สูจิบัตรโครงการอาศรมศึกษา ครั้งที่ ๒

“ผู$ที่เป*นศิลป/นจะเป*นแขนงใดก็ตาม เป*นผู$ที่ศึกษาจิตใจและร@างกายของ มนุษยD และแสดงออกเพื่อให$ผู$อื่นได$เห็น เพราะว@าคนทุกคนอาจจะไม@มีความชำนาญ ความสามารถที่จะศึกษาและแสดงออกมา ทั้งทุกคนอาจจะไม@มีความสามารถที่จะสังเกต สิ่งที่มีอยู@ในจิตใจของตน ฉะนั้นศิลป/นมีหน$าที่ที่จะดูว@ามีความรู$สึกอะไรที่จะเป*นประโยชนD ต@อผู$อื่นและแสดงออกมาในทางของตน ประโยชนDที่จะได$ทางตรงและเป*นที่ทราบกันทั่วไป สำหรับศิลป/น คือ ทำให$ผู$อื่นมีความบันเทิงมีความสุขในการได$เห็น ได$ดู ได$ฟVง ศิลปะ ที่แสดงเป*นประโยชนDอย@างอื่น คือชี้ให$เห็นว@าสิ่งใดมีอยู@ในหัวใจของคน และเมื่อเห็นแล$ว ผูท$ ี่เหน็ ผท$ู เี่ รียกวา@ ผู$ชม ผู$ฟงV กอ็ าจจะนำไปใชเ$ ป*นประโยชนไD ด$มาก” พระราชดำรสั พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธเิ บศร มหาภูมพิ ลอดุลยเดชมหาราช รัชกาลท่ี ๙ พระราชทานแกคA ณะกรรมการตดั สินภาพยนตรไE ทยยอดเยีย่ มประจำปH ๒๕๑๘ ณ ศาลาดสุ ิดาลยั เมอ่ื วันท่ี ๑๐ สงิ หาคม ๒๕๑๙

สั่งสม สืบสาน สรา, งสรรค. พระพฆิ เนศนำใจจดุ ประกายศิลปน3 ถน่ิ แคว(นแดนสถาน ทพิ ย0วมิ านองค0พิฆเนศ ลกู หลานจากทุกถน่ิ เขต ขอน(อมเกศฝากเปAนศษิ ยย0 า จะต้งั ใจ ใฝดG ี สามัคคี กนั ทกุ ท่วั หนา( มีน้ำใจใสเยน็ ศรัทธา นอ( มบชู าคุณครูอาจารย0 อา( องค0พระพฆิ เนศน้ี ศนู ยร0 วมฤดีเปนA ศรสี งQา โปรดประทานแผพQ ระเมตตา ประสทิ ธ์วิ ชิ าสร(างงานสานใจ ศิษยข0 อบชู าเหลQาคณาอาจารย0 ผ(ปู ระทานวทิ ยาและกําลังใจ สมานไมตรี น(องพรี่ Qวมใจ มอบจิตถวาย หลอมเทยี นแหงQ ใจ เปนA เทยี นชัยนำผองเรา กอQ เกยี รติก(องไกลศิลปกรรม ณ มหาสารคาม

สารจากคณบดีคณะศลิ ปกรรมศาสตร2 และวัฒนธรรมศาสตร2 โครงการอาศรมศึกษาทางศิลปะการแสดง ครั้งที่ ๒ ของนิสิตปริญญาโท เป?นกิจกรรมที่ สำคัญอยCางหนึ่งในการเรียนการสอนของหลักสูตรศิลปกรรมศาสตรมหาบัณฑิต สาขาศิลปะการแสดง คณะศิลปกรรมศาสตรJและวัฒนธรรมศาสตรJ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ที่สะทNอนถึงพัฒนาการและ ศักยภาพของนิสิตในการแสวงหาความรูN การฝSกฝน ตลอดจนการไดNรับการถCายทอดชั้นเชิงทางดNาน ศิลปะการแสดงจากศิลปVนแหCงชาติ ปรมาจารยJ ผูNเชี่ยวชาญ แบบราชสำนักและพื้นเมือง ซึ่งองคJ ความรูNที่ไดNมานั้นไดNสรNางคุณูปการตCอวงการศิลปะการแสดงในภาคตะวันออกเฉียงเหนืออยCางมี นัยสำคัญ นอกจากนั้นการนำความรูNมาขยายตCอยอดโดยผCานกระบวนการวิจัย ยังเป?นการยกระดับ ความรNูทางศลิ ปะการแสดงอกี ดNวย ในนามของคณะศิลปกรรมศาสตรJและวัฒนธรรมศาสตรJ ผมมีความชื่นชมยินดีและ ภาคภูมิใจในศักยภาพของนิสิตปริญญาโท สาขาศิลปะการแสดง รุCนที่ ๒ จึงขออำนวยพรใหNนิสิต ทุกคนประสบความสำเร็จเติบโต และสงาC งามในความเป?นมหาบณั ฑิตศลิ ปะการแสดงตอC ไป ศาสตราจารย2 ดร.ศภุ ชยั สิงห2ยะบศุ ย2 คณบดีคณะศลิ ปกรรมศาสตรDและวฒั นธรรมศาสตรD ๑

สารจากประธานหลักสูตร การเรียนรูNจากตNนแบบ (Archetype) เป?นการเรียนรูNอยCางหนึ่งที่บูรณาการทักษะ วิชาการ ทักษะวิชาชีพและทักษะชีวิตเขNาดNวยกันอยCางสมดุล การปฏิบัติการทางดNานนาฏกรรม เมื่อปฏิบัติซ้ำจะเกิดทักษะ เมื่อปฏิบัติซ้ำแลNวซ้ำอีก จะเกิดความชำนาญและเมื่อปฏิบัติซ้ำแลNวซ้ำอีก ดNวยความผสมผสานของความคุNนชินในการบังคับรCางกาย จิตใจ สีหนNา แววตา ทCาที ในการแสดง จงึ เกิดเป?นเอตทัคคะ ขอใหนN ิสิตประสบความสำเร็จในโครงการอาศรมศกึ ษา ในทกุ มิตคิ รับ ผูCชDวยศาสตราจารย2 ดร. พรี ะ พันลูกทาC ว ประธานหลกั สูตรศิลปกรรมศาสตรมหาบัณฑติ สาขาศลิ ปะการแสดง ๒

สารจากอาจารยป2 ระจำหลักสูตร โครงการอาศรมศึกษา เป?นโครงการที่เติมเต็มและพัฒนาผูNเรียนทางดNานศิลปะการแสดง ใหNไดNฝSกฝนตัวเองในชั้นเชิงอยูCเสมอ นอกจากการศึกษาคNนควNาหาความรูNในเชิงวิชาการและการวิจัย การเรียนรูNการฝSกฝนทางดNานศิลปะยังไมCมีวันสิ้นสุด ยิ่งการแสวงหาความรูNจากปรมาจารยJ บรมครู หรือศิลปVนดNวยแลNว ยิ่งถือวCาเป?นการพัฒนาตCอยอดวิชาการแสดงขั้นสูงซึ่งเป?นมรดกภูมิปhญญาอัน ลำ้ คCาของชาติ ขอสCงกำลังใจและความปรารถนาดีมายังนิสิตปริญญาโท สาขาศิลปะการแสดง รุCนที่ ๒ ทกุ คนขอจงประสบความสำเรจ็ ในการเป?นตัวแทนนำเสนอ กลวิธกี ารแสดงของครูอยาC งสงCางาม รองศาสตราจารย2 ดร.อรุ ารมย2 จันทมาลา อาจารยDหลักสตู รศลิ ปกรรมศาสตรมหาบณั ฑติ สาขาศลิ ปะการแสดง ๓

