คู่มือการจัดตั้งศูนย์เฝ้าระวังทางวัฒนธรรมในสถานศึกษา

การจัดต้ังศนู ย์เฝ้าระวังทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา เผยแพร่ข้อมูล ความรู้ทางวัฒนธรรมตลอดจนผลิตส่ือวัฒนธรรม ที่ดีงาม เป็นต้นแบบเผยแพร่ออกไป นอกจากนี้ ยังมีการสร้าง เครือข่ายเฝ้าระวังทางวัฒนธรรม เพ่ือให้เกิดแนวร่วมและ อาสาสมคั รในการด�ำเนินงานสอดส่องดแู ลความเบยี่ งเบนและแจ้ง เตือนภัยให้เกิดความตระหนักรู้ถึงปัญหาและผลกระทบทาง วัฒนธรรมทอ่ี าจเกิดขน้ึ ตอ่ สังคม แนวทางการเฝ้าระวังทางวัฒนธรรมเชิงรบั ภารกจิ สำ� คัญ คอื ดำ� เนนิ การตรวจสอบสอื่ ทกุ แขนงทง้ั สอื่ สง่ิ พมิ พ์ อาทิ หนงั สอื พมิ พ์ วารสาร นติ ยสาร ภาพถ่าย หนังสือทว่ั ไป เปน็ ต้น สื่อวดี ิทศั น์ อาทิ วซี ดี ี ดวี ดี ี เทป โทรทศั น์ เปน็ ตน้ สอื่ อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ อาทิ เกม เวบ็ ไซต์ อินเทอร์เน็ต โทรศัพท์มือถือสมาร์ทโฟน เป็นต้น นอกจากน ้ี ยังด�ำเนินการตรวจสอบสื่อโฆษณา สถานการณ์ พฤติกรรมที่เป็น ปัญหาและมีแนวโน้มส่งผลกระทบต่อการเบี่ยงเบนทางวัฒนธรรม ท่ีดีงามของไทย เพื่อด�ำเนินการแก้ไขปัญหาอย่างเป็นระบบ และต่อเน่ือง ทั้งยังเป็นการขจัดสิ่งท่ีไม่เหมาะสมออกไปจาก สังคมไทย กระบวนการและขั้นตอนการเฝ้าระวังทางวัฒนธรรม ประกอบด้วย ๑) การรวบรวมข้อมูลปัญหาสถานการณ์การเบ่ียงเบนทาง วัฒนธรรม - การศกึ ษาวเิ คราะห์ วจิ ยั สภาวการณป์ ญั หาการเบยี่ ง เบนทางวัฒนธรรม - การเฝ้าระวงั ตรวจสอบสถานการณส์ ่อื 45

การจัดตงั้ ศูนยเ์ ฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา - การรับเร่ืองร้องเรียน แจ้งข้อมูล จากเครือข่าย และประชาชน อาทิ สายดว่ น ๑๗๖๕ ๒) การวิเคราะห์และแปรผล ร่วมกับที่ปรึกษาและคณะ กรรมการท่ีเก่ียวขอ้ ง - การวิเคราะห์สถานการณ์ ปญั หา - การพิจารณาแนวทางแกไ้ ขและปอ้ งกนั ปัญหา - การพจิ ารณาแนวทางการสร้างภมู ิคุม้ กันใหแ้ ก่สงั คม ๓) การบริหารจัดการ - ประสานหน่วยงาน/องค์กรท่ีเกี่ยวข้องตามประเด็น ด�ำเนนิ การแก้ไขและป้องกนั ปัญหา - ส�ำนักงานปลัดกระทรวงวัฒนธรรมด�ำเนินการแก้ไข และปอ้ งกนั ปัญหา - การเผยแพร่ข้อมูลข่าวสารในการแจ้งเตือนภัย และสรา้ งภูมิคุ้มกนั ๔) การติดตาม ประเมนิ และรายงานผลการด�ำเนนิ การ ๕) การจดั ทำ� ขอ้ เสนอเชงิ นโยบายในการดำ� เนนิ การภาพรวม ของประเทศ ๖) การสื่อสารข้อมูลย้อนกลับไปยังหน่วยงาน/องค์กรท่ี เกี่ยวขอ้ ง 46

การจัดต้งั ศนู ยเ์ ฝ้าระวงั ทางวฒั นธรรมในสถานศึกษา ศึกษา วจิ ัย สภาวการณ์ ปญั หา การเฝา้ ระวัง ตรวจสอบ ประชาชน/เครือขา่ ย รอ้ งเรียน ความเบ่ียงเบนทางวฒั นธรรม สถานการณ์/สื่อ ผา่ นสายด่วน ๑๗๖๕ หรอื ชอ่ ง ทางอ่ืน ผทู้ รงคณุ วฒุ ิ - รวบรวมข้อมลู สถานการณป์ ญั หา คณะกรรมการ ใหค้ ำ� ปรกึ ษา ศูนย์เฝา้ ระวงั ฯ สว่ นกลาง (สป.วธ.) เฝ้าระวังฯ/หน่วยงาน ศนู ยเ์ ฝ้าระวงั ฯ สว่ นภมู ภิ าค (จังหวดั / ท่ีเก่ียวขอ้ ง อำ� เภอ/ตำ� บล) - วิเคราะห์สถานการณ์ปญั หา - พจิ ารณาแนวทางการแกไ้ ขปญั หา - พิจารณาแนวทางการสรา้ งภูมคิ ุ้มกนั ใหส้ ังคมและการป้องกนั ปัญหา ประสานหนว่ ยงานทเี่ ก่ียวข้อง ศนู ย์เฝ้าระวงั ฯ ดำ� เนินการ แจง้ เตือนภยั และ ตามประเด็นด�ำเนินการ แกไ้ ขปญั หาตามสถานการณ์ สรา้ งภมู คิ ุ้มกัน แกไ้ ขและปอ้ งกัน ติดตามประเมินผลการดำ� เนินงาน รายงานผลการด�ำเนินงาน ขอ้ เสนอแนะเชิงนโยบาย สป.วธ./รมว.วธ./ครม. ดำ� เนินการนภาพรวมทั้งประเทศ ภาพท่ี ๑ แผนผงั การเฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรม 47

การจดั ตั้งศูนย์เฝ้าระวงั ทางวัฒนธรรมในสถานศกึ ษา ท้ังนี้ มีรายละเอียดการด�ำเนินการเฝ้าระวังทางวัฒนธรรม ที่เก่ยี วข้องดังน้ี ๑) การศกึ ษา วจิ ยั วิเคราะห์ สภาวการณค์ วามเบ่ยี งเบน ทางวฒั นธรรมในพื้นที่ ประกอบดว้ ยข้ันตอน (๑) การศึกษาสถานการณ์ท่ีเกิดขึ้น รวมถึงการศึกษา เอกสาร งานวจิ ยั ทีเ่ กี่ยวข้อง หรือการหารือผรู้ ู้ ปราชญ์พ้นื บ้าน (๒) การก�ำหนดประเด็น ขอบเขต การศึกษาวิจัย ตามล�ำดับความส�ำคัญของสภาวการณ์ที่เกิดข้ึน ในพ้ืนท่ี และ ด�ำเนินการขออนมุ ัตดิ �ำเนนิ การ (๓) การประสานกับนักวิชาการ สถาบันการศึกษา หรือภาคเี ครือขา่ ย เพอื่ ร่วมดำ� เนนิ การ (๔) การดำ� เนนิ การจดั เกบ็ ขอ้ มูล และบนั ทกึ ข้อมลู (๕) การวเิ คราะหแ์ ละสรุปผลขอ้ มูล (๖) การเปิดรับฟังความคิดเห็นจากผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย ภาคีผ้รู ว่ มงาน และอภิปรายผลร่วมกนั (๗) การสรุปและจัดท�ำรายงานผล ข้อเสนอแนะ และแนวทางการนำ� ผลการวจิ ัยไปใช้ในพืน้ ที่ (๘) ด�ำเนินการจัดโครงการ และกิจกรรมตามแนวทาง ทกี่ ำ� หนดขนึ้ ซงึ่ ไดน้ ำ� ผลการวจิ ยั ดงั กลา่ วไปปรบั ใชเ้ พอ่ื สนบั สนนุ ให้ เกิดความเข้มแข็งทางสังคมและวัฒนธรรม ในพ้นื ที่ส่วนทอ้ งถนิ่ (๙) การเผยแพร่และประชาสัมพันธ์ผลการศึกษา รวมท้ังกิจกรรมท่ีเกิดขึ้น เพื่อให้ผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย ภาคีเครือข่าย 48

การจัดตงั้ ศนู ย์เฝ้าระวังทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา ที่เก่ียวข้องได้ทราบและเข้าใจ ๒) การเฝ้าระวังและแก้ไขปัญหาสถานการณ์เบี่ยงเบน ท า ง วั ฒ น ธ ร ร ม ใ น พื้ น ที่ แ ล ะ น� ำ เ ส น อ ข ้ อ มู ล ใ ห ้ แ ก ่ ส ่ ว น ก ล า ง นำ� ไปกำ� หนดเปน็ ทศิ ทางการปฏบิ ตั งิ านในพนื้ ที่ ประกอบดว้ ยขน้ั ตอน (๑) การเฝ้าระวัง ติดตาม สอดส่อง พฤติกรรม สถานการณ์การเบ่ียงเบนทางวัฒนธรรมในพื้นท่ี หรือรับแจ้งเรื่อง ร้องเรียน สถานการณ์พฤติกรรมท่ีเบี่ยงเบน (ท้ังจากกลไกในพ้ืนท่ี หรือจากระบบการรับแจ้งเร่ืองร้องเรียนร้องทุกข์ ศูนย์ปฏิบัติการ สอื่ ปลอดภยั และสรา้ งสรรค)์ หรอื ผลจากการศกึ ษา วจิ ยั สถานการณ์ ในพื้นที่ (๒) การนำ� ประเดน็ ทเี่ กดิ ขนึ้ มาศกึ ษา วเิ คราะห์ บทบาท ภารกิจหรือกฎหมายท่ีเกี่ยวข้องเพื่อวางแผนการด�ำเนินการแก้ไข ป ั ญ ห า ผ ่ า น ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร เ ฝ ้ า ร ะ วั ง ท า ง วั ฒ น ธ ร ร ม จั ง ห วั ด และผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย หรือคณะกรรมการอ่ืน ๆ ท่ีเกี่ยวข้อง อาทิ คณะกรรมการพัฒนาส่ือปลอดภัยและสร้างสรรค์แห่งชาติ คณะกรรมการบริหารสภาวฒั นธรรมจงั หวัด เป็นตน้ (๓) ด�ำเนินการประสานหน่วยงาน/องค์กร หรือภาค ี ท่ีจ�ำเป็นในการขับเคลื่อนการแก้ไขปัญหา เพ่ือร่วมกันด�ำเนินการ แกไ้ ขตามแนวทางที่ก�ำหนด (๔) การสรปุ ผล และตดิ ตาม/ประเมนิ ผลการดำ� เนนิ งาน การแก้ไขปัญหาทีเ่ กิดข้ึนในระดบั พน้ื ท่ี 49

