ บั สินคา้ เกษตร เปน็ ต้น ฉลากสิ่งแวดล้อมมีความจาเป็นอย่างมากสาหรับการแข่งขันในตลาดสินค้าท่ีเป็นมิตรต่อส่ิงแวดล้อม โดยเป็น เคร่ืองมือที่สาคัญต่อการส่ือสารกับผู้บริโภคและเป็นเคร่ืองหมายกากับว่าผลิตภัณฑ์หรือบริการน้ันมีการใช้ทรัพยากรหรือมี ผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมน้อยกว่าผลิตภัณฑ์อื่นในท้องตลาดท่ีไม่มีฉลาก ซ่ึงกระบวนการที่ใช้ในการพิจาณาผลิตภัณฑ์และการ บริการที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมตามมาตรฐานฉลากส่ิงแวดล้อม คือ “การประเมินวัฏจักรชีวิต” (Life Cycle Assessment: LCA) ซ่ึง ได้รับการยอมรับจากทั่วโลกว่าเป็นเครื่องมือทางวิทยาศาสตร์ที่ดีและครอบคลุมที่สุด ในการประเมินและวิเคราะห์ผลกระทบ สงิ่ แวดล้อมของผลิตภัณฑ์หรือบริการ ตั้งแตข่ ั้นตอน การได้มาซ่ึงวัตถุดิบ การขนส่ง การผลิต การใช้งาน จนกระท่ังถึงการกาจัดซาก ซึ่งจาเป็นต้องใช้ฐานข้อมูลตลอดวัฎจักรชีวิตของวัสดุพื้นฐานและพลังงาน (Life Cycle Inventory Database: LCI)) ซึ่งสามารถ ชี้ให้เห็นถึงระดับความเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม รวมท้ังระดับการปล่อยก๊าซเรือนกระจกของผลิตภัณฑ์หรือบริการ ตลอดจนแสดงให้ เห็นวา่ ควรปรบั ปรงุ ในข้ันตอนใด เพื่อลดผลกระทบส่ิงแวดลอ้ ม ที่ผ่านมาประเทศไทยมีการดาเนินการด้านการประเมณิ วัฏจักรชีวติ ทอ่ี ยูใ่ นระดับแนวหน้าของเอเชีย อย่างไรกต็ าม ยังคง มชี ่องวา่ งการพฒั นาที่สาคญั ดงั นี้  ขาดหน่วยงานรบั ผิดชอบหลักในการเกบ็ ฐานข้อมลู ของประเทศและให้บรกิ ารแกเ่ อกชนได้อยา่ งทวั่ ถงึ  ขาดงบประมาณท่ีจะปรับปรุงระบบจัดการและดูแลรักษาฐานขอ้ มูลวัฎจกั รชีวิตผลติ ภณั ฑ์ของประเทศให้ได้ มาตรฐานสากลและทันสมัย  ยงั ไมม่ ซี อฟตแ์ วร์ประเมนิ วัฎจกั รชีวิตผลติ ภัณฑอ์ ย่างงา่ ยสาหรับ SMEs  ขาดแคลนผเู้ ชยี่ วชาญ/นักวจิ ัยการประเมินวัฎจักรชวี ิตผลติ ภณั ฑ์ของประเทศ  ไม่มแี พลตฟอร์มการบรู ณาการเครือขา่ ยความร่วมมือพัฒนาคลงั ข้อมูลวัฎจกั รชวี ิตผลิตภัณฑ์ของประเทศ 51

