ระบบย่อยอาหาร-มาตา-44

การยอ่ ยอาหารของสัตว์ บางชนดิ

1. การย่อยอาหารของสตั วบ์ างชนดิ ทไ่ี มม่ กี ระดูกสนั หลงั 1.1 การย่อยอาหารของสตั ว์บางชนดิ ท่ไี มม่ ีทางเดนิ อาหาร ฟองนา้ (Sponge) เป็นสัตวใ์ นไฟลมั พอรเิ ฟอรา ไมม่ ีปากและทวารหนกั ท่ีแทจ้ ริง ทางเดนิ อาหารเป็นแบบร่างแห (Channel network) ซึง่ ไม่ใช่ทางเดนิ อาหารท่ีแทจ้ รงิ เปน็ เพียงรูเปดิ เล็กๆ ขา้ งล้าตวั เรียกวา่ ออสเทยี (Ostia) ท้าหน้าที่เปน็ ทางนา้ ไหลเขา้ สู่ลา้ ตวั ฟองน้าเป็นการนา้ อาหารเขา้ สู่ล้าตัว สว่ นรเู ปิดด้านบนล้าตวั เรยี กว่า ออสคิวลัม (Osculum) ทา้ หน้าท่ีเปน็ ทางนา้ ออก ผนังด้านในมีเซลลพ์ ิเศษ เรยี กวา่ เซลลโ์ คแอนโนไซต์ (Choanocyte) โบกพัดเซลลอ์ ยู่ตลอดเวลา ทา้ ให้เกิดการไหลเวียนของอาหาร ตวั เซลล์โคแอนโนไซต์น้าอาหารเขา้ สู่ เซลลโ์ ดยฟาโกไซโทซสี (Phagocytosis)เกิดเป็นฟดู แวควิ โอลและมีการย่อยอาหารภายในฟูดแวคิวโอลนอกจากนยี งั พบเซลล์ บรเิ วณใกลก้ บั เซลล์ โคแอโนไซต์มีลกั ษณะคลา้ ยอะมีบา เรยี กว่า อะมโี บไซต์ (Amoebocyte) สามารถน้าสารอนิ ทรยี ์ขนาดเลก็ เขา้ สู่เซลล์และยอ่ ยอาหารภายในเซลล์ แลว้ ส่งอาหารทย่ี ่อยแล้วไปยงั เซลลอ์ ืน่ ได้

1.2 การย่อยอาหารของสตั ว์บางชนดิ ทีม่ ีทางเดนิ อาหารไมส่ มบูรณ์ (Incomplete digestive tract) เปน็ ทางเดนิ อาหารท่มี ีทางเปดิ ทางเดียว คือ มีปากแต่ไมม่ ที วารหนกั ปากทา้ หนา้ ทีเ่ ป็นทางเข้าของอาหารและทางออกของกาก อาหาร ระบบทางเดนิ อาหารยงั ไม่พฒั นามากนกั ไฮดรา เป็นสัตวใ์ นไฟลมั ไนดาเรยี มีทางเดนิ อาหารเป็นแบบปากถุง (One hole sac) ไฮดราใช้อวยั วะคล้ายหนวด เรียกวา่ หนวดจับ (Tentacle) ซึ่งมีอยู่รอบปาก และใชเ้ ซลล์ทีม่ เี นมาโทซิสต์ (Nematocyst) หรอื เข็มพษิ ท่ีอยทู่ ่ปี ลายหนวดจับในการลา่ เหยือ่ ต่อจากนนั จึงส่งเหยือ่ เขา้ ปาก ทางเดินอาหารของไฮดราอยกู่ ลางลา้ ตัวเปน็ ทอ่ กลวงเรียกวา่ ชอ่ งแกสโตรวาสคิวลาร์ (Gastrovascular cavity) ซึง่ บุดว้ ยเซลล์ทรงสงู เรยี กว่า ชนั แกสโตรโดรมสิ (Gastrodermis) เป็นเย่อื ชนั ในบชุ อ่ งว่างของลา้ ตวั ซึ่งประกอบดว้ ย 1. นิวทริทพิ เซลล์ (Nutritive cell) บางเซลลม์ ีแซ่ 2 เส้น เรียกว่า แฟลเจลเลตเซลล์ (Flagellate cell) บางเซลล์คลา้ ย อะมบี า เรยี กว่าอะมบี อยด์เซลล์ (Amoebiol cell) ทา้ หนา้ ท่ยี ่ืนเท้าเทยี มออกมาล้อมจบั อาหาร สว่ นแฟลเจลเลตเซลล์ มหี นา้ ท่โี บกพัดให้เกิด การหมุนเวียนของน้าภายในช่องแกสโทรวาสควิ ลาร์ และโบกพดั ให้กากอาหารเคลอื่ นที่ออกทางปากตอ่ ไป 2. เซลล์ตอ่ มหรอื เซลล์ย่อยอาหาร (Gland cell or digestive cell) เปน็ เซลลท์ ่ีสร้างนา้ ย่อยและปลอ่ ยออกมา ซึ่งการยอ่ ย อาหารโดยเซลล์ต่อม จดั เป็นการยอ่ ยอาหารแบบนอกเซลล์ ส่วนการยอ่ ยโดยอะมบี อยดเ์ ซลลจ์ ดั เป็นการยอ่ ยอาหารแบบภายในเซลล์

