8.การทำก้อนเชื้อเห็ดนางฟ้า

คำนำ การจัดการเรียนการสอนในปจั จุบัน เป็นการจัดการเรียนการสอน ที่มุ่งให้นักเรยี นเกิดการเรียนรู้ มคี วามรู้ ความเขา้ ใจ และเกิดองค์ความรทู้ ่ีย่ังยืน ซง่ึ ต้องคำนึงถึงความแตกต่างระหว่างบุคคล มกี ารพัฒนา นักเรียนให้มีความเจริญงอกงามทั้งร่างกาย สติปัญญา อารมณ์ และสังคม โดยนำนวัตกรรม เทคโนโลยี ทางการสอนทมี่ ีศกั ยภาพ มาใช้ในการสง่ เสริมใหน้ ักเรียนเกิดการเรยี นร้ไู ดอ้ ย่างมีประสิทธภิ าพ ตามผลการ เรียนรู้ที่กำหนดไว้ ชดุ ฝึกปฏบิ ัติ ชดุ น้ีจัดทำขึ้น เพื่อเป็นส่อื การเรยี นรู้ ในกลุ่มสาระการงานอาชีพ วิชาการเพาะเห็ด ด้วยวัสดุผสม (ง30218) เรื่องการเพาะเห็ดนางฟ้า ชุดฝึกปฏิบัติชุดนี้ ใช้เป็นส่ือการเรียนรู้ด้วยตนเองเป็น รายบุคคล โดยสรุปเน้ือหา และจัดลำดับความรู้จากง่ายไปหายาก และตามข้ันตอนการปฏิบัติ เพ่ือให้ นักเรียนสามารถเรียนรู้ และฝึกปฏิบัติตามข้ันตอนด้วยตนเองจนเกิดทักษะ สามารถนำทักษะการ ปฏบิ ัติงาน ไปใชป้ ระกอบอาชพี ตอ่ ไปในอนาคตได้อย่างมปี ระสทิ ธิภาพ ดวงรัตน์ กวดกิจการ

สารบญั หนา้ 1 เร่อื ง 2 คำชแี้ จงสำหรับครูผสู้ อน 3 คำชีแ้ จงสำหรับนกั เรยี น 4 สาระสำคัญและจุดประสงค์การเรียนรู้ 7 ประเมนิ ก่อนเรียน 8 ใบความรู้ที่ 1 เรอ่ื ง ความหมายของก้อนเชื้อเพาะเหด็ นางฟ้า 10 ใบความรู้ท่ี 2 เรอ่ื ง วสั ดเุ พาะเห็ดนางฟา้ 13 ใบความรู้ท่ี 3 เรือ่ ง อาหารเสรมิ ที่ใชใ้ นการเพาะเห็ดนางฟา้ 15 ใบความรู้ท่ี 4 เรอ่ื ง อุปกรณ์การทำกอ้ นเชอื้ เพาะเหด็ นางฟ้า 17 ใบความรู้ท่ี 5 เร่ือง สตู รอาหารก้อนเช้อื เพาะเห็ดนางฟา้ 21 ใบความรู้ที่ 6 เรื่อง วิธีการทำก้อนเช้อื เพาะเห็ดนางฟา้ 22 ใบความรู้ท่ี 7 เรอ่ื ง ลักษณะกอ้ นเช้อื เพาะเหด็ นางฟา้ 24 กจิ กรรมฝึกทกั ษะปฏิบตั ิ เร่ือง การทำก้อนเชื้อเพาะเหด็ นางฟ้า 25 บันทึกผลการปฏิบัติกิจกรรม 26 ประเมนิ คณุ ภาพผลงาน 29 ประเมนิ หลังเรยี น 30 คำเฉลยและเกณฑ์การให้คะแนน เอกสารอ้างอิง

1 คำชี้แจงสำหรับครผู ู้สอน ชุดฝึกปฏิบัติ เล่มน้ี ใช้ประกอบการเรียนรู้ในรายวิชาการเพาะเห็ดด้วยวัสดุผสม เรื่องการเพาะเห็ดนางฟ้า ช้นั มธั ยมศึกษาปีที่ 5 มีขนั้ ตอนการใช้ชดุ ฝึกปฏบิ ัติดังนี้ 1. ครผู ู้สอนตรวจสอบชดุ ฝึกปฏบิ ัติ เลม่ ท่ี 8 เร่อื งการทำก้อนเชือ้ เพาะเหด็ นางฟ้า 2. ครูผู้สอนเตรยี ม วัสดุอุปกรณท์ ่ีใชร้ ่วมกัน ไดแ้ ก่ 2.1 ขเี้ ลอื่ ยไมย้ างพารา 2.2 ถงุ พลาสติกทนร้อน ขนาด 6.5X12.5 นิ้ว 2.3 คอขวด 2.4 สำลี 2.5 กระดาษหนังสือพิมพ์ 2.6 ยางรดั ของ 2.7 อาหารเสรมิ ไดแ้ ก่ รำละเอียด ปูนขาว ยิปซัม ดเี กลอื และแป้งขา้ วเหนยี ว 2.8 เครื่องช่ังขนาด 60 กโิ ลกรัม 2.9 นำ้ สะอาด 2.10 ช้อนปลูก และจอบ 2.11 บวั รดน้ำ 3. ครูผู้สอนช้ีแจงการใช้ชุดฝึกปฏิบัติ ให้นักเรียนทุกคนเข้าใจก่อนท่ีนักเรียนจะใช้ ชดุ ฝึกปฏิบัติชดุ นี้ 4. ครูผู้สอนศึกษาว่ากิจกรรมใดท่ีครูต้องเปน็ ผู้ให้คำแนะนำหรือให้คำปรกึ ษา 5. ครผู ้สู อนต้องศกึ ษาคู่มือการใช้ชุดฝกึ ปฏิบัติควบค่กู ับแผนการจัดการเรยี นรู้ทกุ คร้ัง

2 คำชแ้ี จงสำหรบั นกั เรียน ชุดฝึกปฏิบตั ิ เล่มที่ 8 เรือ่ งการทำกอ้ นเชอ้ื เพาะเห็ดนางฟา้ มี 5 ตอนดังน้ี ตอนท่ี 1 การประเมินก่อนเรียน ใชเ้ วลา 10 นาที ให้นักเรียนทำแบบประเมินก่อนเรียนด้วยตนเอง ด้วยความซ่ือสัตย์ ไม่ถามเพ่ือน และไมด่ ูคำเฉลยทา้ ยบท ถา้ นักเรยี นสงสัยใหส้ อบถามครูผสู้ อน ตอนที่ 2 ศกึ ษาการทำก้อนเชื้อเพาะเหด็ นางฟา้ (ศกึ ษาท่ีบา้ น) 1. นักเรียนแต่ละคนศึกษาชุดฝึกปฏิบัติ เรื่อง การทำก้อนเชื้อเพาะเห็ดนางฟ้า ตามลำดับขนั้ ตอนอย่างตัง้ ใจใหเ้ ขา้ ใจ 2. นักเรยี นคนไหนมีขอ้ สงสยั หรอื มีปัญหาใด ๆ ให้สอบถามครูผู้สอนไดต้ ลอดเวลา ตอนที่ 3 กิจกรรมฝึกปฏิบัตกิ ารทำก้อนเชอ้ื เพาะเห็ดนางฟา้ (ปฏิบัตกิ ิจกรรมที่โรงเรียน) 1. นักเรยี นแต่ละกลุ่มปฏิบตั กิ ารทำกอ้ นเชอ้ื เพาะเห็ดนางฟ้า ตามลำดับขัน้ ตอน 2. เมื่อปฏิบัติงานเสร็จแล้ว ให้นักเรียนเขียนชื่อ-นามสกุล ติดไว้ที่ผลงานของ นักเรียน 3. นกั เรียนบันทึกผลการปฏบิ ตั ิงานทุกคน 4. นักเรียนประเมินคุณภาพผลงานของตนเอง ให้เพื่อน 1 คนประเมิน และครู รว่ มประเมิน แลว้ สรุปหาค่าเฉลย่ี 5. นักเรียนคนใดมีขอ้ สงสยั หรือมีปัญหาใด ๆ ให้สอบถามครผู สู้ อนได้ตลอดเวลา ตอนท่ี 4 การประเมนิ หลังเรียน ใชเ้ วลา 10 นาที นกั เรยี นทำแบบประเมินหลังเรียนดว้ ยตนเอง ด้วยความซอ่ื สตั ย์ ไม่ถามเพอื่ น และ ไมด่ ูคำเฉลยทา้ ยบท ตอนท่ี 5 ตรวจคำตอบจากคำเฉลย ใช้เวลา 10 นาที เมื่อนักเรียนทำแบบประเมินหลังเรียนเสร็จแล้ว ให้นักเรียนตรวจคำตอบจาก คำเฉลย และรวมคะแนน พร้อมดูเกณฑ์การประเมิน ถ้านักเรียนไม่ผ่านเกณฑ์การประเมิน ให้นักเรยี นนำชุดฝึกปฏบิ ตั ินี้ ไปศึกษาใหมต่ ามลำดับขนั้ ตอนของการใช้ชดุ ฝกึ ปฏิบัติ และถ้า หากนักเรียนผ่านเกณฑ์การประเมิน ให้นักเรยี นศกึ ษาเรอ่ื งต่อไป