สารจากอาจารย2ประจำวิชา อาศรมศกึ ษา เปน? อีกวชิ าหนึ่งท่ีถูกบรรจุไวNในหลกั สูตรบณั ฑิตศกึ ษา สาขาศิลปะการแสดง คณะศิลปกรรมศาสตรJและวัฒนธรรมศาสตรJ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม โดยมีวัตถุประสงคJมุCงเนNน ใหNนิสิตไดNศึกษาและถอดความรูN ความจัดเจน และเม็ดพรายของปรมาจารยJทางดNานศิลปะการแสดง เพื่อนำมาขยายผลและตCอยอดผCานกระบวนการวิจัยและนำเสนอสูCสาธารณชนอยCางมีระบบตามจารีต และแบบแผน ซึ่งเม็ดพรายของปรมาจารยJถือเป?นสุดยอดของกระบวนการแสดงที่ไมCไดNถูกบันทึกหรือ อธิบายไวNเป?นองคJความรูNในเชิงวิชาการและบางชุดการแสดงยังไมCไดNถูกสCงตCอหรือถCายโอนใหNกับคน รุCนหลังมากนัก อาศรมศึกษาจึงถือวCาเป?นการรวบรวมสรรพวิชาจากปรมาจารยJที่มีคุณอเนกอนันตJตCอ วงการศิลปะการแสดง ขอบคุณนิสิตปริญญาโท สาขาศิลปะการแสดง รุCนที่ ๒ ที่เป?นหนNาที่ ๒ ของประวัติศาสตรJ โครงการอาศรมศึกษา ครั้งที่ ๒ ขอจงภาคภูมิใจในโอกาสและความเป?นศิษยJ ที่ไดNรับเมตตาคุณจาก ปรมาจารยJในการถCายทอดเม็ดพราย ขอจงงดงามในชั้นเชิงการแสดงที่ไดNรับมาจากครู ขอจงกตัญiู ตอC บรู พาจารยแJ ละบรู พวชิ าแหงC ตน รองศาสตราจารย2 ดร.ปทI มาวดี ชาญสุวรรณ อาจารยDประจำวิชาอาศรมศึกษา หลกั สูตรศิลปกรรมศาสตรมหาบัณฑิต สาขาศิลปะการแสดง ๔

สารจากประธานโครงการ โครงการอาศรมศึกษา ครั้งที่ ๒ นี้ เป?นกระบวนการที่สำคัญอยCางยิ่ง ที่ไดNรับการ ถCายทอดจากศิลปVนแหCงชาติ ปรมาจารยJดNานนาฏยศิลปjในศาสตรJตCาง ๆ เพื่อพัฒนาสCงเสริมทักษะใน การปฏิบัติอยCางเป?นระบบ และมีกลวิธีเฉพาะตน ที่แสดงออกผCานการรำเดี่ยว รำคูC รำอาวุธ การฟmอน และเป?นการทบทวนฝSกฝนทักษะการแสดงในรูปแบบนาฏยศิลปjตCาง ๆ โดยนิสิตตNองเรียนรNู กระบวนการถCายทอดทั้งทฤษฎีและปฏิบัติ เพื่อใหNสอดคลNองกับเปmาหมายสูงสุดของการเรียน หลักสูตรศิลปกรรมศาสตรมหาบัณฑิต สาขาศิลปะการแสดง ของคณะศิลปกรรมศาสตรJและ วัฒนธรรมศาสตรJ อีกทั้งยังเป?นการสืบสาน อนุรักษJนาฏยศิลปjมิใหNสูญหายและสามารถแสดงตCอ สารณชน ไดNยCางงดงามตามแบบแผนตลอดจนจารีตในการแสดงนาฏยศิลปjใหNคงอยูCตามนโยบายของ คณะศิลปกรรมศาสตรJและวัฒนธรรมศาสตรJ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม นิสิตปริญญาโท รุCนที่ ๒ หลักสูตรศิลปกรรมศาสตรมหาบัณฑิต สาขาศิลปะการแสดง คณะศิลปกรรมศาสตรJและวัฒนธรรมศาสตรJ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ขอกราบขอบพระคุณทCาน ประธาน คณาจารยJประจำหลักสูตร และผูNสนับสนุนในการดำเนินโครงการในครั้งนี้ ที่กรุณาผลักดัน และผลิตบัณฑิตใหNเป?นผูNมีความรูNความสามรถ จนนำไปสูCปรัชญาของมหาวิทยาลัย “ผูNมีปhญญา พงึ เป?นอยเCู พอ่ื มหาชน” นายสธุ ิวฒั น2 แจมD ใส ประธานโครงการ ๕

กำหนดการโครงการอาศรมศกึ ษา ครั้งท่ี ๒ วันอาทติ ยE ที่ ๒ พฤษภาคม ๒๕๖๔ ณ โรงละครกนั ทราเธียรEเตอรE คณะศลิ ปกรรมศาสตรEและวฒั นธรรมศาสตรE มหาวิทยาลัยมหาสารคาม (เขตพื้นท่ขี ามเรียง) เวลา ๑๓.๐๐ – ๑๔.๐๐ น. ลงทะเบยี นเขNารCวมโครงการ ๑๔.๐๐ – ๑๔.๓๐ น. ศาสตราจารยJ ดร.ศภุ ชยั สงิ หยJ ะบุศยJ ๑๔.๓๐ – ๑๗.๐๐ น. คณบดีคณะศิลปกรรมศาสตรJและวฒั นธรรมศาสตรJ ประธานในพิธกี ลาC วเปดV งาน ๑๗.๐๐ – ๑๘.๐๐ น. นำเสนอโครงการอาศรมศึกษา ๑๘.๐๐ น. การแสดงชุดที่ ๑ ฉุยฉายอังกาศตะไล การแสดงชดุ ที่ ๒ ฉุยฉายนางมณี การแสดงชดุ ท่ี ๓ ฉยุ ฉายโกมนิ ทรJ การแสดงชดุ ท่ี ๔ พลายชมุ พลแตCงตวั การแสดงชุดที่ ๕ เรอื มอัปสราบรุ รี มั ยJ การแสดงชดุ ที่ ๖ วาดฟอm นลำเพลนิ (อาจารยชJ ุมเดช เดชภมิ ล) รบั ฟhงคำแนะนำจากอาจารยJประจำวิชา ปดV โครงการ หมายเหตุ กำหนดการอาจมีการเปลยี่ นแปลงตามความเหมาะสม ๖



การแสดงชดุ ที่ ๑ ฉุยฉายอังกาศตะไล ❖ แสดงโดย นายจักรพงศE เจรญิ กจิ พานชิ ❖ ผCูถาD ยทอดทาD รำ อาจารยเE กริกชัย ใหญยA ิ่ง ตำแหนงC นาฏศิลปVนอาวโุ ส (โขนยกั ษJ) สำนกั การสังคีต กรมศลิ ปากร กระทรวงวฒั นธรรม ❖ ประวตั ิความเปนT มา การรำฉุยฉายอากาศตะไลนี้ ปรากฏในการแสดงโขนชุด หนุมานรบอากาศตะไล ตัดตอน มาจากการแสดงโขนในเรื่องรามเกียรติ์ ชุดหนุมานสืบมรรคา โดยไดNมีเรื่องราวคือหนุมานไปสืบ เสNนทางที่จะไปเมืองลงกา และถวายแหวนกับผNาแกCนางสีดาที่ถูกทศกัณฐJลักพาตัวไปในระหวCางที่ เหาะไปทางอากาศก็พบกับอากาศตะไลกำลังคุมกองลาดตระเวนผCานมา จึงเกิดการรบกันเกิดขึ้น อาจารยJเกริกชัย ใหญCยิ่ง นาฏศิลปVนสำนักการสังคีต กรมศิลปากร เป?นผูNแสดงการรำ ฉุยฉายนางอากาศตะไลเป?นคนแรก ในเดือนกรกฎาคม พุทธศักราช ๒๕๕๒ จากการประดิษฐJทCารำ ของอาจารยJจตุพร รัตนวราหะ ผูNเชี่ยวชาญนาฏศิลปjไทย (โขนยักษJ) ศิลปVนแหCงชาติ สาขา ศิลปะการแสดง (นาฏศิลปj-โขน) ปพุทธศักราช ๒๕๕๒ โดยมีอาจารยJสมรัตนJ ทองแทN เป?น ผNูประพนั ธJบทรNอง ๘