การจัดตงั้ ศนู ยเ์ ฝ้าระวงั ทางวัฒนธรรมในสถานศกึ ษา (๕) รายงานผลสถานการณท์ เ่ี กดิ ขนึ้ แนวทางการแกไ้ ข และผลการแก้ไขปญั หาความเบี่ยงเบนทางวฒั นธรรม ๓) การแจ้งเตือนภัย และสร้างองค์ความรู้ในการสร้าง ภูมิคุ้มกันให้กับสงั คม (๑) การศึกษา วิเคราะห์สถานการณ์ความรุนแรง พฤตกิ รรมเบย่ี งเบนทางวฒั นธรรมเพอื่ พยากรณแ์ นวโนม้ ของปญั หา ท่ีอาจเกิดข้นึ ในพื้นที่ อาทิ การตรวจสอบสื่อ เป็นตน้ และแจ้งผูม้ ี ส่วนได้ส่วนเสีย รวมทั้งภาคีท่ีเกี่ยวข้องทราบเพื่อการเตรียมตัวรับ สถานการณ์ (๒) นำ� ประเดน็ ทไี่ ดจ้ ากการพยากรณ์ หรอื การเฝา้ ระวงั หรือการศึกษาวิจัย มาจัดท�ำชุดความรู้เพื่อให้เกิดการรู้เท่าทันและ พร้อมเตรยี มการแก้ไข (๓) แจ้งเตือนภัยและรณรงค์เผยแพร่องค์ความรู้เพ่ือ สรา้ งภมู ิคุ้มกนั ให้แกส่ งั คม (๔) การตดิ ตาม ประเมนิ ผล สถานการณ์ ประเดน็ ปญั หา ท่ีเกิดข้ึน (๕) สรุปและน�ำเสนอแนวทางการแก้ไขปัญหา หรือ ข้อเสนอนโยบายเพอ่ื ดำ� เนนิ การตอ่ ไป ๔) การรายงานการเฝ้าระวังทางวัฒนธรรมประจ�ำเดือน ผ่านระบบ IT และกรณีพิเศษ (๑) การรวบรวม และสรุปประเดน็ จากการศึกษา วจิ ยั การรับแจง้ เหตุ / สถานการณ์ 50

การจัดตั้งศนู ยเ์ ฝ้าระวงั ทางวัฒนธรรมในสถานศึกษา (๒) การบนั ทกึ ขอ้ มูลลงระบบ IT รายเดือน (๓) การรายงานผลการศึกษาวิจัย ภายใน ๖ เดือน (๑ ม.ค. และ๑ ก.ค.) อาทิ ดา้ นสถานการณ์เดก็ และเยาวชน (๔) การรายงานผลการเฝ้าระวังทางวัฒนธรรม กรณพี เิ ศษ /สง่ั การ/เร่งดว่ น ๒ ภารกิจการสร้างเครือข่ายการเฝา้ ระวังทางวฒั นธรรม การด�ำเนินการสร้างเครือข่ายการเฝ้าระวังทางวัฒนธรรม เป็นกระบวนการในการปลุกจิตส�ำนึกสร้างความรู้ความเข้าใจ ให้เกิดความรัก ภาคภูมิใจและหวงแหน จนน�ำไปสู่การร่วมมือนัก เฝ้าระวังรกั ษาและสืบทอดวฒั นธรรมอนั ดงี ามตอ่ ไป องค์ประกอบของเครือข่ายการเฝ้าระวังทางวัฒนธรรม ประกอบดว้ ย เครือขา่ ยภาครฐั ภาคเอกชน ภาคชุมชน ภาคธุรกิจ ภาควชิ าการ ปราชญ์ชาวบ้าน เด็กและเยาวชน ผพู้ ิการ ผู้สงู อายุ ผู้ทรงคุณวุฒิ ชาติพันธ์ และเครือข่ายอ่ืน ๆ อาทิ เครือข่าย ต่างประเทศ เป็นต้น กระบวนการในการสรา้ งและพฒั นาเครอื ขา่ ยการเฝา้ ระวงั ทางวัฒนธรรม ๑) การสร้างกระแส ได้แก่ การรณรงค์ประชาสัมพันธ ์ ปลกุ จติ สำ� นกึ ในการร่วมกันเฝ้าระวงั ทางวัฒนธรรม 51

การจดั ต้ังศนู ยเ์ ฝา้ ระวังทางวัฒนธรรมในสถานศกึ ษา ๒) การมีสว่ นรว่ ม ไดแ้ ก่ (๑) การประสานหน่วยงาน สถานศึกษา องค์กรภาคี เครอื ขา่ ยทเี่ ก่ียวข้อง หรอื กล่มุ เปา้ หมาย (๒) การจดั ทำ� แผนงาน/โครงการ การจดั ตง้ั ศนู ยเ์ ฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรมในระดบั ตา่ ง ๆ และนำ� เสนอเพอื่ ขออนมุ ตั ดิ ำ� เนนิ การ (๓) การจดั ทำ� ประกาศจดั ตงั้ ศนู ยเ์ ฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรม (๔) การตดิ ตอ่ ประสานงานหรอื แจง้ เหตสุ ถานการณก์ าร เบ่ียงเบนทางวัฒนธรรม ในการรักษาและส่งเสริมความเข้มแข็ง ใหก้ บั เครอื ขา่ ยการเฝ้าระวงั ทางวัฒนธรรมในทอ้ งถน่ิ ๓) การพฒั นาอยา่ งต่อเนอ่ื ง ได้แก่ (๑) การประชุมเชิงปฏิบัติ เพ่ือพัฒนาหลักสูตร “การเฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรมและสร้างภมู ิค้มุ กันทางสังคม” (๒) การจัดท�ำฐานข้อมูล ทะเบียนเครือข่ายเฝ้าระวัง ทางวฒั นธรรม และกำ� หนดระบบการบรหิ ารจดั การองคค์ วามรู้ (KM) เพอื่ การพัฒนาเครอื ข่ายในท้องถ่ินได้อย่างมีประสิทธภิ าพ (๓) การทบทวนองค์ความรู้ ทักษะเดิม และก�ำหนด กระบวนการในการพัฒนาเครือข่ายการเฝ้าระวังทางวัฒนธรรม ในองคค์ วามรู้ และทกั ษะใหม่ อย่างนอ้ ยปีละ ๑ ครั้ง 52

การจดั ตงั้ ศนู ยเ์ ฝา้ ระวังทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา ระดับของเครือข่ายการเฝ้าระวังทางวัฒนธรรม ประกอบดว้ ย ๑) สำ� นักเฝ้าระวงั ทางวัฒนธรรม ส�ำนกั งานปลัดกระทรวง วัฒนธรรม ๒) ศนู ยเ์ ฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรมระดบั ทอ้ งถนิ่ ประกอบดว้ ย ศูนย์เฝ้าระวังทางวัฒนธรรมจังหวัด อ�ำเภอ ต�ำบล ชุมชน สถานศกึ ษา และศนู ยเ์ ฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรมอน่ื ๆ ซงึ่ ประกอบดว้ ย ตัวแทนทุกภาคส่วนในสังคม รวมทั้งตัวแทนเด็กและเยาวชน เพอ่ื รว่ มกนั ดำ� เนนิ กจิ กรรมเฝา้ ระวงั ตรวจสอบ สอดสอ่ ง พฤตกิ รรม สถานการณ์ ที่ส่งผลกระทบต่อวัฒนธรรมอันดีงามของชาต ิ และรายงานแจง้ เตอื นใหป้ ระชาชนรเู้ ทา่ ทนั เขา้ ใจ และหา่ งไกลจาก ภยั ต่าง ๆ ภายในจังหวัดรวมถงึ การบรหิ ารงานในรปู คณะกรรมการ ทุกระดบั ๓ ภารกจิ การพัฒนาสอ่ื ปลอดภยั และสร้างสรรค์ เนื่องจากรัฐบาลได้ตระหนักและเล็งเห็นถึงปัญหาของสื่อ อนั ตรายทแ่ี พรร่ ะบาดอยใู่ นปจั จบุ นั และตอ้ งการแกไ้ ขปญั หาดงั กลา่ ว จึงได้ประกาศระเบียบส�ำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยคณะกรรมการ พฒั นาสอ่ื ปลอดภยั และสรา้ งสรรคแ์ หง่ ชาติ พ.ศ. ๒๕๕๑ โดยมนี ายก รฐั มนตรีเปน็ ประธาน รัฐมนตรีว่าการกระทรวงวฒั นธรรมเปน็ รอง ประธาน และมอบหมายให้กระทรวงวัฒนธรรมเป็นหน่วยงาน 53

การจดั ตงั้ ศนู ยเ์ ฝ้าระวังทางวัฒนธรรมในสถานศึกษา ขับเคลื่อนภารกิจหลัก ได้แก่ ขจัดส่ือร้าย ขยายส่ือดี และสร้าง ภมู คิ ุม้ กนั ทางสงั คมใหค้ รอบคลุมทกุ พน้ื ทีท่ วั่ ประเทศ ซง่ึ มีแนวทาง การดำ� เนนิ งาน ดงั นี้ ๑. ยุทธศาสตร์การพัฒนาสื่อปลอดภัยและสร้างสรรค์ การดำ� เนนิ งานดา้ นการพฒั นาสอื่ ปลอดภยั และสรา้ งสรรคแ์ หง่ ชาติ เปน็ ไปตามยทุ ธศาสตรก์ ารทำ� งานรวม ๕ ยทุ ธศาสตร์ ซง่ึ ประกอบดว้ ย ๑.๑ ยุทธศาสตร์ด้านการสนับสนุนการพัฒนาส่ือ ปลอดภัยและสร้างสรรค์ เพ่ือท�ำให้เกิดการสนับสนุน ส่งเสริม ส่ือท่ีปลอดภัยและสร้างสรรค์ให้มีประมาณมากขึ้น มีความหลาก หลายในเชงิ เนอื้ หามากขน้ึ ตลอดจนมคี ณุ ภาพ ทงั้ ดา้ นการผลติ และ ในด้านเนื้อหามากข้ึนท้ังส่ือกระแสหลัก และส่ือในท้องถิ่น ชุมชน โดยอาศัยการสนับสนุนในรูปของเงินทุนและมิใช่เงินทุน เช่น มาตรการทางภาษี นอกจากนั้น ยังเป็นการท�ำงานเพื่อสนับสนุน ให้เครอื ข่าย โดยเฉพาะเครอื ข่ายเด็ก เยาวชนครอบครัว มีส่วมรว่ ม ในการสร้างสรรค์และพัฒนาสื่อรวมถึง การสนับสนุนการเรียนรู้ เท่าทนั ระวงั สื่อ การวิจัยในประเดน็ ท่ีเก่ียวขอ้ งกับสอื่ ปลอดภยั และ สร้างสรรค์ ๑.๒ ยุทธศาสตร์ด้านการสร้างภูมิคุ้มกัน วัฒนธรรม การใช้ส่ือเชิงสร้างสรรค์ เพื่อท�ำให้เกิดการจัดท�ำแผนยุทธศาสตร์ การจดั การเชงิ บรู ณาการทส่ี นบั สนนุ ใหเ้ กดิ การสรา้ งเสรมิ วฒั นธรรม การใชส้ อื่ อยา่ งปลอดภยั และสรา้ งสรรค์ รวมทง้ั กระบวนการในการ เรียนรู้เท่ากันส่ือ การมีส่วนร่วมของประชาชนในการร่วมบริหาร 54