3 สาระสำคัญและจดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้ สาระสำคัญ การผลิตก้อนเช้ือเพาะเห็ดนางฟ้า เพ่ือใช้ในการเพาะเห็ดนางฟ้านน้ั จะต้องรู้ส่วนผสม วิธีการ และข้ันตอนการทำกอ้ นเชื้อเพาะเหด็ นางฟ้า จึงสามารถทำก้อนเชือ้ เพาะเหด็ นางฟา้ ได้อย่างมคี ุณภาพ จุดประสงค์การเรยี นรู้ 1. บอกความหมายของกอ้ นเชอ้ื เพาะเหด็ ได้ 2. เลือกใชว้ ัสดุเพาะเห็ดนางฟ้าไดเ้ หมาะสมกบั ท้องถนิ่ 3. เลือกใช้อาหารเสริมทำก้อนเชือ้ เพาะเห็ดนางฟา้ ไดเ้ หมาะสม 4. บอกอุปกรณ์ที่สำคัญในการทำกอ้ นเชื้อเพาะเหด็ นางฟ้าได้ 5. บอกส่วนผสมของก้อนเชื้อเพาะเห็ดนางฟา้ ได้ 6. ทำก้อนเช้อื เพาะเห็ดนางฟ้าได้ 7. เปรียบเทียบลกั ษณะกอ้ นเชือ้ เพาะเหด็ ท่ดี ีและไม่ดไี ด้

4 ประเมินก่อนเรยี น คำสง่ั ให้นักเรยี นเลือกคำตอบท่ีถูกทส่ี ุดเพียงขอ้ เดยี ว 1. วสั ดชุ นิดใดนยิ มนำมาทำก้อนเชื้อเพาะเหด็ นางฟ้ามากท่สี ุด ก. ขเ้ี ลอ่ื ย ข. ฟางสับ ค. ฟางขา้ ว ง. ซังขา้ วโพด 2. ข้อใดเปน็ อาหารเสรมิ ทนี่ ิยมใชใ้ นการทำก้อนเชือ้ เพาะเห็ดนางฟ้ามากท่สี ุด ก. ใบกระถนิ ข. รำละเอียด ค. แป้งข้าวจา้ ว ง. แป้งข้าวเหนยี ว 3. การทำก้อนเชือ้ เพาะเหด็ นางฟ้า ควรใชร้ ำละเอียดในอัตราสว่ นเท่าใดจึงเหมาะสมทสี่ ุด ก. 4 เปอร์เซ็นตข์ องน้ำหนักวสั ดุเพาะ ข. 5 เปอรเ์ ซน็ ต์ของน้ำหนกั วสั ดเุ พาะ ค. 6 เปอร์เซน็ ตข์ องนำ้ หนกั วสั ดุเพาะ ง. 7 เปอร์เซ็นต์ของนำ้ หนกั วสั ดุเพาะ 4. ก้อนเชอ้ื เพาะเห็ดนางฟา้ หากใช้รำละเอียดน้อยกว่าปริมาณท่ีเหมาะสมจะมผี ลอยา่ งไร ก. ก้านดอกยาว ข. ไดผ้ ลผลิตนอ้ ย ค. ราดำเข้าทำลายได้ง่าย ง. ก้อนเชื้อเพาะเห็ดเสยี งา่ ย 5. หากวสั ดุที่นำมาเพาะเห็ดนางฟา้ มสี ภาพเปน็ กรด ตอ้ งใสว่ ัสดุชนดิ ใด ก. ยปิ ซัม ข. ปูนขาว ค. แอมโมเนยี ง. ยปิ ซัม และแอมโมเนยี

5 6. การทำก้อนเชื้อเพาะเห็ดนางฟ้า ควรใส่ยิปซัมในปริมาณเท่าใดจงึ เหมาะสม ก. 1 เปอร์เซน็ ตข์ องขเ้ี ล่ือย ข. 2 เปอรเ์ ซ็นต์ของขีเ้ ลอื่ ย ค. 3 เปอร์เซ็นต์ของข้ีเลือ่ ย ง. 4 เปอรเ์ ซ็นต์ของขี้เลื่อย 7. ขอ้ ใด ไม่ใช่ คุณสมบตั ขิ องปนู ขาวและยิปซัม ก. เพ่ิมธาตุแคลเซยี ม ข. เพ่ิมปรมิ าณวัสดุเพาะมากขน้ึ ค. ชว่ ยในการดดู ซมึ ธาตุอาหารไดด้ ี ง. ปรบั สภาพความเปน็ กรดเปน็ ด่างของวัสดุเพาะ 8. ดีเกลือมีประโยชนอ์ ย่างไรต่อการเพาะเห็ดนางฟา้ ก. ทำใหก้ ้านดอกยาวขน้ึ ข. ทำใหห้ มวกดอกใหญข่ นึ้ ค. กระต้นุ การเจริญเติบโตของเส้นใย ง. ทำให้วัสดุเพาะย่อยสลายไดเ้ รว็ ขึ้น 9. ถา้ เราทำก้อนเช้ือเพาะเหด็ นางฟ้า โดยใช้ข้ีเลอ่ื ย 200 กิโลกรมั ต้องใช้ดเี กลอื เทา่ ใด ก. 200 กรัม ข. 400 กรัม ค. 600 กรมั ง. 800 กรัม 10. ในการทำกอ้ นเช้ือเพาะเห็ดนางฟา้ นิยมนำสำลชี นดิ หยาบมาใชป้ ระโยชน์อย่างไร ก. ใชเ้ ชด็ ทำความสะอาดมอื ข. ใช้เช็ดทำความสะอาดอปุ กรณ์ ค. เปน็ สว่ นผสมของก้อนเชื้อเพาะเหด็ ง. ใช้ปอ้ งกันจลุ นิ ทรีย์เขา้ ไปในก้อนเช้ือเพาะเห็ด อา่ นข้อความตอ่ ไปน้ี แลว้ ตอบคำถามข้อ 11 1. น่ึงฆา่ เช้ือด้วยหมอ้ นึ่งลูกทงุ่ 2. บรรจถุ งุ พลาสติกพรอ้ มใชม้ ืออัดให้แน่น 3. เตมิ อาหารเสริมลงไป 4. ผสมส่วนผสมเข้าดว้ ยกนั 5. กองขีเ้ ล่ือยบนพื้นสะอาด เก็บเศษไมอ้ อก 6. เติมนำ้ ลงไป

6 11. ขอ้ ใดเรียงลำดับขน้ั ตอนการทำก้อนเช้ือเพาะเหด็ นางฟ้าไดถ้ ูกต้อง ก. 5-4-6-3-2-1 ข. 5-6-4-3-2-1 ค. 5-4-3-6-2-1 ง. 5-3-4-6-2-1 12. การบรรจุก้อนเช้อื เพาะเหด็ นางฟา้ ท่เี หมาะสม ควรมีน้ำหนักเท่าใด ก. 1 กโิ ลกรัม ข. 1.3 กิโลกรมั ค. 1.5 กิโลกรัม ง. น้อยกวา่ 0.8 กโิ ลกรัม 13. ขอ้ ใดเป็นลกั ษณะก้อนเช้ือเพาะเห็ดท่ีดี ก. มีนำ้ ท่ีกน้ ถุงเลก็ น้อย ข. กอ้ นเช้อื เพาะเหด็ ยุบตวั งา่ ย ค. กอ้ นเชือ้ เพาะเห็ดแนน่ ไมย่ บุ ตวั ง่าย ง. มขี นาดใหญ่ น้ำหนกั มากกวา่ 1.5 กโิ ลกรมั 14. ทำไมในการทำก้อนเช้อื เพาะเหด็ นางฟ้า ต้องสวมคอขวด ก. เพ่ือสะดวกในการเขี่ยเชือ้ เห็ด ข. เพื่อความรวดเร็วในการบรรจุขี้เล่ือย ค. เพื่อถ่ายเทอากาศเข้าไปยงั วสั ดเุ พาะเห็ด ง. เพอื่ ความสวยงามในการวางก้อนเช้อื เพาะเห็ด 15. สาเหตุใดจึงไมน่ ำข้ีเลอ่ื ยเกา่ มาทำก้อนเชอ้ื เพาะเหด็ นางฟ้า ก. มีความรอ้ นสงู ข. สารอาหารน้อย ค. มีจุลนิ ทรีย์อืน่ มาก ง. มกี ๊าซแอมโมเนยี มาก

