16.ปุ๋ยหมักกอนเชื้อเห็ด

คำนำ การจัดการเรยี นการสอนในปัจจุบัน เป็นการจดั การเรียนการสอน ที่มุ่งใหน้ ักเรียนเกิดการเรียนรู้ มคี วามรู้ ความเขา้ ใจ และเกิดองคค์ วามรทู้ ่ียง่ั ยืน ซึ่งต้องคำนึงถึงความแตกต่างระหว่างบุคคล มีการพัฒนา นักเรียนให้มีความเจริญงอกงามทั้งร่างกาย สติปัญญา อารมณ์ และสังคม โดยนำนวัตกรรม เทคโนโลยี ทางการสอนท่ีมีศักยภาพ มาใช้ในการส่งเสริมให้นักเรียนเกิดการเรียนรู้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ตามผล การเรียนรูท้ ก่ี ำหนดไว้ ชุดฝึกปฏิบัติ ชุดน้ีจัดทำขึ้น เพื่อเป็นสื่อการเรียนรู้ในกลุ่มสาระการงานอาชีพ วิชาการเพาะเห็ด ด้วยวัสดุผสม (ง30218) เรื่องการเพาะเห็ดนางฟ้า ชุดฝึกปฏิบัติชุดน้ี ใช้เป็นสื่อการเรียนรู้ด้วยตนเองเป็น รายบุคคล โดยสรุปเน้ือหา และจัดลำดับความรู้จากง่ายไปหายาก และตามขั้นตอนการปฏิบัติ เพ่ือให้ นักเรียนสามารถเรียนรู้ และฝึกปฏิบัติตามข้ันตอนด้วยตนเองจนเกิดทักษะ สามารถนำทักษะการ ปฏิบตั งิ านไปใชป้ ระกอบอาชพี ต่อไปในอนาคตได้อยา่ งมีประสทิ ธภิ าพ ดวงรตั น์ กวดกจิ การ

สารบัญ หนา้ 1 เร่อื ง 2 คำชแ้ี จงสำหรับครูผ้สู อน 3 คำชแ้ี จงสำหรบั นกั เรยี น 4 สาระสำคญั และจุดประสงคก์ ารเรยี นรู้ 6 ประเมินกอ่ นเรียน 10 ใบความรู้ท่ี 1 เรอื่ ง ปุ๋ยหมักกอ้ นเชื้อเห็ดนางฟ้า 12 ใบความรู้ท่ี 2 เรือ่ ง สูตรป๋ยุ หมักก้อนเช้ือเหด็ นางฟา้ 13 กิจกรรมฝึกทักษะปฏิบตั ิ เรื่องการทำปุ๋ยหมักกอ้ นเชือ้ เหด็ นางฟา้ 14 บันทึกผลการปฏบิ ัติกจิ กรรม 15 ประเมินคณุ ภาพผลงาน 17 ประเมนิ หลังเรยี น 18 คำเฉลยและเกณฑก์ ารให้คะแนน เอกสารอ้างอิง

1 คำชี้แจงสำหรับครผู ู้สอน ชุดฝึกปฏบิ ัติชุดนี้ ใช้ประกอบการเรียนรใู้ นรายวิชาการเพาะเห็ดด้วยวัสดุผสม เรอ่ื ง การเพาะเหด็ นางฟ้า ชั้นมธั ยมศกึ ษาปที ี่ 5 มีขั้นตอนการใชช้ ดุ ฝกึ ปฏบิ ัตมิ ดี งั น้ี 1. ครูผู้สอนตรวจสอบชุดฝกึ ปฏิบตั ิ เล่มที่ 16 เร่ืองปุ๋ยหมกั ก้อนเชอื้ เหด็ นางฟ้า 2. ครูผู้สอน เตรียมอุปกรณ์ท่ีใช้ร่วมกัน ได้แก่ 2.1 พลาสติกคลุมกองปุ๋ยหมัก 2.2 จอบ พลั่ว และเข่ง 2.3 วัสดุอุปกรณ์สำหรับทำปุ๋ยหมักก้อนเช้ือเห็ดนางฟ้า ได้แก่ ก้อนเชื้อเห็ด นางฟา้ ทหี่ มดสภาพแล้ว ข้ไี ก่หรอื ขี้วัวแหง้ และป๋ยุ เคมี 3. ครูผู้สอนช้ีแจงการใช้ชุดฝกึ ปฏิบัติ ให้นักเรียนทุกคนเข้าใจก่อนท่ีนักเรียนจะใช้ ชดุ ฝึกปฏิบัติเลม่ นี้ 4. ครูผู้สอนศกึ ษาว่ากจิ กรรมใดทค่ี รตู อ้ งเปน็ ผใู้ ห้คำแนะนำ หรือให้คำปรกึ ษา 5. ครูผู้สอนต้องศึกษาคู่มือการใช้ชุดฝึกปฏิบัติ ควบคู่กับแผนการจัดการเรียนรู้ ทุกครัง้

