ภูมิปัญญาธันวาคม-62

คํานาํ ด้วย กศน.ตำบลจอมบึง ได้ดำเนินการจัดทำภูมิปัญญาในท้องถิ่น ให้กับประชาชนในพื้นที่ ตำบลจอมบึง เพื่อเพิ่มพูนความรู้และทักษะในการดำเนินชีวิตแบบพอเพียง สามารถเรียนรู้และฝึกฝน ได้ทั้งจากการศึกษาด้วยตนเอง และได้รับการถ่ายทอดจากผู้อื่น การนำภูมิปัญญามาเผยแพร่เพื่อให้ ประชาชนในพื้นที่ได้นำไปใช้และเรียนรู้เพื่อเพิ่มอาชีพ และประสบการณ์ให้กับตนเองและครอบครัวให้มีการ เจริญเติบโตอย่างต่อเนื่องและเกื้อกูลในการผลิตซึ่งกันและกัน โดยการใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์ และไม่มีสารพิษ เช่น ดิน น้ำ แสงแดดอย่างเหมาะสม เกิดประโยชน์สูงสุดมีความสมดุล ของสภาพแวดล้อม อย่างต่อเนื่อง และเกิดผลในการเพิ่มพูนความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติด้วย กศน.ตำบลจอมบึง หวังวา่ เอกสารเล่มนคี้ งมปี ระโยชนต์ ่อผ้อู า่ นและผ้ปู ฏิบตั ิงานตอ่ ไป กศน.ตำบลจอมบงึ ธันวาคม 2562

สารบัญ หนา้ คำนำ 1 สารบัญ 5 กศน.ตำบลจอมบึง 8 - ภูมปิ ัญญา การแพทยพ์ ืน้ บ้าน : คณุ ไพเราะ ทองลม้ิ - ภูมิปัญญา การแพทย์พื้นบ้าน : คณุ ทเุ รยี น จนิ ดาโชติ - ภูมปิ ญั ญา การแพทยพ์ ืน้ บา้ น : คณุ เพชร นานดง คณะผู้จดั ทาํ

1 แบบบันทกึ ชุดขอ้ มลู คลังปญั ญา-ภูมปิ ัญญาทอ้ งถนิ่ ตำบลจอมบึง อำเภอจอมบึง จังหวัดราชบุรี ชอ่ื ภูมปิ ญั ญา : การแพทยพ์ นื้ บา้ น (การกวาดยาเด็ก) ชอื่ นายไพเราะ นามสกลุ ทองลมิ้ วันเดอื นปีเกดิ : – - 2494 ท่ีอยปู่ ัจจบุ ัน (ที่สามารถตดิ ตอ่ ได้) : บ้านเลขท่ี 1 หมทู่ ี่ 10 ตำบลจอมบงึ อำเภอจอมบึง จังหวดั ราชบุรี รหสั ไปรษณีย์ 70150 เบอร์โทรศพั ท์ : 081-0169860 ความเป็นมาของบคุ คลคลงั ปัญญา คุณลุงไพเราะ ทองลิ้ม เป็นผู้ที่มีความรอบรู้ในด้านการแก้ดับพิษไฟ การเป่ากระหม่อม งูสวัด และเริม เป็นต้น ให้กับประชาชน หมู่ที่ 10 บ้านแสนกะบะ มานานแล้ว จนกลายเป็นที่ยอมรับ นับถือในความเก่ง ในด้านนี้เป็นอย่างมาก และยังมีบุคคลจากนอกพืน้ ท่ีท่ีได้รับข่าวสารในด้านนี้ ก็เดินทางใหท้ ่านได้ปัดเป่า โรคภยั ไข้เจ็บ เป็นประจำได้เรียนภูมิปัญญาท้องถิ่นการแพทย์แผนไทยด้านการกวาดยาเด็กที่เป็นซางหรือ เป็นไข้เจ็บป่วยเล็กน้อย การเป่าหัว การรักษาเริม งูสวัด ดับพิษไฟ จาก ปู่ ย่า ตา ยาย จากรุ่นสู่รุ่น เป็นการสืบทอดกันมาอย่างยาวนาน ลุงไพเราะ เป็นที่รู้จักในชุมชน หมู่บ้านและหมู่บ้านใกล้เคียง ในเรื่องของการรักษาเบื้องต้น แต่ถ้าอาการหนักลุงจะแนะนำให้ส่งโรงพยาบาล แต่ส่วนมากจะรักษาหาย คุณลุงจะมีคาถาในการเกบ็ ใบยาต่าง ๆ ตามกำลังวันทผ่ี ู้ปว่ ยมาหา แลว้ นำมาตำหรือบดกับตวั ยาอ่นื ๆซง่ึ กไ็ ด้ผลดี จุดเดน่ ของภมู ปิ ัญญา - เปน็ แหล่งศึกษาดูงาน - เปน็ สถานทถี่ ่ายทอดความรู้ วัตถุดิบท่ีใชป้ ระโยชนใ์ นการผลิตภัณฑท์ ีเ่ กิดจากภมู ปิ ญั ญา ซ่ึงพ้ืนท่อี ืน่ ไมม่ ี ไดแ้ ก่ - สมุนไพร - ฝาละมฝี นยา - ยากวาดคอ - ตำรายาสมุนไพร รายละเอยี ดของภูมปิ ัญญาทอ้ งถ่ิน - รปู แบบในการถา่ ยทอดความรู้ มที ้ังการศกึ ษาดูงาน การเขา้ รับการอบรมและฝกึ ปฏิบตั จิ รงิ เพอ่ื นำประโยชนท์ ่ีไดร้ บั ไปปฏิบัติใช้ไดจ้ รงิ ในชวี ติ ประจำวัน