7 ใบความรู้ท่ี 1 เรือ่ ง ความหมายของกอ้ นเชื้อเพาะเห็ดนางฟ้า ความหมายของก้อนเช้ือเพาะเหด็ นางฟา้ ภาพ กอ้ นเชือ้ เพาะเห็ดนางฟา้ ก้อนเช้ือเพาะเห็ด หมายถึงการนำวัสดุ ตา่ งๆ ท่ีเห็ดสามารถเจริญเตบิ โตได้ มาปรับสภาพ ให้เหมาะสม โดยใช้วัสดุท่ีมีอยู่ในท้องถ่ิน เช่น ฟางข้าวสับ ซังข้าวโพด ข้ีเล่ือยไม้เนื้ออ่อน เป็น ต้น แต่การใช้ขี้เล่ือยค่อนข้างสะดวก ข้ีเล่ือยท่ี นยิ มใช้ ได้แก่ ขี้เลือ่ ยไมย้ างพารา เพราะเป็นวัสดุ ท่ีหาง่าย โดยเฉพาะในแถบจังหวัดพังงา ทำให้ เห็ดสามารถนำไปใช้ประโยชน์ในการเจรญิ เติบโต ได้เปน็ อยา่ งดี วสั ดุและอปุ กรณก์ ารทำก้อนเชอื้ เพาะเหด็ นางฟา้ 1. วัสดุเพาะ เป็นวัสดุหลักในการเพาะ เห็ด มีหลายชนิด ได้แก่ ฟางสับ และข้ีเล่ือย ข้ึนอยูก่ ับสภาพท้องถ่ิน 2. อาหารเสริม ได้แก่ รำละเอียด ปูนขาว ยิปซัม ดีเกลือ ข้าวโพดป่น กากเหล้า แปง้ น้ำตาล และปยุ๋ เคมี 3. อุปกรณ์การทำก้อนเชื้อเพาะเห็ด นางฟ้า ได้แก่ ถุงพลาสติกทนร้อน คอขวด พลาสติก สำลีชนิดหยาบ ฝาจุกครอบปิดปากคอ ข ว ด ย าง รั ด ข อ ง ช้ อ น ป ลู ก จ อ บ พ ล่ั ว และบวั รดน้ำ

8 ใบความรทู้ ่ี 2 เร่ือง วสั ดุเพาะเห็ดนางฟ้า วัสดเุ พาะเหด็ นางฟา้ วสั ดุที่ใช้เป็นวัสดุหลักในการเพาะเห็ดนางฟา้ มีหลายชนิด ได้แก่ ฟางสับ และข้ีเลื่อย ข้ึนอยู่ กับสภาพท้องถ่ิน สว่ นมากมักใชข้ ี้เล่อื ยไมย้ างพารา เพราะหางา่ ย และสะดวกในการปฏิบตั ิ 1. ข้ีเล่ือย ในจังหวัดพังงาข้ีเล่ือย เป็นวัสดุที่หาง่าย ราคาถูก สามารถใช้ได้ทั้งข้ีเลื่อยไม้เนื้ออ่อน และ ขี้เล่ือยไม้เนื้อแข็ง ข้ีเล่ือยที่จะนำมาใช้ต้องไม่มียางที่เป็นพิษต่อการเจริญเติบโตของเส้นใยเห็ด เช่น ข้ีเลื่อยไม้ยางพารา เป็นต้น ถ้าเป็นข้ีเลื่อยไม้เนื้อแข็ง ต้องหมักก่อนเพื่อช่วยย่อยสลาย และเพ่ิมธาตุ อาหารลงไป โดยใช้สูตรข้ีเลื่อยแห้ง 1,000 กิโลกรัม ยูเรีย 1 กิโลกรัม หมัก 3 เดือน ส่วนขี้เลื่อยไม้ เน้ืออ่อน สามารถนำมาใช้ได้เลย แต่อาจมีผลเสียอยู่บ้าง คือข้ีเล่ือยใหม่จะมีอัตราส่วนระหว่าง คาร์บอน กับไนโตรเจนอยู่ค่อนข้างมาก มีลินินเซลลูโลสสูง ส่วนน้ำตาลท่ีเห็ดนำไปใช้ได้ประโยชน์มี น้อย มีไนโตรเจนอยู่ค่อนข้างต่ำ หากนำไปเพาะเห็ดทำให้เส้นใยเห็ดเจริญเติบโตบาง ๆ ผลผลิตต่ำ ออกดอกชา้ แก้ไขโดยการนำมาหมกั เพ่อื ใหจ้ ุลินทรียช์ ่วยย่อยสลาย และเปลี่ยนสารอาหาร ให้อยู่ใน รปู ทเี่ ห็ดนำไปใช้ประโยชน์ได้ ภาพขีเ้ ล่ือย

2. ฟางข้าว ต้นข้าวโพด ซังข้าวโพด และ 9 ทะลายปาล์ม หากนำมาใช้เพาะเห็ดนางฟ้า จะให้ ภาพ ฟางข้าว ผลผลิตค่อนข้างสูง คุณภาพดี และเห็ดมีรสชาติ ภาพ ทะลายปาล์ม ดีกว่า เพาะด้วยวัสดุอ่ืน แต่ก่อนท่ีจะนำไปใช้เพาะ เห็ด ต้องนำมาบดหรือสับให้ละเอียด ก่อนเพ่ือ สะดวกต่อการบรรจุลงในถุงพลาสตกิ การหมกั ฟางก่อนทำก้อนเชอ้ื เพาะเห็ดนางฟ้า วัสดทุ ี่เป็นฟางทกุ ชนิด ก่อนท่ีจะนำไปใช้เป็น วสั ดุเพาะเห็ดนางฟ้า จะต้องทำการหมักก่อน ซง่ึ ใน การหมักฟางเพื่อเพาะเห็ดนางฟ้า นั้นต้องเพิ่ม อาหารเสริม เช่น ดีเกลือ ปุ๋ยเคมีสูตร 16:20:0 และปูนขาว ลงไปในกองฟาง เพื่อเร่งกิจกรรมของ จลุ นิ ทรีย์ โดยมีขัน้ ตอนการหมกั ฟางดังน้ี 1. สับฟางแห้งให้เป็นท่อนๆ ยาว1-3 นิ้ว แล้วนำฟางไปแช่น้ำ ประมาณ 5-10 นาที เอาฟาง ข้นึ มาใหส้ ะเด็ดน้ำ 2. ผสมปุ๋ยเคมี สูตร 16:20:0 จำนวน 1 กิโลกรัม และดีเกลือ 0.2 กิโลกรัม ต่อฟางข้าว100 กิโลกรัม และคลุกเคล้าส่วนผสมให้เข้ากัน จากนั้น จึงใชพ้ ลาสติกคลุมกองฟางให้มิดชิด พร้อมกับหมัก ทงิ้ ไว้ประมาณ 3 วนั 3. กลับกองฟางในวันที่ 3 และวันที่ 6 อีก ครั้ง เอาส่วนท่ีอยู่กลางกองไปวางไว้ด้านล่าง และ เอาส่วนท่ีเคยอยู่ข้างนอกกลับเอาไปไว้ข้างใน ส่วน ดา้ นลา่ งสดุ ให้นำไปไว้ดา้ นบน 4. วันท่ี 7 ให้กลับกองฟางอีกครั้ง พร้อม กับคลุกปูนขาวผสมลงไปอีก 1 กิโลกรัม และหมัก ทิ้งไว้อีก 1-2 วัน จึงนำมาใช้