การจดั ตั้งศนู ย์เฝ้าระวังทางวัฒนธรรมในสถานศกึ ษา จัดการสื่อ ในระดับพ้ืนท่ีชุมชนการพัฒนาพื้นท่ีในการเข้าถึง และใช้ส่ือ อย่างสร้างสรรค์ เช่น การพัฒนาร้านเกมให้เป็นพื้นท ี่ การเรียนรดู้ า้ นไอซีทใี ห้กบั ชมุ ชน โดยเฉพาะเครือขา่ ยเดก็ เยาวชน ครอบครวั โรงเรยี น เพอ่ื ทำ� ใหเ้ กดิ การแกไ้ ขปญั หาในระยะยาวตอ่ ไป ๑.๓ ยุทธศาสตร์ด้านพัฒนาการบริหารจัดการ จัดท�ำ ยุทธศาสตร์แผนแม่บท กฎหมาย นโยบาย กลไกการท�ำงานเชิง บูรณาการ เพื่อเป็นศูนย์กลางในการท�ำงานด้านการจัดท�ำ ยทุ ธศาสตร์ แผนแมบ่ ทในภาพรวม ตลอดจนการศึกษาและจัดทำ� ข ้ อ เ ส น อ แ น ะ ใ น ก า ร พั ฒ น า ร ะ บ บ โ ค ร ง ส ร ้ า ง ด ้ า น ก ฎ ห ม า ย และนโยบายเชงิ บรู ณาการดา้ นสอื่ ปลอดภยั และสรา้ งสรรค์ โดยเนน้ สร้างกระบวนการของการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน ท้ังภาครัฐ ภาคเอกชน ภาควชิ าการ ภาคประชาชน ภาควชิ าชพี สอ่ื สารมวลชน ในประเด็นเชิงนโยบาย ประเด็นการเฝ้าระวังการจัดต้ังองค์กร คุ้มครองผู้บริโภคสื่อในภาคประชาชน สนับสนุนการแลกเปล่ียน เรยี นรูร้ ะหวา่ งภาคส่วนต่าง ๆ อยา่ งตอ่ เนอ่ื ง ทงั้ ในระดบั สว่ นกลาง สว่ นภมู ภิ าคและสว่ นทอ้ งถน่ิ เพอื่ เชอ่ื มตอ่ การทำ� งานเชงิ บรู ณาการ ระหว่างคณะกรรมการส่ือปลอดภัยและสร้างสรรค์แห่งชาต ิ และคณะอนุกรรมการพัฒนาสือ่ ปลอดภัยและสรา้ งสรรค์ ๑.๔ ยุทธศาสตร์รณรงค์กระแสสังคม สร้างความ ตระหนักร่วมถึงการบริโภคสื่อปลอดภัยและสร้างสรรค์ เน้นการ สรา้ งความรู้ ความเขา้ ใจเกย่ี วกบั การใชแ้ ละเขา้ ถงึ สอื่ อยา่ งปลอดภยั และสร้างสรรค์ ตลอดจนการส่งเสริมประชาสัมพันธ์ให้กับ 55

การจดั ตัง้ ศูนยเ์ ฝา้ ระวังทางวัฒนธรรมในสถานศกึ ษา สื่อสร้างสรรค์ รวมทงั้ การจดั ทำ� ฐานขอ้ มลู ดา้ นส่ือสรา้ งสรรค์ เพ่ือ เป็นข้อมูลพื้นฐานส�ำคัญในการสนับสนุนทางสังคมและทาง เศรษฐกจิ ใหก้ ับสือ่ สรา้ งสรรค์ท่มี อี ยใู่ นสังคม ๑.๕ ยุทธศาสตร์การบังคับใช้กฎหมาย โดยเน้นท้ังการ ก�ำหนดแนวทางในการปราบปรามสอ่ื ที่เปน็ ภัยต่อสังคม เพ่อื จัดท�ำ แผนแม่บทนโยบาย ยุทธศาสตร์ด้านการปราบปรามส่ือที่เป็นภัย ต่อสังคมไทย รวมทั้ง การจัดท�ำกลไกเชิงบูรณาการระหว่าง หน่วยงานท้ังภาครัฐ ภาคเอกชน ภาควิชาการ ภาคประชาชน ทง้ั ในระดบั สว่ นกลาง ชมุ ชน ทอ้ งถนิ่ อนั เปน็ การสรา้ งประสทิ ธภิ าพ ในการท�ำงาน การสร้างจิตส�ำนึกในการใช้ส่ืออย่างปลอดภัยและ สร้างสรรค์ อันเปน็ หวั ใจสำ� คัญในการบงั คับให้เป็นไปตามกฎหมาย รวมไปถึงการพัฒนาระบบการคุ้มครองผู้บริโภคส่ือ โดยเฉพาะ ในกล่มุ เด็ก เยาวชน และครอบครัว ๒. บนั ไดแปดขน้ั ในการเรมิ่ ตน้ ทำ� งานของคณะอนกุ รรมการ พฒั นาสอ่ื ปลอดภยั และสรา้ งสรรคใ์ นระดบั จงั หวดั เปน็ หนว่ ยปฏบิ ตั ิ การในระดับท้องถิ่น และยังเป็นหน่วยกลางในการจัดท�ำข้อเสนอ แนะมาสคู่ ณะกรรมการพฒั นาสอื่ ปลอดภยั และสรา้ งสรรคแ์ หง่ ชาติ เกย่ี วกบั ยทุ ธศาสตรใ์ นระดบั จงั หวดั เพอ่ื ยกระดบั ไปสู่ “ยทุ ธศาสตร์ ชาตแิ ละแผนแมบ่ ทดา้ นสอ่ื ปลอดภยั และสรา้ งสรรค”์ ซง่ึ การเรมิ่ ตน้ การด�ำเนินงานของคณะอนกุ รรมการจังหวัด เพอ่ื นำ� ไปสูก่ ารจดั ทำ� ยทุ ธศาสตรร์ ะดบั จงั หวดั มกี ารจดั ทำ� “บนั ไดแปดขนั้ ” อนั เปน็ วธิ ใี น การท�ำงานเพอื่ จัดทำ� ยทุ ธศาสตร์ระดบั จังหวัด ดังนี้ 56

การจัดต้ังศูนย์เฝ้าระวังทางวฒั นธรรมในสถานศึกษา บนั ไดขน้ั ที่ ๑ การประชมุ ระหวา่ งหนว่ ยงานทเ่ี กย่ี วขอ้ ง เพ่ือร่วมก�ำหนดเป้าหมายของการท�ำงานร่วมกัน ของเครือข่าย ในพ้ืนที่ เช่น การเตรียมจดั มหกรรมส่ือสร้างสรรคช์ มุ ชน เพ่ือสร้าง ความเปล่ียนแปลงในการใช้สื่อเพื่อเป็นเครื่องมือในการพัฒนาเด็ก เยาวชน ชมุ ชนและสังคม บนั ไดขั้นท ่ี ๒ การค้นหาตัวอย่างความส�ำเร็จในการ ท�ำงานด้านส่ือปลอดภัยและสร้างสรรค์ท่ีมีอยู่แล้วในชุมชนจาก เครือข่ายในชมุ ชน เพอื่ ค้นหาตัวอยา่ งในการทำ� งานด้านการพัฒนา ส่อื ปลอดภยั และสร้างสรรค์ในระดับชมุ ชน บนั ไดข้นั ที ่ ๓ การสังเคราะห์ปัจจัยท่ีจะมามีส่วน ส นั บ ส นุ น ก า ร ท� ำ ง า น ใ ห ้ มี ค ว า ม ยั่ ง ยื น แ ล ะ มี ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ เ พื่ อ สั ง เ ค ร า ะ ห ์ ตั ว อ ย ่ า ง ค ว า ม ส� ำ เ ร็ จ ที่ ร ว บ ร ว ม ม า จ า ก ชุ ม ช น ว่ามีปัจจัยอะไรบ้างที่เก่ียวข้องกับการท�ำงาน และปัจจัยใดน�ำไปสู่ การสนับสนนุ การทำ� งาน บนั ไดข้ันที ่ ๔ การสนับสนุนการท�ำงานให้กับตัวอย่าง ความส�ำเร็จในบันไดขั้นท่ีสาม เพื่อท�ำให้ตัวอย่างความส�ำเร็จน้ัน สามารถท�ำงานต่อไปได้อย่างเขม้ แข็ง บันไดข้ันที่ ๕ การจดั กจิ กรรมแลกเปลยี่ นเรยี นรรู้ ะหวา่ ง ตัวอย่างความส�ำเร็จในแต่ละเรื่อง และการแลกเปล่ียนเรียนรู้ ระหว่างปัจจัยท่ีสนับสนุนหรือหนุนเสริมการท�ำงานระหว่างกัน เพอ่ื ทำ� ใหเ้ กดิ การสรา้ งความแขง็ แรงในการทำ� งาน และเพอ่ื ตอ่ ยอด การท�ำงานระหว่างกนั 57

การจัดตง้ั ศูนยเ์ ฝา้ ระวังทางวัฒนธรรมในสถานศึกษา บันไดขนั้ ท ี่ ๖ การค้นหาระบบการสนับสนุนท่ีย่ังยืน หลงั จากการทำ� งานในบันไดขัน้ ที่ ๓ ถงึ ๕ แลว้ ส่วนทเ่ี ราจะต้อง พัฒนาต่อก็คือ การจัดโครงสร้างหรือระบบในการสนับสนุนการ ทำ� งานเพอ่ื ใหเ้ กดิ การทำ� งานอยา่ งตอ่ เนอ่ื งของตวั อยา่ งความสำ� เรจ็ ในแต่ละเร่ืองและแต่ละปัจจัยท�ำให้เกิดการขยายตัวของชุมชน เครือข่ายในแต่ละปัจจัยให้มีจ�ำนวนมากข้ึนหลากหลายมากข้ึน ทำ� งานรว่ มกันมากข้ึน บันไดขัน้ ที ่ ๗ การถอดรหัสความรู้ในการท�ำงาน ถื อ เ ป ็ น ก ร ะ บ ว น ก า ร ที่ มี ค ว า ม ส� ำ คั ญ อ ย ่ า ง ย่ิ ง ใ น ก า ร ท� ำ ง า น เพอื่ สงั เคราะหอ์ งคค์ วามรทู้ ไี่ ดจ้ ากการทำ� งาน เพอ่ื เตรยี มจดั ทำ� เปน็ ยทุ ธศาสตรแ์ ละแผนแมบ่ ท บันไดข้นั ที ่ ๘ การจัดงานมหกรรมสื่อปลอดภัย และสร้างสรรค์ชุมชน เป็นข้ันตอนสุดท้ายของการแสดงผลงาน ทั้งตัวอย่างสื่อสร้างสรรค์ ตัวอย่างเครือข่ายชุมชนในแต่ละปัจจัย รวมถึงกลไกในการทำ� งานรว่ มกันเรยี กงา่ ย ๆ วา่ งานแสดงผลลพั ธ์ ท้ังสอื่ ตน้ แบบ คนตน้ แบบ กลไกต้นแบบ 58