บทรอC งและทำนองเพลง - ปพ^] าทยDทาํ เพลงเสมอมาร - - ร$องฉุยฉาย (พวง) - ฉุยฉายเอย นางเสื้อเมอื งยกั ษJ ส่พี กั ตรJแปดกร ถอื ตรคี ทา คNอน งาN วหอกศร พระขรรคจJ ักร สวมมงกฎุ โจงกระเบน ออกลาดตระเวน มิผCอนมิพกั - ป]^พาทยรD ับ – อากาศตะไลเอย โฉมนางทรามวัย ละเมยี ดละมยั เย้ืองยกั เป?นปศาจ ผพูN ิทกั ษJ อาณาจักร เขตสงวน หNาวหาญ ชํานาญศกึ เฮมิ อีก กระบดิ กระบวน - ป]พาทยรD บั – - รอ$ งแม@ศรี – แมศC รีเอย แมCศรยี ยี วน ถึงมดมาไตC หรอื ไรมากวน ขน้ึ ทําปÇวน แมจC ะตี หวงั ลอบเขาN ประชิด หวงั มาคดิ รอนราวี จะไลCตามบด ตามขยี้ ใหNปนÇ ปÉ วอดวายเอย - ป]^พาทยDรับ – ลาดตระเวนเอย ลาดตระเวนเฉดิ ฉาย ปอm งภยัน อันตราย มกิ ล้ำกราย ลงกา ใครหลงเหาะผาC น จะสงั หารชีวา พลางสําแดงฤทธา อสรุ าเส้ือเมอื งเอย - ป]พาทยDรบั – - ป]พ^ าทยDทําเพลงรวั สามลา - ๙

❖ คุณคาD ของการแสดง รำฉุยฉายอากาศตะไลเป?นการรำชุดฉุยฉาย และการฝSกเฉพาะบทบาทของนางอากาศ ตะไลที่มีการตีบทดNวยจริต และกิริยาของนางยักษJ โดยมีทCาพื้นฐานของยักษJผูNชายเป?นหลัก แลNวเพิ่ม จริตของนางยักษJอีกสCวนหนึ่ง โดยทCาทางจริตของนางยักษJ กระบวนทCารําของนางอากาศตะไล ประกอบดNวย กระบวนทCารําตรวจพล และกระบวนการรบ ซึ่งเป?นรูปแบบที่งดงามตามจารีต กรมศิลปากร การใชNหอกตามแบบแผนของครูทองเริ่ม มงคลนัฐ และครูหยัด ชNางทอง สCวนทCาตรวจ พลดNวยกระบองจะยึดตามแบบแผนของครูราฆพ โพธิเวช ซึ่งเป?นกระบวนทCารําที่ประดิษฐJขึ้นใหมC เมื่อป พ.ศ. ๒๕๔๓ การแสดงชุดนี้จึงเป?นการรำที่มีทั้งความงดงามในกระบวนการรำ และ กระบวนการใชอN าวุธ ❖ การถDายทอดกระบวนทาD รำ อาจารยJจตุพร รัตนวราหะ เป?นผูNประดิษฐJทCารำ และไดNถCายทอดใหNกับอาจารยJเกริกชัย ใหญCยิ่ง นาฏศิลปVน (โขนยักษJ) สำนักการสังคีต กรมศิลปากร ผูNแสดงการรำฉุยฉายนางอากาศตะไล เปน? คนแรกในเดอื นกรกฎาคม พุทธศักราช ๒๕๕๒ ❖ กลวธิ ใี นการแสดง การแสดงรำฉุยฉายนางอากาศตะไล เป?นการแสดงที่ตNองแสดงใหNเห็นถึงฝมือใน กระบวนการรำตีบทที่งดงาม และการใชNอาวุธประกอบการแสดงที่คลCองแคลCวและแข็งแรงดNวย ตัวละครนางอากาศตะไลตัวนี้ไมCใชCยักษJใหญCและไมCใชCยักษJผูNชาย แตCเป?นนางยักษJที่มีความกลNาหาญ แข็งแรงโดยตNองเอาลักษณะทCาทางของการรําที่มีความผสมผสานของตัวโขนยักษJกับลีลาทCาทางของ ตัวนาง และการใชสN รีระ ตงั้ แตกC ารใชNศีรษะ ใบหนาN คอ ไหลC แขน มือ ลาํ ตัว เอว ขา และการ ใชNเทาN ๑๐

❖ เมด็ พรายทีไ่ ดCรบั จากอาจารย2ผูถC Dายทอด เม็ดพรายเฉพาะตัว อันเป?นเอกลักษณJที่ไดNรับ จากอาจารยJเกริกชัย ใหญCยิ่ง คือ กระบวนทCารำของการใชN อาวุธงNาว ที่มีความซับซNอน ผสมการใชNลีลาของตัวยักษJ ในรูปแบบความอCอนชNอยของตัวนาง ที่มีความงดงาม แยบยลในการเคลื่อนไหวจากทCาหนึ่งไปยังอีกทCาหนึ่ง อาทิเชCน การกระทายไหลC การกระทบเขCา การเอียงตัว การหมุนขNอมือ ที่สามารถประครองอาวุธไดNอยCางชำนาญ คลCองแคลCวการรำดNวยทCาทางแข็งแรงของตัวยักษJแตCแฝงไป ดNวยความออC นชอN นนุCมนวลของตัวนาง ๑๑



การแสดงชุดท่ี ๒ ฉุยฉายนางมณี ❖ แสดงโดย นางสาวกานทEธดิ า พ่ึงโพธ์ิ ❖ ผCูถDายทอดทาD รำ อาจารยบE นุ นาค ทรรทรานนทE ตำแหนCงสูงสดุ นักวชิ าการละคร และดนตรี 9 ชช สถาบันนาฏดุริยางคศลิ ปj ❖ ประวัติความเปTนมา การแสดงฉุยฉายนางมณีนี้ ปรากฏในการแสดงละครนอก เรื่องแกNวหนNามNา ตอน เสี่ยงวCาวถึงพบรัก ซึ่งกรมศิลปากรปรับปรุงบทขึ้นใหมC จากบทพระนิพนธJของพระเจNาบรมวงศJเธอ ชั้น ๒ กรมหลวงภูวเนตรนรินทรฤทธิ์ และจัดแสดงเป?นครั้งแรก ณ สังคีตศาลา ในบริเวณ พิพิธภัณฑสถานแหCงชาติ เมื่อป พ.ศ. ๒๕๐๕ โดยไดNมี เรื่องราวคือ พระปVÜนทอง ทรงวCาวดNวยความ สำราญพระทัย วCาวขาดลอยไปตกอยูCที่กระทCอมของนางแกNวหนNามNา พระปVÜนทองตามไปขอคืน นางแกNวหนNามNาขอใหNพระปVÜนทองรับนางเป?นชายา และพานางมาอยูCในวังดNวย เวลาผCานไปนางแกNว หนNามNาใหNตายายไปทวงสัญญาที่ในวัง พระปVÜนทองจึงจำใจรับนางแกNวหนNามาเขNามาอยูCในวัง ตCอมาพระปVÜนทองตNองเดินทางไปอภิเษกสมรสกับนางทัศมาลีที่เมืองโรมวิถี เมื่อพระปVÜนทองเสด็จ ออกจากเมืองแลNว นางแกNวหนNามNาก็ลอบติดตามไปเมืองโรมวิถี โดยถอดรูปมNาออกกลายเป?นหญิง สาวสวยงามชื่อ นางมณี ดักรออยูCที่กระทCอมชายปÇาตามเสNนทางที่พระปVÜนทองเสด็จ พระปVÜนทอง พบนางมณี และไดนN างเป?นชายา ๑๓