10 ใบความรทู้ ี่ 3 เรอื่ ง อาหารเสริมทใี่ ชใ้ นการเพาะเหด็ นางฟา้ อาหารเสริมทีใ่ ชใ้ นการเพาะเหด็ นางฟา้ การเพาะเหด็ นางฟ้าให้ได้ผลผลิตสูง และคุณภาพดีนั้น จำเป็นต้องเติมอาหารเสริม ที่ เห็ดสามารถนำไปใช้ได้โดยตรง ลงไปในข้ีเลื่อยไม้ยางพารา หรือฟางหมัก เพื่อให้เส้นใยเห็ด เจรญิ เติบโตเร็ว และผลผลติ เพิ่มสูงขึ้น ถ้าเติมอาหารเสริมลงไปมาก ผลผลติ ก็จะสงู แตโ่ อกาส ท่ีก้อนเชื้อเพาะเห็ดจะเสียได้ง่าย การใช้อาหารเสริมควรใช้ในอัตราส่วนท่ีเหมาะสมเท่าน้ัน สำหรับอาหารเสริมทใี่ ช้เติมลงในขเี้ ลือ่ ยมหี ลายชนดิ ดงั นี้ 1. รำละเอียด เป็นอาหารเสริมที่นิยมใช้ กนั มากทีส่ ุด เพราะรำละเอียดเป็นอาหารเสริมท่ี มีราคาถูก หาง่าย อุดมไปด้วยโปรตีน วิตามินบี และเกลอื แร่ ซ่งึ เห็ดต้องการมาก แต่เน่ืองจากรำ ละเอียดมีคุณค่าอาหารสูง จึงเป็นที่ต้องการของ จุลินทรีย์อื่นๆ ที่เป็นศัตรเู ห็ดด้วย ดังน้ันหากเติม รำละเอียดมากเกินไป ทำให้เชื้อราเข้าทำลาย ก้อนเช้ือเพาะเห็ดได้ง่าย ควรใช้อัตราส่วนท่ี ภาพรำละเอียด เหมาะสม ประมาณ 6 เปอร์เซ็นต์ของน้ำหนกั จะ ได้ผลดีที่สุดถ้าหากใช้มากกว่าน้ี ก้อนเชื้อเพาะ เห็ดจะเสียง่าย ถ้าใช้นอ้ ยกว่าน้ผี ลผลิตทไี่ ดจ้ ะตำ่ 2. ปูนขาว และยิปซัม เห็ดนางฟ้าจะ เจริญได้ดีในสภาพท่ีเป็นกลาง คือไม่เป็นกรดหรือ ดา่ งจัดเกนิ ไป เพราะฤทธิ์ของกรดหรอื ดา่ งจัด จะ ทำให้ธาตุอาหารบางอย่างละลายออกมามาก เกินไป เป็นพิษต่อเห็ดดังนั้นในการเพาะเห็ด ควรทำการวัดความเป็นกรดเป็นด่างของวัสดุ ภาพ ปูนขาว เพาะ กอ่ นบรรจลุ งในถุงพลาสติก

โดยวัดด้วยเครื่องวัด หรือกระดาษสำหรับวัด 11 โดยเฉพาะ หากค่าของวัสดุเพาะมีระดับค่าความ ภาพยิปซัม เป็นกรดเป็นด่าง อยู่ในระดับ 6.5-7.2 หมายความ ภาพดเี กลอื ว่าวัสดุที่ใช้เพาะนั้นมีค่าอยู่ในระดับปานกลางใช้ ภาพข้าวโพดปน่ เพาะเห็ดได้ ถ้าอ่านค่าได้ต่ำกว่า 6.5 แสดงว่าวัสดุ น้ันมีฤทธ์ิเปน็ กรด ให้ใช้ปูนขาวผสมเข้ากับวัสดุเพาะ วัดให้ได้ค่าเป็นกลาง และหากอ่านค่าความเปน็ กรด เป็นด่าง ได้สูงกว่า 7.2 แสดงว่าวัสดุเพาะนั้นมีฤทธ์ิ เปน็ ด่าง ให้ใส่ยิปซัมผสมลงไป จนกระทั่งวัสดุเพาะ มฤี ทธ์ิเป็นกลาง วัสดุเพาะเห็ดนางฟ้าโดยทั่วไปนิยม ใสป่ ูนขาว ประมาณ 1เปอร์เซ็นต์ของน้ำหนักขเ้ี ลอ่ื ย และใส่ยิปซัม ประมาณ 2 เปอร์เซ็นต์ของน้ำหนัก ข้ีเลื่อย ซ่ึงการเติมปูนขาวหรือยิปซัมลงไปน้ัน ช่วย ปรับความเป็นกรดเป็นด่างของขี้เล่ือย และทำให้ การดูดซึมธาตุอาหารเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ และเปน็ การเพ่ิมปริมาณธาตุแคลเซียมให้กบั เหด็ อีก ดว้ ย 3. ดีเกลือ เป็นสารอนินทรีย์ชนิดหนึ่ง มี ลักษณะเป็นเกล็ดสีขาวคล้ายน้ำตาล มีขายตาม ท้องตลาดทั่วไป ดีเกลือมีธาตุแมกนีเซียม ซึ่งช่วย กระตุ้นในการเจริญเติบโตของเส้นใยเห็ด และเร่ง การออกดอกเห็ดทำให้ออกดอกเร็วข้ึน ถ้าเติมดี เกลือมากเกินไป ทำให้ดอกเห็ดมีก้านยาว หมวก ดอกเล็ก โดยปกติจะเติมดีเกลือลงในวัสดุหมัก ประมาณ 0.2 เปอร์เซน็ ตข์ องนำ้ หนักขีเ้ ลอื่ ย 4. ข้าวโพดป่น มีคุณค่าทางอาหารสำหรับ เห็ดสูงมาก เช่น พวกแป้ง น้ำตาล ไขมัน เกลือแร่ และมีสารเร่งให้เสน้ ใยเหด็ ย่อยอาหารไดเ้ ร็วขน้ึ และ ควรใช้ประมาณ 3-5 เปอรเ์ ซ็นต์ของน้ำหนกั ขี้เลอื่ ย

12 ภาพ แปง้ ขา้ วเหนยี ว ภาพ ใบกระถนิ ป่น 5. แป้งข้าวเหนียว หรือแป้งข้าวเจ้า มี ภาพปยุ๋ นาสตู ร 16:20:0 ลักษณะเป็นผงสีขาว จับแล้วสากมือเล็กน้อย ช่วยเพิ่มแคลเชียม และสังกะสี ใช้กระตุ้นเส้นใย ในช่วงบ่มเช้ือ ซึ่งเป็นหัวใจหลักของการเพาะเห็ด ทำให้การเดินของเส้นใยเห็ดหนา จบั เปน็ กลุ่มแน่น เส้นใยฟูสีเข้ม มีผลต่อผลผลิต ดกใหญ่ ยิ่งใยมาก เทา่ ไรจำนวนของดอกเห็ดย่ิงดกมาก 6. ใบกระถินป่น เป็นอาหารเสริมท่ีมี โปรตีนสูงสามารถนำมาใช้แทนรำละเอียดได้ แต่ ไม่ควรใช้ในปริมาณท่ีมากเกินไป เพราะจะทำให้ ดอกเห็ดแข็งกระด้าง สไี ม่สวย โดยใช้ประมาณ 2- 3 เปอร์เซ็นต์ของน้ำหนักข้ีเล่ือย ถ้าหากใช้ใบ กระถินป่นแทนรำละเอียด ควรเติมกากเหลา้ เพื่อ เพมิ่ วิตามินบี และเติมปนู ขาวด้วย 7. กาก เห ล้ า เป็ น ผลพ ลอ ยได้จาก โรงงานผลิตแอลกอฮอล์ ซึ่งในส่วนท่ีเหลือเม่ือ นำมาตากและบดให้ละเอียด มีโปรตีน และ วิตามินสูง ใช้เป็นอาหารเสริมในขี้เลื่อยเพียง เล็กน้อย ทำให้ได้ผลผลิตสูงขึ้น โดยใช้ประมาณ 0.2 เปอรเ์ ซ็นต์ของน้ำหนักขเ้ี ลื่อย 8. ปุ๋ยนาสูตร 16:20:0 เป็นสารอนินทรีย์ที่มี ธาตุไนโตรเจนและฟอสฟอรัส ซึ่งในฟางข้าวมีไม่ เพียงพอ จึงควรเติมปุ๋ยสูตรนี้ประมาณ 0.5-2 เปอร์เซ็นต์ของน้ำหนักวัสดุเพาะ เพื่อช่วยให้เส้น ใยเห็ดนางฟ้าเจริญเติบโตได้ดี และช่วยให้ผลผลิต สงู ขนึ้