2 คำชแี้ จงสำหรบั นกั เรียน ชุดฝกึ ปฏิบัติ เลม่ ที่ 16 เรอ่ื ง ปุย๋ หมักกอ้ นเชอ้ื เหด็ นางฟา้ มี 5 ตอนดังน้ี ตอนท่ี 1 การประเมนิ ก่อนเรยี น ใช้เวลา 10 นาที ให้นักเรียนทำแบบประเมนิ กอ่ นเรียนดว้ ยตนเอง ดว้ ยความซอ่ื สตั ย์ ไม่ถามเพ่ือนและ ไมด่ ูคำเฉลย ทา้ ยบท ถ้านกั เรียนสงสยั ให้สอบถามครูผู้สอนไดต้ ลอดเวลา ตอนท่ี 2 ศกึ ษาปยุ๋ หมกั กอ้ นเชอ้ื เหด็ นางฟา้ (ศกึ ษาท่ีบา้ น) 1. นักเรยี นแต่ละคนศกึ ษาชุดฝกึ ปฏิบัติ เรอ่ื งปุ๋ยหมักกอ้ นเชือ้ เหด็ นางฟ้า ตามลำดับ ข้ันตอนอยา่ งตั้งใจ ให้เข้าใจ 2. นักเรยี นคนใดมขี อ้ สงสัย หรือมีปัญหาใด ๆ ให้สอบถามครูผู้สอน ตอนที่ 3 กิจกรรมฝกึ ปฏิบตั ิทำปยุ๋ หมกั กอ้ นเช้อื เห็ดนางฟ้า (ปฏบิ ัตกิ ิจกรรมทีโ่ รงเรียน) 1. นักเรียนแต่ละกลุ่มปฏบิ ตั ทิ ำปุ๋ยหมักกอ้ นเชอ้ื เห็ดนางฟา้ ตามลำดบั ขั้นตอน 2. เมอ่ื ปฏบิ ัตงิ านเสรจ็ แลว้ ให้นักเรียนเขียนชือ่ -นามสกุลติดไวท้ ี่ผลงานของนักเรยี น 3. นกั เรยี นบันทึกผลการปฏบิ ตั งิ านทุกคน 4. นักเรียนประเมินคุณภาพผลงานของตนเอง ให้เพ่ือน 1 คนประเมิน และครูร่วม ประเมนิ แลว้ สรุปหาค่าเฉล่ีย 5. นักเรียนคนใดมีข้อสงสัยหรอื มีปญั หา ใหส้ อบถามครูผู้สอนไดต้ ลอดเวลา ตอนที่ 4 การประเมนิ หลงั เรยี น ใช้เวลา 10 นาที นักเรยี นทำแบบประเมินหลังเรียนด้วยตนเองด้วยความซอ่ื สัตย์ ไม่ถามเพ่ือน และไม่ ดคู ำเฉลยท้ายบท ตอนที่ 5 ตรวจคำตอบจากคำเฉลย ใช้เวลา 10 นาที เมื่อนักเรียนทำแบบประเมินหลังเรียนเสร็จแล้ว ให้นักเรียนตรวจคำตอบจาก คำเฉลย และรวมคะแนน พร้อมดูเกณฑ์การประเมิน ถ้านักเรียนไม่ผ่านเกณฑ์การประเมิน ให้นักเรียนนำชุดฝึกปฏิบัติน้ีไปศึกษาใหม่ตามลำดับขั้นตอนของการใช้ชุดฝึกปฏิบัติ และถ้า หากนกั เรียนผ่านเกณฑก์ ารประเมนิ ให้นักเรียนศกึ ษาเร่อื งต่อไป

3 สาระสำคญั และจุดประสงคก์ ารเรียนรู้ สาระสำคัญ ก้อนเชอ้ื เห็ดนางฟ้าท่ีหมดสภาพดอกเหด็ ไมส่ ามารถงอกได้แล้ว หลังการเพาะเห็ดสามารถ นำกลับมาใช้ประโยชน์ โดยการทำปุ๋ยแทนท่จี ะทิ้งหรือเผาทง้ิ ไปให้เปลา่ ประโยชน์ นำมาทำเป็นปุ๋ย หมักไดเ้ ป็นอย่างดี มีคณุ คา่ ในตอ่ การเกษตร ช่วยปรับปรงุ ดินใหด้ ขี นึ้ ช่วยรกั ษาสภาพความสมบูรณ์ ของดนิ ใหด้ ีอยู่เสมอ ซึง่ การทำปุ๋ยหมักตอ้ งมคี วามรู้และความเขา้ ใจในการทำป๋ยุ หมกั จงึ สามารถ ผลิตปุย๋ หมักจากก้อนเชื้อเห๋ดนางฟา้ ไปอยา่ งมคี ณุ ภาพ จุดประสงค์การเรยี นรู้ 1. บอกความหมายของป๋ยุ หมกั ได้ 2. อธบิ ายประโยชนข์ องปยุ๋ หมกั ได้ 3. ทำปุ๋ยหมักก้อนเช้อื เห็ดนางฟ้าได้ 4. นำป๋ยุ หมักก้อนเชื้อเหด็ นางฟ้าไปใช้ประโยชน์ทางด้านการเกษตรได้ 5. มคี วามตระหนักในการใช้ทรัพยากรได้อย่างคุ้มคา่ และเกดิ ประโยชน์สูงสุด

4 ประเมนิ ก่อนเรียน คำสงั่ ใหน้ กั เรียนเลือกคำตอบทีถ่ กู ที่สุดเพียงข้อเดยี ว 1. ข้อใดกลา่ วถกู ต้อง ก. ปุ๋ยหมกั ชีวภาพเป็นปุ๋ยอินทรีย์ ข. ปยุ๋ หมักชีวภาพเกิดจากซากพืชเพยี งชนิดเดียว ค. ป๋ยุ หมักชีวภาพเกดิ จากการสลายตวั ของอนนิ ทรียวัตถุ ง. ปุย๋ หมกั ชวี ภาพเกิดจากการสลายตวั ของซากสัตว์และแรธ่ าตุ 2. ปยุ๋ หมักชวี ภาพมีประโยชนอ์ ย่างไร ก. ช่วยเรง่ การสุกของผลไม้ ข. ชว่ ยปรบั โครงสร้างของดิน ค. ใช้ง่าย สะดวก และปลอดภยั ง. ช่วยปรับโครงสรา้ งของเซลล์พืช 3. ทำไมต้องใช้ปูนขาวโรยบนกองปุ๋ยหมักชีวภาพ ก. ช่วยเพม่ิ ธาตุอาหารพืช ข. ปอ้ งกนั แมลง มดและศัตรพู ชื ค. ชว่ ยปรบั ความเป็นกรดเปน็ ด่าง ง. ถกู ทกุ ขอ้ 4. สาเหตใุ ดจึงไม่ให้ข้นึ ไปเหยียบบนกองปยุ๋ หมกั ชีวภาพ ก. ทำให้กองปุย๋ หมักพังเสียหาย ข. ทำให้จุลินทรยี ใ์ นกองปุย๋ หมกั ตาย ค. ทำใหก้ องปยุ๋ หมักแน่นระบายน้ำไม่ดี ง. ทำให้กองป๋ยุ หมักแน่นระบายอากาศไมด่ ี 5. การกองปยุ๋ หมกั ชวี ภาพ รปู แบบใดนิยมทำกันมากท่สี ดุ ก. กองในคอก ข. กองในหลุม ค. กองในทอ่ ซเี มนต์ ง. กองบนพนื้ ดนิ ธรรมดา