2 รปู แบบและลกั ษณะการถา่ ยทอด การประชาสมั พันธ์ เผยแพรภ่ ูมปิ ัญญาท้องถน่ิ ยงั ไม่เคยมกี ารเผยแพร/่ ใชเ้ ฉพาะบุคคล เคยเผยแพร่เฉพาะในชุมชน มกี ารเผยแพร่ผ่านสือ่ มวลชนและสื่ออยา่ งแพรห่ ลาย มกี ารดงู านจากบุคคลภายนอก จำนวน.................ครั้ง จำนวน................คน มีการนำไปใช้ ในพน้ื ท.ี่ ..................คน นอกพื้นที่...................คน อื่น ๆ (ระบุ) ลักษณะของภูมิปญั ญาทอ้ งถ่ิน การพฒั นาตอ่ ยอดภมู ิปัญญาใหเ้ ป็นนวัตกรรม คุณค่า (มลู คา่ ) และความภาคภมู ิใจ ภมู ิปญั ญาทอ้ งถน่ิ /นวัตกรรมท่คี ิดคน้ ขนึ้ มาใหม่ ภูมิปัญญาทอ้ งถ่ินด้งั เดิมไดร้ ับการถา่ ยทอดมาจาก ภูมิปัญญาท้องถ่ินที่ไดพ้ ัฒนาและตอ่ ยอด แบบเดิมคือ หมอสมุนไพรมีชื่อเรียกที่แตกต่างกันไปตามแต่ละท้องถิ่น การักษาโดยรวม จะเหมือนกันคือใช้สมุนไพรเป็นหลักในการรักษา เนื่องจากหมอพื้นบ้านเชื่อว่าความ เจ็บป่วยไม่ได้ เกิดจากสาเหตุใดเพียงสาเหตุเดียว ดังนั้นหมอสมุนไพรจำนวนมากจึงมีความรู้เกี่ยวกับเวทมนตร์คาถา การทำนายโชคชะตาควบคู่ไปกบั การรกั ษาดว้ ย การพัฒนาต่อยอดคือ การดูแลสุขภาพ เป็นผลผลิตทางวัฒนธรรม และเนื่องจาก ความหลากหลายทางวัฒนธรรมในแต่ละสังคมจึงควร จะมีวิธีการที่หลากหลายไว้เพื่อแก้ปัญหาสุขภาพด้วย เมื่อพิจารณาในประเด็นสิทธิผู้ป่วยก็พบว่าเป็น สิทธิอันชอบธรรมของผู้ป่วยที่จะเลือกวิธีการรักษาที่เห็นว่า เหมาะสมกับตนและไม่สร้างความเดือดร้อนเสียหายให้กับผู้ใด ด้วยเหตุนี้ภูมิปัญญาการแพทย์พื้นบ้านอันเป็น วิธีการดแู ลสุขภาพ ที่สอดคลอ้ งกับวิถีชีวิตคนไทยและใช้ปฏิบตั ิสืบต่อกันมายาวนาน และเป็นการรักษาเบื้องตน้ กอ่ นท่จี ะไปโรงพยาบาล