การจัดต้งั ศูนย์เฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา คณะอนุกรรมการพฒั นาสอื่ ปลอดภยั และ สำ� นักงานวัฒนธรรมจังหวัด สรา้ งสรรค์ ระดับจงั หวัด/อ�ำเภอ/ทอ้ งถน่ิ เปน็ ฝ่ายเลขานกุ าร ประชมุ คณะอนุกรรมการพฒั นาส่อื ปลอดภยั หลักการ/เครอ่ื งมือทใ่ี ช้ในการด�ำเนนิ งาน และสรา้ งสรรค์ ระดบั จงั หวัด ๑) บทบาทหน้าทขี่ องคณะอนกุ รรมการ จดั ทำ� แผนงาน/โครงการท่ีผา่ น ๒) บันไดแปดขัน้ ๓) ยทุ ธศาสตรส์ อื่ ปลอดภัยฯ ๕ ด้าน ความเห็นชอบจากคณะอนุกรรมการ ๔) ประชาสมั พันธ์ผา่ นช่องทางสายด่วน ๑๗๖๕ และ c-me. บรู ณาการหนว่ ยงานตา่ ง ๆ go.th เพ่อื ขอรับงบประมาณ   จากขอ้ มลู ด้านสื่อปลอดภยั และสรา้ งสรรค์ในพ้ืนทีท่ ไี่ ด้ จากคณะอนุกรรมการและเครือข่ายในแตล่ ะภาคส่วน แตง่ ต้งั คณะท�ำงานเพือ่ ดำ� เนนิ งานตามแผนงาน/   อาทิ ส�ำนักงานปลัดกระทรวงวัฒนธรรม องคก์ ารบริหาร โครงการทไี่ ด้รบั งบประมาณ ส่วนทอ้ งถิ่น ภาคเอกชนท่ีให้ความส�ำคญั กับภารกจิ เพ่ือ สงั คม ด�ำเนนิ งานตามแผนงาน/โครงการที่ได้รับ งบประมาณ ตวั อย่างโครงการ/กิจกรรม - การประกวดภาพยนตร์สน้ั - การประกวดสอื่ การต์ นู - โครงการเพ่อื นใจวัยรนุ่ (วัยรุ่น ๒ คน เปน็ คหู่ ูคอยใหค้ ำ� ปรึกษากนั ในทุก ๆ เร่อื ง) - โครงการใชส้ ่ือปลอดภัยและสรา้ งสรรค์ ผ่านวทิ ยุชุมชนหรือเสยี งตามสาย - โครงการแลกเปลยี่ นเรียนรู้ดา้ นภาษ ไทยกับสือ่ มวลชนในพื้นท่ี ตดิ ตามและประเมินผล ๑) กอ่ นการด�ำเนนิ งาน รายงานผลการดำ� เนินงาน ๒) ระหวา่ งการด�ำเนนิ งาน ๓) หลงั การด�ำเนินงาน ๑) ปลดั กระทรวงวฒั นธรรม ๒) ผู้ว่าราชการจังหวัด ๓) หนว่ ยงานที่สนบั สนุนงบประมาณ ภาพที่ ๒ กระบวนการดำ� เนนิ งานพฒั นาสอ่ื ปลอดภยั และสรา้ งสรรค์ ระดบั จังหวัด 59

การจดั ตง้ั ศูนยเ์ ฝา้ ระวงั ทางวัฒนธรรมในสถานศกึ ษา องค์ความรู้ดา้ นการรู้เท่าทันสอื่ เหตุผลทีค่ วรรู้เท่าทันส่อื ในภาวะท่ีเราต้องใช้ชีวิตประจ�ำวันอยู่ในสังคมบริโภคนิยม ขอ้ มลู ขา่ วสารเกย่ี วกบั สนิ คา้ ผลติ ภณั ฑ์ บรกิ ารตา่ งๆ ตลอดจนความ เชอ่ื คา่ นยิ ม อกี ทง้ั ดา้ นการบา้ นการเมอื งไหลบา่ ถาโถม เขา้ ใสเ่ ราจน ตัง้ ตวั ไม่ตดิ มีความจ�ำเปน็ อย่างย่ิงที่เราจะตอ้ งมี “สตแิ ละปญั ญา” ในการเลือกรับข่าวสาร ไตร่ตรอง และใช้ข้อมูล เหล่าน้ันให้เกิด ประโยชน์ คนทร่ี เู้ ทา่ ทนั สอ่ื จะมที างเลอื กมากขนึ้ ในการบรโิ ภคและ การใช้ชีวิตประจ�ำวัน เพราะรู้ว่าจะจัดการกับสื่อและสารต่างๆ ทถ่ี าโถมเขา้ มาหาเราดว้ ยมมุ มองแบบไหน (สามารถตอ่ รองกบั ดา้ นลบ ของสอ่ื และนำ� เอาด้านบวกจากสอ่ื มาใช้) ยิง่ กวา่ นั้น การรูเ้ ท่าทนั ส่ือยังเป็นการเพ่ิมพลังและอ�ำนาจให้แก่ตัวเอง ในการควบคุม ความเชอ่ื และพฤตกิ ารณส์ ว่ นตวั ของเราได้ เชน่ ไมเ่ ชอ่ื ตามโฆษณา วา่ คณุ คา่ หรอื ความงามอยทู่ ผี่ วิ ขาวหรอื ผมสวย จงึ ไมจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งซอื้ สินค้าด้วยเหตุผลน้ัน แตด่ คู ณุ ภาพและประโยชนจ์ รงิ ๆ ของสนิ ค้า เป็นตน้ การร้เู ท่าทนั สื่อ ยังนำ� ไปส่กู ารตระหนกั ในสิทธิการสอ่ื สาร ของประชาชนและท�ำให้เราสามารถส่ือสารได้อย่างสร้างสรรค ์ ซง่ึ เทา่ กบั เปน็ การสรา้ งความเขม้ แขง็ ใหก้ บั โครงสรา้ งประชาธปิ ไตย ของสังคมอีกด้วย 60

การจดั ตั้งศนู ยเ์ ฝ้าระวงั ทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา ความหมายของการร้เู ท่าทันส่อื การรู้เท่าทันส่ือ คือ ทักษะ หรือความสามารถในการ “ใชส้ อ่ื อย่างรตู้ วั ” และ “ใช้สอื่ อยา่ งตนื่ ตัว” คำ� วา่ “การใชส้ อื่ อยา่ งรตู้ วั ” สามารถอธบิ ายหรอื ขยายความ ไดว้ า่ ๑) สามารถตคี วาม วเิ คราะห์ แยกแยะเนอื้ หาสาระของสอ่ื ๒) สามารถโตต้ อบกบั มันได้อย่างมสี ตแิ ละรู้ตัว ๓) สามารถตงั้ ค�ำถามวา่ สอื่ ถูกสร้างขน้ึ ไดอ้ ยา่ งไร เช่น ใคร เป็นเจ้าของสื่อ ใครผลิต และผลิตภายใต้ข้อจ�ำกัดใด ควรเชื่อ หรือไม่ หรือมีค่านิยมความเชื่ออะไรที่แฝงมากับส่ือนั้น พวกท ี่ ผลิตสอ่ื หวงั ผลอะไรจากเรา คำ� วา่ “การใชส้ อื่ อยา่ งตนื่ ตวั ” สามารถอธบิ ายหรอื ขยายความ ไดว้ า่ ๑) แทนทเ่ี ราจะเปน็ ฝา่ ยตง้ั รบั อยา่ งเดยี ว เรากจ็ ะตอ้ งเปลยี่ น มาเป็นฝ่ายรุกบ้าง โดยการแสวงหาข้อมูลเพิ่มเติม เข้าถึงข้อมูล ข่าวสาร เขา้ ถึงสอ่ื ท่หี ลากหลายและมีคุณภาพ ๒) สามารถใช้สื่อให้เกดิ ประโยชน์ ๓) มสี ว่ นรว่ มทพ่ี ฒั นาสอ่ื ตา่ งๆ ใหด้ ขี นึ้ เชน่ ทว้ งตงิ หรอื รอ้ ง เรยี นเมอื่ พบสอื่ ทไี่ มเ่ หมาะสม เรยี กรอ้ งสทิ ธใิ นฐานะเปน็ ผบู้ รโิ ภคสอื่ 61

การจัดตั้งศูนยเ์ ฝ้าระวังทางวัฒนธรรมในสถานศึกษา หวั ใจสำ� คญั ของการรเู้ ทา่ ทนั สอื่ คนส่วนใหญ่รับสื่อโดยไม่เคยคิดหรือต้ังถาม ว่าส่ืออะไร มบี ทบาทอยา่ งไร การทจี่ ะเทา่ ทนั สอื่ ได้ ตอ้ งตระหนกั และเขา้ ใจเรอ่ื ง หลักๆ เก่ยี วกบั ส่ือ ดงั นี้ ๑) สอ่ื ทง้ั หลายลว้ นแตถ่ กู ประกอบสรา้ งขนึ้ ซงึ่ ไมไ่ ดส้ ะทอ้ น ความจริงของโลกแบบเรียบง่ายตรงไปตรงมา ด้วยเทคนิค กลวิธี บางอยา่ ง เชน่ มมุ กล้อง สี เสียง หรือการตดั ตอ่ ๒) สื่อสร้างภาพความเป็นจริง ซ่ึงส่ือสร้างข้ึน ตีความ สรปุ และสรา้ งให้ เราเหน็ ภาพดงั กลา่ ว ดงั นนั้ สอ่ื จงึ เปน็ แหลง่ สรา้ ง ภาพความเปน็ จรงิ (ทอี่ าจไมจ่ รงิ เสมอไป) ๓) เราสามารถตอ่ รองกบั สอื่ ซงึ่ ขน้ึ กบั ความตอ้ งการสว่ นตวั ความพึงพอใจตามเชื้อชาติ เพศ วัฒนธรรม จุดยืนทางศีลธรรม และปจั จยั อน่ื ๆ ทแ่ี ตล่ ะคนอาจเขา้ ใจ ตคี วามหมาย หรอื มกี ารโตต้ อบ ตอ่ สื่อสารต่างกนั ไป ๔) ส่ือมีนัยทางการค้าแอบแฝงอยู่ การผลิตส่ือส่วนหนึ่ง เพื่อธุรกิจและก�ำไร เราจึงควรพิจารณาถึงอิทธิพลทางการค้า ท่ีมีในส่ือ และพิจารณาว่าการน�ำเสนอและเผยแพร่ออกไป เพอ่ื ตอ้ งการให้เลือกใช้สนิ ค้าหรอื บรกิ ารใชห่ รือไม่ ๕) สื่อมีนัยทางอุดมการณ์และค่านิยม สื่อทุกสื่อล้วน นำ� เสนอวถิ ีการดำ� เนนิ ชวี ติ และคณุ ค่าบางอยา่ ง เช่น สือ่ ทางธรุ กจิ ก็มักจะถ่ายทอดค่านิยม ไม่ว่าจะโดยทางตรงหรือทางอ้อม ให้เรา เหน็ วา่ สนิ คา้ หรอื บรกิ ารนนั้ เปน็ เรอื่ งนา่ นยิ มความขาวใสเปน็ คา่ นยิ ม 62

การจดั ตัง้ ศูนย์เฝ้าระวงั ทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา ของความสวยเท่านนั้ ฯลฯ ๖) ส่ือมีนัยทางสังคมและการเมือง สื่อมีอิทธิพลสูงมาก ในทางการเมอื งและสารมารถทำ� ใหเ้ กดิ การเปลยี่ นแปลง ทางสงั คม เช่น โทรทัศน์มีอิทธิพลต่อการเลือกต้ัง การตระหนักถึงสิทธิของ พลเมือง ๗) รปู แบบและเนอ้ื หาของสอ่ื มคี วามแตกตา่ งตามแบบฉบบั ของตัวเอง การใช้สื่อต่างประเภทเพ่ือสื่อสารเร่ืองเดียวกัน ความหมายทีอ่ อกมาน้นั ยอ่ มแตกต่างกันไปในแตล่ ะสอื่ หรอื แมแ้ ต่ สอ่ื ประเภทเดยี วกนั ยงั มรี ปู แบบการนำ� เสนอท่แี ตกตา่ งกันได้ ๘) สื่อแต่ละประเภทมีรูปแบบทางสนุทรียภาพเฉพาะตัว การรู้เท่าทันสื่อมิได้หมายความแต่เพียงการดูความหมายของสาร และนัยต่างๆ ท่ีอยใู่ นสังคมและวัฒนธรรมของเรา แต่ยังหมายถึง การร้จู กั ช่นื ชมกบั สนุ ทรยี ภาพต่างๆ ในสอื่ ด้วย ทักษะในการรูเ้ ทา่ ทนั สื่อ การพัฒนาทักษะการเรียนรู้เพ่ือที่จะเท่าทันสื่อได้น้ัน มอี งค์ประกอบทส่ี ำ� คญั เรยี งล�ำดบั ได้ดงั นี้ ๑) การเขา้ ถึง (Access) การเขา้ ถงึ ส่อื คือ การไดร้ ับส่ือประเภทต่างๆ ไดอ้ ย่าง เต็มที่และรวดเร็วสามารถรับรู้และเข้าใจเน้ือหาของส่ือประเภท ตา่ งๆไดอ้ ยา่ งเตม็ ความสามารถ พรอ้ มทง้ั ทำ� ความเขา้ ใจความหมาย อยา่ งมีประสทิ ธภิ าพ โดย 63