ประเทศไทยควรมุ่งสู่การแข่งขันด้วยกลุ่มสินค้าท่ีเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ซึ่งต้องแข่งขันกันด้วยการวิจัยพัฒนา เทคโนโลยเี พอื่ สร้างมลู คา่ เพิ่มใหก้ ับผลิตภัณฑ์ มากกว่าการแขง่ ขันเพ่อื ลดตน้ ทุนราคา ดังน้ัน หากประเทศไทยสามารถเตรียม โครงสร้างพื้นฐานที่จาเป็นและเตรียมความพร้อมได้ก่อนคู่แข่ง การบังคับใช้มาตรการด้านส่ิงแวดล้อมดังกล่าวก็จะกลายเป็น โอกาสสาหรบั ผู้ส่งออกสนิ คา้ ไทย สรา้ งระบบการประเมินและรบั รองผลติ ภณั ฑท์ ี่เป็นมติ รกบั ส่ิงแวดลอ้ ม ที่มอี งค์ประกอบ ดังนี้  จัดทาคลังข้อมูลวัฏจักรชีวิตของวัสดุพ้ืนฐานและพลังงาน รวมทั้งประเมินการปล่อยก๊าซเรือนกระจกของ ประเทศ  วิจัยและพฒั นาตวั ชี้วัดและออกแบบผลิตภัณฑท์ เ่ี ป็นมิตรตอ่ สิ่งแวดลอ้ ม  ตรวจสอบและรับรองข้อมลู เพอื่ ออกฉลากสาหรบั ผลติ ภัณฑท์ ่ีเป็นมิตรต่อส่งิ แวดลอ้ มให้กบั เอกชน หน่วยงานที่ ออกฉลากหรือมาตรฐาน เช่น สถาบันส่ิงแวดล้อมไทย องค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจก (องค์การ มหาชน) สถาบนั รับรองมาตรฐานไอเอสโอ สานักงานมาตรฐานผลิตภณั ฑอ์ ตุ สาหกรรม เปน็ ตน้  ให้บริการข้อมูลและสารสนเทศสนับสนุนการจัดทาตัวช้ีวัดประเภทต่างๆ กับหน่วยงานภาครัฐ เช่น ตัวชี้วัด ผลิตภัณฑ์มวลรวมสีเขียว (Green GDP) ของกระทรวงอุตสาหกรรมและสานักงานคณะกรรมการพัฒนาการ เศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ตัวชี้วัดการผลิตและการบริโภคอย่างยั่งยืนของสานักงานนโยบายและแผน ทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่งิ แวดล้อม เปน็ ตน้  อบรมบุคลากรและสร้างเครือข่ายความร่วมมอื วจิ ัยและพัฒนาทั้งในประเทศและต่างประเทศ เชน่ Thai LCA Network, Thai Green Design Network, มหาวทิ ยาลยั , สถาบนั ตา่ งๆคณะกรรมการเพอื่ การพฒั นาที่ย่งั ยนื , JEMAI, EU-JRC, Korea-KEITI, UNEP-SETAC, Asia Carbon Footprint Network, LCA AgriFood Asia Network ภาพที่ 6.3 โมเดลการบรหิ ารจัดการนวตั กรรม (การบริหารจดั การเพอ่ื ให้ได้โครงสร้างพ้ืนฐานด้านการประเมิณวัฏจักรชีวิตของ ประเทศญี่ปุน่ ) ที่มา : กรณศี กึ ษาการดาเนินงานดา้ นการประเมนิ วัฏจักรชวี ติ ของประเทศญี่ปนุ่ สวทน.,2559 52

 สรา้ งระบบการประเมนิ ฟุตพรินตส์ ง่ิ แวดล้อมของผลติ ภัณฑ์  สร้างระบบทวนสอบขอ้ มลู รับรองข้อมลู และมาตรฐานฟตุ พรินต์ส่งิ แวดลอ้ มของผลิตภณั ฑ์ทไี่ ดม้ าตรฐานสากล  สร้างระบบติดตามประเมินผลการพฒั นาประเทศอย่างย่งั ยืน  จัดใหม้ แี หลง่ บม่ เพาะธรุ กจิ (incubator & accelerator) นวตั กรรมสีเขยี วและเทคโนโลยีการเปลย่ี นแปลง สภาพภมู อิ ากาศ ภาพที่ 6.4 ขอ้ เสนอยุทธศาสตรฟ์ ุตพรนิ ตส์ ่งิ แวดล้อมของประเทศไทยเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยนื ทมี่ า : สวทน., 2559 53

ตาราง 6.2 ตวั อยา่ งแนวทางการพัฒนาการออกแบบผลติ ภณั ฑท์ ีเ่ ป็นมิตรกบั สง่ิ แวดล้อม ศักยภาพที่จาเป็น กล่มุ เป้าหมาย แนวทางการพัฒนา ช่องว่างการพัฒนา ขอ้ เสนอแนะนโยบาย  การประเมนิ วัฏ  ผปู้ ระกอบการ  กลไกการสรา้ ง  ขาดหน่วยงานและ  สร้างระบบการ จักรชีวติ สง่ ออกสนิ คา้ ไป ฐานขอ้ มูลการ งบประมาณในการ ประเมนิ ฟตุ พรนิ ต์ ยโุ รป ประเมินวฏั จักร ดาเนินงานท่ี สงิ่ แวดลอ้ มของ ชวี ติ ในผลติ ภัณฑ์ ต่อเน่ือง ผลติ ภณั ฑ์ของ  SME ท่ีต้องการ สาคัญ ประเทศ ผลติ สนิ ค้าทเี่ ป็น  ขาดระบบการ มติ รกับส่ิงแวดล้อม  ระบบการประเมนิ ประเมนิ และ  สร้างระบบทวน และรับรอง ฐานขอ้ มูลที่ สอบข้อมูล รบั รอง ผลิตภณั ฑ์ท่เี ปน็ เพียงพอกบั ความ ขอ้ มลู และ มิตรกบั สิ่งแวดลอ้ ม ตอ้ งการของ มาตรฐานฟตุ พ อตุ สาหกรรม รนิ ต์สง่ิ แวดลอ้ ม โดยเฉพาะ SME ของผลติ ภณั ฑ์ทไ่ี ด้ มาตรฐานสากล  สรา้ งระบบตดิ ตาม ประเมินผลการ พัฒนาประเทศ อยา่ งย่งั ยืน 54

#BCGinAction 55