13 ใบความรู้ท่ี 4 เรอื่ ง อุปกรณก์ ารทำก้อนเชอื้ เพาะเห็ดนางฟา้ อปุ กรณ์การทำกอ้ นเชอื้ เพาะเห็ดนางฟ้า ทสี่ ำคัญมดี งั นี้ 1. ถุงพลาสติกทนรอ้ น หนาไม่น้อยกว่า 0.1 มิลลิเมตร กว้าง 8 นิ้ว ยาว 12 นิ้ว หรือ กว้าง 9 น้ิว ยาว 13 น้ิว ซ่ึงถุงขนาดน้ีบรรจุ วัสดุผสมได้ประมาณ ถงุ ละ1-1.2 กิโลกรัม 2. คอขวดพลาสติก เป็นอุปกรณ์ท่ีช่วย ภาพถุงพลาสติกทนร้อน ให้ปากถุงก้อนเชื้อเพาะเห็ดเล็กลง และสะดวก ภาพคอขวดพลาสติก ต่อการปฏิบัติงาน คอขวดท่ีนิยมใช้ทำด้วย พลาสติกทนร้อน หนาประมาณ 1.5 มิลลิเมตร กว้างและยาวประมาณ 2.5 เซนติเมตร มี ลักษณะเป็นรูปทรงกระบอก ที่ปลายด้านหนึ่ง บานออกในลักษณะกรวย เพ่อื เป็นตัวบังคบั ให้ ถงุ ใส่วัสดเุ พาะมรี ูปโค้งไดส้ ัดสว่ น 3. สำลีชนิดหยาบ เป็นวัสดุที่ใช้อุด ในช่องคอขวด ป้องกันไม่ให้เชื้อจุลินทรีย์อื่น ๆ ลงไปในก้อนเช้ือเพาะเห็ด แต่อากาศสามารถ ผา่ นเขา้ ไปได้ เรียกวา่ จุกสำลี ภาพสำลีชนิดหยาบ

14 ภาพฝาจุกปิดคอขวด ภาพยางรัดของ 4. ฝาจุกปิดปากคอขวด หรือเรียกว่า จุกประหยัดสำลี เป็นอุปกรณ์ที่ใช้ครอบปิดปาก คอขวด โดยเอาสำลใี สใ่ นช่องฝาจุก ซึ่งจะใช้สำลี น้อยกว่าการใช้สำลีเป็นจุกปิดปากคอขวด ทำ ด้วยพลาสติกทนร้อน ทำให้ทำงานได้สะดวก รวดเร็วในขั้นตอนการปิดปากคอขวด และเร็ว กวา่ การปดิ ดว้ ยจุกสำลีและกระดาษ 5. ยางรัดของ เป็นวัสดุทใ่ี ช้รัดปากถุง ก้อนเช้ือเพาะเหด็ ให้แน่นสนทิ กบั คอขวด 6. ช้อนปลูก เป็นอุปกรณ์ใช้ในการตัก วัสดุเพาะเห็ดใส่ถุงพลาสติก ช่วยให้การทำก้อน เชอ้ื เพาะเห็ดรวดเร็วข้นึ 7. พลั่ว หรือจอบ เป็นอปุ กรณ์ทีช่ ว่ ย ในการผสมส่วนผสมตา่ ง ๆ ใหเ้ ข้ากนั ไดด้ ีและ ทั่วถึง ภาพพลั่ว ภาพช้อนปลูก

15 ใบความรู้ท่ี 5 เรื่อง สตู รอาหารกอ้ นเชอื้ เพาะเหด็ นางฟ้า สตู รอาหารก้อนเช้ือเพาะเหด็ นางฟา้ วัสดุที่นิยมนำมาใช้ทำก้อนเช้ือสำหรับเพาะเห็ดนางฟ้า ส่วนใหญ่เป็นขี้เล่ือย และ ฟางข้าว ในการทำก้อนเช้ือเพาะเห็ดนั้น ถา้ ใช้ขี้เล่ือยหรือฟางข้าวเพียงอย่างเดยี ว ก็สามารถ เพาะเห็ดนางฟ้าได้ แต่ผลผลิตที่ได้จะต่ำ ดังนั้นการเพาะเห็ดนางฟ้าให้ได้ผลผลิตสูง และมี คุณภาพดี จงึ ต้องใสอ่ าหารเสริม หรือเติมธาตุอาหารที่เห็ดต้องการลงไปในขี้เล่ือยหรือฟาง ขา้ ว ซ่ึงสูตรสว่ นผสมของกอ้ นเช้ือสำหรับใชเ้ พาะเห็ดนางฟ้า มีหลายสตู รดงั นี้ สตู รที่ 1 ประกอบดว้ ย ขี้เลือ่ ยไมย้ างพาราแห้ง 100 กโิ ลกรัม รำละเอยี ด 6 กิโลกรมั แปง้ ข้าวเหนียว 1 กโิ ลกรมั ดีเกลอื 0.2 กิโลกรมั ปนู ขาว 1 กโิ ลกรัม ยิปซัม 1 กิโลกรัม น้ำหรอื ความชื้น 60-70 เปอร์เซ็นต์ สูตรที่ 2 ประกอบดว้ ย ข้เี ล่อื ยไม้ยางพาราแห้ง 100 กิโลกรัม รำละเอียด 5 กิโลกรมั นำ้ ตาลทราย 1 กิโลกรัม นำ้ หรอื ความชื้น 60-70 เปอร์เซ็นต์ สูตรที่ 3 ประกอบดว้ ย ข้เี ลอ่ื ยไมย้ างพาราแห้ง 100 กโิ ลกรัม รำละเอียด 3-5 กโิ ลกรัม ข้าวโพดป่น 1-3 กโิ ลกรมั นำ้ หรือความช้นื 60-70 เปอรเ์ ซ็นต์

16 100 กโิ ลกรมั 3-5 กิโลกรัม สูตรท่ี 4 ประกอบดว้ ย 1-2 กโิ ลกรมั ข้ีเลื่อยไมย้ างพาราแห้ง 60-70 เปอรเ์ ซน็ ต์ รำละเอียด แป้งขา้ วเจา้ หรือแป้งข้าวเหนียว 100 กิโลกรัม นำ้ หรอื ความชน้ื 4 กโิ ลกรมั 1-2 กิโลกรัม สูตรที่ 5 ประกอบด้วย 1-2 กโิ ลกรมั ขเี้ ล่อื ยไมย้ างพาราแห้ง 1 กิโลกรัม รำละเอยี ด 60-70 เปอรเ์ ซ็นต์ นำ้ ตาลทราย แป้งข้าวเจ้าหรือแป้งข้าวเหนียว 100 กิโลกรมั ปนู ขาว 10 กิโลกรัม น้ำหรือความช้นื 3 กิโลกรัม 1 กิโลกรัม สตู รท่ี 6 ประกอบด้วย 1 กโิ ลกรมั ข้ีเล่อื ยไมย้ างพารา 1 กิโลกรมั รำละเอยี ด 1 กโิ ลกรัม ใบกระถนิ ป่น 0.1 กโิ ลกรมั ขา้ วโพดปน่ หรอื แป้ง 60-70 เปอรเ์ ซน็ ต์ กากเหล้า หนิ ฟอสเฟต 100 กิโลกรมั ปนู ขาว 1 กโิ ลกรัม ดเี กลอื 0.2 กโิ ลกรัม นำ้ หรือความชน้ื 1 กิโลกรมั 70-75 เปอรเ์ ซ็นต์ สตู รที่ 7 ประกอบด้วย ฟางขา้ วสบั ขนาดยาว 2-3 นิว้ ปยุ๋ สูตร 16:20:0 ดีเกลือ ปนู ขาว นำ้ หรือความชืน้

17 ใบความรู้ที่ 6 เร่อื ง วธิ กี ารทำกอ้ นเชื้อเพาะเห็ดนางฟา้ วธิ ีการทำก้อนเชอื้ เพาะเห็ดนางฟ้า การทำกอ้ นเชอ้ื เพาะเห็ดนางฟ้าดว้ ยขี้เล่ือยไม้ยางพารา ขเ้ี ล่อื ยที่ใชไ้ ม่ควรเป็นขเ้ี ล่ือยที่ เก่าเกินไป เพราะคุณค่าทางอาหารน้อย แต่ถ้าเป็นข้ีเล่ือยใหม่ ควรกองท้ิงไว้ประมาณ 1 สัปดาห์ก่อนนำไปใช้ เพราะข้ีเลื่อยจะสลายธาตุอาหารบางอยา่ ง ทำให้เกดิ กา๊ ซแอมโมเนีย และ เกดิ ความรอ้ นในก้อนเชื้อเพาะเหด็ สูงเกนิ ไป มขี ั้นตอนการทำดังน้ี 1. นำขี้เลื่อยกองบนพื้นซีเมนต์ที่ สะอาด และคัดแยกเศษไม้ออกให้หมด หาก มเี ศษไม้หลงเหลืออยู่อาจแทงถงุ ขาดได้ 2. ผสมอาหารเสรมิ ตามสตู รลงไป 3. ใช้พล่วั หรือจอบ ผสมให้ส่วนผสม เข้ากัน หรือคลุกเคล้าส่วนผสมด้วยเคร่ือง ผสมก็ได้ ภาพการกองขเ้ี ล่อื ย ภาพการใช้จอบผสมส่วนผสม ภาพเศษไม้จากกองขี้เลื่อย