บทร้องและทาํ นองเพลง - ป^]พาทยDทำเพลงรวั - - รอ$ งฉยุ ฉาย - ฉยุ ฉายเอย รูปมาN กลับหายกลายเปน? นางมณี อรชรออN นแอนN งามแมNนกนิ รี ตามพรพระมนุ ี ดงั เชนC เยาวนิตยJ ทวC งทาพาไปชCางไวNจรติ ใครไดNใกลชN ิด ตNองตดิ ใจเอย - รอ$ งแม@ศรี – แมศC รเี อย แมCศรีพโนมัย นCุงผาN ผนื ใหมC หCมสไบสีตอง แตCงองคJนงลกั ษณJ ผดั พักตรJผุดผอC ง เขาN เฝาm พระปนVÜ ทอง ท่ใี นบุรเี อย - ปพ]^ าทยDทําเพลงเร็ว-ลา - ๑๔

❖ คุณคาD ของการแสดง การแสดงชุดฉุยฉายนางมณี เป?นการแสดงกระบวนทCารำที่เป?นการรำอวดความงาม ของตัวนางมณี จะมีลีลาทCารำที่แตกตCางไปจากฉุยฉายชุดอื่น ๆ ทCารำที่นอกเหนือจากการรำ อวดโฉม และการแสดงความพึงใจที่สามารถแปลงกายใหNออกมาอยCางสวยงาม แลNวยังมีการคิด ประดิษฐJทCาทางการเลียนแบบกริยาของมNา เขNามาผสมผสานกับการแสดง โดยการตีบทในทCา ของนาฏศลิ ปไj ทยอยาC งสวยงาม ❖ การถDายทอดกระบวนทDารำ อาจารยJบุนนาค ทรรทรานนทJ เป?นผูNประดิษฐJทCารำ และไดNถCายทอดใหNกับอาจารยJ คมสันฐJ หัวเมืองลาด นาฏศิลปVนอาวุโส สำนักการสังคีต กรมศิลปากร และเป?นผูNแสดงรำฉุยฉาย นางมณีเป?นคนแรก และนักศึกษาสถาบันบัณฑิตพัฒนศิลปj คณะศิลปนาฏดุริยางคJ สถาบันบัณฑิต พฒั นศลิ ปj จดั ทำบทโดย อาจารยพJ ฒั นี พรอN มสมบัติ บรรจุเพลงโดย อาจารยยJ งยศ วรรณมาศ ❖ กลวธิ ใี นการแสดง กลวิธีในการแสดงกระบวนทCารำชุดฉุยฉายนางมณี กระบวนทCารำชุดนี้เป?นการรำอวด ฝมือ ตNองมีพื้นฐานการรำนาฏศิลปjไทย และตNองจำทCาไดNแมCน เพลงแรก จะเริ่มดNวยเพลงรัวแลNวรำ กระบวนทCารำดNวยเพลงตCอไป คือ เพลงรNองฉุยฉาย เพลงรNองแมCศรี เพลงเร็ว และเพลงลา ดNวยลักษณะเฉพาะของตัวละครผูNรำตNองมีจังหวะเขCา จังหวะตัวที่แข็งแรง เพื่อชCวยเนNนการใชNจังหวะ ตCาง ๆ ใหNเขNากับชCวงทำนองรวมถึงการแสดงอารมณJทางสีหนNา ทCาทาง รวมไปถึงลีลาในการรำ เพ่ือใหผN ูศN ึกษาปฏิบัตติ ามอยาC งถูกตอN ง ๑๕

❖ เมด็ พรายท่ีไดรC บั จากอาจารย2ผถูC าD ยทอด เม็ดพรายที่ไดNจากการถCายทอดในการรำของ อาจารยJบุนนาค ทรรทรานนทJ คือ มีเทคนิคในการใชNหนNา หรือการลอยหนNาเพื่อเพิ่มจริตในตัวละครเนื่องจากนางมณี เป?นนางแปลงจากตัวนางแกNวหนNามNา ที่มีหนNาตาโฉมงาม นอกจากนั้นลักษณะการใชNจังหวะหCมเขCา การยืด-ยุบ จังหวะตNองกระฉับ อีกทั้งยังใชNการลักคอเพื่อเพิ่มใหN ตวั ละครนCาดูยิ่งข้ึน ๑๖



การแสดงชดุ ท่ี ๓ ฉยุ ฉายโกมินทรI ❖ แสดงโดย นายวสันตE ไตรรตั นรE ังษี ❖ ผCูถDายทอดทDารำ อาจารยพE งษEศักดิ์ บุญล_น ตำแหนCงนาฏศิลปVนอาวุโส (โขนพระ) สำนักการสงั คตี กรมศิลปากร กระทรวงวฒั นธรรม ❖ ประวตั คิ วามเปนT มา การแสดงฉุยฉายโกมินทรJไดNรับแนวคิดมาจากละครนอก เรื่องโกมินทรJ ตอนโกมินทรJ คะนอง โกมินทรJเป?นโอรสของกษัตริยJโกสุธรรม แหCงเมืองโกศินคร พระเชษฐา คนโตชื่อโกเมฆ คนรองชอ่ื โกมน โกมินทรJเป?นกุมารที่ฟmาสCงลงมาเพื่อปราบอธรรม จึงมีฤทธิ์มากสามารถปราบกะโตหน นาคราชไดNอีกดNวย ทั้งยังมีของวิเศษติดกายมาแตCเกิด คือผNาเมาลีสีแดงและกำไลหยก จึงมีคุณวิเศษ ไมเC หมือนใคร ๑๘

บทรCองและทำนองเพลง - ป^พ] าทยทD ำเพลงรวั - - รอ$ งฉุยฉาย - กุมาราเอย ฟาm สงC ลงมา เป?นบตุ ราโกสุธรรม นCารกั นCาชม ท้งั คมขำ ฤทธล์ิ ้ำกำลัง แตยC งั เลก็ กำไลหยกกรขวา ทั้งผNาแพรแดง เหาะเหนิ เพมิ่ แหง แกรCงเกนิ เด็ก - รบั - โกมนิ ทรJเอย ยินชื่อคราใด ใหไN หวหวาด กะโตหนนาคา มาทำอำนาจ ยงั เข็ดขยาด ไมกC ลNาตCอกร เชือดเน้ือเถอื หนงั เพอื่ ยงั คณุ ธรรม ใหNโลกสุขลำ้ สโมสร - รบั - - รอ$ งแมศ@ รี – ศษิ ยJสุเมธเอย ศษิ ยJสเุ มธáษี ผิดพNองนNองพ่ี โกเมศโกมล มิเคยกลวั ใคร หนNาไหนสักหน ยอมแตCหนาN มล ธนูทองนอN งเอย -รบั - กตญั iูเอย กตัญiูแผนC ดนิ ศกึ ทั่วธรณินทรJ หาไดNพรั่นหวนั่ กลัว ถึงเด็กเล็กอยCู เจNารNดู ชี ัว่ สมนามสมตวั โกมนิ ทรJเจNาเอย - ปพ]^ าทยD ทำเพลงเร็วกุมารคะนอง - ๑๙