5 6. สาเหตใุ ดจงึ ไม่ควรทำกองปยุ๋ หมักชีวภาพใต้ต้นไม้ ก. ปฏบิ ตั ิงานย่งุ ยาก ข. กองปุย๋ ไม่ถกู แสงแดด ค. รากตน้ ไม้ดดู ธาตหุ ารหมด ง. ความรอ้ นจากกองป๋ยุ ทำใหต้ น้ ไมต้ าย 7. ถ้านกั เรยี นทำป๋ยุ หมักก้อนเชื้อเห็ดนางฟา้ นกั เรยี นสงั เกตอย่างไรว่าป๋ยุ หมกั ท่ที ำนน้ั สามารถนำไปใชไ้ ด้ ก. มีกลน่ิ ฉนุ ของก๊าซ ข. สขี องวัสดเุ ปลยี่ นเปน็ สีดำ ค. ใชม้ อื จบั กองปุ๋ยหมักมีความรอ้ น ง. ถูกทกุ ข้อ 8. ข้อใดปฏิบัติการทำปุ๋ยหมกั กอ้ นเชอ้ื เห็ดนางฟ้าได้ถูกตอ้ ง ก. รดน้ำกองปุ๋ยหมกั ใหโ้ ชกทกุ วนั ข. กองปยุ๋ หมกั กว้าง 2 เมตร สูง 1 เมตร ค. กองปยุ๋ หมักเป็นกองเล็ก ๆ บริเวณใต้ต้นไม้ ง. ใชป้ ุ๋ยเคมผี สมกบั ปนู ขาวเพ่อื เพ่มิ ธาตุอาหาร 9. ข้อใดกล่าวถึง สตู รปุ๋ยหมกั ธรรมดาโดยใชป้ ุย๋ คอก 10:1 ถูกต้อง ก. ก้อนเช้อื เห็ดนางฟา้ 10 ก้อน ปยุ๋ คอก 1 กโิ ลกรมั ข. กอ้ นเชอ้ื เห็ดนางฟา้ 1 ก้อน ปุ๋ยคอก 10 กิโลกรมั ค. กอ้ นเชอื้ เห็ดนางฟ้า 10 ก้อน ป๋ยุ คอก 1 กระสอบ ง. กอ้ นเชอ้ื เหด็ นางฟ้า 10 กโิ ลกรัม ปยุ๋ คอก 1 กิโลกรัม 10. ขอ้ ใดเป็นการทำปุย๋ หมักกอ้ นเชอื้ เห็ดนางฟา้ ใช้เวลานานที่สดุ ก. สูตรหมกั ค้างปี ข. สูตรผสมผสาน ค. สูตรหมกั ธรรมดาใชป้ ุย๋ คอก 10: ง. สตู รหมักธรรมดาใช้ปุ๋ยเคมี 100:10:1

6 ใบความรู้ที่ 1 เรือ่ ง ปุ๋ยหมักกอ้ นเชอ้ื เห็ดนางฟา้ ความหมาย ปุ๋ยหมัก คือ ปุ๋ยที่ได้จากการสลายตัวของซากพืช ซากสัตว์ ตามธรรมชาติ โดย นำส่ิงเหล่าน้ันมากองรวมกัน รดน้ำให้ช้ืน แล้วปล่อยท้ิงไว้ให้เกิดการย่อยสลายตัว โดย กิจกรรมของจุลินทรีย์ จึงนำไปใช้ปรับปรุงดิน ในการเตรียมกองปุ๋ยหมัก อาจใส่ปุ๋ยเคมี เพอื่ ช่วยเร่งกจิ กรรมของจุลินทรีย์ดนิ เปน็ การเพิม่ คณุ ค่าดา้ นธาตอุ าหารของปยุ๋ หมัก ปยุ๋ หมักก้อนเช้ือเห็ดนางฟ้า คือ ปุ๋ยอินทรียท์ ่ีเกิดจากการนำก้อนเช้ือเห็ดนางฟ้า ที่หมดสภาพแล้ว และผ่านกระบวนการย่อยสลายโดยกิจกรรมจุลนิ ทรียจ์ นเปลี่ยนสภาพไป จากเดมิ เปน็ วัสดุท่ีมลี ักษณะออ่ นนมุ่ เป่ือยย่ยุ ไมแ่ ขง็ กระดา้ ง และมสี ีนำ้ ตาลปนดำ ปจั จยั ทจ่ี ำเป็นตอ่ การทำปุย๋ หมกั กอ้ นเชือ้ เชือ้ เหด็ นางฟ้า 1. การเลือกสถานท่ี ที่จะใช้ในการทำปุ๋ยหมัก ควรเลือกบริเวณใกล้กับโรงเรือน เพาะเห็ด เพ่ือสะดวกในการขนย้าย 2. ควรอยใู่ กล้แหลง่ นำ้ แตค่ วรอยหู่ ่างจากแหล่งน้ำบริโภค 3. ควรเปน็ บรเิ วณที่ดอน น้ำทว่ มไม่ถึง 4. ความชื้นในกองปุ๋ยหมัก ควรเติมน้ำในกองปุ๋ยหมักให้มีความช้ืนอยู่ในระดับที่ เหมาะสมตอ่ การยอ่ ยสลายประมาณ 50 – 60 เปอรเ์ ซน็ ต์ โดยจะต้องไม่แฉะจนเกนิ ไป 5. การระบายอากาศในกองปุ๋ยหมัก โดยการกลับกองปุ๋ยหมักอย่างสม่ำเสมอ เพื่อ ช่วยระบายอากาศ เพิ่มออกซิเจนให้แก่กองปุ๋ย และคลุกเคล้าวัสดุให้เข้ากัน เพื่อช่วย กจิ กรรมของจลุ นิ ทรยี ์ให้มีประสิทธิภาพ การเตรยี มวัสดุการทำป๋ยุ หมกั กอ้ นเชื้อเหด็ นางฟา้ 1. กอ้ นเชอ้ื เห็ดนางฟา้ ทหี่ มดสภาพแล้ว เป็นก้อนเชือ้ เห็ดนางฟา้ ทีไ่ มเ่ กดิ ดอกแล้ว นำมาแกะถุงพลาสติกออกและทำการทุบ ใหก้ อ้ นเชอื้ เหด็ นางฟา้ ย่อยเปน็ ชิ้นเลก็ ๆ 2. ป๋ยุ คอก เป็นแหลง่ ของจุลินทรยี ์และอาหารของจุลินทรยี ห์ รอื อาจจะใชส้ ารเร่งที่ เปน็ แหลง่ จลุ นิ ทรยี ์ทมี่ ีประสทิ ธภิ าพในการย่อยสลาย