18 4. ค่อย ๆ เติมน้ำลงไปและวัดความช้ืน ภาพการรดนำ้ ในกองขี้เล่อื ย โดยนำส่วนผสมมากำแล้วบีบถ้าความช้ืนพอดี ภาพการทดสอบความชื้นทเี่ หมาะสม ในขณะท่ีบีบ น้ำไม่ไหลออกมาตามง่ามนิ้ว และ เมอ่ื แบมือออก ก้อนขเ้ี ลอื่ ยยังจบั กนั เป็นกอ้ น 5. บรรจุลงในถุงพลาสติก ถุงละ 0.8 - 1 กิโลกรัม พร้อมกับอัดถุงก้อนเช้ือเพาะเห็ดให้ แน่น โดยมีวิธบี รรจุขี้เล่อื ยลงในถุงพลาสตกิ ดงั น้ี 5.1. ตักข้ีเล่ือยใส่ลงในถุงพลาสติก โดยใส่ข้ีเล่ือยคร้ังแรกให้ใช้มือกดให้ขเี้ ลอื่ ยเข้าไป ในมุมถุงทั้งส่ีด้าน โดยอย่าให้มีช่องว่าง จากนั้น จงึ คอ่ ย ๆ เติมข้เี ล่ือยจนเกือบเตม็ ถงุ ใชม้ ืออดั กด หรือทุบให้แน่นพอสมควร ระวังอย่าให้ถุงแตก อย่าให้ถุงมีรอยยับหรือถุงพับ ในกรณีเป็น ถงุ พลาสตกิ ธรรมดา ต้องพบั กน้ ถุงตรงมุม 2 ด้าน ให้เป็นรูปเหลี่ยมก่อน เพ่ือให้ก้อนเช้ือเพาะเห็ด ตงั้ ตรงไม่ล้ม ภาพการทดสอบความชื้นท่ีไมเ่ หมาะสม ภาพการบรรจขุ เ้ี ล่อื ยลงถุงพลาสติก

5.2. รวบปากถุงเข้าหากัน ทุบปากถุง ให้ 19 สมำ่ เสมอดว้ ยมอื หรอื ขวด จับดูด้านขา้ งของก้อน ภาพการรวบปากถุง เชื้อเพาะเห็ดจะรู้สึกแน่น และเหลือปากถุงไว้ ภาพการสวมคอขวด พอดสี ำหรับใส่คอขวดพลาสติก ปกติใส่ขี้เลื่อยลง เกอื บเตม็ ถุง หรือประมาณถุงละ 0.8-1 กิโลกรมั ภาพการจกุ สำลี 5.3. ทำการสวมคอขวด โดยเอาดา้ นป้าน ลง ดึงปากถุงให้ตึงแล้วพับตามคอขวดให้รอบ เพื่อจะได้รัดให้แน่นด้วยยางรัดของ จุดประสงค์ ของการใส่คอขวด เพ่อื เป็นที่ถ่ายเทอากาศเข้าไป ยังวัสดุเพาะในขณะที่เล้ียงเส้นใยเห็ด และเพ่ือ ความสะดวกในการเขี่ยเช้ือเห็ดลงในวัสดุเพาะ ดว้ ย คอขวดนีส้ ามารถนำกลบั มาใช้ไดอ้ กี 6. การอุดคอขวดปากถุง สามารถทำได้ 2 วธิ ีดังนี้ 6.1 การอุดคอขวดด้วยจุกสำลี นำสำลี พอประมาณท่ีจะปิดคอขวดให้กระชับพอดี โดย นำมาแผ่กว้างคร่ึงฝ่ามือ แล้วพับขอบสำลีท้ังสอง ด้ า น เข้ า ห า กั น ส ำ ลี จ ะ มี ลั ก ษ ณ ะ เป็ น ส่ีเหลี่ยมผืนผ้า จากน้ันม้วนให้แน่นพอสมควรไป ตามทางขวาง เมื่อเสร็จแล้วมีลกั ษณะเป็นแท่งรูป ทรงกระบอก นำไปอดุ ลงคอขวดใหเ้ หลือส่วนหน่ึง อยู่นอกคอขวด เพ่ีอสะดวกในการดึงเข้าออก ขณะเขี่ยเชอื้ เห็ด และใชก้ ระดาษหนังสือพิมพ์ปิด ทับสำลรี ดั ดว้ ยยางรดั ของอีกคร้ังหน่ึง

20 6.2 การใช้จกุ ประหยดั สำลี ลักษณะ ภาพการจุกดว้ ยจกุ ประหยัด ของจุกประหยัดสำลี เป็นฝาครอบลักษณะกลม เล็กเท่ากับคอขวด เวลาใช้นำสำลีเพียงเล็กน้อยใส่ เข้าไปในรูด้านในของฝา แล้วดึงสำลีขึ้นเล็กน้อย ทางดา้ นตรงขา้ ม 7. นำไปนึ่งฆ่าเชื้อด้วยหม้อนึ่งลูกทุ่ง โดย ใชเ้ วลาน่ึง 2-3 ช่วั โมง นับตัง้ แต่นำ้ เดอื ด 8. เม่ือถุงก้อนเชื้อเพาะเห็ดเย็นตัวลง ให้ นำถุงก้อนเช้ือเพาะเหด็ ออกจากหม้อน่ึงลูกทุ่งเพ่ือ เขยี่ เชือ้ เห็ดตอ่ ไป ภาพการจกุ ด้วยจกุ ประหยัด ภาพการนึ่งฆา่ เช้อื กอ้ นเชอ้ื เพาะเหด็ นางฟา้

21 ใบความรทู้ ี่ 7 เร่ือง ลักษณะกอ้ นเชอื้ เพาะเหด็ นางฟ้า ลักษณะกอ้ นเชอ้ื เพาะเห็ดที่ดี ภาพลกั ษณะก้อนเช้ือเพาะเหด็ ท่ีดี 1. กอ้ นเช้ือเพาะเหด็ ในถุงพลาสตกิ เมื่อจับดู ภาพก้อนเช้ือเพาะเหด็ ไมแ่ น่น ด้านข้างจะแน่น ไม่ยุบตวั งา่ ย 2. ถุงก้อนเชื้อเพาะเห็ดไม่มีรอยแตก ถุงไม่ พับหรอื ยับ 3. ไมม่ ีนำ้ แฉะในก้นถุงกอ้ นเชื้อเพาะเหด็ 4. ขนาดไม่เล็กหรือใหญ่เกินไป ประมาณ 0.8-1 กโิ ลกรัมต่อถุง 5. มีฝาจุกประหยัดสำลีปิดปากคอขวด กรณี ใช้จุกสำลีปิดปากคอขวดมีกระดาษหนังสือพิมพ์ปิด ทับอย่างเรียบรอ้ ย ลกั ษณะก้อนเช้อื เพาะเห็ดไม่ดี 1. ก้อนเช้อื เพาะเห็ดในถงุ พลาสตกิ เมื่อจับดู ดา้ นขา้ งไมแ่ นน่ ยบุ ตัว 2. ถุงก้อนเชอื้ เพาะเห็ดมรี อยแตก 3. มีน้ำแฉะที่กน้ ถุงก้อนเชอ้ื เพาะเห็ด 4. ขนาดเล็กหรอื ใหญ่เกินไป ภาพก้อนเชอ้ื เพาะเห็ดมีน้ำแฉะทก่ี น้ ถงุ ภาพถงุ ก้อนเชอ้ื มรี อยแตก

