การสำรวจ วิเคราะห์ภูมิปัญญา่ท้องถิ่น

คำนำ หนังสืออิเล็กทรอนิกส วิชา การงานอาชีพ 5 (ง33101) เรื่อง สรางสรรคโครงงานอาชีพ ระดับชั้น มัธยมศึกษาปที่ 6 เลมน้ีจัดทำขึ้นโดยมีวัตถุประสงคเพื่อใชเปนสื่อประกอบการเรียนของผูเ รียน ตามหลักสูตร มัธยมศึกษาตอนปลาย พุทธศกั ราช 2551 ของกระทรวงศึกษาธิการ โดยนำมาตรฐานการเรียนรูและตัวชว้ี ัด มา วเิ คราะหจ ดั ทำคำอธบิ ายรายวชิ า จดุ ประสงคก ารเรยี นรูและขอบขายเนอื้ หา เอกสารประกอบการเรียนเลมนี้ ได เรยี งลำดบั เนือ้ หาไปตามลำดบั ข้ันตอนการเรียนรูจากงายไปหายาก นำภาพมาประกอบใหผูเรียนเกิดความสนใจ เขาใจเน้อื หาไดง ายขึน้ เพือ่ ใหเหมาะสมกับการเรียนรูของผเู รยี น ในขณะเดยี วกนั ยงั สามารถนำความรูท่ไี ดร ับจาก เอกสารประกอบการเรยี นเลมน้ไี ปใชเปน แนวทางในการประกอบอาชพี ตอไปในอนาคต เอกสารประกอบการเรียน วิชา การงานอาชีพ5 (ง 33101) เรื่อง สรางสรรคโครงงานอาชีพ ประกอบดว ยเนอ้ื หา จำนวน 5 เรือ่ ง ดงั น้ี 1. สำรวจวิเคราะหภมู ปิ ญ ญาทอ งถนิ่ 2. สืบเสาะแสวงหาขอมูล 3. ปฏบิ ัตกิ ารทำโครงงานอาชพี 4. การจำหนายผลิตภณั ฑ 5. การรายงานโครงงานอาชพี ผูจัดทำหวังเปนอยางยิ่งวาเอกสารประกอบการเรยี น ฉบับนี้จะเปนประโยชนตอ ผูสนใจ ในการศึกษา คน ควาเปนอยางดี ดวงรตั น กวดกิจการ ครู โรงเรยี นสตรพี ังงา

สารบญั หนา เรื่อง 1 คำชีแ้ จงการใชเ อกสารประกอบการเรยี น……………………………………………………………… 2 Flowchart การเรยี นรูดวยเอกสารประกอบการเรยี น เร่อื งโครงงานอาชีพ ………………. 3 การจดั ชน้ั เรยี น ………………………………………………………………………………………………… 4 มาตรฐานการเรยี นรู …………………………………………………………………………………………. 4 ตัวชวี้ ัด ……………………………………………………………………………………………………………. 5 สาระการเรียน ………………………………………………………………………………………………….. 7 จุดประสงคก ารเรียนรู ……………………………………………………………………………………….. 9 ประเมนิ กอนเรยี น …………………………………………………………………….………………………. 8 ใบความรทู ี่ 1เรื่องภูมิปญ ญาทอ งถนิ่ ………………………………………………….……….………. 18 ใบกจิ กรรมที่ 1 เรอ่ื งการวางแผนสำรวจภูมิปญ ญาทองถิน่ ………………….…………….…… ใบกจิ กรรมที่ 2 เร่อื งการวเิ คราะหและนำปญ ญาทองถ่นิ จงั หวัดพังงามาทำโครงงาน 19 อาชีพ……………………………………………………………………………………………….………….…… 22 ประเมินหลงั เรยี น……………………………………………..……………………………………………….. 25 เอกสารอางองิ …………………………………………………………………………………………………..

1 คำช้ีแจงการใช เอกสารประกอบการเรียน หนังสืออเิ ลก็ ทรอนิกส รายวิชาการงานอาชีพ (ง33101) เรอ่ื ง สรา งสรรคโ ครงงานอาชพี ชนั้ มัธยมศึกษา ปท่ี 6 จัดทำข้ึนเพอ่ื ใชประกอบการเรียนการสอน นกั เรยี นเปนผูมีบทบาททส่ี ำคญั ฉะนัน้ นกั เรยี นทุกคนตองปฏิบัติ อยา งเครงครัด จึงทำใหกระบวนการเรยี นรเู ปนไปอยา งมีประสทิ ธิภาพ และนักเรียนปฏบิ ตั ติ ามขนั้ ตอน ดงั นี้ 1. นักเรยี นอานคำช้แี จงใหเขา ใจ 2. นักเรียนตองมคี วามรับผดิ ชอบ ตรงตอ เวลาในการเรียน และการทำกจิ กรรมตา ง ๆ 3. ศกึ ษาเอกสารประกอบการเรียนแตละเร่อื งตามลำดับขนั้ ตอน 4. นักเรียนสามารถปรึกษาหารือ และชวยเหลือเพื่อนซึ่งกันและกันไดตลอดเวลาที่ศึกษา และการทำ กจิ กรรม 5. ขณะเรียนหรือทำกิจกรรมหากนกั เรียนเม่ือยลา ใหนักเรียนหยุดพกั แลวคอยศึกษาหรือทำกจิ กรรม ตา ง ๆ 6. นกั เรยี นเลอื กกลุมปฏบิ ตั กิ ิจกรรมดว ยความอสิ ระ 7. นักเรียนแตละกลุมเตรียมวัสดุอุปกรณตางๆ กอนปฏิบัติกิจกรรมตามคำชี้แจง ดวยตนเองใหพรอม กอนปฏบิ ตั กิ จิ กรรมทุกครั้ง 8. นักเรียนปฏบิ ตั กิ จิ กรรมดว ยตนเอง ดว ยความต้งั ใจ ระมัดระวัง และรอบคอบ 9. หลังปฏิบัติกิจกรรมตาง ๆ เสร็จแลว นักเรียนตองทำความสะอาดเครื่องมืออุปกรณ ใหสะอาด เรียบรอยกอนเก็บเขา ท่ที ุกคร้งั 10. เมอื่ นักเรียนปฏิบัติกิจกรรมฝกปฏิบัติเสรจ็ แลว ใหน ักเรยี นบนั ทึกผลการปฏิบตั งิ านตามลำดับข้นั ตอน วเิ คราะหผลทไ่ี ดจ ากการศึกษา และเสนอปญหาแนวทางการแกป ญหาทกุ ครง้ั 11. ใหนักเรียนประเมินคุณภาพผลงานของนักเรียนดวยตนเองดวยความถูกตอง และยุติธรรม เมื่อ นกั เรยี นประเมินตนเองเสร็จแลว ใหนักเรียนนำผลงานของนักเรยี นใหเ พื่อน และครรู ว มประเมนิ นักเรียนทกุ ครัง้

2 Flowchart การเรียนรเู อกสารประกอบการเรียน ศึกษาบทบาท หนา ทข่ี องครู และนกั เรียน/ ตั้งจุดประสงคก ารเรียนรรู ว มกัน วิเคราะหผเู รียนเปน รายบุคคล ออกแบบช้ันเรียน (Classroom Layout) ประเมินกอ นเรียน ศกึ ษา เอกสารประกอบการเรยี น เรอ่ื ง การสำรวจ วเิ คราะหภ ูมปิ ญ ญาทอ งถิ่น ปฏบิ ัติกจิ กรรม สรุปผลการปฏิบตั งิ าน ปรบั ปรุง/ พัฒนา ประเมนิ คณุ ภาพผลงานโดยตัวนกั เรยี น เพื่อน และครู ประเมนิ หลงั ไมผา น ผา น ไมผ าน สรุปผลการเรียน