3 ภาพถา่ ยเจา้ ของภูมิปญั ญา นายไพเราะ ทองลิม้ (เจ้าของภูมิปญั ญาการแพทยพ์ นื้ บ้านการกวาดยาเดก็ )

4 รูปภาพภมู ิปัญญา พชื สมุนไพรสด (ใช้สมนุ ไพรสดในการรักษา และปลกู ไวร้ อบบ้าน) อุปกรณ์ในการกวาดยาเด็ก (ใช้ฝาละมีฝนยากบั ยาสมนุ ไพรแลว้ กวาดคอเด็ก)

5 แบบบันทึกชดุ ข้อมูลคลงั ปัญญา-ภมู ปิ ัญญาท้องถิน่ ตำบลจอมบงึ อำเภอจอมบึง จังหวัดราชบุรี ชื่อภูมิปญั ญา : การแพทยพ์ น้ื บา้ น (การต้มยาโรคไต) ชื่อ นางทุเรียน นามสกลุ จินดาโชติ วันเดือนปีเกิด : - - 2493 ทอ่ี ยปู่ จั จุบนั (ทสี่ ามารถติดตอ่ ได)้ : บา้ นเลขท่ี 29 หม่ทู ่ี 10 ตำบล จอมบึง อำเภอ จอมบงึ จงั หวดั ราชบรุ ี รหัสไปรษณยี ์ 70150 เบอร์โทรศพั ท์ : 093-7275939 ความเปน็ มาของบุคคลคลงั ปญั ญา คุณป้าทุเรียน จินดาโชติ เป็นผู้ที่มีความรอบรู้ในด้านการต้มยาแก้โรคต่าง ๆ ส่วนใหญ่จะเป็นโรคไต เป็นต้น ให้กับประชาชน หมู่ที่ 10 บ้านแสนกะบะ มานานแล้ว จนกลายเป็นที่ยอมรับ นับถือในความเก่ง ในดา้ นน้เี ป็นอยา่ งมาก และยงั มีบุคคลจากนอกพื้นท่ีที่ได้รบั ขา่ วสารในด้านน้ี ก็เดนิ ทางมาใหท้ า่ นได้ต้มยาให้ทาน เปน็ ประจำ ได้เรยี นภูมิปญั ญาทอ้ งถ่ินการแพทย์แผนไทยด้านการตม้ ยา จาก ปู่ ยา่ ตา ยาย จากรนุ่ ส่รู ุ่น เป็นการ สืบทอดกันมาอย่างยาวนาน เป็นที่รู้จักในชุมชน หมู่บ้านและหมู่บ้านใกล้เคียง ในเรื่องของการต้มยา การเตรียมยา การกินยา ก็จะมีเคล็ดหรือพิธีกรรมที่เกี่ยวข้องอยู่กับความเชื่อทางพุทธศาสนารวมอยู่ด้วย เช่น ต้องเสกพระเจ้าหา้ พระองค์ (นะ โม พุทธา ยะ) ก่อน นำยาไปตม้ ในการนวด การต่อกระดูกกต็ อ้ งมนี ้ำมนต์ ทผ่ี า่ นการปลกุ เสกมาแล้วมาใหก้ นิ หรือให้นวดมคี าถาเป่าประสานกระดูก หลังจากกินยาหายแล้วต้องทำบุญอุทิศ ส่วนกุศลให้เจ้าของตำรับยา รวมทั้งเจ้ากรรมนายเวร ต่าง ๆ และให้ความเคารพต่อหมอที่ทำการรักษาด้วย พุทธศาสนายังมีอิทธิพลมากต่อการควบคุม พฤติกรรม และจริยธรรมของหมอพื้นบ้านให้อยู่ในศีลในธรรม ที่เข้มงวดมากกว่าคนทั่วไป ขณะเดียวกันคนในชุมชนก็จะให้ความเคารพเชื่อฟังหมอที่เป็นคนดีมีคุณธรรม ซึ่งก็มักได้รับการยกย่องนับถือให้อยู่ในสถานะพิเศษในสังคม กล่าวได้ว่าพุทธศาสนาได้เข้ามาเป็นความเชื่อ พ้ืนฐานทกี่ ำกบั หมอพน้ื บ้านและคนในชมุ ชนอยใู่ นแทบทุกกระบวนการรักษา จดุ เด่นของภมู ิปญั ญา - เปน็ แหลง่ ศึกษาดูงาน - เปน็ สถานทถ่ี า่ ยทอดความรู้ วัตถดุ ิบทีใ่ ชป้ ระโยชนใ์ นการผลิตภณั ฑท์ เ่ี กดิ จากภมู ิปัญญา ซง่ึ พ้ืนที่อน่ื ไมม่ ี ได้แก่ - สมนุ ไพร - หม้อดนิ /หม้ออลมู เิ นียม - ตำรายาสมุนไพร รายละเอยี ดของภูมิปัญญาทอ้ งถน่ิ - รูปแบบในการถา่ ยทอดความรู้ มีทง้ั การศกึ ษาดงู าน การเขา้ รบั การอบรมและฝึกปฏบิ ตั จิ ริง เพ่อื นำประโยชน์ทไี่ ดร้ บั ไปปฏบิ ตั ใิ ชไ้ ดจ้ รงิ ในชวี ติ ประจำวนั