หนอนตัวแบน เป็นสัตว์ทีอ่ ยู่ในไฟลัมแพลทเี ฮลมนิ ทิส (Platyhelminthes) ได้แก่ พลานาเรีย พยาธใิ บไม้ และพยาธติ วั ตืด 1. พลานาเรยี ทางเดนิ อาหารของพลานาเรยี เปน็ แบบ 3 แฉก แต่ละแฉกจะมแี ขนงของทางเดินอาหารแตกแขนงย่อยออกไปอกี เรยี กวา่ ไดเวอร์ทิควิ ลมั (Diverticulum) ปากอยู่บริเวณกลางล้าตัว ตอ่ จากปากเปน็ คอหอย (Pharynx) มีลกั ษณะคลา้ ยงวงยาวหรือโพเบอซสิ (Probosis) มกี ล้ามเนอื แข็งแรง มีหนา้ ที่จับอาหารเขา้ สูป่ าก กากอาหารท่เี หลอื จากการย่อยและดูดซึมแล้วจะถกู ขบั ออกทางช่องปาก เชน่ เดมิ การย่อยอาหารของพลานาเรยี เป็นการยอ่ ยภายนอกเซลล์ นอกจากนเี ซลลบ์ ผุ นังชอ่ งทางเดินอาหารยงั สามารถฟาโกไซโทซสิ จบั อาหารเข้ามายอ่ ยภายในเซลล์ไดด้ ว้ ย

2. พยาธิใบไม้ มีทางเดินอาหารคล้ายพลานาเรยี แตท่ างเดนิ อาหารส่วนล้าไสไ้ ม่แตกก่ิงก้านสาขา มลี ักษณะคล้ายอักษรรปู ตวั วาย (Y–shape) ทางเดินอาหารของพยาธิใบไมป้ ระกอบดว้ ยปากปุม่ ดดู (Oral sucker) ทม่ี ปี ากดูดกนิ อาหารจากโฮสต์ ตอ่ จากปากเปน็ คอหอย (Pharynx) ตอ่ จากคอหอยเปน็ หลอดอาหารสนั ๆซง่ึ จะตอ่ กับลา้ ไส้ (Intestine) 3. พยาธิตวั ตืด ไม่มรี ะบบทางเดินอาหาร เพราะอาหารท่ีได้รับเข้าสู่ร่างกายส่วนใหญ่ถูกแปรสภาพเรยี บรอ้ ยแลว้ โดยผ้ถู กู อาศยั ใช้ กระบวนการแพร่ของสารอาหารทีย่ อ่ ยแลว้ เขา้ สู่ร่างกาย

1.3 การย่อยอาหารของสัตวบ์ างชนดิ ท่มี ีทางเดินอาหารสมบรู ณ์ (Complete digestive tract) หนอนตัวกลม เป็นสัตว์ท่ีอยใู่ นไฟลมั เนมาโทดา (Nematoda) มที างเดนิ อาหารเป็นแบบชอ่ งเปดิ 2 ทาง หรอื ท่อกลวง (Two hole tube) มคี อหอยเปน็ กล้ามเนอื หนาช่วยในการดดู อาหาร มลี ้าไส้ยาวตลอดล้าตวั อาหารทีห่ นอนตวั กลมกนิ เข้าไปจะถูกย่อยและดดู ซมึ โดยล้าไส้ ไส้เดือนดิน เปน็ สตั ว์ที่อยใู่ นไฟลมั แอนนลิ ิดา มรี ะบบทางเดนิ อาหารเปน็ แบบชอ่ งเปิด 2 ทาง (Two hole tube) ทางเดินอาหารของ ไส้เดือนดินประกอบดว้ ยปาก ซง่ึ เป็นรูเปิดทางดา้ นหน้าของปลอ้ งทหี่ น่ึง ต่อจากปากก็จะเป็นชอ่ งปาก (Buccal cavity) คอหอยมีกลา้ มเนือหนา ช่วยในการฮบุ กนิ มกี ระเพาะพกั อาหารและมกี ๋นึ ชว่ ยในการบดอาหาร ล้าไส้สรา้ งนา้ ย่อยปล่อยออกมายอ่ ยอาหาร สารอาหารจะถูกดดู ซึมเขา้ สูร่ ะบบ เลอื ด เพอ่ื ลา้ เลียงไปยงั ส่วนต่าง ๆ ของร่างกายสว่ นสารที่ยอ่ ยไมไ่ ดก้ จ็ ะถกู ขบั ออกทางช่องทวารหนักทอี่ ยู่ทางสว่ นท้ายของล้าตวั เปน็ กากอาหาร