7 3. ปุ๋ยเคมี ในการทำปุ๋ยหมักมักมวี ัตถุประสงค์เพ่อื เพิ่มธาตุอาหาร ให้เแก่จุลนิ ทรีย์ เชน่ การเพิ่มธาตุไนโตรเจนลงในกองป๋ยุ ซึ่งจะใช้ปุ๋ยแอมโมเนยี มซลั เฟต หรือ ปุ๋ยยเู รีย เพื่อ เป็นแหล่งธาตุอาหารให้แก่จุลินทรีย์ ทท่ี ำหน้าท่ีในการยอ่ ยสลายก้อนเชอื้ เห็ดนางฟ้าในกอง ป๋ยุ หมัก โดยไนโตรเจนจากปยุ๋ เคมีที่ใส่ลงในกองปุ๋ยจะถูกจุลินทรียน์ ำไปใช้ และแปรสภาพ ให้เปน็ สารอนิ ทรยี ์ไนโตรเจน 4. ปูนขาว เป็นการใส่เพ่ือปรับสภาพความเป็นกรดเป็นด่างให้เหมาะสม ต่อ การเจริญเติบโตและการย่อยสลายก้อนเช้ือเห็ดนางฟ้าจากจุลินทรีย์ โดยการใช้ปูนขาว ประมาณ 2 กิโลกรัม ต่อกอ้ นเช้ือเหด็ นางฟา้ 100 กโิ ลกรัม 5. อุปกรณ์ต่างๆที่ใช้ในการผลิตปุ๋ยหมัก เช่น จอบ พล่ัว บัวรดน้ำ และวัสดุ สำหรบั พลางแสง รูปแบบการกองป๋ยุ หมกั กอ้ นเชอ้ื เห็ดนางฟา้ สามารถทำได้ 3 รูปแบบ ดงั น้ี 1. กองบนพื้นดินธรรมดา เป็นที่สะดวกและง่ายท่ีสุด ซ่ึงนิยมทำกันมากโดยกอง วัสดุที่หมักเป็นปุ๋ยเป็นรูปสเี่ หลี่ยมผืนผ้าบนดิน หรือบนพ้ืนซีเมนต์เรียบกลางแจ้ง ในบริเวณ ทีน่ ้ำไมท่ ่วม 2. กองในคอก สร้างคอกด้วยไม้ อิฐบล็อก หรือซีเมนต์ในบริเวณที่ไม่มีสัตว์มาคุ้ย เขี่ย ใส่วัสดุที่หมักลงในคอกสูง 3 ใน 4 ส่วนของคอก มีการลงทุนเพียงคร้ังเดียวใช้ได้เป็น การถาวร 3. กองในหลุม เป็นวธิ ีท่เี หมาะสมสำหรบั พ้ืนท่ดี อนหรือลาดเทขาดแคลนนำ้ เตรียม โดยขุดหลุมดิน หรือซเี มนตแ์ บบหลมุ เดียว หรอื 2 หลุม ขนาดประมาณ 1 ลูกบาศก์เมตร ใส่ วัสดุท่หี มกั ลงในหลุม การดูแลรกั ษาปุย๋ หมกั กอ้ นเชอื้ เหด็ นางฟา้ 1. ควรรดน้ำอย่างสมำ่ เสมอ เพราะถา้ กองป๋ยุ แหง้ เกินไปจะทำใหต้ ้องใชร้ ะยะเวลา หมักนานขึ้น และปยุ๋ มีคุณภาพต่ำ 2. ควรตรวจสอบความช้ืนในกองปยุ๋ โดยการบบี เศษวัสดุจากกองปยุ๋ 3. ไมข่ น้ึ เหยยี บกองปุ๋ยให้แน่น หรอื เอาผา้ คลุมกองปุ๋ย หรอื เอาดนิ ปกคุลมด้านบน กองปยุ๋ เพราะจะทำให้อากาศไมส่ ามารถไหลถ่ายเทได้สะดวก 4. ไม่วางหนาเกนิ ไป จะทำให้จุลนิ ทรยี ์ทมี่ ีในมลู สัตวไ์ มส่ ามารถเขา้ ไปย่อยสลายได้ 5. ไม่ทำกองปุ๋ยหมกั ใต้ตน้ ไม้ เพราะความรอ้ นของกองปุ๋ยจะทำใหต้ น้ ไมต้ ายได้ 6. ระบายความร้อนจากกองปุย๋ เพราะความร้อนจะชว่ ยใหจ้ ุลนิ ทรีย์ทำงานไดด้ มี าก ขึน้ และยังช่วยให้เกิดการไหลเวียนของอากาศผา่ นกองปยุ๋ อีกด้วย

