บทที่1.2 หนี้สิน

หนีส้ ินหมุนเวยี น

ประเภทของหนีส้ ินหมุนเวยี น หนีส้ ินหมุนเวียนแบ่งได้เป็ น 3 ประเภท คอื• หนีส้ นิ หมนุ เวียนท่ีกำหนดมลู คำ่ ได้แน่นอน• หนีส้ นิ หมนุ เวียนโดยประมำณ• หนีส้ นิ หมนุ เวียนท่ีอำจจะเกิดขนึ ้

การบนั ทกึ บัญชีเกยี่ วกบั หนีส้ ินหมุนเวยี นทก่ี าหนดมูลค่าได้แน่นอน หนีส้ นิ หมุนเวยี นท่กี ำหนดมูลค่ำได้แน่นอน หมำยถงึหนีส้ นิ ท่สี ำมำรถวดั มูลค่ำเป็ นตวั เงนิ ได้และทรำบวันท่ที ่จี ะต้องชำระแน่นอน น่ันคือ จะต้องมคี วำมแน่นอนเก่ยี วกับ • กำรเกดิ หนีห้ รือภำระผูกพัน • จำนวนหนีท้ ่จี ะต้องชำระ

จำแนกได้ ดงั น้ี• เงินเบิกเกินบญั ชีธนำคำร (Bank Overdrafts)• เงินกยู้ มื จำกธนำคำร(Loans from Bank)• ตวั๋ เงินจ่ำย(Notes Payable)• เจำ้ หน้ี(Account Payable)• ส่วนของหน้ีสินระยะยำวท่ีถึงกำหนดชำระภำยในหน่ึงปี (Current Maturities of Long-Term Debts• เงินปันผลคำ้ งจ่ำย(Accrued Dividends)

• เงินมดั จำและเงินประกนั (Returnable Deposits)• คำ่ ใช้จำ่ ยค้ำงจ่ำย (Accrued Expenses)• ภำษีมลู คำ่ เพมิ่ ค้ำงจ่ำย(Accrued Value Add Tex)• ภำษีเงินได้หกั ณ ที่จำ่ ย(Withholding Income Tex)• เงินสะสมพนกั งำน(Provident Fund)• ภำษีเงินได้นติ บิ คุ คลค้ำงจ่ำย(Income Tex Payable)• โบนสั พนกั งำนค้ำงจ่ำย(Employee Bonuses Payable)• รำยได้รับลว่ งหน้ำ(Unearned Revenue หรือ Prepaid Income)

การบนั ทกึ บัญชีเกย่ี วกบั หนีส้ ินหมุนเวยี นโดยประมาณ หนีส้ ินโดยประมำณ หมำยถึง หนีส้ ินที่มีควำมไม่แน่นอนเกี่ยวกับเวลำหรือจำนวนท่ีต้องจ่ำยชำระ กล่ำวคือ เป็ นหนีส้ ินท่ีต้องเกิดขึน้แน่นอน แต่ไม่อำจกำหนดมูลค่ำท่ีแน่นอนได้ ณ วนั ที่จัดทำงบกำรเงินแตจ่ ะอำศยั กำรกำหนดมลู คำ่ ขนึ ้ เช่น - กำรรับประกนั กำรซอ่ มแซมสนิ ค้ำ - กำรให้ของสมนำคณุ

การรับรู้หนีส้ ินโดยประมาณ กจิ กำรต้องรับรู้หนีส้ ินโดยประมำณในงบแสดงฐำนะกำรเงนิเม่ือเข้ำเง่อื นไขทุกเง่อื นไขทกุ ข้อต่อไปนี้• กิจกำรมีภำระผูกพันในปัจจุบันซ่งึ เกิดจำกเหตุกำรณ์ในอดีต ไมว่ ำ่ จะเป็นภำระผกู พนั ตำมกฎหมำยหรือภำระผกู พนั ตำมสญั ญำ• มีควำมเป็ นไปได้ค่อนข้ำงแน่ (Probable) ท่ีกิจกำรจะสญู เสยี ทรัพยำกรทีมปี ระโยชน์เชิงเศรษฐกิจตอ่ กิจกำรเพื่อจำ่ ยชำระภำระผกู พนั ดงั กลำ่ ว• สำมำรถประมำณมูลค่ำภำระผูกพนั ได้อย่ำงน่ำเช่อื ถอื (Reasonable Possible)