3 การจดั ชน้ั เรียน การจัดกระบวนการเรียนรู มุงใหนักเรียนแสวงหาความรูดวยตนเอง ตามความแตกตางของแตละบุคคล น้นั การจัดช้ันเรียนเปน สว นสำคัญอีกประการหนง่ึ ทีท่ ำใหก ระบวนการเรียนรูบรรลุผลตามจุดประสงค ซ่ึงหลัก ในการจดั ชน้ั เรียน มีดังนี้ 1. จดั ช้ันเรยี นในหองเรยี นใหนกั เรียนน่งั เปน กลมุ ๆ ละ 3–5 คน 2. แตละกลุมจะตองคละนักเรียน โดยใหมีนักเรียนเกง 1-2 คน ปานกลาง 1-3 คน และออน 1-2 คน เพือ่ ตองการใหน ักเรยี นมีปฏิสัมพันธร ว มปรึกษาหารือ และชว ยเหลือซง่ึ กันและกนั ในกลมุ ท่นี ั่งในขณะเรียนหรือ ทำกิจกรรม 3. การจดั กลุมใหนกั เรียนนั่งทุกกลมุ ครผู ูส อนจะตองมองเห็นพฤตกิ รรมนักเรยี นไดท กุ คน 4. การจดั ช้นั เรยี น ตองมแี สงสวา งอยา งเพยี งพอ 5. การจดั ชน้ั เรยี นตองมบี รรยากาศที่ดี ไมมีเสียงรบกวน ไมอบอาวหรอื รอ น รบกวนสมาธิของนักเรียน

4 มาตรฐานการเรยี นรู ตวั ช้ีวดั มาตรฐานการเรยี นรู ง 1.1 เขาใจการทำงาน มีความคิดสรางสรรค มีทักษะกระบวนการทำงาน ทักษะการจัดการทักษะ กระบวนการแกปญหา ทักษะการทำงานรวมกัน และทักษะการแสวงหาความรู มีคุณธรรม และลักษณะนิสัยใน การทำงาน มจี ิตสำนึกในการใชพ ลังงาน ทรพั ยากรและสง่ิ แวดลอม เพอ่ื การดำรงชวี ติ และครอบครัว ง 2.1 เขาใจ มที ักษะที่จำเปน มีประสบการณ เห็นแนวทางในงานอาชีพ ใชเ ทคโนโลยีเพอื่ พฒั นาอาชีพ มี คณุ ธรรม และมีเจตคติที่ดตี ออาชีพ ตัวชี้วดั ง 1.1 ม.4-6/2 สรางผลงานอยางมีความคดิ สรางสรรค และมที ักษะในการทำงานรว มกนั ง 1.1 ม.4-6/3 มีทักษะการจัดการในการทำงาน ง 1.1 ม.4-6/4 มที กั ษะกระบวนการแกปญ หาในการทำงาน ง 1.1 ม.4-6/5 มที ักษะในการแสวงหาความรูเพ่ือการดำรงชวี ิต ง 1.1 ม.4-6/6 มคี ุณธรรมและลกั ษณะนสิ ยั ในการทำงาน ง 2.1 ม.4-6/1 อภิปรายแนวทางเขา สอู าชพี ท่ีสนใจ ง 2.1 ม.4-6/3 มีประสบการณใ นอาชีพที่ถนัดและสนใจ ง 2.1 ม.4-6/4 มีคุณลกั ษณะทีด่ ตี ออาชพี

5 สาระการเรยี นรู และจดุ ประสงคการเรียนรู สาระการเรยี นรู 1. ความหมายของภมู ปิ ญ ญาทอ งถนิ่ 2. ความสำคัญและประโยชนของภมู ิปญญาทอ งถิน่ 3. การจำแนกประเภทภมู ิปญ ญาทอ งถิ่น 4. การสำรวจภมู ปิ ญ ญาทองถิน่ 5. ขั้นตอนการสำรวจภมู ปิ ญ ญาทองถ่นิ 6. การวเิ คราะหภมู ปิ ญญาทองถนิ่ เพ่อื ทำโครงงานอาชพี จุดประสงคการเรยี นรู 1. บอกความหมายของภมู ิปญญาทอ งถิ่นได 2. อธิบายความสำคญั และประโยชนข องภูมปิ ญญาทองถ่นิ ได 3. จำแนกประเภทของภมู ิปญ ญาทองถ่นิ ได 4. ทำการสำรวจภมู ปิ ญญาทองถ่นิ ได 5. วิเคราะหภ ูมิปญญาทองถิ่นเพอ่ื ทำโครงงานอาชีพได

6 ประเมนิ กอ นเรียน เรื่อง การสำรวจ วิเคราะหภ มู ิปญ ญาทอ งถ่ิน คำชีแ้ จง ใหน กั เรียนทำเครอ่ื งหมาย หนา ขอ ท่ีถกู ทีส่ ุดเพยี งขอ เดียว 1. ทำไมนกั เรยี นตองสำรวจภมู ิปญ ญาทองถ่ินกอนทำโครงงานอาชพี ก. เพ่ือรวู า มอี ะไรบา งทีส่ ามารถนำมาทำโครงงานอาชพี ได ข. เพ่อื อนรุ กั ษภ ูมปิ ญญาในทองถิ่น ค. เพ่อื รวบรวมภมู ิปญญาทอ งถ่ิน ง. เพือ่ รจู กั ชนดิ ภูมปิ ญญาทอ งถ่ิน 2. ขอใดไมใชประโยชนข องพชื พรรณในทองถ่ิน ก. เปน พชื สรางรายไดใหก ับประเทศ ข. เปน พชื สมนุ ไพร ค. เปน พืชเศรษฐกจิ ง. เปน อาหาร 3. ขอใดเปน การสำรวจภูมปิ ญญาทองถน่ิ ก. การศึกษาชนดิ ของภมู ปิ ญญาทอ งถ่ินในหนงั สอื บรรณานุกรมพนั ธุพชื ข. การศกึ ษาลกั ษณะของภมู ปิ ญ ญาทองถน่ิ ทางอนิ เทอรเ น็ต ค. การคนหาชนิดของภมู ปิ ญ ญาในทองถน่ิ ง. ถกู ทกุ ขอ 4. บริเวณบานนักเรียน ปลูกพืชผักสวนครัว ไดแก ตะไคร มะกรูด ขา ขิง ผักเหลียง ผักหวาน ขุดบอเลี้ยง ปลานิล บนบอปลาเลี้ยงไก เลี้ยงเปด เพื่อเก็บไขเปนอาหาร ปาชุมชนมีพืชที่สามารถเก็บมาใชประโยชนหลาย อยาง เชน ผักกูด หัวไพร กะทือ กระถิน เปนตน นักเรียนควรทำโครงงานอาชพี เกีย่ วกับเร่ืองใด ที่เปนโครงงาน สรา งสรรค ก. ผักแผน เพราะเปนโครงงานทย่ี ังไมม ีใครทำ ข. แชมพมู ะกรูด เพราะวัตถุดิบมีในชุมชน ค. นำ้ พรกิ ตะไคร เพราะสามารถขายได ง. ไขเ คม็ เพราะมีไขเ ปดทีเ่ ลี้ยงไว

7 อา นขอ ความตอไปนี้แลวตอบคำถามขอท่ี 5 1. เตรยี มกลองถายภาพ สมุดบันทึก ดินสอ เขม็ ทิศ 2. บันทึกรายละเอียดที่พบ 3. ถา ยภาพ เกบ็ ตวั อยา งภมู ิปญ ญาทอ งถิ่น 4. ติดตอผูรู ผนู ำ ผเู ก่ียวของในหมบู าน 5. กำหนดสถานท่ีสำรวจ 5.ขอใดเปน ขนั้ ตอนการสำรวจภูมปิ ญญาในทองถิ่น ก. 1-5-4-2-3 ข. 1-4-5-2-3 ค. 1-5-4-3-2 ง. 1-4-5-3-2