กงุ้ เป็นสัตวข์ าปล้องจัดอยู่ในไฟลัมอาร์โทโพดา ทางเดนิ อาหารเป็นแบบชอ่ งเปดิ 2 ทาง(Two hole tube) แบ่งเป็น 3 ตอน คอื 1. ทางเดนิ อาหารตอนหนา้ (Stomodaeum) ใชป้ ากซ่งึ มีรยางค์รอบปาก 3 คู่ ช่วยในการกนิ เคยี วอาหารและมีต่อมนา้ ลาย (Salivary gland) ท้าหนา้ ที่สรา้ งนา้ ยอ่ ย มีหลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ซ่ึงกระเพาะอาหารของกงุ้ ท้าหนา้ ที่ 2 อยา่ ง คือ เปน็ ทพ่ี กั และบด อาหาร 2. ทางเดนิ อาหารตอนกลาง(Mesenteron) เปน็ ส่วนที่อยู่ถัดจากกระเพาะอาหาร และมชี อ่ งรบั น้าย่อย ทางเดินอาหารสว่ นนี จึงท้าหน้าท่ีในการยอ่ ยอาหาร 3. ทางเดนิ อาหารตอนปลาย(Protodaeum) เป็นส่วนท่ีเรียกวา่ ลา้ ไส้ เปน็ ท่อเลก็ ๆ พาดไปทางด้านหลังของลา้ ตวั และไปเปดิ ออกที่ส่วนทา้ ยของสว่ นทอ้ งเรยี กวา่ ทวารหนัก

2. การย่อยอาหารของสตั ว์บางชนิดท่ีมีกระดูกสันหลัง 2.1 การย่อยอาหารของปลา ปลาเป็นสัตวม์ กี ระดูกสันหลงั จดั อยู่ในไฟลมั คอร์ดาตา(Chordata) ปลามีทังปลาปากกลมซึ่งเป็นปลาท่ี ไมม่ ีขากรรไกรขอบของปากและลนิ มฟี ันใช้ขูดเนอื และดดู กนิ เลอื ดสตั ว์อนื่ ปลาฉลามมปี ากอย่ทู างดา้ นลา่ งและมีฟนั จ้านวนมาก ฉลามมลี ้าไสส้ นั และภายในมีลินซ่ึงมลี ักษณะเหมือนบันไดเวยี น (Spiral valve) ชว่ ยในการถว่ งเวลาไม่ใหอ้ าหารเคลื่อนตัวไปเรว็ และพวกปลากระดูกแข็งมปี ากซง่ึ ภายในมฟี ันรปู กรวย มลี นิ ขนาดเลก็ ย่ืนออกมาจากปากทา้ หนา้ ท่รี ับสัมผัส พวกปลากินเนือ เช่น ปลาชอ่ น ปลาน้าดอกไม้ ปลาพวกนีจะมลี า้ ไส้สัน ส่วนปลากนิ พืช เชน่ ปลาทู ปลาสลิด จะมลี ้าไส้ยาว

2.2 การยอ่ ยอาหารของสตั ว์บางชนดิ กนิ พชื ได้แก่ ววั ควาย จะมีโครงสร้างของทางเดนิ อาหารแตกตา่ งจากคนและสัตวก์ นิ เนอื อื่นๆ อยู่ 2 ประการ คอื 1.การมีทางเดินอาหารทย่ี าวมากๆ ยาวถงึ 40 เมตร ท้าใหร้ ะยะเวลาในการยอ่ ยและการดูดซึมสารอาหารนานยงิ่ ขนึ กระเพาะ อาหารของวัวและควายแบ่งออกเปน็ 4 สว่ น มีชอื่ และลักษณะเฉพาะ 2. การมีไส้ต่งิ ใหญ่ ไส้ต่งิ ของสตั วก์ นิ พืชจะมีขนาดใหญ่ และเป็นบริเวณทม่ี ีการยอ่ ยอาหารโดยจลุ นิ ทรียด์ ว้ ย สา้ หรบั ไส้ต่ิงของ สตั ว์กินเนอื จะมขี นาดเลก็ และไมม่ ีหนา้ ทีเ่ กยี่ วกบั การยอ่ ยอาหาร