หนีส้ ินโดยประมาณ มี 3 ประเภท• หนีส้ ินค่ำสมนำคุณโดยประมำณ (Estimated Liabilities on Customer Premium Offer)• หนีส้ ินค่ำประกันคุณภำพสินค้ำโดยประมำณ (Estimated Liabilities for Guarantee and Warranty)• หนีส้ นิ ค่ำบตั รกำนัลหรือค่ำของขวัญโดยประมำณ (Liabilities on the Advance Sales of Tickets, Tokens and Certificates)

หนีส้ ินค่าสมนาคุณโดยประมาณหนีส้ นิ ค่ำสมนำคุณโดยประมำณเกิดจำกกำรส่งเสริมกำรขำย เช่น- กำรแจกแถมสินค้ำ /ของขวัญให้ลูกค้ำ- กำรนำชนิ้ ส่วนของสนิ ค้ำมำแลกของรำงวัล- กำรแจกเป็ นคปู องสะสม แสตมป์ (Trading Stamp)***แต่จำนวนท่ลี ูกค้ำจะนำคปู อง/แสตมป์ ดงั กล่ำวมำใช้สิทธิ มีจำนวน ไม่แน่นอน จงึ จำเป็ นต้องมีกำรประมำณค่ำใช้จ่ำย ท่จี ะเกิดขึน้ และถอื เป็ นหนีส้ นิ ในงวดบญั ชถี ดั ไป***

• ตวั อย่ำงท่ี 11 บริษัท ไวไว จำกดั ได้จดั ให้มีกำรสง่ เสริมกำรขำย โดยกำรสมนำคณุ ลกู ค้ำในกำรซือ้ สนิ ค้ำไวไว โดยกำรนำซองเปลำ่ บะหม่ีไวไว 100 ซอง มำแลกซือ้ ชดุ เซรำมิคได้ในรำคำชดุ ละ 20 บำท จำกประสบกำรณ์ บริษัทคำดวำ่ จะมีลกู ค้ำนำซองเปลำ่ มำแลกซือ้ สนิ ค้ำสมนำคณุ ประมำณ 60% ของบะหม่ีไวไวที่ขำยได้ โดยมีรำยกำรค้ำ ดงั นี ้2545ส.ค.1 บริษัทซือ้ สนิ ค้ำสมนำคณุ คือชดุ เซรำมิค จำนวน 2,000 ชดุ รำคำชดุ ละ 30 บำทส.ค-ธ.ค. จำหน่ำยบะหมี่ไวไวได้ 300,000 ซอง ในรำคำซองละ 3.50 บำท และลกู ค้ำได้นำซองเปลำ่ บะหม่ีไวไว จำนวน 150,000 ซอง มำแลกซือ้ สนิ ค้ำสมนำคณุ

กำรบันทกึ บญั ชี2545 เดบติ สนิ ค้ำสมนำคณุ - ชดุ เซรำมิค 60,000ส.ค.1 เครดติ เงินสด 60,000 (ซอื ้ ชดุ เซรำมคิ 2,000 ชดุ ๆ ละ 30 บำท)ส.ค– ธ.ค. เดบติ เงินสด 1,050,000 เครดติ ขำยสนิ ค้ำ 1,050,000 (จำหน่ำยบะหม่ีได้ 300,000 ซอง ๆ ละ 3.50 บำท)