8 ใบความรูท่ี 1 เรื่อง ภูมิปญ ญาทองถน่ิ ความหมายของภมู ปิ ญญาทองถ่นิ ภูมปิ ญญาทอ งถ่นิ หรอื ภูมิปญ ญาชาวบา น หรอื ภมู ปิ ญ ญาไทย นับไดว า เปน องคความรทู ี่มีคุณคาและ มคี วามสำคัญ ในการปลกู ฝง ใหเ ยาวชนคนในชาตไิ ทยไดร ับรแู ละสบื ทอด และควรคา ในความภาคภมู ิใจ ในความ เปน ชาตไิ ทยอยา งยิง่ พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 (ราชบัณฑิตยสถาน 2546 : 826) คําวา “ภูมิ” หมายถงึ พืน้ ความรู ความสามารถ “ปญญา” หมายความวา ความรอบรู ความรูท ่ัวไป ความฉลาดอันเกิดแตเรียน และคิด สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาแหง ชาติ (2545 : 1) ไดกลา วถงึ ภูมิปญญาทองถ่นิ คือ มรดกทาง วัฒนธรรมที่เกิดขึ้นจากการสั่งสมความรูดั้งเดิมของทองถิ่นนั้น ๆ ซึ่งเปนการสะสมจากประสบการณชีวิตของ ชาวบานเอง หรือจากการไดสืบทอดตอกันมาจากบรรพบุรุษ ภูมิปญญาแตละดานไดรับการเรียนรูมาเปน ระยะเวลาอนั ยาวนาน มกี ารสังเกต ทดลองใช ปรบั เปลยี่ น แกไ ขปญหาตาง ๆ ที่เกดิ ขึน้ ในการดำรงชีวติ ประจำวัน ในแตล ะทองถิ่นดว ย รงุ แกว แดง (2547 : 204) ภูมิปญ ญาทองถน่ิ หมายถึง องคค วามรคู วามสามารถและทกั ษะของคน ไทย อนั เกดิ จากการสั่งสมประสบการณท ีผ่ านกระบวนการเลือกสรรเรียนรู พฒั นาและถายทอดสืบตอ กนั มา เพ่อื ใชแ กป ญ หาและพัฒนาวถิ ีชีวติ ของคนไทย ใหสมดลุ กับสภาพแวดลอ มและเหมาะสมกบั ยุคสมยั ประเวศ วะสี (2544 : 75) ใหความหมายของภูมิปญญาวา เปนสิ่งที่เกิดขึ้นและดำรงอยูกับสังคม มนุษยมาชานาน เปนการดำรงอยูในชีวิตที่เกี่ยวพันกับธรรมชาติของแตละทองถิ่น โดยมีการปรับสภาพ แวดลอมธรรมชาติตามกาลเวลา เนื่องจากมนุษยเปนสัตวโลกที่พิเศษกวาสัตวอื่น ๆ กลาวคือ มีมันสมองที่มี ความสามารถในการคิดคน เรยี นรู แกปญ หา และมกี ารสืบทอดแบบแผน ความรเู ปนมรดกทางวัฒนธรรมท่ีสืบ ทอดกันมา แมว า ภมู ปิ ญญาเปน ส่ิงที่ถกู สัง่ สมและถา ยทอด เปนมรดกมาชา นาน แตมีลักษณะทส่ี ำคัญ อยางหนึ่ง คือ เปนองคความรูที่มีการเชื่อมโยงกนั ไปหมด ไมวาจะเปนเรื่องอาชีพ เศรษฐกิจ ความเปนอยู การใชจาย การศกึ ษาวฒั นธรรม

9 สุรศักด์ิ สามประดิษฐ (2546 : 41) ไดก ลา วถึงภมู ปิ ญ ญาวา เปนความรทู ไี่ ดสงั่ สมและปฏิบัติตอกันมา ในการแกป ญหาตาง ๆ สามารถมีผลทำใหคณุ ภาพชวี ติ ของคนดีข้ึน ซ่ึงเกิดจากการเรียนรูข องคนรนุ หนึ่ง ผา นการ ถา ยทอดแบบตา ง ๆ ไปสูค นอีกรุน หน่ึง อาจมีการสืบทอดโดยกระบวนการตา ง ๆ ดังนี้ 1. การแสวงหา หรือการคนพบโดยกระบวนการคน ควา วิจัย 2. การประดษิ ฐค ิดคน และทดลอง 3. การสรา งสมพฒั นาการ 4. การถายทอด สบื ทอดทางการศกึ ษา 5. การพร่ำสอน ภัทรานิษฐ บุญสง (2552 : 12) ไดสรุปไววา ภูมิปญญาทองถิ่น หมายถึง ความรู ความสามารถ และ ประสบการณช าวบานในแตละทอ งถนิ่ ท่ีไดส ั่งสมและผา นกระบวนการศึกษา สังเกต หรือไดร ับการถายทอด ท้ัง ทางตรงและทางออม เพื่อแกปญหาในการดำเนินชีวิตไดอยางเหมาะสม การพัฒนา ปรับปรุงดวยระบบ เทคโนโลยอี นั ทนั สมยั เหมาะสมกบั สถานการณของสังคม เศรษฐกจิ ในระยะเวลานัน้ ๆ เมตต เมตตก ารุณจติ (2553 : 157) กลาวถงึ ความหมายของภมู ิปญญาทองถิน่ (local Wisdom) ไว วา เปนผลงานอนั เกดิ จากภูมิปญญาของคนในทอ งถ่นิ ที่รว มกันดำเนินงานตงั้ แต 2 คนข้ึนไป ซึง่ อาจเปนลักษณะ กลมุ และเปนทีย่ อมรบั ของคนท่วั ไป เชน กลุมทอผา กลุม จักสาน เปน ตน สรปุ ไดว า ภมู ปิ ญญาทองถิน่ คอื ผลงานเกดิ จากการส่ังสมประสบการณของชาวบาน หรอื การเรยี นรสู ืบ ทอดตอกันมาจากบรรพบุรุษ และไดถายทอดความรูเหลานั้นผานมายังลูกหลานจนถึงปจจุบัน ในลักษณะการ เชือ่ มโยงความรูใ นดา นเศรษฐกิจ สงั คม และวัฒนธรรม ไดอ ยางผสมกลมกลืนและเหมาะสมในการแกป ญ หา และ พฒั นาวิถีชวี ติ ของตน ใหสมดุลกบั สภาพแวดลอ ม และเหมาะสมกับยคุ สมัย ความสำคญั ของภมู ิปญ ญาทองถิน่ ภูมิปญญาทองถิ่น เปนองคความรูท ี่มีคุณคาของคนในชาติ หากปลอยใหสูญหายไป ไมมีการสืบทอด ระหวางคนรุนเกากับคนรุนใหม หรือระหวา งอดีตกบั ปจจุบัน จะทำใหภูมิปญญาทองถิ่นนั้นสูญสิ้นไป ดังนั้นจึง จำเปน อยา งยิ่งท่ีจะนำภูมิปญญาทอ งถิ่นนน้ั มาใชในกระบวนการเรียนการสอน ซงึ่ มีความสำคัญและจำเปนอยาง ย่ิงในการจดั การศึกษา เพอ่ื เปน การสรา งจิตสํานึกความภาคภูมใิ จ และความรบั ผิดชอบตอสงั คม ชมุ ชนของตนเอง และของสวนรวม ภูมิปญญาทองถิ่นจึงมีความสำคัญตอคนในชุมชนเปนอยางมาก โดยสําเนียง สรอยนาคพงษ (2535) สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาแหงชาติ (2545) และนิคม ชมพูหลง (2548) ไดกลาวถงึ ความสำคัญ ของภูมิปญญาทอ งถ่นิ ไวด งั น้ี