8 ลักษณะปุย๋ หมักกอ้ นเชื้อเห็ดนางฟา้ ทน่ี ำไปใชไ้ ดม้ ดี ังนี้ 1. อณุ หภูมิในกองลดลงเท่ากบั อุณหภูมิภายนอกรอบๆกองปุ๋ย ซ่ึงเม่อื เรม่ิ กองปุ๋ยใหม่ๆ อุณหภูมิภายในกองปุ๋ยจะร้อนมาก แต่เม่ือเวลา ผ่านไประยะหน่ึงอุณหภูมิภายในกองปุ๋ยจะ เย็นลง แสดงวา่ กระบวนการหมกั สมบรู ณ์แล้ว 2. สีของเศษวสั ดุเปล่ียนเปน็ สนี ้ำตาลเข้ม หรือสีดำ 3. ไม่มีกล่ินฉุนของก๊าซตา่ งๆ ปุย๋ หมักท่ีสมบรู ณ์แล้วจะมกี ล่ินหอมเหมอื นกลิน่ ดนิ ถา้ หากมกี ลนิ่ ฉนุ แสดงว่ากระบวนการยอ่ ยสลายของปยุ๋ หมักยังไม่สมบรู ณ์ 4. อาจมีหญา้ หรือเหด็ ขึ้นบนกองปุ๋ยหมักได้ แสดงวา่ ปุย๋ หมกั ยอ่ ยสลายสมบูรณ์แลว้ และไม่มสี ่งิ เจอื ปน ทีเ่ ปน็ อันตรายตอ่ พืช 5. ลกั ษณะความออ่ นนุ่มของวัสดุจะออ่ นนุม่ ยุย่ ขาดออกจากกนั ได้ง่าย ไม่แขง็ กระด้าง และไมเ่ ปน็ กอ้ น วธิ ีใชป้ ุย๋ หมักกอ้ นเชื้อเหด็ นางฟ้า 1. ผสมปุย๋ หมกั กบั ดนิ ในแปลงปลูกผักทุกชนดิ ในอัตรา 1 กโิ ลกรมั ตอ่ 1 ตารางเมตร 2. พืชผักอายุเกิน 2 เดือน เช่น กะหล่ำปลี ถ่ัวฝักยาว แตง ฟักทอง ควรใช้ปุ๋ยหมัก คลกุ กบั ดินรองกน้ หลุมก่อนปลกู กลา้ ผกั ประมาณ 2 กำมอื รดนำใหช้ ุ่ม ๆ 3. ไม้ผล ควรรองก้นหลุมด้วยเศษหญ้า ใบไม้แห้ง ฟาง และปุ๋ยหมัก 1 กิโลกรัม สำหรบั ไม้ผลท่ีปลูกแล้วใส่ปุย๋ หมัก แนวทรงพ่มุ 2 กำมือต่อ 1 ตารางเมตร แล้ว คลุมดว้ ยหญ้า แห้ง ใบไม้แห้ง ฟาง แล้วรดน้ำใหช้ ุ่ม 4. ไม้ดอกไม้ประดับ ไม้กระถาง ควรใส่ปุ๋ยหมัก เดือนละ 1 ครั้งต่อ 1 กำมือ ใช้ 1 กโิ ลกรัม ตอ่ พ้นื ที่ 2 x 3 ตารางเมตร ภาพ กองปยุ๋ หมกั ก้อนเช้ือเห็ดนางฟา้

9 ประโยชนข์ องปยุ๋ หมักกอ้ นเชอื้ เหด็ นางฟา้ 1. ช่วยลดปริมาณขยะ และเป็นการนำขยะอินทรีย์มาใช้ประโยชน์ใหม่ จึงช่วยลด ปริมาณขยะอนิ ทรยี เ์ ข้าระบบการจัดการขยะได้ 2. มจี ุลนิ ทรีย์ที่ชว่ ยยับย้งั และป้องกนั จลุ ินทรีย์ท่ีทำให้พชื เป็นโรคได้ 3. ปุ๋ยหมักมีธาตุอาหารครบถ้วน ทั้งธาตุอาหารหลัก ธาตุอาหารรอง และธาตุ อาหารเสริม 4. ปุ๋ยหมักเป็นแหล่งอาหารของส่ิงมีชีวิตในดินท่ีเป็นประโยชน์ จึงช่วยให้ต้นไม้ เจรญิ เตบิ โตไดด้ ขี ้นึ 5. ปุ๋ยหมักมักจะปล่อยธาตุอาหารให้พืชอย่างช้า ๆ ทำให้อยู่ในดินได้ค่อนข้างนาน จงึ มีโอกาสเสียน้อยกวา่ ปุย๋ เคมี 6. ช่วยปรับคา่ ความเปน็ กรด-ด่างของดนิ ให้เหมาะสมได้ 7. ช่วยเพ่ิมจุลินทรีย์และอินทรียวัตถุ ทำให้โครงสร้างของดินดีขึ้น เช่น ร่วนซุย ระบายน้ำดี ถ่ายเทอากาศสะดวก และรากแผก่ ระจายหาอาหารง่ายข้ึน ในขณะท่ีป๋ยุ เคมีไม่ มคี ุณสมบัติในการปรบั ปรุงดนิ ใด ๆ 8. ช่วยลดค่าใช้จ่ายและทำให้ประหยัดเงิน เพราะสามารถใช้แทนปุ๋ยเคมีได้ สามารถลดปริมาณการซ้อื ปุ๋ยเคมลี งได้ แถมยงั ไม่ต้องเสียเงนิ ซื้อสารเคมหี รือยาป้องกันแมลง ศตั รูพืชด้วย ขอ้ ควรคำนึงในการกองป๋ยุ หมักกอ้ นเชื้อเห็ดนางฟา้ 1. อย่ากองปุ๋ยหมักให้มีขนาดใหญ่เกินไป เพราะจะทำให้เกิดความร้อนเกิน70 องศาเซลเซียส ซึ่งจะเป็นผลทำให้เชื้อจุลินทรีย์ตายได้ ขนาดกองปุ๋ยหมักท่ีเหมาะสมคือ ความกว้างไมค่ วรเกนิ 2-3 เมตร ความยาวไม่จำกัด สูงประมาณ 1-1.50 เมตร 2. ถ้ากองปุย๋ หมักมขี นาดเล็กเกินไป จะทำให้เก็บรักษาความร้อน และความช้นื ไว้ ไดน้ ้อยทำให้วสั ดุสลายตวั เป็นปุ๋ยหมักไดช้ า้ 3. อยา่ รดน้ำโชกจนเกินไป จะทำใหก้ ารระบายอากาศในกองปุ๋ยไม่ดี อาจทำให้เกิด กรดอินทรยี บ์ างอย่างเปน็ เหตใุ หม้ ีกลิ่นเหมน็ อบั ได้ง่าย 4. ถ้าเกิดความร้อนในกองปยุ๋ หมกั มาก ต้องเพ่ิมนำ้ ให้กองปุ๋ย มิฉะนั้นจลุ ินทรียท์ ่ี ย่อยซากพชื จะตายได้ 5. ถา้ มีการใช้ปูนขาว อย่าใช้ปยุ๋ เคมีพรอ้ มกับการใส่ปูนขาว เพราะจะทำให้ธาตุ ไนโตรเจนสลายตวั