22 กจิ กรรมฝึกทกั ษะปฏิบตั ิ เร่ือง การทำกอ้ นเช้อื เพาะเหด็ นางฟ้า จดุ ประสงค์การเรียนรู้ เพ่ือให้นักเรยี นมีทกั ษะการทำก้อนเช้ือเพาะเหด็ นางฟ้า วัสดุอุปกรณ์ 1. ข้ีเลอื่ ยไมย้ างพารา 2. ถุงพลาสตกิ ทนรอ้ น ขนาด 6.5X12.5 น้วิ 3. คอขวด 4. สำลี 5. กระดาษหนังสือพมิ พ์ 6. ยางรดั ของ 7. อาหารเสริม ได้แก่ รำละเอียด ปูนขาว ยิปซัม ดเี กลอื และแปง้ ข้าวเหนยี ว 8. เครือ่ งช่ังขนาด 60 กโิ ลกรมั 9. น้ำสะอาด 10. ชอ้ นปลูก 11. บัวรดน้ำ ข้นั ตอนการปฏบิ ตั งิ าน 1. ช่ังข้ีเลื่อยไม้ยางพาราปริมาณ 100 กิโลกรัม กองบนพื้นซีเมนต์ คัดแยก ส่ิงเจือปนออกใหห้ มด 2. ชั่งส่วนผสมอาหารเสริม ได้แก่ รำละเอียด 5 กิโลกรัม แป้งข้าวเหนียว 1 กิโลกรัม ดีเกลือ 0.2 กิโลกรัม ปูนขาว 1 กิโลกรัม และ ยิปซัม 1 กิโลกรัม ใส่กะละมัง คลุกเคล้าใหเ้ ขา้ กัน แล้วหวา่ นกระจายลงบนกองขี้เลือ่ ยใหท้ ว่ั 3. ใชจ้ อบหรือพลั่วคลุกเคลา้ ให้ส่วนผสมเขา้ กัน 4. เติมน้ำลงบนกองข้ีเล่ือย โดยรดน้ำให้กระจายให้ท่ัวท้ังกอง ใช้พล่ัวหรือจอบ คลุกเคล้ากันจนกระท่ังมีความชื้นพอเหมาะประมาณ 60-65 เปอร์เซ็นต์ โดยเม่ือกำก้อน ขเี้ ล่ือยบีบแล้วแบมือออก ก้อนขี้เลอ่ื ยจบั กนั เปน็ กอ้ น

23 5. บรรจุข้ีเล่ือยลงในถุงพลาสติกถุงละ 1 กิโลกรัม ใช้มือกระแทกถุงขี้เล่ือยจน แน่นพอสมควร 6. รวบปากถุงบีบอากาศออก สวมคอขวด ใช้มือดงึ ปากถุงตามแนวตั้งให้ตงึ แล้ว พับคลมุ คอขวดรัดด้วยยาง 7. ปิดปากถุงด้วยจุกสำลี ใช้กระดาษหนังสือพิมพ์หุ้มทับแล้วรัดด้วยยางรัดของ เพอื่ ปอ้ งกันไม่ใหส้ ำลีเปียกน้ำในขณะนึ่ง ข้อควรระวงั 1. ข้ีเลื่อยต้องเก็บเศษสิ่งเจอื ปนออกให้หมด หากเก็บเศษวัสดุออกไม่หมด เศษ วัสดอุ าจทม่ิ แทงถงุ ขาดได้ 2. คลุกเคล้าสว่ นผสมตา่ ง ๆ ให้เขา้ กนั ให้ดีก่อนเติมนำ้ 3. รดน้ำให้กระจายทว่ั ทงั้ กองขเี้ ลื่อย 4. บรรจุถุงให้ได้ในปริมาณเท่ากันทุกถุง เพื่อสะดวกในการวางเรียงก้อนเช้ือ เพาะเห็ดขณะเปดิ ดอกเหด็ 5. อัดก้อนเชอื้ เพาะเห็ดให้แนน่ พอดี อย่าใหแ้ น่นหรือหลวมเกนิ ไป เพื่อให้เส้นใย เหด็ เจริญเติบโตได้สะดวก การวดั และประเมินผล 1. ตรวจผลการปฏบิ ตั งิ าน 2. ประเมินผลการปฏิบัติงาน

24 บันทึกผลการปฏบิ ตั ิกจิ กรรม เร่อื ง การทำกอ้ นเชื้อเพาะเห็ดนางฟา้ วนั ที่ ......... เดือน ......................... พ.ศ. ....................... สรุปขัน้ ตอนการทำก้อนเชอ้ื เพาะเห็ดนางฟา้ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ผลท่ีไดจ้ ากการปฏิบตั ิงาน ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ปญั หาและขอ้ เสนอแนะ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ลงชือ่ .......................................... ผูบ้ นั ทกึ (...............................................) วันท่ี ..... เดือน .................. พ.ศ. ...........

25 ประเมินคุณภาพผลงาน เรอ่ื งการทำกอ้ นเช้ือเพาะเหด็ นางฟา้ ชอ่ื ............................................. นามสกุล ..........................................กลมุ่ ที่ ............... คำช้ีแจง ให้ผู้ประเมิน ทำการประเมินผลงานของนักเรียนตามเกณฑ์ที่กำหนด โดยเขียน คะแนนลงในชอ่ งว่างตามรายการต่อไปนี้ เกณฑ์การใหค้ ะแนน 1 หมายถึง ตอ้ งปรบั ปรงุ 2 หมายถึง พอใช้ 3 หมายถึง ดี 4 หมายถึง ดีมาก ลำดับ รายการ ผ้ปู ระเมนิ คะแนน ท่ี 1 เลือกวัสดอุ ุปกรณ์ได้เหมาะสม ตนเอง เพอ่ื น ครู เฉลย่ี 2 เตรียมวัสดอุ ุปกรณ์ได้เหมาะสม 3 ใชว้ สั ดุอุปกรณไ์ ดถ้ ูกตอ้ ง 4 ปฏิบตั งิ านตามขนั้ ตอนถูกตอ้ ง 5 ผลงานดมี คี ุณภาพ คะแนนรวม ลงช่อื ผปู้ ระเมิน เกณฑ์การประเมิน คะแนนรวม 17 - 20 หมายถงึ ผลงานอยู่ในระดับดมี าก คะแนนรวม 13 - 16 หมายถงึ ผลงานอยู่ในระดับดี คะแนนรวม 9 - 12 หมายถงึ ผลงานอยใู่ นระดบั พอใช้ คะแนนรวม 4 - 8 หมายถึง ผลงานอย่ใู นระดบั ควรปรับปรงุ สรุปผลการประเมิน อยู่ในระดับคุณภาพ  ดมี าก  ดี  พอใช้  ปรับปรุง

26 ประเมินหลังเรยี น คำส่ัง ให้นกั เรยี นเลอื กคำตอบทีถ่ ูกท่สี ุดเพยี งขอ้ เดยี ว 1. วัสดุชนิดใดนยิ มนำมาทำก้อนเชอื้ เพาะเห็ดนางฟ้ามากที่สุด ก. ขี้เลื่อย ข. ฟางสบั ค. ฟางขา้ ว ง. ซงั ขา้ วโพด 2. ข้อใดเป็นอาหารเสรมิ ทนี่ ิยมใช้ในการทำก้อนเช้อื เพาะเหด็ นางฟ้ามากท่ีสุด ก. ใบกระถนิ ข. รำละเอยี ด ค. แปง้ ข้าวจ้าว ง. แป้งขา้ วเหนียว 3. การทำกอ้ นเชื้อเพาะเหด็ นางฟา้ ควรใช้รำละเอยี ดในอตั ราสว่ นเท่าใดจึงเหมาะสมท่สี ุด ก. 4 เปอรเ์ ซน็ ตข์ องน้ำหนักวัสดเุ พาะ ข. 5 เปอร์เซน็ ต์ของนำ้ หนกั วสั ดเุ พาะ ค. 6 เปอรเ์ ซ็นต์ของน้ำหนกั วัสดุเพาะ ง. 7 เปอร์เซน็ ตข์ องนำ้ หนักวสั ดเุ พาะ 4. กอ้ นเชื้อเพาะเห็ดนางฟ้า ถ้าใช้รำละเอยี ดน้อยกวา่ ปรมิ าณทีเ่ หมาะสมจะมผี ลอยา่ งไร ก. ก้านดอกยาว ข. ไดผ้ ลผลิตนอ้ ย ค. ราดำเขา้ ทำลายไดง้ า่ ย ง. กอ้ นเชือ้ เพาะเหด็ เสียงา่ ย 5. หากวสั ดุทน่ี ำมาเพาะเหด็ นางฟ้ามสี ภาพเป็นกรด ตอ้ งใสว่ สั ดุชนิดใด ก. ยปิ ซัม ข. ปูนขาว ค. แอมโมเนีย ง. ยิปซัม และแอมโมเนีย