10 1. เปนเรื่องของการจัดความสัมพันธระหวางคนกับคน คนกบั ธรรมชาติ คนกบั สงิ่ แวดลอม คนกับ สง่ิ เหนอื ธรรมชาติ 2. ภูมปิ ญญาทอ งถนิ่ เปนเรอื่ งทส่ี ่ังสมมาต้ังแตอ ดีต เปนการสะสมความรูจากประสบการณชีวิตของ ชาวบานเอง หรือจากการไดสืบทอดตอกันมาจากบรรพบุรุษ ภูมิปญญาแตละดานไดรับการเรียนรูมาเปน ระยะเวลาอันยาวนาน มกี ารสงั เกต ทดลองใช ปรับเปลยี่ นแกไ ขปญหาตา ง ๆ ทีเ่ กิดข้นึ ในการดำรงชวี ิตประจำวัน ในแตล ะทองถน่ิ 3. จะถายทอดโดยผานกระบวนการทางจารีตประเพณี วิถีชีวิต การทำมาหากิน และพิธีกรรม ตา ง ๆ ใหเ กิดความสมดุล ระหวางความสมั พันธข องสง่ิ ตาง ๆ เหลา นน้ั 4. ทำใหเกิดความสงบสขุ ท้ังในชมุ ชน หมูบาน หรอื ในสว นตวั ของชาวบานเอง 5. ทำใหคนในชุมชนพึ่งตนเองได ไมวาจะเปนทางเศรษฐกิจ วัฒนธรรม ประเพณี หรือ ภูมปิ ญญาของชมุ ชน ในการลดการพ่งึ ตนเองจากสงั คมภายนอก 6. ถาคนในทองถิ่นเขามามีสวนรวมในการจัดการชุมชนของตนเองแลว จะทำใหคนในชุมชนน้ัน ทราบถงึ ความตองการของตนเอง และจะทำใหบคุ คลเหลานั้นเขาใจตนเอง และเปนการปลูกสาํ นกึ ในการรับรูใน คณุ คา ของภูมปิ ญ ญาไทย 7. นโยบายการศึกษา หลักสูตรไดเปดโอกาสใหทองถิ่นเขามามีสวนรวม ในการจัดทำหลักสูตร ในการพัฒนาหลักสูตร โดยการนําภูมิปญญาทองถิ่นมาสงเสริมการเรียนการสอน พัฒนาเนื้อหาสาระและ กระบวนการเรยี นรู ครอบคลมุ ความรูท่เี ปน วิทยาการสมัยใหม 8. ทำใหผูเรียนสามารถพัฒนา และนําเทคโนโลยีท่ีเหมาะสมมาใช ซึ่งเปนการเชื่อมโยง การเรียนรู ภาคทฤษฎี และภาคปฏิบัติ ดวยการนําเอานวัตกรรมและเทคโนโลยี มาใชเปนการถายโยงความรู เกย่ี วกบั ภมู ปิ ญ ญาทองถนิ่ กับความรูสมยั ใหม 9. ภมู ิปญญาทองถิ่นเปน สงิ่ ทเี่ กดิ ข้นึ และดำรงอยูก บั สังคมมนุษยมาชานาน มีการเช่ือมโยงกันไป หมดไมวา จะเปนเรือ่ งอาชีพ เศรษฐกิจ ความเปนอยู การใชจาย การศึกษา วัฒนธรรม ที่ไดสั่งสมและปฏิบตั ติ อ กนั มาในการแกปญ หาตาง ๆ ซึ่งสามารถมผี ลทำใหคุณภาพชีวิตดขี ึ้น 10. ภูมิปญญาทองถิ่น เปนการเรียนรูจากคนรุนหนึ่งไปสูคนอีกรุนหนึ่ง ผานการถายทอดแบบ ตาง ๆ ทั้งการแสวงหา หรือการคนพบโดยกระบวนการคนควาวิจัย การประดิษฐคิดคนและทดลอง การสรางสม พัฒนาการ การถายทอด สืบทอดทางการศึกษา และการพร่ำสอน เพื่อใชแกปญหาและพัฒนาวิถีชีวิตของคนให สมดุล และเหมาะสมกับยุคสมยั 10. ภูมิปญญาทองถิ่นเปนความรู ที่เกิดจากประสบการณในชีวิตของคนเรา ที่ผานกระบวนการ ศึกษา สังเกต คิดวิเคราะหจนเกิดปญหา และตกผลึกมาเปนองคความรู ที่ประกอบขึ้นมาจากความรูเฉพาะ

11 หลาย ๆ เรือ่ ง โดยไมไดแ ยกยอ ยออกมา เปนศาสตรเฉพาะสาขาวิชา จงึ จดั เปนพ้ืนฐานขององคความรู สมยั ใหมท่ี จะชวยในการเรียนรู การแกป ญหา การจดั การ การปรับตวั ในการดำเนินชีวิต 11. ชวยสรางความสมดุลระหวางมนุษยกับสังคม และสิ่งแวดลอมทางธรรมชาติไดอยางยั่งยืน และชว ยปรับเปล่ยี นวิถีชีวติ คนไทย ใหเ หมาะสมไดต ามยุคสมัย 12. ใชในการกำหนดแนวทางการทำงานของกลุมบุคคล หรือเจาหนาที่ของหนวยงานตาง ๆ ให สอดคลอ ง และผสมกลมกลืนกับวถิ ชี วี ติ ของชาวบาน 13. ทำใหผูเรียนรูจักทองถิ่น รักและภาคภูมิใจในทองถิ่น เปนการเชื่อมโยงความรูระหวาง ภูมปิ ญ ญาทองถ่นิ กบั ความรูสมัยใหม ประเภทของภมู ปิ ญ ญาทอ งถ่นิ ภูมิปญญาทองถ่ิน เปนองคความรูที่ไดรับการสั่งสมมาจากประสบการณ จากความรู ความสามารถ ของคนในทองถิ่น เพื่อประโยชนในการดำรงชีวิตใหสอดคลองกับธรรมชาติ และวิถีชีวิตของตนเอง วิกิพีเดีย (2562) สมุ นทพิ ย บญุ สมบตั ิ (2553) และกอรปชยั ประทุมรตั น (2556) ไดแ บง ประเภทของภูมิปญญาทองถ่ินไว หลายประเภท ดังนี้ 1. ภมู ิปญ ญาทอ งถิน่ ท่ีเก่ยี วกับความเชอื่ และศาสนา ภมู ิปญญาประเภทนี้จะมลี กั ษณะท่แี ตกตางกัน ไปในแตละทองถิ่น เนื่องจากมีพื้นฐานทางความเชื่อในศาสนาที่แตกตางกัน สำหรับภูมิปญญาทองถิ่นของไทย เกี่ยวกับความเชื่อทางพระพุทธศาสนาเปนหลักนั้น ไดมีสวนสรางสรรคสังคม โดยการผสมผสานกับความเชื่อ ดัง้ เดิม จนกลายเปน ลกั ษณะเฉพาะของแตละทอ งถิน่ 2. ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับขนบธรรมเนียมประเพณีและพิธีกรรม เนื่องจากประเพณีและ พิธีกรรม เปนสิ่งที่ดีงามที่คนในทองถิ่นสรางขึ้นมา โดยเฉพาะเปนการเพิ่มขวัญและกำลังใจคนในสังคม ภูมิปญญาประเภทนี้ จึงมีความสำคัญตอการดำเนินชีวิตในสังคมเปนอยางมาก จะเห็นไดจากประเพณี และ พิธีกรรมทีส่ ำคัญในประเทศ ลวนเก่ียวของกับการดำเนินชวี ิตของคนในสังคมแทบทั้งสิน้ 3. ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับศิลปะพื้นบาน เปนการสรางสรรคงานศิลปะตาง ๆ โดยการนำ ทรัพยากรที่มีอยูมาประยุกตใชในชีวิตประจำวัน หลังจากนั้นไดสืบทอดโดยการพัฒนา อยางไมขาดสาย กลายเปน ศิลปะท่ีมีคณุ คาเฉพาะถิน่ 4. ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับอาหารและผักพื้นบาน นอกจากมนุษยจะนำอาหารมาบริโภคเพือ่ การอยรู อดแลว มนษุ ยยงั ไดนําเทคนคิ การถนอมอาหาร และการปรุงอาหารมาใช เพือ่ ใหอาหารท่มี มี ากเกนิ ความ