2545ส.ค-ธ.ค.เดบิต เงนิ สด [(150,000÷100) × 20] 30,000 คำ่ สมนำคณุ ลกู ค้ำ (1,500 × 10) 15,000 เครดติ สนิ ค้ำสมนำคณุ -ชดุ เซรำมิค (1,500×30) 45,000 (ลกู ค้ำนำซองเปลำ่ มำแลกซอื ้ สินค้ำสมนำคณุ )ธ.ค.31 เดบติ คำ่ สมนำคณุ ลกู ค้ำ 3,000เครดติ หนีส้ นิ คำ่ สมนำคณุ ลกู ค้ำโดยประมำณ 3,000(ปรับปรุงหนีค้ ำ่ สมนำคณุ ลกู ค้ำ)

กำรคำนวณ หนีส้ ินโดยประมำณค่ำสมนำคุณลุกค้ำในวันสิน้ ปียอดขำย 300,000 ซองประมำณกำรที่ลกู ค้ำนำซองเปลำ่ มำแลกของยอดขำย 180,000 ซองลกู ค้ำนำมำแลกแล้ว 150,000 ซองประมำณกำรที่ลกู ค้ำจะนำซองเปลำ่ มำแลกอีก 30,000 ซองจำนวนหนีส้ นิ โดยประมำณคำ่ สมนำคณุ ลกู ค้ำ 30,000 100×= 10 = 3,000 บำท• หมำยเหตุ สนิ ค้ำสมนำคณุ ชดุ ละ 30 บำท แตล่ กู ค้ำจำ่ ยเงนิ เพ่ิมชดุ ละ 20 บำท ดงั นนั้ ต้นทนุ สทุ ธิ เท่ำกบั 10 บำท

สมมตุ ติ อ่ มำในเดือนมกรำคม 2546 ลกู ค้ำนำซองเปลำ่ บะหม่ีไวไวมำแลกซือ้ สนิ ค้ำสมนำคณุ อกี 20,000 ซอง และหมดเวลำในกำรแลกซือ้ สนิ ค้ำสมนำคณุบริษัทได้นำสนิ ค้ำสมนำคณุ ท่เี หลอื ออกจำหน่ำยในนรำคำชดุ ละ 5 บำท2546 4,000 2,000ม.ค.1–31 เดบิต เงินสด [(20,000 ÷ 100) × 20] หนีส้ นิ คำ่ สมนำคณุ ลกู ค้ำโดยประมำณ (200 × 10)เครดติ สนิ ค้ำสมนำคณุ - ชดุ เซรำมคิ (200 × 30) 6,000(ลกู ค้ำนำซองเปลำ่ มำแลกจำนวน 20,000 ซอง)เดบิต เงินสด (300 × 5) 1,500หนีส้ นิ คำ่ สมนำคณุ ลกู ค้ำโดยประมำณ 1,000คำ่ สมนำคณุ ลกู ค้ำ 6,500เครดิต สนิ ค้ำสมนำคณุ - ชดุ เซรำมิค (300 × 30) 9.000(นำสนิ ค้ำสมนำคณุ ท่ีเหลือออกจำหน่ำยชดุ ละ 5 บำท)

คำนวณ สนิ ค้ำสมนำคณุ 2,000 ชดุ ลกู ค้ำนำมำแลกแล้ว 1,700 ชดุ สนิ ค้ำสมนำคณุ คงเหลือ 300 ชดุ

หนีส้ ินค่าประกนั คุณภาพโดยประมาณ หนีส้ นิ คำ่ ประกนั คณุ ภำพโดยประมำณ หมำยถงึ ภำระผกู พนั ที่เกิดขนึ ้ จำกกำรที่กิจกำรได้ทำสญั ญำรับประกนั คณุ ภำพและปริมำณของสินค้ำตอ่ ผ้ซู ือ้ โดยกำรออกใบรับประกนั สนิ ค้ำให้แก่ผ้ซู ือ้ ภำระผกู พนั นีต้ ้องจำ่ ยชำระด้วยกำรให้บริกำรซอ่ มแซมหรือเปล่ยี นแปลงแทนสิง่ ที่บกพร่อง โดยท่ีลกู ค้ำไม่ต้องเสียคำ่ ใช้จำ่ ยใดๆ ทงั้ สนิ ้ กำรรับประกนั สินค้ำนีถ้ ือเป็นกำรสง่ เสริมกำรขำยกิจกำรจะต้องทำกำรประมำณจำนวนคำ่ ใช้จำ่ ยจำกกำรรับประกนั สินค้ำจงึ จะบนั ทกึ บญั ชี คำ่ ใช้จ่ำยในกำรรับประกนั คณุ ภำพสินค้ำนนั้ ผ้ขู ำยจะออกใบรับประกนั (Warranty) ซง่ึ ใบรับประกนั จดั เป็นสญั ญำของผ้ขู ำยในกำรรับรองคณุ ภำพของสินค้ำของตนตอ่ ผ้ซู ือ้ เป็นกำรสง่ เสริมกำรขำยอยำ่ งหน่ึง