การจดั ตั้งศนู ยเ์ ฝา้ ระวังทางวฒั นธรรมในสถานศึกษา - อ่านเนื้อหาจากสื่อนั้นๆและท�ำความเข้าใจอย่าง ถอ่ งแท้ - จดจ�ำและเข้าใจความหมายของค�ำศัพท์ สัญลักษณ์ และเทคนคิ ที่ใช้ในการสื่อสาร - พัฒนากลยุทธ์ เพ่อื หาทม่ี าของข้อมลู จากแหล่งต่างๆ ทหี่ ลากหลาย - เลือกคัดกรองข้อมูล ประเภทต่างๆ ที่เก่ียวข้อง ใหส้ อดคลอ้ งกบั วตั ถุประสงคท์ ่ตี ้องการ ๒) การวิเคราะห์ (Analyze) การวเิ คราะห์ คอื การตคี วามเนอ้ื หาสอ่ื ตามองคป์ ระกอบ และแบบฟอร์มของสื่อ แต่ละประเภทว่าสิ่งที่สื่อน�ำเสนอนั้นส่งผล กระทบอะไรบา้ งต่อสงั คม การเมอื งหรอื เศรษฐกจิ โดยใชพ้ น้ื ความรู้ เดิมและประสบการณ์ในการคาดการณ์ถึงผลที่จะเกิดข้ึน โดยอาจ ใช้วิธีการวิเคราะห์เปรียบเทียบ การแยกองค์ประกอบย่อยต่างๆ หรือการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงเหตุและผลการท�ำความเข้าใจเนื้อหา บรบิ ททต่ี อ้ งการส่อื เช่น - ใช้ความรู้และประสบการณ์เดิมเพ่ือท�ำนายผล ทจ่ี ะเกิด - ตคี วามเนื้อหา โดยใช้หลักการวเิ คราะหพ์ ้นื ฐาน - ใช้กลวิธีต่างๆ ได้แก่การเปรียบเทียบ/หาความแตก ต่าง/ขอ้ เทจ็ จริง/ความคิดเหน็ เหตุและผล การลำ� ดบั ความสำ� คัญ 64

การจัดตั้งศนู ยเ์ ฝา้ ระวังทางวฒั นธรรมในสถานศึกษา - ใชค้ วามรูเ้ กย่ี วกับบริบททางประวัติศาสตร์ การเมอื ง เศรษฐกจิ เป็นพ้นื ฐานของการสรา้ งสรรคแ์ ละตีความหมาย ๓) การประเมนิ คา่ สือ่ (Evaluate) การประเมินค่าของสื่อ เป็นผลจากการวิเคราะห์สื่อ ท่ีผ่านมาท�ำให้สามารถท่ีจะประเมินคุณภาพ ของเนื้อหาที่มีคุณค่า ต่อผู้รับสารมากน้อยเพียงใด สามารถน�ำไปใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อ ผรู้ ับสารในดา้ นใดได้บา้ ง คุณค่าทีเ่ กดิ ขนึ้ เป็นคณุ ค่าทเี่ กิดขน้ึ ทางใจ อารมณ์ ความรู้สกึ หรือมีคุณค่าทางศลี ธรรม จรรยาบรรณ สงั คม วัฒนธรรมหรือประเพณี ความสามารถ ในการประเมินเน้ือหา โดยสร้างความเก่ียวข้องของเนื้อหากับประสบการณ์ พร้อมเสนอ ความเหน็ ในแง่มมุ ทหี่ ลากหลาย ๔) การสร้างสรรค์ (Create) การเรียนรู้สื่อ รวมถึงการพัฒนาทักษะ การสร้างสื่อ ในแบบฉบับของตนเองข้ึนมา เม่ือผู้เรียนมีความรู้ความเข้าใจ สามารถวเิ คราะหว์ จิ ารณ์ ประเมนิ คา่ สอื่ ไดอ้ ยา่ งถอ่ งแทแ้ ลว้ ทกุ คน จะตอ้ งวางแผน เขยี นบท ค้นควา้ ขอ้ มลู เนื้อหามาประกอบ ความสามารถในการสร้างสรรค์ (หรือส่ือสาร) เนื้อหา โดยการเขยี นบรรยายความคิด ใชค้ �ำศพั ท์ เสยี ง หรือการสร้างภาพ ให้มีประสิทธิภาพตามวัตถุประสงค์ที่หลากหลาย ซ่ึงมีวิธีการสร้าง สื่อแบบสรา้ งสรรค์ ดังนี้ - ใช้ประโยชน์จากข้ันตอนการระดมสมอง วางแผน เรียบเรยี ง และแกไ้ ข 65

การจัดตงั้ ศูนยเ์ ฝ้าระวงั ทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา - ใช้ภาษาเขียนและภาษาพูดอย่างมีประสิทธิภาพที่สุด ตามหลกั ของภาษาศาสตร์ - สร้างสรรค์และเลือกภาพอย่างมีประสิทธิภาพ เพอื่ บรรลุเปา้ หมายตา่ งๆ ทก่ี ำ� หนดไว้ - ใช้เทคโนโลยีการสื่อสารในการวางโครงสร้างของ เนอ้ื หา เทคนิค ๓ ข้นั ตอนของการรูเ้ ทา่ ทันสือ่ ขั้นตอนท ่ี ๑ คอื ความตระหนกั ถงึ ความสำ� คญั ของการเลอื ก และลดเวลาในการชมโทรทัศน์ วิดิทัศน์ เล่นเกมส์ ชมภาพยนตร์ และสอื่ แบบตา่ งๆ ข้นั ตอนท ี่ ๒ คือ เรียนรู้ทักษะเฉพาะในการวิเคราะห์สื่อ เรียนรู้ท่ีจะวิเคราะห์และต้ังค�ำถามว่าอะไรอยู่ในกรอบ สร้างสรรค์ ส่ืออย่างไร และ มีสารใดท่ีไม่ได้น�ำเสนอ ทักษะในการวิเคราะห ์ เปน็ การเรยี นรทู้ ดี่ ที สี่ ดุ ดว้ ยวธิ กี ารตงั้ คำ� ถามในหอ้ งเรยี น ในกจิ กรรม กลุ่มสัมพนั ธ์ พร้อมๆ กบั การสรา้ งสรรคแ์ ละผลติ สื่อด้วยตนเอง ข้ันตอนท่ี ๓ คอื การคน้ หาประเดน็ ในระดบั ลกึ ขน้ึ ใครผลติ สื่อและเพ่ือวัตถุประสงค์อะไร ใครได้ก�ำไร ใครเสีย และใครเป็น ผู้ตัดสินใจในการผลิตส่ือ ขั้นตอนน้ีเป็นการวิเคราะห์เศรษฐกิจ การเมืองและสังคม ดูว่าคนในสังคมสร้างความหมาย จากประสบการณ์ท่ีได้รับผ่านส่ืออย่างไร และส่ือสร้างวัฒนธรรม บรโิ ภคนยิ มอยา่ งไร 66

บทที่ ๓ การจัดต้ังศูนย์เฝ้าระวงั ทางวฒั นธรรมในสถานศึกษา 67

68

การจัดต้งั ศูนยเ์ ฝ้าระวังทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา การจดั ตงั้ ศูนย์เฝา้ ระวังทางวฒั นธรรม ในสถานศึกษา หลกั การและเหตุผล การเฝ้าระวังทางวัฒนธรรมและการสร้างเครือข่าย ทางวัฒนธรรม เป็นยุทธศาสตร์ที่ส�ำคัญในการสร้างภูมิคุ้มกันทาง สงั คมใหก้ บั คนในชาตไิ ดต้ ระหนกั และเหน็ คณุ คา่ ของการมสี ว่ นรว่ ม ในการรักษาวัฒนธรรมท่ีดีงามของสังคมไทย และร่วมต่อต้าน กระแสวฒั นธรรมทด่ี อ้ ยคณุ คา่ ทไี่ หลบา่ มากบั สอื่ (กระแสวฒั นธรรม เสมือนจริง) ท่ีส่งผลให้เกิดปัญหาความเบ่ียงเบนของสังคม ในรูปแบบต่างๆ โดยเฉพาะในกลุ่มเด็กและเยาวชนท่ีถือเป็น ก�ำลังหลักในการพัฒนาประเทศให้มีความเจริญก้าวหน้าในอนาคต ดงั นน้ั การเฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรมและการแกไ้ ขปญั หาดงั กลา่ วควร เริ่มจากเยาวชนซึ่งเป็นผู้ประสบปัญหา ย่อมรู้ข้อมูล และรู้ สถานการณไ์ ดด้ ี ดังนั้น จึงควรใหเ้ ยาวชนมีส่วนร่วมในการจดั การ ปัญหาดงั กล่าว ส�ำนักเฝ้าระวังทางวัฒนธรรม ส�ำนักงานปลัดกระทรวง วฒั นธรรม จงึ เหน็ ควรดำ� เนนิ การจดั ตงั้ ศนู ยเ์ ฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรม ในสถานศึกษา โดยร่วมมือกับสถานศึกษาในสังกัดกระทรวง ศึกษาธิการ โดยบูรณาการการท�ำงานร่วมกัน บนพื้นฐานอ�ำนาจ หนา้ ท่ีของทงั้ สองหน่วยงาน เพอื่ ให้เยาวชนได้เรยี นรูแ้ ละตระหนัก ถงึ คณุ คา่ ของศลิ ปวฒั นธรรม ศลี ธรรม จรยิ ธรรม ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ ตลอดจนวิถีการด�ำรงชีวิตได้อย่างมีความสุขในสังคมไทยสืบไป โดยมีวัตถุประสงค์ในการด�ำเนินการเพื่อเผยแพร่ข้อมูลข่าวสาร 69