12 ตองการ สามารถเกบ็ ไวบ ริโภคไดเ ปน เวลานาน ซ่งึ ถอื วา เปน ภมู ิปญ ญาอีกประเภทหนง่ึ ทส่ี ำคญั ตอ การดำรงชีวิต นอกจากนย้ี งั นำผักพน้ื บา นชนดิ ตาง ๆ มาบริโภคอีกดวย 5. ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับการละเลนพื้นบาน การละเลนพื้นบานถือวาเปนการผอนคลาย โดยเฉพาะในวัยเดก็ ซ่ึงชอบความสนุกสนาน เพลิดเพลิน ภูมิปญญาทองถิ่นของไทย สวนใหญจะใชอปุ กรณใน การละเลนที่ประดิษฐมาจากธรรมชาติ ซึ่งแสดงใหเห็นวิถีชีวิตท่ีผูกพัน กับธรรมชาติและรูจักปรับตัวใหเขากับ สภาพแวดลอ มอยา งกลมกลนื 6. ภูมิปญญาทอ งถิน่ ที่เกี่ยวกับภาษา วรรณกรรม ศิลปวัฒนธรรม ซึ่งเกิดจากการสรางสรรคข อง คนในแตละภาค ซึ่งจะเห็นไดจากหลักฐานที่เปนรองรอยของศิลปวัฒนธรรม ที่ปรากฏกระจายอยูทั่วไป เชน สถาปต ยกรรม ประติมากรรม จิตรกรรม เปน ตน ซึ่งแสดงใหเ หน็ ถงึ เทคนิคความคิด ความเชือ่ ของบรรพบุรุษเปน อยางดี 7. ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกี่ยวกับเพลงพื้นบาน ภูมิปญญาประเภทน้ีสวนมากแสดงออก ถึงความ สนกุ สนาน และยงั เปน คตสิ อนใจสำหรบั คนในสงั คม มสี ว นแตกตา งกนั ออกไปตามโลกทัศนข องคนในภาคตาง ๆ 8. ภูมิปญญาทองถิ่นที่เกีย่ วกับสมุนไพรและตำรายาพื้นบาน ภูมิปญญาประเภทนี้เกิดจากการสัง่ สมประสบการณของคนในอดีต และถา ยทอดใหก ับคนรุนหลงั ถือวา มคี วามสำคัญเปนอยางมากเพราะถือวาเปน ปจจัยสซ่ี งึ่ มคี วามจำเปน สำหรับมนษุ ย หากไดร ับการพัฒนาหรือสงเสรมิ จะเปน ประโยชนทางเศรษฐกจิ และสังคม ในอนาคตได 9. ภูมปิ ญญาทอ งถ่นิ ท่ีเก่ียวกบั การประดษิ ฐกรรม เทคโนโลยแี ละส่งิ ของเครื่องใชตาง ๆ ท่ีเกิดจาก ภูมิปญญาของคนไทยในแตละภาค ถือเปนการประดิษฐกรรม และหัตถกรรม ซึ่งปจจุบันไมไดรับความสนใจ ในการพัฒนาและสงเสริมภูมิปญญาประเภทนี้เทาที่ควร หากมีการเรียนรูและสืบทอดความคิดเกี่ยวกับการ ประดษิ ฐกรรมและหัตถกรรมใหแ กเยาวชน จะเปนการรักษาภมู ิปญ ญาของบรรพชนไดอ กี ทางหนงึ่ 10. ภูมปิ ญญาทองถิ่นทเ่ี กีย่ วกบั การดำรงชวี ิตตามสภาพแวดลอ มทางธรรมชาติ เน่อื งจากคนไทยมี อาชีพท่เี กยี่ วกับเกษตรกรรม โดยเฉพาะการทำนา ทำไร จึงทำใหเ กิดภูมปิ ญญาที่เก่ียวกับความเชื่อและพิธีกรรม ในการดำรงชีวิต เพอ่ื แกป ญ หาหรือออ นวอน เพอ่ื ใหเกิดความอดุ มสมบูรณในการเพาะปลูก และเพือ่ เพ่มิ ผลิตผล ทางการเกษตร ดังจะเห็นไดจากพธิ ีกรรมทเี่ กี่ยวกบั การเกษตรทวั่ ทกุ ภูมภิ าคของไทย

13 การสำรวจภมู ิปญ ญาทอ งถนิ่ วิกีพีเดีย สารานุกรมเสรี https://th.wikipedia.org/ กลาววา การสำรวจ คือการคนหาเพื่อบรรลุ เปาหมายของการคน พบหรอื ทรัพยากร การสำรวจเกดิ ขนึ้ ในทกุ ส่งิ มชี ีวติ ทม่ี ีการเคล่ือนไหวรวมถงึ มนุษย พจนานกุ รมฉบับเฉลมิ พระเกยี รติ (2530 : 535) ไดใ หค วามหมายของคำวา สํารวจ หมายถึง ตรวจสอบ ตรวจคน สรุปไดว า การสำรวจภมู ิปญญาทอ งถ่ิน คือ การตรวจสอบ การคนหา ภมู ิปญ ญาทองถิน่ ท่มี อี ยูในทองถ่ิน นัน้ ๆ ข้ันตอนการสำรวจภมู ปิ ญญาทอ งถ่นิ 1. เตรียมตัวกอนสำรวจขอ มลู ในดานตาง ๆ ไดแก ขอมูล กลองถายภาพ สมุดบันทึก ไมบรรทัด ดินสอ เปนตน 2. กำหนดสถานที่สำรวจภูมิปญญาทองถิ่น ควรเปนทองถิ่นที่นักเรียนอาศัยอยู หรือมีความคุนเคยกับ สถานทน่ี ้ัน ๆ เพ่ือสะดวกในการดำเนินการสำรวจภมู ิปญญาทอ งถ่ิน 3. ตดิ ตอผนู ำในชมุ ชน ผูร ู ปราชญช าวบาน หรอื ผูชำนาญในทองถ่นิ เพื่อใหข อ มูลในการสำรวจ 4. ขณะสำรวจ ควรถายภาพ บันทึกวีดีโอ หรือเก็บตัวอยาง เพื่อนำมาวิเคราะหสงั เคราะห การนำมาใช ประโยชน และสว นท่ีไมสามารถนำมาใชป ระโยชนไดหรอื สว นทเ่ี ปน พษิ เปนตน 5. บันทกึ รายละเอยี ดตา ง ๆ ทีพ่ บ และขอมลู ที่ไดจากผรู ู หรือปราชญช าวบาน