กำรบนั ทกึ บญั ชีมี 2 วธิ ี คือ• บนั ทกึ ตำมเกณฑ์เงนิ สด (Cash Basis Method) จะบนั ทกึ คำ่ ใช้จ่ำยในกำรรับประกนั เมื่อได้จำ่ ยไปจริง ดงั นนั้ จงึ ไมก่ ำรบนั ทกึ หนีส้ นิ ที่เกิดจำกกำรรับประกนั นี ้ – กรณีท่ีใช้เกณฑ์เงินสดได้เน่ืองจำกโอกำสท่ีจะเกิดหนีส้ ินจำกกำรรับประกนั คณุ ภำพน้อยมำก ไมอ่ ำจประมำณหนีส้ นิ นีไ้ ด้อยำ่ งสมเหตสุ มผล• บนั ทกึ ตำมหลักเงนิ คงค้ำง (Accrual Method) วธิ ีนีจ้ ะ บนั ทกึ หนีส้ นิ จำกกำรรับประกนั ตอนในตอนขำยสนิ ค้ำ ตำมหลกั เงิน คงค้ำงนี ้ มีกำรบนั ทกึ บญั ชีได้ 2 วิธี คือ – บนั ทกึ เป็นคำ่ ใช้จำ่ ยทงั้ จำนวน – บนั ทกึ เป็นรำยได้รอกำรตดั บญั ชี

หนีส้ ินค่าบัตรโดยสาร บัตรกานัล หรือบตั รของขวญั โดยประมาณ กิจกำรประเภทขนสง่ ผ้โู ดยสำรอำจจำหนำ่ ยตว๋ั เดอื นหรือคปู องเพ่ือใช้บริกำรขนสง่ ในรำคำท่ีตำ่ กวำ่ รำคำปกติ หรือร้ำนค้ำ ภตั ตำคำรอำหำร อำจจำหน่ำยคปู อง เพื่อนำมำแลกซือ้ อำหำร หรือร้ำนค้ำปลีก โดยเฉพำะห้ำงสรรพสนิ ค้ำ อำจจำหน่ำยบตั รของขวญั เพื่อนำมำแลกซือ้ สนิ ค้ำ ซง่ึ กิจกำรจะได้รับเงนิ สดจำกกำรขำยบตั รดงั กลำ่ ว โดยสญั ญำจะให้บริกำรหรือแลกสินค้ำได้ภำยใต้เง่ือนไขท่ีกำหนดไว้ ในวนั สนิ ้ งวดบญั ชีถ้ำผ้ถู ือบตั รโดยสำร บตั รกำนลั บตั รของขวญั บำงรำยยงั ไมน่ ำบตั รมำใช้และอยรู่ ะหวำ่ งสญั ญำที่กำหนดไว้ กิจกำรจะต้องบนั ทกึรำยกำรปรับปรุงบญั ชี หรือไม่ขนึ ้ อยบู่ นั ทกึ บญั ชีในวนั ที่จำหน่ำยบตั รได้ ดงั นี ้