การจดั ตัง้ ศนู ย์เฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรมในสถานศึกษา ท่ีเป็นประโยชน์แก่เยาวชน ในการเข้าร่วมเป็นเครือข่ายเยาวชน อาสาสมคั รในการตรวจสอบ เฝา้ ระวงั และแจง้ เตอื นภยั สงั คม แกไ้ ข ปัญหาด้วยการกระตุ้นจิตส�ำนึก และเสริมสร้างศักยภาพในการ เลือกสรรกลนั่ กรองให้เป็นสงั คม ท่ีมีสิ่งแวดลอ้ มท่ดี ีสืบไป วัตถปุ ระสงค์ ๑. เพอื่ ใชเ้ ปน็ แนวทางในการดำ� เนนิ งานของเยาวชนอาสาสมคั ร เฝา้ ระวังทางวัฒนธรรมในสถานศึกษา ๒. เพอื่ รว่ มกนั สรา้ งและขยายเครอื ขา่ ยการเฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั และแก้ไขปัญหาความเบย่ี งเบนทางวฒั นธรรม ๓. เพอื่ เปน็ การสรา้ งภมู คิ มุ้ กนั ทางสงั คมในมติ วิ ฒั นธรรมให้ กบั เด็ก เยาวชน และสงั คม ๔. เพ่ือเป็นการเผยแพร่ข้อมูลข่าวสารที่เป็นประโยชน ์ ใหก้ บั เด็ก เยาวชน และสังคม ๕. เพื่อเป็นการเปิดพ้ืนที่ให้เด็ก เยาวชน ได้ท�ำกิจกรรม ร่วมกนั อย่างสร้างสรรค์ การจัดตงั้ ศนู ย์เฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา นกั เรยี นและนกั ศกึ ษาสามารถรวมกลมุ่ กนั จดั ตงั้ ชมรม หรอื ศนู ยเ์ ฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรม ในสถานศกึ ษาของตนได้ โดยมอี าจารย์ ช่วยเป็นที่ปรึกษา เพื่อด�ำเนินกิจกรรมการเฝ้าระวัง ตรวจสอบ สอดส่องพฤติกรรม สถานการณ์ และปัญหาท่ีเกิดข้ึนกับเพ่ือน ๆ แ ล ะ สั ง ค ม ท่ี ส ่ ง ผ ล ก ร ะ ท บ ต ่ อ วั ฒ น ธ ร ร ม อั น ดี ง า ม ข อ ง ช า ต ิ ตามบทบาทอ�ำนาจหน้าท่ีท่ีเครือข่ายเฝ้าระวังทางวัฒนธรรม 70

การจัดต้ังศนู ยเ์ ฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรมในสถานศึกษา พึงกระท�ำได้หรือตามภารกิจท่ีศูนย์เฝ้าระวัง ทางวัฒนธรรมจะ ด�ำเนินการได้ ซึ่งในรอบปีอาจมีการจัดท�ำโครงการ/กิจกรรม หรือ แผนงาน เสนอส�ำนกั เฝ้าระวังทางวัฒนธรรม กระทรวงวฒั นธรรม เพื่อที่จะด�ำเนินการท�ำกิจกรรมร่วมกันหรือจัดสรรงบประมาณ สนับสนนุ การดำ� เนินงานตา่ งๆ อนง่ึ หากมพี ฤตกิ รรม สถานการณห์ รอื เหตทุ ท่ี ำ� ใหเ้ กดิ ปญั หา ความเบ่ยี งเบน ทางดา้ นศาสนา ศิลปะ และวัฒนธรรมขน้ึ ในพนื้ ท่ี และมแี นวโนม้ วา่ จะรนุ แรงและมคี วามถส่ี งู ยงั ใหเ้ กดิ ความเบยี่ งเบน ของวถิ ชี วี ติ และขดั ตอ่ วฒั นธรรมอนั ดงี ามของเพอ่ื นๆ ในสถานศกึ ษา กอปรกบั มคี า่ นยิ มทไี่ มเ่ หมาะสมใหมๆ่ เกดิ ขน้ึ ใหด้ ำ� เนนิ การประชมุ คณะกรรมการศนู ย์ฯ เพ่อื ดำ� เนินการหาทางแกไ้ ขปัญหา หากเป็น ปญั หาทไ่ี มส่ ามารถแกไ้ ขได้ ในระดบั สถานศกึ ษา ขอใหแ้ จง้ ศนู ยเ์ ฝา้ ระวังทางวัฒนธรรมระดับจังหวัด หรือกระทรวงวัฒนธรรม หรือ หน่วยงานภาครัฐผู้รับผิดชอบท่ีเก่ียวข้อง เพื่อที่จะจัดการแก้ไข ปัญหาโดยด่วนต่อไป โดยอาจใช้มาตรการทางกฎหมายหรือมิติ ทางวฒั นธรรม เพอ่ื พจิ ารณาหาแนวทางการปอ้ งกนั และแกไ้ ขปญั หา ให้เป็นรูปธรรมและต่อเน่ืองอย่างย่ังยืนต่อไป นอกจากน้ี ในการ ดำ� เนินงานเฝ้าระวงั ทางวัฒนธรรมเชิงรุกในสถานศกึ ษา อาจมีการ จดั ทำ� วารสารเฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรม หรอื บทความเปน็ สอื่ เผยแพร่ ให้เพ่ือนๆในสถานศึกษา ได้มีความเข้าใจวิถีชีวิตและวัฒนธรรม อันดีงามท่ีตรงกัน อีกท้ังสามารถประพฤติปฏิบัติตนได้ถูกต้อง เหมาะสมกบั กาลเทศะ และขนบธรรมเนยี มประเพณแี ละวฒั นธรรม ว่าส่ิงไหนควรหรือไม่ควร และส่ิงไหนท�ำได้หรือไม่ควรท�ำ เป็นต้น โดยอาจจะมีการขอความร่วมมือจากครู อาจารย์ ในการ 71

การจดั ตง้ั ศูนย์เฝ้าระวงั ทางวัฒนธรรมในสถานศกึ ษา ประชาสมั พนั ธเ์ ผยแพรข่ อ้ มลู ขา่ วสารใหแ้ กเ่ พอ่ื นนกั เรยี น นกั ศกึ ษา ในสถานศึกษา คณะกรรมการศนู ย์เฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรม ในสถานศกึ ษา นักเรียน นักศึกษา สามารถรวมกลุ่มกันจัดตั้งชมรมหรือ ศูนย์เฝ้าระวังทางวัฒนธรรม ในสถานศึกษาของตนเองได้ โดยมี ผบู้ รหิ ารสถานศกึ ษา ครู อาจารย์ เปน็ ทปี่ รกึ ษา เพอื่ ดำ� เนนิ กจิ กรรม เฝา้ ระวัง ตรวจสอบ สอดสอ่ ง พฤติกรรม สถานการณ์ และปญั หา ทเี่ กดิ ขนึ้ กบั เพอื่ นๆ และสงั คมทสี่ ง่ ผลกระทบตอ่ วฒั นธรรมอนั ดงี าม ของชาติ รายงาน แจ้งเตือนเพือ่ นๆ ให้รเู้ ทา่ ทันเขา้ ใจและห่างไกล จากภยั ต่างๆ ขัน้ ตอนการดำ� เนนิ การจัดต้งั ๑. แต่งตั้งคณะกรรมการ/คณะท�ำงาน ศูนย์เฝ้าระวัง ทางวัฒนธรรมในสถานศกึ ษา ๒. รับสมัครเครอื ข่ายเฝา้ ระวังทางวัฒนธรรม ๓. ประกาศจัดตัง้ ศูนย์ ฯ ๔. ด�ำเนินการประชุมทุกภาคส่วนหรือทุกภาคีในพ้ืนท ี่ เพอื่ ให้เกดิ องคค์ วามรู้รว่ มกนั ๕. คณะกรรมการศูนย์ ฯ ด�ำเนินงานตามบทบาทอ�ำนาจ หนา้ ที่ ๖. รายงานผลการดำ� เนนิ งาน 72

การจัดต้ังศนู ย์เฝ้าระวงั ทางวัฒนธรรมในสถานศึกษา โครงสรา้ งของคณะกรรมการดำ� เนนิ งานศนู ยเ์ ฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรม ๑. ประธาน ๒. รองประธาน ๓. กรรมการฝา่ ยอื่น ๆ ตามความเหมาะสม ๔. กรรมการและเลขานกุ าร ๕. กรรมการและผ้ชู ่วยเลขานกุ าร ภารกจิ หนา้ ที่ของศนู ยเ์ ฝ้าระวังทางวัฒนธรรมในสถานศกึ ษา ๑. ตรวจสอบส่อื ท้องถ่นิ และเฝา้ ระวังทางวฒั นธรรมเชิงรกุ ๒. รณรงค์ป้องกันและแก้ไขปัญหาความเบ่ียงเบน ทางวัฒนธรรม โดยประสานงานและร่วมมือกับหน่วยงาน ท้ังภาครัฐ เอกชน และภาคประชาชน ๓. ส่งเสริม สนับสนุน และพัฒนาเครือข่ายเฝ้าระวัง ทางวฒั นธรรมท้งั ระบบของสังคม เพอื่ ให้รบั รู้ เขา้ ใจ และเกดิ การ ยอมรับวัฒนธรรมทด่ี แี ละถกู ตอ้ งรว่ มกนั ในสงั คม ๔. ปฏิบัติงานร่วมกันหรือสนับสนุนการปฏิบัติงานของ หนว่ ยงานอื่นท่ีเก่ยี วข้องหรือทไี่ ดร้ ับมอบหมาย ๕. รายงานผลการดำ� เนนิ งานใหส้ ำ� นกั เฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรม ทราบตามล�ำดับเป็นประจ�ำทุก ๓ เดือน และ/หรือแจ้งเหตุการณ์ ท่เี กดิ ข้ึนให้หน่วยงานที่เก่ียวขอ้ งทราบ เพ่ือดำ� เนนิ การป้องกันและ แกไ้ ขต่อไป จากภารกิจและหน้าท่ีของศูนย์เฝ้าระวังทางวัฒนธรรม สามารถสังเคราะห์เป็นแผนภูมิระบบการเฝ้าระวังทางวัฒนธรรม ดังน้ี 73

การจัดตั้งศนู ย์เฝ้าระวังทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา ระบบการเฝ้าระวังทางวัฒนธรรม ศูนย์เฝ้าระวัง ทางวฒั นธรรมในสถานศึกษา เรื่องเข้า รวบรวม • ด�ำเนนิ การดว้ ย • เรอ่ื งร้องเรียนจาก ตนเอง ประชาชน หาแนวทางและมาตรการ - ขอความร่วมมือ • เรอื่ งทเ่ี ครือข่ายเฝา้ แกไ้ ขและป้องกัน - ดำ� เนินการตาม ระวังฯ ตรวจพบ กฎหมาย • ส่งต่อหน่วยงาน แจง้ ผลการดำ� เนินงาน ท่เี กี่ยวข้องดำ� เนนิ ให้ประชาชน/เครอื ข่าย การตามอำ� นาจ เฝ้าระวงั ฯทราบ หนา้ ที่เพ่ือบงั คบั ใช้ กฎหมาย ปรกึ ษาผเู้ ชี่ยวชาญ/ ดด�ำว้เนยนิตนกาเอรง อาจารยท์ ่ีปรกึ ษา วเิ คราะห์สถานการณ์ ปัญหา/ขอ้ รอ้ งเรยี น ไดร้ บั การแกไ้ ข หน่วยงานทเ่ี กีย่ วขอ้ ง ๑๗๖๕ สายดว่ นวฒั นธรรม ด�ำเนนิ การบงั คับใช้ ด�ำเนนิ การในส่วนท่ีเกยี่ วขอ้ ง แจ้ง กฎหมาย ตามอ�ำนาจหน้าที่ 74