10 ใบความรู้ท่ี 2 เร่ือง สูตรปุ๋ยหมักกอ้ นเชื้อเหด็ นางฟ้า สูตรท่ี 1 สูตรหมักคา้ งปี ภาพกองปุ๋ยหมักคา้ งปี วสั ดอุ ุปกรณ์ ภาพกองปยุ๋ หมกั ธรรมดาใชป้ ุ๋ยคอก10:1 1. กอ้ นเชอื้ เห็ดนางฟ้าทห่ี มดสภาพแลว้ วธิ ีการทำ นำกอ้ นเชอื้ เห็ดนางฟ้ามาแกะถุงพลาสติก ออก พร้อมทุบให้แตก นำมาหมักทิ้งไว้ค้างปีก็ สามารถนำมาใช้เป็นปุ๋ยหมักได้แบบนี้ไม่ต้อง ดูแลรักษา จึงต้องใช้ระยะเวลาในการหมักนาน เหมาะสำหรับผู้ท่ไี มม่ เี วลา สูตรที่ 2 สตู รหมักธรรมดาใชป้ ุ๋ยคอก 10:1 วัสดุอปุ กรณ์ 1. กอ้ นเช้อื เห็ดนางฟ้าที่หมดสภาพแลว้ 10 ส่วน 2. ปุย๋ คอก 1 ส่วน วธิ ีการทำ 1. นำกอ้ นเชอ้ื เห็ดนางฟา้ มาแกะถงุ พลาสตกิ ออก พร้อมทุบให้แตก เป็นชิ้นเล็ก ๆ แบ่ง ออกเปน็ 3 กอง 2. นำก้อนเชอ้ื เห็ดนางฟ้าที่ทบุ เป็นช้ิน ๆ มากองบนพนื้ เป็นชั้นท่ี 1 สูงประมาณ 30-40 เซนตเิ มตร แล้วโรยทบั ดว้ ยป๋ยุ คอก จากนนั้ ทำช้นั ท่ี 2 และชัน้ ท่ี 3 เหมือนช้นั ท่ี 1 3. รดนำ้ พอชุม่ โดยไม่ต้องกลบั กองปุ๋ยหมัก หมกั ประมาณ 6-8 เดอื น

11 สูตรท่ี 3 สตู รหมักธรรมดาใช้ป๋ยุ เคมี 100:10:1 วัสดุอุปกรณ์ 1. ก้อนเชอ้ื เหด็ นางฟา้ ที่หมดสภาพแล้ว 100 กิโลกรัม 2. ปยุ๋ คอก 10 กิโลกรัม 3. ปยุ๋ เคมีสตู ร 15:15:15 1 กโิ ลกรัม วธิ ีการทำ 1. นำกอ้ นเชอื้ เห็ดนางฟา้ มาแกะถงุ พลาสติกออก พรอ้ มทุบให้แตก เปน็ ชิ้นเล็ก ๆ กองบนพื้นโรยปุ๋ยคอก และป๋ยุ เคมี 2. ใช้จอบหรอื พลว่ั ผสมให้เขา้ กัน 3. นำมาทำเปน็ กอง ใบบริเวณไม่มแี สงแดด โดยไมต่ อ้ งกลับกองปยุ๋ หมกั ใช้ระยะเวลา ในการหมกั ประมาณ 4-6 เดือน สามารถนำไปใช้ สตู รที่ 4 สตู รผสมผสาน การทำปุ๋ยหมักโดยใช้เวลาสั้นทำได้โดยการใช้เชื้อจุลินทรยี ์เร่งการย่อยสลาย ทำให้ ได้ปุ๋ยหมักเร็วขึ้น นำไปใช้ได้ทันฤดูกาลสามารถใช้ระยะเวลาหมักเพียง 30-60 วัน ใช้สูตร ดงั น้ี วสั ดุและอปุ กรณ์ 1. กอ้ นเช้อื เหด็ นางฟ้าทหี่ มดสภาพแลว้ 1000 กอ้ น 2. มลู สัตว์ 100 กโิ ลกรัม 3. ป๋ยุ ยูเรีย 1 กิโลกรมั 4. ปนู ขาว 2 กโิ ลกรมั 5. น้ำสะอาด 5 ลิตร วิธีทำ 1. นำกอ้ นเชือ้ เห็ดนางฟ้าทห่ี มดสภาพแลว้ มาแกะเอาถงุ พลาสติกออก พร้อมกับทุบ ใหแ้ ตก 2. นำส่วนผสมมากองเป็น 3 ชั้น ในพ้ืนท่ีร่มไร้แสงแดด โดยให้รองพื้นด้วยมูลสัตว์ ตามดว้ ยก้อนเชอื้ เห็ดนางฟา้ ปนู ขาว และปุ๋ยยเู รีย ทุกชัน้ 3. น้ำสะอาด 5 ลติ ร แล้วนำมาราดบนกองสว่ นผสมแตล่ ะชั้น 4. หาวัสดมุ าคลมุ พร้อมรดนำ้ ใหพ้ อชุ่ม คอยดูแลกลบั กองปยุ๋ ทกุ ๆ สปั ดาห์ ใช้เวลา ในการหมกั นานประมาณ 45 วัน กจ็ ะไดเ้ ปน็ ปุ๋ยหมักกอ้ นเชอ้ื เหด็ นางฟ้าพรอ้ มแกก่ ารใชง้ าน