กรณีท่ี 1 ถ้ำวนั จำหนำ่ ยบตั รได้บนั ทกึ เป็นหนีส้ นิ ไว้ในวนั สนิ ้ งวดบญั ชีไม่ต้องบนั ทกึ รำยกำรปรับปรุงเมื่อจำหนำ่ ยบตั รโดยสำร บตั รกำนลั หรือบตั รของขวญั จะบนั ทกึ บญั ชีโดยเดบิต เงนิ สด XXXเครดติ หนีส้ นิ คำ่ บตั รโดยสำร บตั รกำนลั หรือบตั รของขวญั โดยประมำณ XXXเม่ือลกู ค้ำนำบตั รโดยสำร บตั รกำนลั หรือบตั รของขวญั มำใช้แลกสินค้ำหรือมำใช้บริกำรจะบนั ทกึ บญั ชีโดยเดบติ หนีส้ นิ คำ่ บตั รโดยสำรหรือบตั รของขวญั โดยประมำณ XXXเครดิต ขำย หรือรำยได้ที่ใช้บริกำร XXX

กรณีท่ี 2 ถ้ำวนั จำหนำ่ ยบตั รบนั ทกึ ไว้เป็นรำยได้ วนั สนิ ้ งวดจะต้องบนั ทกึรำยกำรปรับปรุงเมื่อจำหน่ำยบตั รโดยสำร บตั รกำนลั หรือบตั รของขวญั จะบนั ทกึ บญั ชีโดยเดบิต เงนิ สด XXXเครดติ ขำยหรือรำยได้ XXXในวนั สนิ ้ งวดบญั ชี กิจกำรจะต้องทำกำรปรับปรุงสำหรับบตั รท่ียงั ค้ำงอยใู่ นมือของลกู ค้ำ โดยบนั ทกึ บญั ชี ดงั นี ้เดบติ ขำยหรือรำยได้ XXXเครดิต หนีส้ นิ คำ่ บตั รโดยสำร บตั รกำนลั หรือบตั รของขวญั โดยประมำณ XXX

การบันทกึ บัญชีเกยี่ วกบั หนีส้ ินทอ่ี าจจะเกดิ ขึน้หนีส้ ินท่อี ำจจะเกดิ ขนึ้ หมำยถงึ รำยกำรข้อใดข้อหน่ึงต่อไปนี้• ภำระผกู พนั ท่ีมีอยอู่ นั เน่ืองมำจำกเหตกุ ำรณ์ในอดตี แตก่ ำรจะทรำบวำ่ ภำระ ผกู พนั ดงั กลำ่ วมีอยจู่ ริงหรือไมน่ นั้ ต้องได้รับกำรยืนยนั จำกเหตกุ ำรณ์อยำ่ ง น้อยหนง่ึ เหตกุ ำรณ์ท่ีจะเกิดขนึ ้ หรือไม่เกิดขนึ ้ ในอนำคต (เหตกุ ำรณ์ใน อนำคต) ซงึ่ เหตกุ ำรณ์ในอนำคตดงั กลำ่ ว ต้องเป็นเหตกุ ำรณ์ที่ยงั มีควำมไม่ แน่นอนในขณะนนั้ ต้องไม่อยใู่ นควำมควบคมุ ทงั้ หมดของกิจกำร• ภำระผกู พนั ในปัจจบุ นั ยงิ่ เกิดขนึ ้ จำกเหตกุ ำรณ์ในอดีต แตไ่ ม่สำมำรถรับรู้ หนีส้ ินได้ เนื่องจำกเป็นไปตำมข้อใดข้อหนงึ่ ตอ่ ไปนี ้ - ควำมนำ่ จะเป็นที่กิจกำรจะสญู เสยี ทรัพยำกรท่ีมีประโยชน์เชิงเศรษฐกิจเพ่ือ จำ่ ยชำระภำระผกู พนั นนั้ อยใู่ นระดบั ไมถ่ งึ ระดบั ควำมเป็นไปได้คอ่ นข้ำงแน่ - กิจกำรไม่สำมำรถวดั มลู คำ่ ภำระผกู พนั ได้ยำ่ งนำ่ เชื่อถือเพียงพอ