การจดั ต้งั ศูนย์เฝา้ ระวังทางวัฒนธรรมในสถานศกึ ษา บทบาทหน้าทีข่ องเยาวชนกบั การเฝา้ ระวังทางวัฒนธรรม เยาวชนอาสาสมคั รเฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรม สามารถเขา้ มา มีส่วนร่วมในการเฝ้าระวังทางวัฒนธรรม โดยมีบทบาทหน้าที่ เฝ้าระวัง ตรวจสอบ พฤติกรรม สถานการณ์ปัญหาท่ีเกิดขึ้น การช่วยกันตรวจสอบ สอดสอ่ ง เป็นหเู ป็นตา เฝ้าระวงั พฤตกิ รรม ที่เบ่ียงเบนไปจากวัฒนธรรมท่ีดีงามของเพ่ือนๆ และสังคม ท้ังในและนอกสถานศึกษา เพ่ือช่วยกันแจ้งเตือนหน่วยงานและ ผู้รับผิดชอบ ให้ป้องกันและแก้ไขปัญหาได้ทันท่วงที อีกท้ังจะได้ ช่วยกันแจ้งเตอื น ให้ร้เู ท่าทนั กับสถานการณ์ปัญหาที่เกิดขน้ึ ดงั น้ี ๑. การตดิ ตามตรวจสอบเฝา้ ระวังสถานการณ์ปัญหาความ เบี่ยงเบนทางวัฒนธรรมในสื่อแขนงต่างๆในท้องถ่ินที่ไม่เหมาะสม และขัดต่อวัฒนธรรมอันดีงามของไทย มีเนื้อหาขัดหรือละเมิด กฎหมาย และอาจหมายถงึ สอ่ื ทส่ี รา้ งปจั จยั เสยี่ งแกผ่ บู้ รโิ ภคสอ่ื โดย นำ� เสนอคา่ นยิ มและความเชอื่ ทไ่ี มถ่ กู ตอ้ ง เกดิ พฤตกิ รรมเลยี นแบบ ที่ไมเ่ หมาะสม รวมถงึ สื่อทม่ี ีลักษณะกระตุ้นทางเพศ และสง่ เสริม ความรนุ แรงทงั้ ทางเพศ รา่ งกาย วาจา จติ ใจ และอารมณ์ ซงึ่ เนอื้ หา หรือลักษณะท่ีเป็นภัย ที่อาจแฝงมากับสื่อประเภทต่างๆ อาทิ รายการโทรทัศน์ รายการวิทยุ นิตยสาร วารสาร หนังสือพิมพ์ สอ่ื สง่ิ พมิ พอ์ นื่ ๆ ละครโทรทศั น์ พธิ กี ร/ดารา/ศลิ ปนิ นกั รอ้ ง หรอื สอื่ บคุ คลอน่ื ๆ ปา้ ยหรอื รายการโฆษณา อนิ เทอรเ์ นต็ เวบ็ ไซต์ โทรศพั ท์ เคลื่อนท่ี/สมาร์ทโฟน ภาพยนตร์ มิวสิควีดิโอ วีดิทัศน์ เกมต่างๆ และสือ่ อเิ ลค็ ทรอนิกส์หรอื ส่อื อืน่ ๆ เป็นตน้ 75

การจดั ตัง้ ศูนยเ์ ฝา้ ระวังทางวัฒนธรรมในสถานศกึ ษา ๒. การเฝ้าระวังความเบ่ียงเบนทางวัฒนธรรมในวิถีชีวิต ประจ�ำวันท่ีไม่พึงประสงค์ พฤติกรรมการบริโภคนิยมจนท�ำให้เกิด ความเส่ือมทางศีลธรรมและค่านิยมที่ไม่พึงประสงค์ ทัศนคต ิ ค่านิยม และพฤติกรรมทางเพศท่ีเปล่ียนไป การใช้ความรุนแรง การสูญเสียเอกลักษณ์ทางภาษา ขนบธรรมเนียม ประเพณ ี ความสูญเสียเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรม ขาดศรัทธาในศาสนาและ คุณธรรมต่างๆ เช่น ความซ่ือสัตย์สุจริต ความเมตตากรุณา ความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ การประพฤติตนไม่เหมาะสมกับกาลเทศะ เช่น แต่งกายไม่เหมาะสมเข้าวัด การปีนป่ายโบราณสถาน โบราณวตั ถุ ฯลฯ ........................ 76

77

การจัดต้งั ศูนย์เฝา้ ระวังทางวฒั นธรรมในสถานศึกษา บรรณานุกรม รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (ฉบบั ช่ัวคราว) พ.ศ.๒๕๕๙. ราชกิจจานุกเบกษา. เล่ม ๑๓๑ ตอนท่ี ๕๕ ก หน้าที่ ๑. ๒๒ กรกฎาคม ๒๕๕๗. รัฐบาลไทย. คำ� แถลงนโยบายของคณะรัฐมนตรี พลเอกประยุทธ์ จนั ทรโ์ อชา นายกรฐั มนตรี แถลงตอ่ สภานติ บิ ญั ญตั แิ หง่ ชาต.ิ [ออนไลน]์ . เข้าถึงไดจ้ าก http://www.thaigov.go.th/index. php/index.php?option=com_fli ppingbook&view=- book&id=6 วันท่สี ืบคน้ ๒๕๕๙, สงิ หาคม ๒๒. กลมุ่ เฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรม. (๒๕๔๙). คมู่ อื การจดั ตงั้ ศนู ยเ์ ฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรมประจำ� จงั หวดั และในสถานศกึ ษา. กรงุ เทพฯ : ส�ำนักงานปลัดกระทรวงวฒั นธรรม. กลุ่มเฝ้าระวังทางวัฒนธรรม. (๒๕๔๘) เด็กไทยในมิติวัฒนธรรม. (พิมพ์ครั้งที่ ๒).กรุงเทพฯ : ส�ำนักงานปลัดกระทรวง วฒั นธรรม. เครอื ขา่ ยครอบครวั เฝา้ ระวงั และสรา้ งสรรคส์ อ่ื . (มปป.). ทกั ษะและ เทคนคิ ขน้ั ตอนในการรเู้ ทา่ ทนั สอ่ื . [ออนไลน]์ . เขา้ ถงึ ไดจ้ าก : http://www.familymediawatch.org/index.php?lay=- show&ac=article&Id=539323809&Ntype=2 78

การจดั ตงั้ ศนู ยเ์ ฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา สำ� นกั งานคณะกรรมการกจิ การกระจายเสยี ง กจิ การโทรทศั น์ และ กจิ การโทรคมนาคมแหง่ ชาต.ิ (๒๕๕๖). รเู้ ทา่ ทนั สอื่ คอื อะไร. [ออนไลน]์ . เข้าถงึ ได้จาก : http://bcp.nbtc.go.th/knowl- edge/detail/306 วันทีส่ ืบคน้ ๒๕๕๙, มถิ ุนายน ๒๔. สำ� นักเฝ้าระวงั ทางวัฒนธรรม. (๒๕๕๗). ค่มู ือการขับเคลอ่ื นงาน สร้างภูมิคุ้มกันทางสังคมในมิติวัฒนธรรม. กรุงเทพฯ : ส�ำนกั งานปลัดกระทรวงวฒั นธรรม. ส�ำนกั เฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรม. (มปป.). แนวทางการเฝา้ ระวังทาง วฒั นธรรม. กรงุ เทพฯ : ส�ำนักงานปลัดกระทรวงวฒั นธรรม. 79

การจดั ตงั้ ศนู ยเ์ ฝา้ ระวังทางวัฒนธรรมในสถานศกึ ษา 80

ภาคผนวก ภาคผนวก ก แบบแจง้ /รบั แจ้ง ภาคผนวก ข แบบรายงานการดำ� เนนิ การ เฝ้าระวังทางวฒั นธรรม ภาคผนวก ค แบบรายงานผลการจดั ตัง้ ศูนย ์ เฝา้ ระวังทางวัฒนธรรมและจ�ำนวน เครอื ขา่ ยเฝ้าระวงั ทางวฒั นธรรม ภาคผนวก ง ประกาศจัดต้งั ศนู ยเ์ ฝ้าระวงั ทางวฒั นธรรมในสถานศึกษา ภาคผนวก จ หน่วยงานภาครัฐทต่ี ดิ ต่อ ประสานงานการด�ำเนนิ งาน เฝา้ ระวังทางวัฒนธรรม ภาคผนวก ฉ กฎหมายและระเบยี บทเ่ี กี่ยวขอ้ ง 81

82

การจัดตัง้ ศูนยเ์ ฝา้ ระวังทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา แบบรับแจง้ เหตุ ผู้แจ้ง......................................................................................................................... หมายเลขโทรศัพท์ผแู้ จง้ ...................................................................................... วันทแี่ จง้ ................................................................................................................... ประเดน็ ( ) ศาสนา ( ) ขดั ตอ่ ศีลธรรมอันดี ( ) ขดั ตอ่ ประเพณี วถิ ชี ีวิต ( ) ลามกอนาจาร ( ) เพศ ( ) การแสดงพฤติกรรมท่ไี ม่เหมาะสม ( ) การแต่งกาย ( ) ปัญหาวยั ร่นุ ( ) สือ่ แขนงต่างๆ ๑. ขอ้ เท็จจริงของสถานการณ/์ ประเดน็ /พฤติกรรมท่ีพบ ................................................................................................................................... .................................................................................................................................... .................................................................................................................................... ๒. วนั เวลา สถานทที่ ่ีพบเหต.ุ .......................................................... .................................................................................................................................... .................................................................................................................................... 83

การจัดตัง้ ศูนย์เฝ้าระวงั ทางวัฒนธรรมในสถานศกึ ษา (ลงชอ่ื )..................................................ผู้รายงาน (.........................................................) .............../............./............. ช่องทางแจง้ เหตุ [ ๑๗๖๕ สายด่วนวฒั นธรรม [ โทรสาร ๐ ๒๔๒๒ ๘๘๔๙ [ Facebook : ส�ำนกั เฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรม 84

การจดั ต้งั ศูนย์เฝา้ ระวังทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา แบบรายงานการด�ำเนนิ การเฝ้าระวงั ทางวฒั นธรรม ประจ�ำวนั ปพี .ศ.................. จ�ำนวน (ครั้ง) สง่ เรื่องต่อ ท่ี ดา้ น ด�ำเนนิ การ ๑๗๖๕ เกิดเหตุ แกไ้ ขเอง สายดว่ น ๑ ศาสนา วัฒนธรรม ๒ ขัดตอ่ ศลี ธรรมอนั ดี ๓ ขัดต่อประเพณี วถิ ชี วี ิต ๔ ลามกอนาจาร ๕ เพศ ๖ การแสดงพฤตกิ รรม ที่ไมเ่ หมาะสม ๗ การแตง่ กาย ๘ ปญั หาวัยรุ่น ๙ สื่อแขนงต่างๆ (ลงชือ่ )......................................................ผรู้ ายงาน (............................................................) ตำ� แหนง่ ......................................................................... 85

การจดั ต้งั ศนู ยเ์ ฝ้าระวงั ทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา แบบรายงาน ผลการจดั ตง้ั ศนู ย์เฝา้ ระวังทางวัฒนธรรม และจำ� นวนเครือขา่ ยเฝ้าระวังทางวฒั นธรรม จงั หวัด.........................ประจำ� ปงี บประมาณ พ.ศ................... ตัวอยา่ ง สถานทตี่ ัง้ ช่อื ผู้ จำ� นวน ที่ ช่ือศูนย์เฝา้ ระวงั รับผดิ ชอบ/ เครอื ขา่ ย เลขท่ี หมทู่ ่ี ตำ� บล อ�ำเภอ ประสานงาน (คน) ๑ ศนู ยเ์ ฝา้ ระวัง ทางวัฒนธรรม ในสถานศกึ ษา......... ............................. ๒ ศนู ย์เฝ้าระวัง ทางวัฒนธรรม ในสถานศกึ ษา......... ............................. (ลงชอ่ื ).....................................ผ้รู ายงาน (............................................................) วนั ที่......เดือน...................พ.ศ. ....... 86