12 กิจกรรมฝึกทักษะปฏิบัติ เร่อื ง การทำปุ๋ยหมกั กอ้ นเชอ้ื เหด็ นางฟา้ จดุ ประสงค์การเรยี นรู้ เพ่ือใหน้ ักเรยี นมีทักษะในการทำปุย๋ หมกั กอ้ นเช้ือเหด็ นางฟา้ วสั ดุอปุ กรณ์ 1. กอ้ นเช้อื เหด็ นางฟา้ ทหี่ มดสภาพแลว้ 2. ปยุ๋ เคมี ป๋ยุ คอก ปูนขาว 3. น้ำสะอาด ขน้ั ตอนการปฏิบัติงาน 1. นำก้อนเชื้อเห็ดนางฟ้าที่หมดสภาพแล้วออกจากโรงเรือนเพาะเห็ด กลุ่มละ 200 กอ้ น พรอ้ มแกะถงุ พลาสติกออก 2. เตรยี มส่วนผสมตามสูตร ดงั นี้ กลุ่มท่ี 1-2 ใชส้ ตู รหมักธรรมดา ใช้ปยุ๋ คอก 10: 1 กลุ่มที่ 3-4 ใชส้ ูตรหมกั ธรรมดา ใช้ปยุ๋ เคมี 100:10:1 กลุ่มที่ 5-6 ใชส้ ูตรผสมผสาน 3. นำก้อนเช้ือเห็ดนางฟ้าท่ีหมดสภาพท่ีแกะถุงพลาสติกออกแล้ว พร้อมผสมส่วน ต่าง ๆ ตามสูตรขา้ งตน้ 4. ปฏบิ ตั ิตามข้ันตอนของแตล่ ะสูตร 5. เก็บเครอ่ื งมืออปุ กรณ์และกาวดเก็บสถานทป่ี ฏิบตั ิกจิ กรรมใหเ้ รยี บร้อย ข้อควรระวัง 1. ขณะปฏิบัติกิจกรรมไม่ควรเล่นหรือหยอกล้อกัน และควรปฏิบัติกิจกรรมอย่าง ระมัดระวัง เพราะอาจเกดิ อุบัติเหตไุ ด้ การวดั และประเมนิ ผล 1. ตรวจผลการปฏิบัตงิ าน 2. ประเมินผลการปฏบิ ตั ิงาน

13 บนั ทกึ ผลการปฏบิ ัติกจิ กรรม เรอื่ ง การทำปยุ๋ หมกั จากกอ้ นเช้ือเหด็ นางฟา้ วันท่ี ......... เดือน ......................... พ.ศ. ....................... สรุปขัน้ ตอนการทำปุย๋ หมักจากก้อนเชื้อเหด็ นางฟา้ ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ผลท่ไี ด้จากการปฏบิ ตั ิงาน ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................ ปญั หาและขอ้ เสนอแนะ ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................ ลงช่อื ................................................... ผู้บันทกึ (...................................................) วันท่ี ..... เดือน .................. พ.ศ. ...........

14 ประเมินคณุ ภาพผลงาน เรื่องการทำปุ๋ยมักจากก้อนเชื้อเหด็ นางฟ้า ช่อื .................................... นามสกลุ ..............................................ชัน้ ...............เลขท.่ี ............ คำชี้แจง ให้ผู้ประเมิน ทำการประเมินผลงานของนักเรียนตามเกณฑ์ท่ีกำหนด โดยเขียน คะแนนลงในช่องว่างตามรายการตอ่ ไปน้ี เกณฑ์การให้คะแนน 1 หมายถงึ ตอ้ งปรับปรุง 2 หมายถึง พอใช้ 3 หมายถงึ ดี 4 หมายถงึ ดมี าก ลำดบั รายการ ผู้ประเมิน คะแนน ท่ี ตนเอง เพ่ือน ครู เฉล่ีย 1 เลอื กวสั ดุอปุ กรณไ์ ดเ้ หมาะสม 2 เตรยี มวสั ดอุ ปุ กรณ์ได้เหมาะสม 3 ใชว้ ัสดุอุปกรณไ์ ด้ถกู ต้อง 4 ปฏิบัติงานตามขั้นตอนถูกตอ้ ง 5 ผลงานดีมีคุณภาพ คะแนนรวม ลงช่ือผูป้ ระเมนิ เกณฑ์การประเมนิ คะแนนรวม 17 - 20 หมายถึง ผลงานอยู่ในระดับดีมาก คะแนนรวม 13 - 16 หมายถงึ ผลงานอยู่ในระดับดี คะแนนรวม 9 - 12 หมายถึง ผลงานอยใู่ นระดับพอใช้ คะแนนรวม 4 - 8 หมายถึง ผลงานอยใู่ นระดับควรปรับปรุง สรปุ ผลการประเมนิ อย่ใู นระดบั คณุ ภาพ  ดมี าก  ดี  พอใช้  ปรบั ปรงุ

15 ประเมินหลงั เรยี น คำสั่ง ให้นกั เรยี นเลอื กคำตอบท่ถี ูกท่ีสุดเพียงข้อเดียว 1. ข้อใดกล่าวถูกตอ้ ง ก. ปุ๋ยหมักชวี ภาพเปน็ ปยุ๋ อนิ ทรีย์ ข. ปุ๋ยหมักชวี ภาพเกิดจากซากพืชเพยี งชนิดเดยี ว ค. ปุ๋ยหมักชีวภาพเกิดจากการสลายตวั ของอนนิ ทรยี วตั ถุ ง. ปุ๋ยหมักชีวภาพเกดิ จากการสลายตัวของซากสัตว์และแรธ่ าตุ 2. ปุ๋ยหมกั ชวี ภาพมปี ระโยชนอ์ ย่างไร ก. ชว่ ยเรง่ การสุกของผลไม้ ข. ชว่ ยปรับโครงสร้างของดนิ ค. ใช้งา่ ย สะดวก และปลอดภัย ง. ช่วยปรบั โครงสรา้ งของเซลล์พืช 3. ทำไมต้องใชป้ นู ขาวโรยบนกองปุ๋ยหมกั ชวี ภาพ ก. ช่วยเพ่มิ ธาตุอาหารพืช ข. ปอ้ งกนั แมลง มดและศัตรพู ืช ค. ช่วยปรับความเป็นกรดเป็นด่าง ง. ถกู ทกุ ข้อ 4. สาเหตใุ ดจึงไมใ่ หข้ ึน้ ไปเหยียบบนกองปยุ๋ หมักชีวภาพ ก. ทำให้กองปุ๋ยหมักพงั เสียหาย ข. ทำให้จุลินทรยี ์ในกองปยุ๋ หมกั ตาย ค. ทำใหก้ องปุ๋ยหมักแนน่ ระบายนำ้ ไม่ดี ง. ทำใหก้ องปยุ๋ หมักแนน่ ระบายอากาศไม่ดี 5. การกองปุ๋ยหมักชีวภาพ รปู แบบใดนิยมทำกันมากท่ีสดุ ก. กองในคอก ข. กองในหลมุ ค. กองในทอ่ ซเี มนต์ ง. กองบนพืน้ ดนิ ธรรมดา