14 ใบความรูที่ 2 เร่ือง การวเิ คราะหภ มู ปิ ญ ญาทอ งถิ่นเพ่อื ทำโครงงานอาชพี ราชบณั ฑิตยสถาน (2556 : 1115) ใหความหมายคำวา การวเิ คราะห หมายถงึ ใครครวญ เชน วิเคราะห แยกออกเปนสวน ๆ เพื่อศกึ ษาใหถอ งแท เชน วิเคราะหปญหาตา ง ๆ ทิศนา แขมมณีและคณะ (2549 : 13) ไดอธิบายการวิเคราะห หมายถึง การจำแนกแยกแยะสิ่งใด สิ่งหน่งึ เรื่องใดเร่ืองหนึ่ง เพอื่ คน หาองคป ระกอบและความสัมพันธร ะหวา งองคป ระกอบเหลานัน้ เพื่อใหเกิดความ เขา ใจในเรื่องนน้ั สรุปไดวา การวิเคราะห หมายถึง การจำแนก แยกแยะ องคประกอบของสิง่ ใดสิ่งหนึ่งออกเปนสวน ๆ เพือ่ คน หาวา มาจากอะไรเชอ่ื มโยงกับอะไร สมั พนั ธกนั อยางไร แลว หาขอ สรปุ เพื่อนำไปประยกุ ตใชตอ ไป ประโยชนข องการวิเคราะหภ ูมิปญญาทอ งถ่ิน 1. ชวยใหรูขอเท็จจริง รูเหตุผลเบื้องหลังของสิ่งที่เกิดขึ้น เขาใจความเปนมาของเหตุการณตาง ๆ เปน ฐานความรู เพื่อนำไปใชในการตดั สินใจหรือแกป ญ หา 2. ชวยใหรูขอมูลที่ปรากฏอยางสมเหตุสมผล ไมดวนสรุปตามอารมณ ความรูสึกหรืออคติ แตสืบคน ตามหลักเหตผุ ล และขอ มลู ทเี่ ปนจรงิ 3. ชวยใหไมดวนสรุปสิ่งใดงาย ๆ ไมหลงเชื่อขออางที่เกิดจากตัวอยางเพียงอยางเดียว แตพิจารณา เหตผุ ลและปจจัยเฉพาะในแตล ะกรณี 4. ชวยในการพิจารณาสาระสำคญั อน่ื ๆ ท่ีถูกบดิ เบอื นไปจากความประทับใจในครง้ั แรก ทำใหม องอยาง ครบถว นในทุกแงมมุ 5. ชวยพัฒนาใหเปนคนชางสังเกต หาความเหมือนและความแตกตาง ของเรื่องราวที่ปรากฏอยาง สมเหตสุ มผล กอนการสรุปหรอื ตัดสนิ ใจ 6. ทำใหส ามารถประเมนิ สง่ิ ตาง ๆ ไดอยา งสมจริง โดยไมพ ง่ึ พงิ อคตทิ ่กี อตวั อยูใ นความทรงจำ แตหา เหตุผลจากสิง่ ท่ีเกิดขึน้ ณ เวลานน้ั 7. ทำใหคาดการณความนาจะเปนไดอยางสมเหตุสมผล โดยใชข อมลู พน้ื ฐานทม่ี ีวเิ คราะหรวมกับปจจัย อนื่ ๆ ของสถานการณ 8. ทำใหส ามารถแยกแยะส่งิ ท่ีเรียนรู และประเภทสิง่ ตา ง ๆ อยา งมกี ฎเกณฑ 9. ทำใหสามารถแกปญหาตาง ๆ ไดอยางมีเหตุผล ตามขั้นตอนที่ถูกตอง และเปนที่นาเชื่อถือ ไดรับ การยอมรับจากผูอ ่ืน

15 ขัน้ ตอนการดำเนินการวเิ คราะหข อมูลภมู ปิ ญญาทองถ่นิ เพือ่ ทำโครงงานอาชพี ขั้นที่ 1 กำหนดภูมิปญญาทองถิ่นที่ตองการวิเคราะห เปนการกำหนดประเภทของภูมิปญญาทองถิ่นที่ สนใจ ขึ้นมาเพื่อเปนตนเรื่องที่ใชวิเคราะห เชน ภูมิปญญาทองถิ่นเกี่ยวกับอาหารการกิน ภูมิปญญาทองถิ่น เก่ียวกบั การใชพชื สมนุ ไพรรักษาโรค ภมู ปิ ญ ญาทองถิ่นเก่ียวกับหัตถกรรม เปน ตน ขั้นที่ 2 การกำหนดวัตถุประสงคของการวิเคราะหภูมิปญญาทองถิ่น เปนการกำหนดขอสงสัยของ ภูมิปญญาทองถิ่นที่ตองการวิเคราะห ซึ่งอาจกำหนดเปนคำถาม หรือเปนการกำหนดวัตถุประสงคของ การวิเคราะห เพื่อคนหาความจริง สาเหตุหรือความสำคัญ เชน ลักษณะภูมิปญญาทองถิ่นเปนอยางไร วัสดหุ ลกั ทใ่ี ชทำภมู ิปญญาทองถนิ่ ไดแ กอ ะไร ขั้นที่ 3 กำหนดหลักการหรือกฎเกณฑ เปนการกำหนด ขอกำหนด หรือกฎเกณฑ สำหรับใชแยก สว นประกอบของสงิ่ ทีก่ ำหนดให ขั้นที่ 4 พิจารณาแยกแยะ เปนการพินิจพิเคราะหทำการแยกแยะ กระจายสิ่งที่กำหนดใหออกเปน สวนยอย ๆ โดยอาจใชคำถาม What (อะไร) Where (ท่ีไหน) When (เมื่อไร) Why (ทำไม) Who (ใคร) และ How (อยางไร) เชน เปนภูมิปญญาทองถิ่นอะไร พืช หรือสัตว มีลักษณะอยางไร มีสรรพคุณหรือการใช ประโยชนสว นใดบาง พบในชวงฤดูกาลใด แหลงพบอยูทไ่ี หน ข้นั ท่ี 5 สรปุ คำตอบ เปน การรวบรวมประเดน็ ที่สำคัญเพ่อื หาขอสรุปเปน คำตอบ หรือตอบปญ หาของส่ิง ท่กี ำหนดให

16 ตัวอยา งการวเิ คราะหภมู ิปญญาทองถ่นิ ตวั อยาง ชอ่ื ภมู ปิ ญญาทองถน่ิ รกั ษาโรคเรมิ ดวยดอกระกำตวั ผู ผลการวิเคราะห วสั ดหุ ลกั ดอกระกำ (ระกำ) ลกั ษณะ ระกำ เปนพชื ตระกลู ปาลม เปน ผลไมช นดิ เดียวกนั กบั สละ ตน เปนเหงา ทรงพุมเต้ยี กา นใบ มีหนามแข็งยาวแหลมคม ใบมีลักษณะทรงรียาว ดอกออกเปนชอ ดอกมีแดง ผลมีลักษณะทรงกลมรี ผิว เปลือกแข็ง ขรุขระ มีขนสั้นแข็งคลายหนามเล็ก ๆ ปกคลุมทั่วผล เมื่อผลสุกจะเปลี่ยนเปนสีแดงอมสม ภายในผลจะมเี น้ือเปนกลีบ เนอ้ื นมุ ฉ่ำนำ้ มีสีเหลอื งอมสม สรรพคุณ ชวยบรรเทาอาการกระหายน้ำ ชวยทำใหเจริญอาหาร ผลระกำใชรับประทานเปนยา รักษาอาการไอ ชวยรักษาอาการไข ใชเปนยาขับเสมหะ ชวยรักษาเลือด รักษากำเดา ชวยในการยอย อาหาร บรรเทาอาการอกั เสบ ประโยชน นำมาปรุงรสเปรีย้ วในอาหารได อยา งเชน ตมยำ ตมสม น้ำพรกิ เปน ตน ใชรับประทานเปน ผลไมส ดหรอื ทำเปน ของหวานได เชน ระกำลอยแกว น้ำระกำ ระกำแชอ ่ิม เปน ตน ผวิ ของระกำ นำมาสกดั เปนน้ำมันระกำ ไมของตนระกำเม่อื ลิดเอาหนามออกหมดสามารถนำมาใชกั้นทำเปนฝาบา นได เม่ือปอก เปลอื กของไมร ะกำออก เน้อื ไมข องระกำออ นนุม มคี วามหยุน สามารถนำมาใชทำเปนจุกขวดน้ำ ทำของเลน เดก็ เนอื่ งจากลอยนำ้ ได และใชเปนเครือ่ งประกอบดอกไม การนำผลทไี่ ดจากการวิเคราะหข อมูล เพือ่ นำมาทำผลติ ภณั ฑโครงงานอาชพี ดอกระกำ นา จะ ทำยาหมอ งได เพราะ ลดอาการอกั เสบได ผลระกำ นาจะ ทำไวนไ ด เพราะเปน ผลไมรสเปรยี้ วอมหวาน กล่นิ หอม นาจะ ทำเครือ่ งดมื่ พรอมชงได เพราะ รสชาตดิ ีทำเปนน้ำผลไมได ไมระกำ นา จะ ทำงานประดษิ ฐไ ด เพราะ เปนไมเนือ้ ออน สีสวยงาม