❖ คุณคDาของการแสดง การแสดงฉุยฉายโกมินทรJเป?นการรำฉุยฉายประเภทหนึ่งที่มีบทรNองตามบุคลิกลักษณะ เดCนของตัวละคร ถCายทอดความรูNสึกออกมาในรูปแบบทCารำใหNเขNากับบทรNองและทำนองเพลง ที่ ประพันธุJขึ้นเฉพาะชุดนั้น ๆ การแสดงตัวละครโกมินทรJในตอนนี้ ไดNแสดงออกถึงตัวละครเด็ก ที่มีอายุเพียง ๗ ขวบ มีความรCาเริงของตัวละคร ความคึกคะนองในฤทธิ์เดชและความกลNาหาญ ทเี่ ปน? เอกลักษณJเฉพาะในการแสดงฉยุ ฉายโกมนิ ทรJ ❖ การถDายทอดกระบวนทาD รำ อาจารยJพัชรา บัวทอง นาฏศิลปVนอาวุโส สำนักการสังคีต กรมศิลปากร เป?นผNู ประดิษฐJทCารำ และไดNถCายทอดใหNกับอาจารยJพงษJศักดิ์ บุญลNน นาฏศิลปVนอาวุโส สำนักการสังคีต กรมศิลปากร เป?นคนแรกในการแสดงงานศรีสุขนาฏกรรม ในวันที่ ๒๙ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๗ ณ โรงละครแหCงชาติ ❖ กลวิธีในการแสดง กลวิธีในการแสดงฉุยฉายโกมินทรJ ลักษณะทCาทางการรำจะมีความคลCองแคลCววCองไว เป?นอยCางมาก กระบวนทCารำมีความกระฉับกระเฉง เนNนความสนุกสนาน นอกจากนี้ยังมีลักษณะ การรำของตัวละครโกมินทรJจะตNองมีทCาทางการรCายรำที่รวดเร็ว วCองไวเหมือนเด็กที่มีความซุกซน ตลอดเวลาและวางมาดทาC ทางเป?นเด็กที่ไมCกลวั ใคร ๒๐

❖ เมด็ พรายท่ีไดCรับจากอาจารย2ผถCู Dายทอด เม็ดพรายท่ไี ดNรับจากการถCายทอดในการ รำฉุยฉายโกมนิ ทรJ ของอาจารยJพงษศJ กั ด์ิ บุญลนN คอื เทคนคิ ในการแสดงอารมณทJ างสีหนNาและการตไี หลCเพอ่ื แสดงความ เกCงกลNาของตัวละคร เทคนิคในการฉายเทาN การใชจN ังหวะ เทNาทใี่ หNเกิดความคลอC งแคลวC วCองไวกระฉับกระเฉงมีความ แขง็ แรงและสนุกสนาน การแสดงกริ ิยาทะเลนN นCารกั นาC เอน็ ดู ของเดก็ ผNูชายทมี่ ีอายุ ๗ ขวบ ไดอN ยCางสมจริง ตลอดจนใชN พลังกลNามเน้อื ในการเคล่ือนไหวอยาC งแขง็ แรง ๒๑



การแสดงชุดท่ี ๔ พลายชมุ พลแตงK ตวั ❖ แสดงโดย นายสรุ ศกั ดิ์ ฮยุ ประโคน ❖ ผูCถDายทอดทาD รำ อาจารยEพงษศE กั ด์ิ บุญลน_ ตำแหนงC นาฏศลิ ปนV อาวุโส (โขนพระ) สำนกั การสงั คตี กรมศลิ ปากร กระทรวงวฒั นธรรม ❖ ประวตั คิ วามเปTนมา รำพลายชุมพลเป?นการแสดงชุดหนึ่งซึ่งอยูCในละครเสภา เรื่อง ขุนชNางขุนแผน ตอน พระไวยแตกทัพ ซึ่งมีเนื้อเรื่องโดยยCอวCาขุนแผนไดNคบคิดกับลูกชายคือพลายชุมพล ลูกชายของ ตนอีกคนหนึ่งซึ่งเกิดจากนางแกNวกิริยาธิดาเจNาเมืองสุโขทัย ไดNนัดแนะอุบายใหNพลายชุมพลปลอม ตนเป?นมอญใหมCยกทัพหุCนพยนตJ ทำทีใหNขCาวระบือไปวCาพวกมอญใหมCยกกองทัพมาตีกรุงศรีอยุธยา แตCความจริงเป?นศึกแกNแคNนระหวCางสมาชิกในครอบครัวเดียวกันเอง หรือถNาจะกลCาวใหNตรงก็คือ ศึกแกNแคNนระหวCางพCอกับลูก (ขุนแผนกับพระไวย) การแสดงรำพลายชุมพลแตCงตัวมีความนิยมมา จดั การแสดงกันอยCางแพรCหลาย ผูปN ระดษิ ฐทJ Cารำคอื ทCานผNูหญิงแผNว สนทิ วงศเJ สนี ๒๓

บทร้องและทาํ นองเพลง - ป]พ^ าทยDทำเพลงมอญดูดาว - - ร$องเพลงมอญดูดาว - แลวN จดั แจงแตงC กายพลายชมุ พล ปลอมตนเป?นมอญใหมดC คู มสัน นงุC ผNาตาหมากรกุ ของรามญั ใสCเสอ้ื ลงยันตJยNอมวาC นยา - รับ - คอผกู ผาN ประเจยี ดของอาจารยJ โอมอาC นเสกผงผดั หนาN คาดตะกรุดโทนทองของบิดา โพกผาN สีทบั ทิมริมขลบิ ทอง - รับ - ถอื หอกสัตตะโลหะชนะชยั เหมอื นสมิงมอญใหมดC ไู ววCอง ขุนแผนข่ีสีหมอกออกลำพอง ชุมพลข้ึนกะเลยี วผยองนำโยธา ฯ -รับ- - ปพ]^ าทยD ทำเพลงมอญดูดาว และเพลงม$ายอ@ ง - ๒๔