27 6. การทำก้อนเชื้อเพาะเห็ดนางฟ้า ควรใส่ยิปซมั ในปรมิ าณเท่าใดจึงเหมาะสม ก. 1 เปอรเ์ ซ็นต์ของข้เี ล่อื ย ข. 2 เปอรเ์ ซน็ ตข์ องขเี้ ลื่อย ค. 3 เปอรเ์ ซน็ ต์ของขเี้ ล่ือย ง. 4 เปอร์เซ็นต์ของข้ีเลอื่ ย 7. ข้อใด ไม่ใช่ คุณสมบตั ขิ องปูนขาวและยปิ ซัม ก. เพ่ิมธาตุแคลเซียม ข. เพม่ิ ปริมาณวัสดุเพาะมากข้ึน ค. ชว่ ยในการดูดซมึ ธาตุอาหารได้ดี ง. ปรับสภาพความเปน็ กรดเป็นดา่ งของวัสดเุ พาะ 8. ดเี กลือมีประโยชน์อย่างไรต่อการเพาะเห็ดนางฟา้ ก. ทำใหก้ ้านดอกเห็ดยาวขึ้น ข. ทำใหห้ มวกดอกเห็ดใหญ่ขึ้น ค. ทำใหว้ สั ดุเพาะยอ่ ยสลายได้เร็วข้นึ ง. กระตุน้ การเจริญเตบิ โตของเสน้ ใยเหด็ 9. ถา้ เราทำกอ้ นเชอื้ เพาะเห็ดนางฟา้ ใช้ขเ้ี ลอื่ ย 200 กิโลกรมั เราต้องใช้ดีเกลอื เทา่ ใด ก. 200 กรมั ข. 400 กรมั ค. 600 กรัม ง. 800 กรมั 10. ในการทำก้อนเช้ือเพาะเห็ดนางฟา้ นิยมนำสำลีชนดิ หยาบมาใชป้ ระโยชนอ์ ย่างไร ก. ใชเ้ ชด็ ทำความสะอาดมือ ข. ใช้เชด็ ทำความสะอาดอุปกรณ์ ค. เปน็ ส่วนผสมของกอ้ นเชื้อเพาะเหด็ ง. ใชป้ อ้ งกันจลุ นิ ทรียเ์ ข้าไปในก้อนเชือ้ เพาะเห็ด อ่านข้อความต่อไปน้ี แล้วตอบคำถามข้อ 11 1. น่งึ ฆ่าเช้อื ด้วยหมอ้ น่ึงลกู ทุ่ง 2. บรรจถุ ุงพลาสตกิ พรอ้ มใช้มอื อดั ให้แนน่ 3. เตมิ อาหารเสริมลงไป 4. ผสมสว่ นผสมเขา้ ดว้ ยกัน 5. กองข้เี ล่ือยบนพื้นสะอาด เก็บเศษไมอ้ อก 6. เตมิ น้ำลงไป

28 11. ข้อใดเรยี งลำดบั ขน้ั ตอนการทำกอ้ นเช้อื เพาะเหด็ นางฟา้ ได้ถูกตอ้ ง ก. 5-4-6-3-2-1 ข. 5-6-4-3-2-1 ค. 5-4-3-6-2-1 ง. 5-3-4-6-2-1 12. การบรรจุก้อนเชือ้ เพาะเหด็ นางฟ้าทเ่ี หมาะสม ควรมีนำ้ หนักเทา่ ใด ก. 1 กิโลกรัม ข. 1.3 กิโลกรมั ค. 1.5 กโิ ลกรมั ง. น้อยกว่า 0.8 กโิ ลกรัม 13. ข้อใดเป็นลักษณะกอ้ นเช้อื เพาะเหด็ ท่ีดี ก. มนี ้ำทีก่ ้นถุงเลก็ น้อย ข. ก้อนเชอื้ เพาะเห็ดยุบตวั งา่ ย ค. กอ้ นเช้อื เพาะเห็ดแนน่ ไมย่ ุบตัวง่าย ง. มขี นาดใหญ่ น้ำหนกั มากกวา่ 1.5 กิโลกรมั 14. ทำไมในการทำก้อนเช้อื เพาะเหด็ นางฟ้า ต้องสวมคอขวด ก. เพ่อื สะดวกในการเข่ยี เชอ้ื เห็ด ข. เพ่อื ความรวดเร็วในการบรรจุขเ้ี ล่ือย ค. เพอื่ ถา่ ยเทอากาศเข้าไปยงั วสั ดเุ พาะเหด็ ง. เพื่อความสวยงามในการวางก้อนเชื้อเพาะเห็ด 15. สาเหตุใดจงึ ไม่นำขเ้ี ล่อื ยเก่ามาทำก้อนเช้อื เพาะเห็ดนางฟ้า ก. มีความรอ้ นสงู ข. สารอาหารน้อย ค. มีจุลนิ ทรยี อ์ ่ืนมาก ง. มีกา๊ ซแอมโมเนียมาก

29 คำเฉลยและเกณฑ์การให้คะแนน คำเฉลย ข้อ 1 ก. ขเี้ ลื่อย ข้อ 2 ข. รำละเอียด ข้อ 3 ค. 6 เปอร์เซน็ ตข์ องนำ้ หนักวสั ดเุ พาะ ขอ้ 4 ข. ได้ผลผลิตน้อย ข้อ 5 ข. ปนู ขาว ขอ้ 6 ข. 2 เปอร์เซน็ ต์ของข้เี ล่อื ย ข้อ 7 ข. เพ่ิมปริมาณวัสดุเพาะมากขึน้ ข้อ 8 ค. กระตนุ้ การเจรญิ เติบโตของเสน้ ใยเห็ด ข้อ 9 ข. 400 กรมั ข้อ 10 ง. ใชป้ อ้ งกนั จลุ นิ ทรยี ์เข้าไปในกอ้ นเชอื้ เพาะเหด็ ข้อ 11 ง. 5-3-4-6-2-1 ขอ้ 12 ก. 1 กโิ ลกรัม ขอ้ 13 ค. กอ้ นเชือ้ เพาะเหด็ แน่นไมย่ ุบตวั ง่าย ข้อ 14 ค. เพ่ือถ่ายเทอากาศเข้าไปยังวัสดุเพาะเหด็ ข้อ 15 ข. สารอาหารน้อย เกณฑก์ ารให้คะแนน ข้อ 1 - 15 ถ้านักเรียนตอบถูกต้องตรงกับคำเฉลย ให้ข้อละ 1 คะแนน และถ้า นกั เรียนตอบไม่ตรงคำเฉลย ให้ขอ้ ละ 0 คะแนน เกณฑก์ ารผ่าน ถา้ นักเรียนทำแบบประเมนิ ได้ 12 คะแนนข้ึนไป ถอื วา่ ผา่ น ถ้านักเรียนทำแบบประเมินได้น้อยกว่า 12 คะแนน ถือว่าไม่ผ่านให้นักเรียนกลบั ไป ศกึ ษาใหม่

30 เอกสารอา้ งอิง เตมิ พงศ์ แสงปกรณ์กิจ. 2553. เหด็ นางฟา้ . พิมพค์ ร้งั ท่ี 2. กรงุ เทพมหานคร : ธนธัชการพิมพ์. บรรณ บูรณะชนบท. 2547. ค่มู ือเพาะเห็ด. พมิ พค์ ร้งั ที่ 1. กรงุ เทพมหานคร : โรงพมิ พเ์ ทพพิทกั ษ.์ . 2548. การเพาะเห็ดนางรม-นางฟา้ . กรุงเทพมหานคร : ฐานเกษตรกรรม. บุญส่ง วงศ์เกรียงไกร. 2543. เห็ดนางฟ้า. กรุงเทพมหานคร:ชมรมเพาะเห็ดแห่งประเทศไทย มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร.์ รักษ์ พฤกษชาติ. 2551. เห็ดเศรษฐกิจคู่มือการเพาะเห็ดเชิงการค้าอย่างมืออาชีพ. พิมพ์คร้ังท่ี1. กรุงเทพมหานคร : นอี อนบคุ๊ มีเดยี . วิทยา ทวนี ุช. 2553. การเพาะเหด็ แบบเศรษฐกจิ พอเพียง. พิมพ์คร้ังที่ 2. ปทมุ ธานี : สกายบกุ ส.์ อนงค์ จนั ทรศ์ รีกลุ . 2550. เหด็ ในประเทศไทย. พมิ พค์ รง้ั ท่ี 2. กรุงเทพมหานคร : ราชบัณฑติ ยสถาน.