การจดั ต้งั ศนู ย์เฝา้ ระวังทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา หมายเหต ุ ที่ หมายถึงล�ำดับท่ีของศูนย์เฝ้าระวังทางวัฒนธรรม ในสถานศกึ ษาท่จี ัดตัง้ ข้ึนว่ามีจำ� นวนเท่าใด ซ่ือศูนย์เฝ้าระวัง หมายถึงชื่อศูนย์เฝ้าระวังทาง วฒั นธรรมในสถานศกึ ษาทจ่ี ดั ตงั้ ขน้ึ ในสถานศกึ ษานน้ั ๆ สถานที่ตัง้ หมายถงึ สถานทที่ ่ใี ช้เป็นที่ตง้ั ศนู ย์เฝ้าระวงั ทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษาน้ันๆ ชื่อผู้รับผิดชอบ/ประสานงาน หมายถึงผู้ที่ได้รับการ แ ต ่ ง ต้ั ง ห รื อ ม อ บ ห ม า ย ใ ห ้ เ ป ็ น ผู ้ รั บ ผิ ด ช อ บ ห รื อ ผปู้ ระสานงานประจำ� ศนู ย์น้นั ๆ จ�ำนวนเครือข่าย (คน) หมายถึงจ�ำนวนคนท่ีเข้าร่วม เปน็ เครอื ขา่ ยของศนู ยเ์ ฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรมในสถาน ศึกษาแต่ละศูนย์ 87

การจดั ตงั้ ศูนยเ์ ฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา ประกาศจังหวัด.............................. เรอ่ื ง การจัดตง้ั ศูนย์เฝ้าระวงั ทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา ---------------------------------- ดว้ ย จงั หวดั ........................... ไดด้ ำ� เนนิ โครงการสรา้ งภมู คิ มุ้ กนั ทางสังคมโดยใช้มิติวัฒนธรรม กิจกรรมค่ายเยาวชนอาสาสมัคร เฝ้าระวังทางวัฒนธรรม โดยมีวัตถุประสงค์เพ่ือสร้างเยาวชนแกน น�ำเฝา้ ระวังทางวฒั นธรรมในการขยายเครือขา่ ยการ เฝ้าระวังทาง วฒั นธรรม และแจง้ เตอื นภยั ความเบย่ี งเบนทางวฒั นธรรม ในสถาน ศึกษาและชุมชนให้บังเกิดผลอย่างมีประสิทธิภาพและยั่งยืน รวมถึงการปลูกฝังค่านิยมให้เด็กและเยาวชนเป็นแบบอย่างที่ดีใน การรณรงคร์ กั ษาวฒั นธรรมไทย ทง้ั ในดา้ นมรดกทางวฒั นธรรมและ วิถีชีวติ พรอ้ มทง้ั นำ� องค์ความรทู้ ี่ไดร้ บั มาปรับใช้ในการด�ำเนนิ ชวี ติ อยา่ งเหมาะสม ดงั นนั้ เพอื่ เปน็ การขยายผลการดำ� เนนิ งานกจิ กรรมดงั กลา่ ว รวมทัง้ ขยายเครือข่ายการเฝ้าระวังทางวัฒนธรรม สร้างการมสี ่วน ร่วมต่อสังคม ในการเฝ้าระวังความเบ่ียงเบนทางวัฒนธรรม และ ท�ำประโยชน์ใหก้ ับสถานศึกษา ชมุ ชน สังคม ตลอดจนประเทศชาติ จังหวัด....................................จึงได้ด�ำเนินการจัดตั้งศูนย์เฝ้าระวัง ทางวฒั นธรรมในสถานศึกษา ได้แก ่ /๑.ศนู ย์เฝ้าระวงั ... 88

การจดั ต้งั ศูนยเ์ ฝ้าระวงั ทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา ๑. ศนู ย์เฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา โรงเรยี น......................................... อำ� เภอ................................... จังหวัด........................................................ ๒. ศูนยเ์ ฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา โรงเรียน......................................... อ�ำเภอ................................... จังหวัด........................................................ ๓. ศนู ย์เฝ้าระวังทางวัฒนธรรมในสถานศึกษา โรงเรยี น......................................... อำ� เภอ................................... จังหวดั ........................................................ ประกาศ ณ วนั ที่............เดือน.................พ.ศ. .................. (ลงชื่อ).................................................... (.......................................................) ผูว้ ่าราชการจังหวัด..................................... 89

การจดั ต้งั ศนู ยเ์ ฝ้าระวังทางวฒั นธรรมในสถานศึกษา หนว่ ยงานภาครฐั ทต่ี ิดตอ่ ประสานงานการด�ำเนินงาน เฝา้ ระวงั ทางวฒั นธรรม หน่วยงาน/สถานทต่ี ิดตอ่ โทรศัพท์ เวบ็ ไซต์ สายดว่ น หมายเหตุ ส�ำนกั งานคณะกรรมการ ๐๒-๖๗๐๘๘๘๘ https://www.nbtc.go.th ๑๒๐๐ กจิ การกระจายเสียง กจิ การโทรทัศน์ และกจิ การ โทรคมนาคมแห่งชาติ ส�ำนกั งานต�ำรวจแห่งชาติ http://www.royalthaipolice ๑๕๙๙ .go.th สำ� นักงานคณะกรรมการ ๐๒-๑๔๓๙๗๗๔  http://www.ocpb.go.th ๑๑๖๖ คุ้มครองผู้บรโิ ภค ส�ำนกั งานคณะกรรมการ ๐๒-๕๙๐๗๐๐๐ http://www.fda.moph.go.th ๑๕๕๖ อาหารและยา ส�ำนักงานพระพทุ ธศาสนา ๐๒-๔๔๑๔๕๔๗ http://www.onab.go.th แห่งชาติ กระทรวงเทคโนโลยี ๐๒-๑๔๑๖๗๔๗ http://www.mict.go.th/ ๑๒๑๒ สารสนเทศและการสือ่ สาร ๐๒-๑๔๓๘๐๑๙ กระทรวงการพัฒนาสังคม ๐๒-๖๕๙๖๓๙๙ http://www.m-society.go.th/ ๑๓๐๐ และความมัน่ คงของมนษุ ย์ กระทรวงศกึ ษาธิการ ๐๒-๖๒๘๖๓๔๖ http://www.moe.go.th ๑๕๗๙ กระทรวงสาธารณสขุ ๐๒-๕๙๐๑๐๐๐ https://www.moph.go.th ๑๕๕๖ กระทรวงยตุ ธิ รรม ๐๒-๑๔๑๕๑๐๐ http://www.moj.go.th/ ๑๑๑๑ ต่อ ๗๗ กระทรวงมหาดไทย ๐๒-๒๒๒๑๑๔๑ http://www.moi.go.th/ ๑๕๖๗ กรุงเทพมหานคร ถึง ๔๕ ๑๕๕๕ ๐๒-๒๒๑๒๑๔๑ http://www.bangkok.go.th ถึง๖๙ 90

การจัดตง้ั ศนู ยเ์ ฝ้าระวงั ทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา กฎหมายและระเบียบท่เี ก่ยี วขอ้ ง ๑. รฐั ธรรมนญู แหง่ ราชอาณาจกั รไทย (ฉบบั ชว่ั คราว) พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๗ ๒. ประมวลกฎหมายอาญาและวิธีพิจารณาความอาญา ๓. พระราชบัญญัตวิ ฒั นธรรมแหง่ ชาติ พุทธศักราช ๒๕๕๓ ๔. พระราชบญั ญตั ิจดแจง้ การพมิ พ์ พทุ ธศักราช ๒๕๕๐ ๕. พระราชบัญญตั ิการพนนั พุทธศกั ราช ๒๔๘๗ ๖. พระราชบญั ญตั ิยา พทุ ธศักราช ๒๕๑๐ ๗. พระราชบัญญัตคิ ุ้มครองผบู้ ริโภค พทุ ธศกั ราช ๒๕๒๒ ๘. พระราชบญั ญตั คิ มุ้ ครองเด็ก พุทธศกั ราช ๒๕๔๖ ๙. พระราชบัญญตั ิสถานพยาบาล พทุ ธศักราช ๒๕๔๑ ๑๐. พระราชบญั ญตั โิ รงแรม พุทธศักราช ๒๕๔๗ ๑๑. พระราชบัญญัติสถานบรกิ าร พุทธศกั ราช ๒๕๐๙ ๑๒. พระราชบัญญัติหอพกั พทุ ธศักราช ๒๕๕๘ ๑๓. พระราชบญั ญัตภิ าพยนตร์และวดี ทิ ัศน์ พุทธศักราช ๒๕๕๓ ๑๔. พระราชบัญญตั ิปอ้ งกนั และปราบปรามการค้าประเวณี พทุ ธศกั ราช ๒๕๓๙ ๑๕. พระราชบญั ญัติโบราณสถาน โบราณวตั ถุ ศลิ ปวัตถุ และพพิ ิธภณั ฑสถานแห่งชาติ พทุ ธศักราช ๒๕๐๔ ๑๖. พระราชบัญญตั ิการประกอบกจิ การกระจายเสียง และกจิ การโทรทัศน์ พุทธศกั ราช ๒๕๕๑ 91

การจัดตั้งศูนย์เฝา้ ระวงั ทางวัฒนธรรมในสถานศึกษา ๑๗. พระราชบญั ญตั วิ า่ ดว้ ยการกระทำ� ความผดิ เกย่ี วกบั คอมพวิ เตอร์ พทุ ธศักราช ๒๕๕๐ ๑๘. พ ร ะ ร า ช บั ญ ญั ติ ส ่ ง เ ส ริ ม แ ล ะ รั ก ษ า ม ร ด ก ภู มิ ป ั ญ ญ า ท า ง วัฒนธรรม พุทธศกั ราช ๒๕๕๙ ๑๙. พระราชบญั ญัติธง พทุ ธศกั ราช ๒๕๒๒ ๒๐. พระราชบัญญัติควบคุมเครื่องด่ืมแอลกอฮอล์ พุทธศักราช ๒๕๕๑ ๒๑. ค�ำส่ังหัวหนา้ คณะรกั ษาความสงบแหง่ ชาติ ที่ ๓๐/๒๕๕๙ เรอื่ ง มาตรการในการปอ้ งกนั และแกไ้ ขปญั หาการทะเลาะววิ าท ของนักเรียนและนักศึกษา 92

การจดั ตัง้ ศูนย์เฝ้าระวงั ทางวฒั นธรรมในสถานศกึ ษา ผจู้ ดั ท�ำ ท่ปี รึกษา ๑. ศาสตราจารยอ์ ภินันท ์ โปษยานนท์ ปลดั กระทรวงวัฒนธรรม ๒. นางสาววมิ ลลักษณ ์ ชูชาต ิ รองปลดั กระทรวงวัฒนธรรม ๓. นางยุพา ทววี ฒั นะกจิ บวร ผอู้ ำ� นวยการส�ำนกั เฝ้าระวัง ทางวัฒนธรรม คณะท�ำงาน ๑. นางสาวจุฑามาศ ใหญค่ ุม้ ผอู้ ำ� นวยการกลมุ่ เฝ้าระวังทางวฒั นธรรม และสรา้ งภูมิค้มุ กนั ทางสงั คม ๒. นายภาณุวฒั น์ ทองออ่ น นกั วชิ าการวฒั นธรรมชำ� นาญการ ๓. นายสุทธินันท ์ ทองทิพยา นกั วชิ าการวฒั นธรรมชำ� นาญการ ๔. นางสาวณธษา ราชบัณฑติ นกั วชิ าการวฒั นธรรมปฏบิ ตั กิ าร ๕. นางสาวสพุ รรณกิ าร ์ สุสายัณห์ นกั วชิ าการวัฒนธรรม ๖. นางสาวศิริวรรณ ค�ำด ี นกั วิชาการวฒั นธรรม 93