17 ตวั อยางภมู ปิ ญญาทอ งถ่นิ ในจงั หวัดพังงาท่ีนำพชื พรรณมาเปน อาหาร มะตาด ทุเรยี นสารกิ า สม ไฟชาง ทำมัง ขาวดอกขา ลูกมะเดื่อ มะไฟกา สมลงิ้ ติ้ง สมมดุ ลกู ปุย หนอ ปดุ

18 สม พี จาก ลกู ชก ลูกชำ ระกำ กอ มะกรูด มะนาว สม เมา ลกู หยี มะมว งหิมพานต สม ควาย มะกอกปา เตยหอม กลว ย

19 กจิ กรรมที่ 1 เร่อื ง การวางแผนสำรวจภูมปิ ญญาทอ งถน่ิ จังหวัดพงั งา คำชี้แจง ใหนกั เรียน แตละกลุม วางแผนการสำรวจภมู ิปญญาทอ งถ่นิ ในจังหวดั พงั งาเพื่อนำมาทำโครงงาน อาชพี และนกั เรียนทำการสำรวจภูมิปญญาทองถิ่นโดยบันทึกเปนวดิ โี อ และบนั ทึกตามใบงาน ดงั นี้ ชือ่ สมาชกิ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ จุดทส่ี ำรวจ ชื่อชมุ ชน ................................................................................................................... ชื่อผใู หขอมลู .............................................................................................อาย.ุ ........ป ประกอบอาชพี ............................................................................................................. บานเลขท่ี ........... หมทู ่.ี ........... ตำบล.................................อำเภอ................................ จงั หวดั ............. แนวทางการสำรวจ 1.แนวทางการสอบถามภมู ิปญ ญาทองถ่นิ (เลือก 1-2 รายการทสี่ นใจ)  ภูมิปญ ญาทอ งถ่นิ ดานการเกษตร มีอะไรบา ง ทำอยางไร  ภมู ปิ ญญาทอ งถ่นิ ดานอาหาร มีอะไรบาง ทำอยา งไร  ภูมิปญญาทองถ่ินดา นการรกั ษาโรค มีอะไรบาง ทำอยา งไร  ภูมิปญญาทอ งถนิ่ เก่ยี วกับเครื่องมือเคร่ืองใช มีอะไรบาง ทำอยางไร  ภูมปิ ญญาทอ งถน่ิ เก่ยี วกับของเลน มอี ะไรบาง ทำอยา งไร เคร่อื งมอื อุปกรณท ต่ี องเตรียม ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................

20 กิจกรรมท่ี 2 เรือ่ ง การสำรวจภูมปิ ญ ญาทอ งถ่นิ จงั หวดั พงั งา คำชีแ้ จง ใหนกั เรียนสำรวจภมู ิปญญาในทอ งถน่ิ ตามแผนที่นักเรยี นวางไว ท่ีสามารถนำมาใชประโยชนใ นดานตาง ๆ หรอื ทำโครงงานอาชพี พรอมบนั ทกึ ภาพ และวดี โี อ ตัวอยาง ช่ือภมู ิปญญาทอ งถิ่น รักษาโรคเริมดวยดอกระกำผู  วัสดุท่ีใช ไดแก ระกำผู วธิ ีการทำ นำดอกระกำผูมาเคี้ยวใหล ะเอยี ดแลวพนใสบ รเิ วณบาดแผล  ชือ่ ผใู หข อมลู นาย ก ชื่อสมาชิก ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ท่ี ชื่อภูมิปัญญาทอ้ งถ่นิ วัสดทุ ใ่ี ช้ วธิ กี ารทาํ ผู้ใหข้ อ้ มลู 1 ........................................ ............................................................ ช่อื ........................... ........................................ ........................................ ............................................................ สกลุ ........................ ........................................ ........................................ ............................................................ ทอ่ี ย่.ู ...................... ....................................... ........................................ ............................................................ ................................ ........................................ ............................................................ ................................. 2 ........................................ ............................................................ ชือ่ ........................... ........................................ ........................................ ............................................................ สกุล........................ ........................................ ........................................ ............................................................ ทอ่ี ย่.ู ...................... ....................................... ........................................ ............................................................ ................................ ........................................ ............................................................ ................................. 3 ........................................ ............................................................ ชือ่ ........................... ........................................ ........................................ ............................................................ สกลุ ........................ ........................................ ........................................ ............................................................ ทีอ่ ย่.ู ...................... ....................................... ........................................ ............................................................ ................................ ........................................ ............................................................ .................................

21 ที่ ชื่อภมู ิปัญญาทอ้ งถน่ิ วสั ดทุ ใ่ี ช้ ตอ วธิ ีการทาํ ผูใ้ หข้ อ้ มูล 4 ........................................ ............................................................ ชือ่ ........................... ........................................ ........................................ ............................................................ สกุล........................ ........................................ ........................................ ............................................................ ทอ่ี ย.ู่ ...................... ....................................... ........................................ ............................................................ ................................ ........................................ ............................................................ ................................. 5 ........................................ ............................................................ ชื่อ........................... ........................................ ........................................ ............................................................ สกุล........................ ........................................ ........................................ ............................................................ ทอ่ี ย่.ู ...................... ....................................... ........................................ ............................................................ ................................ ........................................ ............................................................ ................................. 6 ........................................ ............................................................ ชือ่ ........................... ........................................ ........................................ ............................................................ สกุล........................ ........................................ ........................................ ............................................................ ที่อย.ู่ ...................... ....................................... ........................................ ............................................................ ................................ ........................................ ............................................................ ................................. 7 ........................................ ............................................................ ชอ่ื ........................... ........................................ ........................................ ............................................................ สกลุ ........................ ........................................ ........................................ ............................................................ ที่อย่.ู ...................... ....................................... ........................................ ............................................................ ................................ ........................................ ............................................................ ................................. 8 ........................................ ............................................................ ชอื่ ........................... ........................................ ........................................ ............................................................ สกุล........................ ........................................ ........................................ ............................................................ ที่อย.ู่ ...................... ....................................... ........................................ ............................................................ ................................ ........................................ ............................................................ ................................. 9 ........................................ ............................................................ ชือ่ ........................... ........................................ ........................................ ............................................................ สกุล........................ ........................................ ........................................ ............................................................ ที่อย่.ู ...................... ....................................... ........................................ ............................................................ ................................ ........................................ ............................................................ .................................