❖ คุณคาD ของการแสดง รำพลายชุมพลเป?นการแสดงที่อยูCในละครเรื่องขุนชNางขุนแผน แตCเนื่องจากมีผูNนิยม นำมาแสดงเป?นเอกเทศและไดNรับความนิยมมาก กระบวนทCารำทะมัดทะแมงประกอบกับเพลงที่ใชN การแสดงก็สนุกสนานรวดเร็ว ผสมผสานทCารำในลักษณะตCาง ๆ เชCนกระบวนทCาตีไหลCออกเป?นการ รำท่ีเรยี กวCา โกNเกä กระบวนทาC รำหอก และกระบวนทCารำขี่มาN ❖การถาD ยทอดกระบวนทDารำ ทCานผูNหญิงแผNว สนิทวงศJเสนีเป?นผูNประดิษฐJทCารำ และไดNถCายทอดใหNกับอาจารยJพัชรา บัวทอง นาฏศิลปVนอาวุโส (ละคร-พระ) สำนักการสังคีต กรมศิลปากร ตCอมาไดNถCายทอดกระบวน ทCารำตCอใหNกับอาจารยJพงษJศักดิ์ บุญลNน ตำแหนCงนาฏศิลปVนอาวุโส (โขนพระ) สำนักการสังคีต กรมศลิ ปากร ❖กลวิธใี นการแสดง การรำ “พลายชุมพลแตCงตัว”นั้น อาจารยJอาคม สายาคม ปรมาจารยJนาฏศิลปjไทย ที่ลCวงลับไปแลNวกลCาวไวNวCา เป?นการรCายรำในแบบพันทาง ลีลาของการรำไทยนั้นมีอยูCหลายแบบหรือ ที่เรียกกันวCาหลายภาษา แตCในรูปแบบของพันทางในการรำพลายชุมพลแตCงตัวนั้น จุดสำคัญอยูCท่ี การใชNไหลC เพราะการใชNไหลCในทCาของมอญนี้จะตNอง “ตีไหลCออก” เสียเป?นสCวนมากและเป?นทCารำ ที่เรียกวCา “โกNเกä” มีการใชNวิธีการเขยCงปลายเทNาประกอบดNวยชCวยใหNดูวCาเป?นทCาทีที่กระฉับกระเฉง สCวนการยกเทNาเดินมานั้นตNองเดินสNน พรNอมทั้งมีการโยกตัวประกอบจึงจะดูเกäไกäเขNาที ฉะนั้นผูNที่รำ พลายชมุ พลจะตอN งเปน? ผูNทม่ี ลี ลี าการรำทีแ่ พรวพราว และมพี ลังการรำทฮี่ กึ เหมิ ๒๕

❖ เม็ดพรายที่ไดCรบั จากอาจารย2ผCูถาD ยทอด เม็ดพรายที่ไดNรับจากการถCายทอดในการรำ พลายชุมพลแตCงตัวของอาจารยJพงษJศักดิ์ บุญลNน ตำแหนCง นาฏศิลปVน (โขนพระ) สำนักการสังคีต กรมศิลปากร คือ การรCายรำที่แสดงออกถึงการผสมผสานระหวCางรำไทยที่มี ใชNลีลาการเก็บจังหวะนิ่งสงCางาม ซึ่งเป?นเอกลักษณJ เฉพาะตัว โดยทCาที่โดCดเดCนคือทCาออกของอาจารยJศิลปVน ผูNถCายทอด จะมีการกNาวเทNาที่อยูCดNานหลังไปดNานหนNาใหNล้ำ ตำแหนCงเดิมพรNอมกับการตีไหลCเล็กนNอยซึ่งเป?นลีลา เฉพาะตัว นอกจากนี้มีกระบวนทCารำออกมNาที่ย่ำเทNา ทั้งสองขNางไปพรNอมกันอยCางสวยงาม ตลอดจนการรำที่เป?น เอกลักษณJเฉพาะตัวที่สอดแทรกลีลาทCารำที่มีเสนCหJ และ สงาC งาม ๒๖



การแสดงชุดที่ ๕ เรือมอัปสราบรุ รี ัมยI ❖ แสดงโดย นายธัญญนนั ทE เนาวรัตนE ❖ ผูถC DายทอดทาD รำ อาจารยEนฤมล จิตตหE าญ ตำแหนCงรองคณบดี คณะครศุ าสตรJ มหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรมั ยJ ❖ ประวตั คิ วามเปTนมา เรือมอัปสราบุรีรัมยJ ไดNแรงบันดาลใจมาจากภาพจำหลักของนางอัปสร ในปราสาทหิน ยุคขอมทั้งในประเทศไทย และประเทศเพื่อนบNาน ซึ่งนางอัปสรจะมีทCาทางในการรCายรำที่ตCางกัน ผสมผสานทCารCายรำนาฏยศิลปjอินเดีย ทCารCายรำนาฏศิลปjไทย และทCารำพื้นบNานอีสานใตN โดยสอดแทรกเอกลักษณJการแตCงกาย ที่เนNนการแตCงกายดNวย ผNาซิ่นตีนแดง ซึ่งเป?นผNาพื้นเมืองของ จังหวัดบุรรี มั ยJ ตCอมาสำนักศิลปะและวัฒนธรรม รCวมกับสาขาวิชานาฏศิลปj คณะครุศาสตรJ มหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมยJ ไดNจัดโครงสรNางมาตรฐานทางวัฒนธรรม การแสดงนาฏศิลปjพื้นบNาน พัฒนาตCอยอดการแสดงใหNมีความสมบูรณJ เพื่อการเผยแพรCผลงานในจังหวัดบุรีรัมยJ โดยไดNเชิญ วิทยากร ผูNทรงคุณวุฒิ ไดNแกC อาจารยJรัจนา พวงประยงคJ ศิลปVนแหCงชาติสาขาศิลปะการ (นาฏศิลปj ไทย-ละคร) และศาสตราจารยJ ดร.ชมนาด กิจขันธJ ผูNเชี่ยวชาญทางนาฏศิลปjไทย รCวมกันวิพากษJ องคJประกอบและปรับปรุงการแสดงนาฏศิลปjพื้นบNาน ใหNมีเกิดความลงตัว อีกทั้งสาขาวิชานาฏศิลปj ยังชี้แจงใหNอาจารยJไพฑูรยJ เขNมแข็ง ผูNเชี่ยวชาญทางนาฏศิลปjไทย รับทราบเพื่อรับรองการแสดง เพิ่มเตมิ ในภายหลงั ๒๘

❖ ดนตรแี ละทำนองเพลง ใชNวงดนตรีมโหรีเขมร ซึ่งเป?นวงดนตรีพื้นบNานแถบอีสานใตN ในครั้งแรกของการประดิษฐJ การแสดง ใชNวงดนตรี “วงมโหรีปmาพลอย ปmาคำเรียบ” อยูCที่หมูCบNานสะเดา ตำบลสะเดา อำเภอพลับพลาชัย จังหวัดบุรีรัมยJ เครื่องดนตรีและการประสมวง ประกอบดNวยเครื่องดนตรี ๕ ชิ้น ไดNแกC จะเขN กระจับปÜ ซอ(กันตรึม) และปÜสไล บรรเลงเพลงทำนองอัตราจังหวะ ๒ ชั้น ทำนองเพลงเขมรโบราณ “แฮฮอมจลอ็ มเบาะ” ❖ คณุ คาD ของการแสดง การแสดง ชุด เรือมอัปสราบุรีรัมยJ เอกลักษณJในการแสดงประจำจังหวัดบุรีรัมยJ เป?นมาตรฐานทางกระบวนทCารำพื้นบNาน เป?นตNนแบบในการปฏิบัติทCารำเรือมอัปสราบุรีรัมยJ ที่ใชNประกอบการแสดงในโอกาสตCาง ๆ อีกทั้งยังเนNนการแตCงกายดNวยผNาซิ่นตีนแดง ซึ่งเป?นผNา พื้นเมืองของจังหวัดบุรีรัมยJ และใชNวงดนตรีมโหรีเขมร ในการบรรเลงทำนองเพลง ตลอดจนนำสูCการ จดอนุสทิ ธบิ ัตร และนำออกเผยแพรตC อC ไป ❖ การถาD ยทอดกระบวนทDารำ เรือมอัปสราบุรีรัมยJ สรNางสรรคJขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๕๓๕ โดยอาจารยJผกา เบญจกาญจนJ และอาจารยJสาขาวิชานาฏศิลปj วิทยาลัยครูบุรีรัมยJ เป?นผูNประดิษฐJทCารำ ไดNถCายทอดกระบวน ทCารำใหNกับอาจารยJนฤมล จิตตJหาญ อาจารยJผูNสอนวิชานาฏศิลปj ตำแหนCงรองคณบดี คณะครุศาสตรJ มหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมยJ ในครั้งนี้ผูNแสดงไดNรับการถCายทอดทCารำโดย อาจารยนJ ฤมล จติ ตหJ าญ ๒๙