16 6. สาเหตใุ ดจึงไมค่ วรทำกองปุ๋ยหมักชีวภาพใตต้ ้นไม้ ก. ปฏิบตั งิ านยุ่งยาก ข. กองปุ๋ยไมถ่ ูกแสงแดด ค. รากตน้ ไมด้ ดู ธาตุหารหมด ง. ความรอ้ นจากกองปยุ๋ ทำให้ตน้ ไมต้ าย 7. ถา้ นักเรยี นทำปุ๋ยหมกั กอ้ นเชื้อเห็ดนางฟ้า นกั เรยี นสังเกตอย่างไรวา่ ป๋ยุ หมกั ทที่ ำนน้ั สามารถนำไปใช้ได้ ก. มีกล่ินฉุนของก๊าซ ข. สขี องวัสดุเปลย่ี นเป็นสีดำ ค. ใช้มือจบั กองปุย๋ หมกั มคี วามร้อน ง. ถกู ทุกข้อ 8. ข้อใดปฏิบัติการทำป๋ยุ หมักก้อนเชื้อเห็ดนางฟา้ ได้ถกู ตอ้ ง ก. รดน้ำกองป๋ยุ หมกั ใหโ้ ชกทุกวนั ข. กองปยุ๋ หมักกว้าง 2 เมตร สูง 1 เมตร ค. กองปุ๋ยหมกั เปน็ กองเลก็ ๆ บริเวณใตต้ น้ ไม้ ง. ใชป้ ุ๋ยเคมีผสมกับปนู ขาวเพื่อเพมิ่ ธาตุอาหาร 9. ขอ้ ใดกล่าวถึง สตู รปุ๋ยหมักธรรมดาโดยใช้ป๋ยุ คอก 10:1 ถูกต้อง ก. กอ้ นเชอื้ เห็ดนางฟา้ 10 กอ้ น ปุ๋ยคอก 1 กโิ ลกรมั ข. ก้อนเชอ้ื เห็ดนางฟา้ 1 กอ้ น ปุ๋ยคอก 10 กิโลกรมั ค. ก้อนเชอ้ื เห็ดนางฟา้ 10 กอ้ น ปุ๋ยคอก 1 กระสอบ ง. กอ้ นเช้ือเห็ดนางฟ้า 10 กิโลกรัม ป๋ยุ คอก 1 กิโลกรมั 10. ข้อใดเป็นการทำปยุ๋ หมกั กอ้ นเช้อื เห็ดนางฟ้าใช้เวลานานที่สุด ก. สตู รหมกั ค้างปี ข. สูตรผสมผสาน ค. สูตรหมกั ธรรมดาใชป้ ุ๋ยคอก 10: ง. สตู รหมกั ธรรมดาใชป้ ุย๋ เคมี 100:10:1

17 คำเฉลยและเกณฑก์ ารให้คะแนน คำเฉลย ขอ้ 1. ก. ปุย๋ หมักชีวภาพเปน็ ปยุ๋ อินทรยี ์ ข้อ 2. ข. ชว่ ยปรับโครงสรา้ งของดนิ ขอ้ 3. ค. ชว่ ยปรับความเปน็ กรดเป็นดา่ ง ขอ้ 4. ง. ทำให้กองปุ๋ยหมกั แนน่ ระบายอากาศไมด่ ี ขอ้ 5. ง. กองบนพืน้ ดินธรรมดา ขอ้ 6. ง. ความร้อนจากกองปุ๋ยทำให้ต้นไมต้ าย ข้อ 7. ข. สีของวสั ดุเปลยี่ นเป็นสีดำ ข้อ 8. ข. กองปุ๋ยหมกั กวา้ ง 2 เมตร สูง 1 เมตร ข้อ 9. ง. กอ้ นเชอื้ เห็ดนางฟา้ 10 กโิ ลกรัม ปยุ๋ คอก 1 กโิ ลกรัม ข้อ 10. ก. สตู รหมักค้างปี เกณฑก์ ารใหค้ ะแนน ขอ้ 1 - 10 ถ้านกั เรยี นตอบถกู ตอ้ งตรงกบั คำเฉลย ให้ขอ้ ละ 1 คะแนน และถา้ นกั เรยี นตอบไม่ตรงคำเฉลย ใหข้ อ้ ละ 0 คะแนน เกณฑ์การผ่าน ถา้ นกั เรียนทำแบบประเมินได้ 8 คะแนนขน้ึ ไป ถอื ว่าผ่าน ถ้านกั เรยี นทำแบบประเมนิ ไดน้ อ้ ยกวา่ 8 คะแนน ถือว่าไมผ่ า่ นให้นกั เรยี นกลับไป ศึกษาใหม่

18 เอกสารอ้างอิง การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย. 2553. ชีววถิ เี พือ่ การพัฒนาอย่างย่งั ยืนสเู่ ศรษฐกิจพอเพียง. พิมพ์ ครั้งท่ี 32. กรุงเทพมหานคร : กองผลิตส่ือการสอ่ื สารองคก์ าร ฝา่ ยสื่อสารองค์การ กฟผ. ปุ๋ยหมัก. (ออนไลน์) จาก http://www.nan.doae.go.th/genaral/genaral_13.htm สืบค้นข้อมูลเมื่อ วันที่ 2 มถิ นุ ายน พ.ศ. 2560. พฒั นา สุขประเสรฐิ และศศกิ าญจน์ ริบรวมทรพั ย.์ 2547. หนังสอื เรยี นรายวิชาพนื้ ฐานงานเกษตรชว่ ง ชั้นท่ี 3 ช้ันมัธยมศึกษาปีที่ 1-3 กลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชีพและเทคโนโลยี ตาม หลักสูตรการศกึ ษาขนั้ พืน้ ฐาน พุทธศักราช 2544. กรุงเทพมหานคร : วัฒนาพานิช จำกดั . วรวุฒิ โอษะคลัง และ สุนทรี ใจม่ัน. 2561. หนังสือเรียนรายวิชาพ้ืนฐานงานเกษตร ม.4. กรุงเทพมหานคร : ศูนยห์ นงั สือเมอื งไทยจำกดั .