22 กจิ กรรมที่ 3 เรื่อง การวเิ คราะหและการนำภูมิปญญาทองถ่นิ มาทำโครงงานอาชีพ ชื่อ............................................................... นามสกลุ ..................................................ช้ัน..............เลขท.่ี ........... ชื่อ............................................................... นามสกลุ ..................................................ชนั้ ..............เลขที่............ ชือ่ ............................................................... นามสกุล..................................................ชน้ั ..............เลขท่.ี ........... ชอ่ื ............................................................... นามสกุล..................................................ช้ัน..............เลขที่............ คำสั่ง ใหนักเรียนเลือกศึกษาภูมิปญญาทองถิ่นที่นักเรียนสนใจ มาวิเคราะหเพื่อใชเปนแนวทางการทำโครงงาน อาชีพตอไป ตัวอยา ง ช่อื ภูมิปญ ญาทอ งถ่ิน รักษาโรคเรมิ ดวยดอกระกำผู วสั ดุ ดอกระกำผู (ระกำ) มีลกั ษณะอยางไร ทำอะไรไดบ าง มสี รรพคณุ อยา งไร พบทไี่ หนบา ง ลักษณะ.(ผล/เน้อื ) ................................ สรรพคณุ /การใชป ระโยชน .............................................................. ............................................................................................ .............................................................. ............................................................................................ .............................................................. ............................................................................................ ลกั ษณะ (ใบ/ขน) ................................. ............................................................................................ .............................................................. ........................................................................................... .............................................................. ............................................................................................ .............................................................. ช่ือพชื /สตั ว พบในชว งเดอื น ลักษณะ (ดอก/หนงั ) ............................ .......................... ......................................... .............................................................. ......................................... .............................................................. ......................................... .............................................................. ลักษณะ (ราก/ตน/เกล็ด) ..................... แหลง ทีพ่ บท่ีสามารถนำมาทำโครงงานอาชพี .............................................................. ............................................................................................... .............................................................. ............................................................................................... ..............................................................

23 กจิ กรรมที่ 2 (ตอ ) เรื่อง การนำภมู ปิ ญ ญาทองถน่ิ กบั การทำโครงงานอาชพี คำสั่ง ใหน ักเรยี นนำภมู ปิ ญญาทอ งถ่ินทนี่ ักเรยี นสนใจ กลมุ ละ 1 เรื่อง (ผลทไ่ี ดจ ากการวเิ คราะห เปนวสั ดุ ไดแ ก พืช หรือสัตว) ทีไ่ ดจากการสำรวจ มาสงั เคราะห เปน ผลติ ภัณฑตา ง ๆ ช่ือพืช/สตั ว.................................................................................................... สว นของพชื /สัตว สมมุติฐาน การทาํ ผลติ ภัณฑ เหตุผลสนับสนุน การทาํ ผลิตภณั ฑ นา จะ..................................... เพราะ................................................ นา จะ........................................ เพราะ................................................ นา จะ........................................ เพราะ................................................ นา จะ......................................... เพราะ............................................. นา จะ.......................................... เพราะ............................................... นาจะ.......................................... เพราะ............................................... สรุป เลอื กทําโครงงาน (ระบุ) ................................................................................................................................... ผลิตภัณฑชิน้ งานท่ี 1............................................................................................................................................. ผลติ ภัณฑช นิ้ งานท่ี 2............................................................................................................................................. วสั ดหุ ลักทีใ่ ช ไดแ ก ................................................................................................................................................

24 ประเมนิ หลงั เรียน เร่อื งสำรวจวิเคราะหภมู ปิ ญ ญาทองถน่ิ คำช้แี จง ใหนกั เรียนทำเครอ่ื งหมาย หนาขอท่ีถูกท่ีสุดเพยี งขอ เดยี ว 1.ทำไมนกั เรยี นตองสำรวจพืชพรรณในทองถ่นิ กอ นทำโครงงานอาชพี ก. เพื่อรวู า มพี ชื อะไรบา งที่สามารถนำมาทำโครงงานอาชพี ได ข. เพือ่ อนรุ กั ษพชื พรรณในทองถ่นิ ค. เพ่ือรวบรวมพนั ธพุ ชื ง. เพ่ือรูจกั ชนดิ ของพชื 2.ขอใดไมใ ชป ระโยชนข องพชื พรรณในทอ งถน่ิ ก. เปนพืชสรางรายไดใหกับประเทศ ข. เปนพชื สมุนไพร ค. เปนพืชเศรษฐกจิ ง. เปนอาหาร 3.ขอใดเปน การสำรวจพชื พรรณในทองถ่นิ ก. การศกึ ษาชนิดของพชื ในหนงั สอื บรรณานกุ รมพนั ธุพืช ข. การศกึ ษาลักษณะของพชื ทางอินเทอรเน็ต ค. การคนหาชนิดของพชื ในทองถิ่น ง. ถกู ทุกขอ 4. บรเิ วณบานนักเรยี น ปลกู พืชผกั สวนครัว ไดแก ตะไคร มะกรูด ขา ขิง ผกั เหลียง ผักหวาน ขุดบอเลี้ยงปลานิล บนบอปลาเลี้ยงไก เลี้ยงเปด เพื่อเก็บไขเปน อาหาร ปาชุมชนมีพืชทีส่ ามารถเก็บมาใชประโยชนหลายอยาง เชน ผกั กูด หวั ไพร กะทอื กระถิน เปนตน นักเรยี นควรทำโครงงานอาชีพเกี่ยวกบั เร่ืองใด เปนโครงงานสรา งสรรค ก. ผักแผน เพราะเปน โครงงานทยี่ งั ไมม ใี ครทำ ข. แชมพูมะกรดู เพราะวัตถดุ ิบมใี นชมุ ชน ค. น้ำพรกิ ตะไคร เพราะสามารถขายได ง. ไขเ ค็ม เพราะมไี ขเ ปด ทีเ่ ลีย้ งไว

25 อานขอความตอไปนแ้ี ลว ตอบคำถามขอที่ 5 1. เตรยี มกลองถายภาพ สมดุ บันทึก ดินสอ เข็มทิศ 2. บันทึกรายละเอียดที่พบ 3. ถายภาพ เกบ็ ตวั อยางพืช 4. ตดิ ตอ ผรู ู ผูนำ ผเู กยี่ วของในหมบู า น 5. กำหนดสถานาที่สำรวจ 5.ขอ ใดเปน ขน้ั ตอนการสำรวจพืชพรรณในทองถนิ่ ก. 1-5-4-2-3 ข. 1-4-5-2-3 ค. 1-5-4-3-2 ง. 1-4-5-3-2

26 คำเฉลย เรอ่ื งการสำรวจวเิ คราะหภมู ิปญ ญาทองถน่ิ ขอท่ี 1 ก. เพ่ือรูวา มพี ชื อะไรบา งท่ีสามารถนำมาทำโครงงานอาชพี ได ขอ ที่ 2 ก. เปน พชื สรา งรายไดใ หกับประเทศ ขอ ที่ 3 ค. การคนหาชนิดของพชื ในทองถนิ่ ขอท่ี 4 ก. ผกั แผน เพราะเปน โครงงานที่ยงั ไมม ีใครทำ ขอ ท่ี 5 ค. 1-5-4-3-2

27 เอกสารอางอิง การศึกษาคนควา (ออนไลน) จาก http://www.nrw.ac.th/ เขาถึงขอมูลเมื่อวันที่ 28 กรกฎาคม พ.ศ. 2563. สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (ออนไลน) จาก https://www.trueplookpanya.com/ เขาถงึ ขอมูลเมอ่ื วนั ท่ี 28 กรกฎาคม พ.ศ. 2563. ดารุณี ประพันธ ความรูเกี่ยวกับโครงงาน (ออนไลน) จาก http://www.jokedarune.com/ สืบคนขอมูลเม่ือ วันท่ี 3 สิงหาคม พ.ศ. 2563. วธิ กี ารสำรวจ (ออนไลน) จาก https://www.ar.co.th/ สบื คนขอมูลเมื่อวันที่ 28 กรกฎาคม พ.ศ.2563.

28