❖ กลวธิ ใี นการแสดง การแสดงชุด เรือมอัปสราบุรีรัมยJ ถือวCาเป?นการแสดงประเภทระบำ ที่ใชNผูNแสดงตั้งแตC ๒ คนขึ้นไป อีกทั้งในการแสดงประกอบไปดNวยตัวเอก และตัวรอง ในการประดิษฐJการแสดงไดN ผสมผสานจินตนาการทCารCายรำ โดยใชNทCารCายรำนาฏยศิลปjอินเดีย และทCาทางนาฏศิลปjไทย ผสมผสานทCารำพื้นบNานอีสานใตN จนกลายเป?นเอกลักษณJเฉพาะตัวของจังหวัดบุรีรัมยJ ที่เนNนการ กดตัว การใชNจังหวะเขCา การยักเยื้องรCางกาย และการเอี้ยวตัว ตลอดจนการแสดงออกถึงความ สงาC งามของนางอัปสรา ๓๐

❖ เม็ดพรายทไ่ี ดCรับจากอาจารยผ2 CูถาD ยทอด เม็ดพรายที่ไดNจากการถCายทอดในกระบวนทCารำ ของอาจารยJนฤมล จิตตJหาญ คือการยCอตัว การกดเอว การสะดุNงตัว และการใชNจังหวะเขCาในรูปแบบทCารำนาฏศิลปjไทย โดยผสมผสานลีลาทCารำรูปแบบพื้นบNานอีสานใตN จนกลายเป?น เสนหC Jของการแสดง กลเม็ดอีกประการหนึ่ง คือ การใชNลีลาจังหวะ ของการกดตัวอันเป?นเอกลักษณJเฉพาะตัว รวมถึงการถCายเท นำ้ หนักของเทNา เพอ่ื ใหNเกิดลีลาทสี่ งาC งามแตมC ีความนCุมนวล ๓๒



การแสดงชดุ ท่ี ๖ วาดฟQอนลำเพลิน (อาจารยชI ุมเดช เดชภมิ ล) ❖ แสดงโดย นายสธุ ิวัฒนE แจAมใส ❖ ผูCถาD ยทอดทาD รำ อาจารยชE มุ เดช เดชภิมล ❖ ประวตั คิ วามเปTนมา หมอลำเพลิน เป?นหมอลำหมูCที่มีทำนองลำรวดเร็วคึกคักเรNาใจ เรียกวCาทำนองลำเพลิน มีการฟmอนประกอบลำ และฟmอนสลับลำ การแตCงกายมีลักษณะคลNายลิเก หมอลำเพลินมีวาดฟmอน ที่เป?นเอกลักษณJตามแบบแผนของหมอลำเพลิน แตCในการฟmอนของแตCละคณะหรือแตCละบุคคลนั้น จะมีเทคนิคลีลาที่แตกตCางกัน ผูNฟmอนจะวาดลวดลายพิเศษเฉพาะตัวซึ่งขึ้นอยูCกับปฏิภาณไหวพริบ ของผNแู สดง อาจารยJชุมเดช เดชภิมล ไดNรวบรวมกระบวนทCาฟmอนของหมอลำเพลินเมื่อป พ.ศ. ๒๕๓๑ โดยไดNรวบรวมจากที่ไดNเห็นมาและฝSกฝนจาก หมอลำสมชาย เงินลNาน พระเอกหมอลำเพลิน คณะดาวเทียมเดือน คณะตNนตระกูลแสงเพชร หมอลำชนะเลิศอันดับที่ ๑ ในการประกวด หมอลำ ณ บึงพลาญชัย จังหวัดรNอยเอ็ด คณะขวัญใจวัยรุCน บNานโคกสงCา จังหวัดรNอยเอ็ด และอาจารยJทองจันทรJ สังฆะมณี อาจารยJสอนการแสดงพื้นบNานอีสาน วิทยาลัยนาฏศิลปรNอยเอ็ด และทCวงทCาลีลาการเลCนหมากกั๊บแกåบของชาวอีสาน ซึ่งไดNรวบรวมทCาฟmอนมาปรับแตCงและ สอดแทรกเทคนิคของตวั เองเขาN ไปจนเกิดเปน? เอกลักษณเJ ฉพาะตวั ๓๔

บทรอC งและทำนองเพลง (เกริน่ ) ขึ้นโอ…C .ลCะนCา - บทรอ$ งทำนองลำเพลนิ - ละมองเหน็ จCางปาÇ งฟาm รุกขากCองลมสะหลา มหาพรมคนั เอนเอยี งออC นละนวยผูทN วยนมุC ละลมพดั ผันผะเหลยี งยซNู ูใบเจาN ก้วั กอC ง ลมพดั เชยนอN พดั เฉ่อื ยเย็นเร่อื ยดอกสงC มา ละขอโทษเดNอแมปC mาขาN เคยบันทึกกระจายเสียง ละออกสำเนียงใหNคนฟhงดอกสCงมานNอหลายครัง้ คงไดฟN hงอยCูนอN ทาC นหลายหนอยนCู NอพอC ออกอากาศอยูC ม.ก. ภาคเพลนิ เพลงหมCนู ้นั หลายเร่ืองไดสN Cงมา ละสงC ใหพN วกแมปC mา ไดNฟงh อยผูC Nทู างไกล สถานปี ระเทศไทย ผมไดลN ำขุนแผนระหวCางเดือนสามคNอย กอC นสิมาเหน็ หนNาศรทั ธากะยากอยูC คนั เหมาะหูจ่ังสไิ ดมN าลำใหNดอกเทอ่ื สอง ครัง้ นเ้ี ดอN ผมขอโทษอาN ยนNองพอC และแมผC Nมู าฟงh ละผมผูNหมอลำดงั ละยงั่ คืนกะจนแจงN ละเอาใหแN สงทองพNนสถานทองเปน? ม้อื ใหมC จ่ังสิไลพ่ีนอN ง ลุงปาm แมCนตCาวเมือ…… ละนาC (กลอนเดนิ ๑) โอยนอN นาย ฟhงเดอN ไทเN มธนี ักปราชญJ ละผูNฉลาดผูแN ตCเคาN มาฟhงเร่ืองเรอื่ งราว อยCาพึ่งฟาm ว ๆ กลับตาC วเจNาเมอื นอน ถCาเบ่ิงกลอนละฟhงเม็ดสเิ ฮ็ดสมเงินจNาง ฟhงเอาบาN งประวตั กิ ารไดNยกชื่อ ละคนไดลN อื ซCาต้ึงผูNถงึ คาC ยฝาÇ ยแดน ขงเขตแคNน ๆ หมอลำหมูCมีหลาย ละพวกคณุ ลุงสคิ ุณยายเพิน่ เบ่งิ มาหลายแลวN มีมาแลNวผNหู ลายแนวหลายอยาC ง ๆ ละตCางคนตาC งไดมN าลำใหNเพ่ินฟงh ขอใหตN ้ัง ๆ ฟงh เบง่ิ อยCาไลละ ละศิลปะของผมสิตCางเขาหรือไมC ฟงh เดอN ไทลN ะครไทยเขาวาC ละครลาวกลCาวไวNสิลำเร่ืองแขCงขัน วCาแลวN จนั้ ๆ สเิ จิดเซิ่นแขนขา ละไปคอื นางมโนราหสJ แิ กงC แขนแพนฟอm น ละเซ่นิ บนผลNู อยลิ่ว ๆ ๓๕