ตัวอย่ำงท่ี 13 กำรเปิ ดเผยข้อมูลเก่ียวกับหนีส้ นิ ท่อี ำจจะเกดิ ขนึ้*หมำยเหตุประกอบงบกำรเงนิกำรคำ้ ประกนั ระหวำ่ งปี 2544 บริษัทฯ ได้คำ้ ประกนั กำรก้เู งนิ ของ บริษัทแสงไทยจำกดั จำกธนำคำรกรุงไทย จำกดั สำขำบำงพลดั ซงึ่ ฐำนะทำงกำรเงนิ ของบริษัทแสงไทย จำกดั ยงั อยใู่ นเกณฑ์ดีมำก แตร่ ะหวำ่ งปี 2545 สภำพทำงกำรเงนิ ของบริษัทแสงไทย จำกดั ได้เส่อื มลง และในวนั ท่ี 31 ธนั วำคม 2545บริษัทแสงไทย จำกดั ได้ย่ืนตอ่ ศำลพทิ กั ษ์หนีจ้ ำกเจ้ำหนี ้ภำระผูกพนั บริษัทฯ กำลงั อยรู่ ะหวำ่ งถกู ฟอ้ งคำ่ เสียหำยในคดตี ว๋ั สญั ญำใช้เงินจำนวน 5,000,000 บำท เนื่องจำกคดีดงั กลำ่ วอยรู่ ะหวำ่ งดำเนินกำรในศำลชนั้ ต้น

การแสดงรายการหนีส้ ินหมุนเวยี นในงบแสดงฐานะการเงนิ ในกำรแสดงกำรหนีส้ นิ หมนุ เวียนในงบแสดงฐำนะกำรเงนิจะแสดงเป็นอนั ดบั แรกในสว่ นของหนีส้ นิ และสว่ นของเจ้ำของ โดยจะเรียงจำกเจ้ำหนีก้ ำรค้ำหรือตวั๋ จ่ำยกอ่ น แตถ่ ้ำกิจกำรมียอดเงนิ เบกิ เกินบญั ชีธนำคำร ก็ควรเรียงรำยกำรเงินเบิกเกินบญั ชีไว้ก่อนเจ้ำหนีก้ ำรค้ำและตวั๋เงินจ่ำย สว่ นรำยกำรหนีส้ นิ หมนุ เวียนอื่นๆ อำจเรียงตำมวนั ท่ีถึงกำหนดชำระ และในกรณีท่ีหนีส้ นิ หมนุ เวียนเป็นหลกั ประกนั จะต้องเปิดเผยไว้ในหมำยเหตปุ ระกอบงบกำรเงนิ หรือเปิดเผยไว้ในวงเลบ็ ตอ่ ท้ำยรำยกำร

ตวั อย่ำงท่ี 14 กำรแสดงหนีส้ ินหมุนเวียนในงบแสดงฐำนะกำรเงนิ บริษัท แสงฟ้ำจำกดั งบแสดงฐำนะกำรเงนิ (บำงส่วน) ณ วันท่ี 31 ธันวำคม 2545หนีส้ ินหมุนเวียนเงนิ เบกิ เกินบญั ชีธนำคำร 380,000ตว๋ั เงนิ จ่ำย- กำรค้ำ 150,000เจ้ำหนีก้ ำรค้ำ 180,000หนีส้ นิ ระยะยำวท่ีถึงกำหนดชำระในปีปัจจบุ นั 200,000คำ่ เช่ำค้ำงจำ่ ย 36,000เงนิ มดั จำลกู ค้ำ 10,000ภำษีเงินได้ หกั ณ ท่ีจำ่ ยเงินปันผลค้ำงจำ่ ย 9,500โบนสั พนกั งำนค้ำงจ่ำย 120,000หนีส้ นิ หมนุ เวียนอ่ืนๆ 90,000 หนีส้ นิ คำ่ สมนำคณุ ลกู ค้ำ 14,000 หนีส้ นิ ค่ำประกนั คณุ ภำพสนิ ค้ำ 16,000รวมหนีส้ นิ หมนุ เวียน 1,205,500