❖ คุณคาD ของการแสดง อาจารยJชุมเดช เดชภิมล เป?นผูNมีความรูNความสามารถในการขับรNองหมอลำไดN หลากหลายทำนอง ซึ่งมีวาดฟmอนที่มีลักษณะพิเศษเฉพาะตัวอันเกิดจากการประดิษฐJทCาฟmอนขึ้นมา และไดNรับการถCายทอดจากครูหมอลำเพลินที่มีชื่อเสียงของจังหวัดรNอยเอ็ด ปhจจุบันรูปแบบการฟmอน ของหมอลำเพลินมีความเปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัยนิยม โดยนำเอาลีลาการเตNนของวัฒนธรรม ตะวันตกเขNามาผสมผสานจนทำใหNรูปแบบทCาฟmอนขาดความเป?นพื้นบNานอีสานอยCางแทNจริง อาจารยJชุมเดช เดชภิมล มีเอกลักษณJเฉพาะตัวดNานการฟmอนและแสดงออกมาจากความรูNสึกภายใน ดNวยความเป?นธรรมชาติและมีสุนทรียะที่ไมCมีการปรุงแตCง อีกทั้งยังคงอนุรักษJดNานบทรNองและภาษา ถิ่นอีสานดั้งเดิมไดNเป?นอยCางดี ถือไดNวCาเป?นภูมิปhญญาดNานศิลปะการแสดงอีสานที่ควรคCาแกCการ อนุรักษแJ ละสืบทอดตCอไป ❖ การถาD ยทอดกระบวนทDารำ อาจารยJชุมเดช เดชภิมล ไดNถCายทอดทCาฟmอนลำเพลินใหNแกCนายสุรชัย บุญโฮม นิสิตปริญญาตรี คณะศิลปกรรมศาสตรJ ภาควิชาศิลปะการแสดง วิชาเอกนาฏยศิลปjพื้นเมืองอีสาน ในการแสดงโครงการศิลปนิพนธJทางดNานศิลปะการแสดง การสอบทักษะศิลปะการแสดงขั้นสูง ครั้งที่ ๒๐ ในวันที่ ๑๐ เดือนกุมภาพันธJ พ.ศ. ๒๕๖๓ ณ โรงละครใหญC วิทยาลัยดุริยางคศิลปj มหาวทิ ยาลยั มหาสารคาม ❖ กลวธิ ใี นการแสดง วาดฟmอนลำเพลินอาจารยJชุมเดช เดชภิมล จะมีกลวิธีในการแสดงคือ เป?นการฟmอน ประกอบการลำทำนองลำเพลิน ซึ่งการลำเพลินนอกจากจะโชวJน้ำเสียงหรือทำนองการลำแลNว จะตNองมีกระบวนทCาฟmอนที่ผูNแสดงจะตNองมีเทคนิคและลีลาในการฟmอนเฉพาะตัวประกอบการขับลำ และฟอm นประกอบจังหวะตามทวC งทำนองดนตรี ๓๖

❖ เมด็ พรายท่ีไดรC ับจากอาจารย2ผถCู าD ยทอด เม็ดพลายที่ไดNรับจากการถCายทอดวาดฟmอนลำ เพลินของอาจารยJชุมเดช เดชภิมล คือ เทคนิคการดีดเทNา กCอนการย่ำเทNาเป?นการเริ่มตNนจังหวะ การเตี้ยเนิ้ง หรือการ ใชNลำตัวโดยการนั่งทับสNนแลNวเอนหลังนอนราบไปกับพื้นใชN เทคนิคการนั่งทับสNนเทNาดNานใดดNานหนึ่งเพื่อเป?นการถCาย เทน้ำหนักตัว และการใชNศอกดNานขวารับน้ำหนักตัวกCอนที่ จะเอนตัวนอนราบไปกับพื้น การยืนเนิ้งหรือการเอนตัวไป ดNานหลัง การมNวนมือเขNาและออกสลับกันเพื่อดึงดูดความ สนใจของผูNชม การเหลื่อมแขนในการฟmอนที่วาดมือไป ดNานหนNาเพื่อไมCใหNปVดบังใบหนNา การพลิกขNอมือสลับหรือ ศพั ทJเฉพาะท่ีอาจารยชJ มุ เดช เดชภมิ ล เรียกวาC วบั แวบ นอกจากนี้การฟmอนลำเพลินของอาจารยJชุมเดช เดชภิมล จะเนNนทCาทางของการ ฟmอนเดี่ยว เพื่อโชวJลีลาความสามารถของหมอลำในการฟmอน ลักษณะการฟmอนจะวาดมือกวNางและยก มือสูง มีทั้งการฟmอนตามจังหวะของดนตรี และการฟmอนลักจังหวะของดนตรีเรียกวCาการฟmอนในชCวง จงั หวะใหญCเพื่อใหผN NูชมไดเN หน็ ความงามของทาC ฟอm น ๓๗

ขอขอบพระคุณ คณบดคี ณะศิลปกรรมศาสตร2และวฒั นธรรมศาสตร2 ศาสตราจารยJ ดร. ศุภรชัย สงิ หJยะบุศยJ ประธานหลักสตู รและอาจารยป2 ระจำหลักสตู ร ผชNู CวยศาสตราจารยJ ดร. พีระ พันลกู ทาN ว รองศาสตราจารยJ ดร.อุรารมยJ จนั ทมาลา อาจารย2ประจำรายวิชา รองศาสตราจารยJ ดร.ปทh มาวดี ชาญสุวรรณ อาจารยผ2 ูถC าD ยทอดกระบวนทาD รำ อาจารยDเกริกชัย ใหญย@ ิง่ ตำแหนCงนาฏศิลปนV อาวโุ ส (โขนยักษ)J สำนกั การสังคีต กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม ผNถู CายทอดกระบวนทCารำชุด ฉุยฉายอังกาศตะไล อาจารยDบนุ นาค ทรรทรานนทD ตำแหนงC สูงสุดนกั วิชาการละคร และดนตรี 9 ชช สถาบันนาฏดุรยิ างคศลิ ปj ผูNถCายทอดกระบวนทCารำชดุ ฉยุ ฉายนางมณี อาจารยพD งษDศักด์ิ บญุ ลน$ ตำแหนงC นาฏศลิ ปVนอาวโุ ส (โขนพระ) สำนกั การสงั คีต กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม ผNถู CายทอดกระบวนทาC รำชดุ ฉุยฉายโกมนิ ทรJ และพลายชมุ พลแตCงตวั อาจารยนD ฤมล จติ ตDหาญ ตำแหนงC รองคณบดี คณะครุศาสตรJ มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั บรุ รี ัมยJ ผูNถาC ยทอดกระบวนทาC รำชดุ เรือมอัปสราบรุ ีรมั ยJ อาจารยDชุมเดช เดชภมิ ล ผูถN าC ยทอดกระบวนทาC รำชดุ วาดฟอm นลำเพลนิ (อาจารยชJ มุ เดช เดชภมิ ล) เจ$าหนา$ ท่ฝี hายโสตและเจ$าหนา$ ทีฝ่ hายสถานที่ คณะศลิ ปกรรมศาสตรDและวฒั นธรรมศาสตรD มหาวิทยาลยั มหาสารคาม บุคคลท่มี สี ว@ นรว@ มทุกท@านและพิธีกรดำเนินรายการ นกั แสดงทกุ คน ๓๘

ปรญิ ญาโทสาขาศลิ ปะการแสดง รนุK ท่ี ๒ ๓๙