6 รูปแบบและลกั ษณะการถ่ายทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพร่ภมู ิปัญญาท้องถ่ิน ยังไมเ่ คยมีการเผยแพร่/ ใช้เฉพาะบุคคล เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน มีการเผยแพร่ผ่านส่อื มวลชนและสื่ออย่างแพรห่ ลาย มีการดูงานจากบุคคลภายนอก จำนวน.................ครั้ง จำนวน................คน มีการนำไปใช้ ในพ้ืนท่.ี ..................คน นอกพื้นที่...................คน อื่น ๆ (ระบ)ุ ลักษณะของภมู ปิ ญั ญาท้องถน่ิ การพัฒนาตอ่ ยอดภูมิปญั ญาใหเ้ ป็นนวตั กรรม คุณค่า (มลู ค่า) และความภาคภมู ใิ จ ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ /นวตั กรรมทค่ี ดิ คน้ ขึน้ มาใหม่ ภูมปิ ัญญาท้องถิ่นดัง้ เดิมไดร้ ับการถา่ ยทอดมาจาก ภมู ปิ ญั ญาท้องถ่ินท่ไี ด้พฒั นาและตอ่ ยอด แบบเดิมคือ หมอสมุนไพรมีชื่อเรียกที่แตกต่างกันไปตามแต่ละท้องถิ่น การักษาโดยรวม จะเหมือนกันคือใช้สมุนไพรเป็นหลักในการรักษา เนื่องจากหมอพื้นบ้านเชื่อว่าความเจ็บป่วยไม่ได้เกิดจาก สาเหตุใดเพียงสาเหตุเดียว ดังนั้นหมอสมุนไพรจำนวนมากจึงมีความรู้เกี่ยวกับเวทมนตร์คาถา การทำนาย โชคชะตาควบคไู่ ปกับการรกั ษาด้วย การพัฒนาต่อยอดคือ ความภาคภูมิใจการดูแลสุขภาพ เป็นผลผลิตทางวัฒนธรรม เนื่องจากคนมีความหลากหลายทางวัฒนธรรมในแต่ละสังคมจึงควร จะมีวิธีการที่หลากหลายไว้เพื่อแก้ปัญหา สุขภาพด้วย เมื่อพิจารณาในประเด็นสิทธิผู้ป่วยก็พบว่าเป็น สิทธิอันชอบธรรมของผู้ป่วยที่จะเลือกวิธีการรักษา ท่เี หน็ ว่าเหมาะสมกบั ตนและไม่สร้างความเดอื ดรอ้ นเสียหายให้กับผใู้ ด ด้วยเหตุนี้ภมู ปิ ญั ญาการแพทยพ์ นื้ บ้านอนั เป็นวิธีการดูแลสุขภาพ ที่สอดคล้องกับวิถีชีวิตคนไทยและใช้ปฏิบัติสืบต่อกันมายาวนาน และเป็นการรักษา เบ้อื งต้นก่อนที่จะไปโรงพยาบาล

7 ภาพถ่ายเจ้าของภมู ิปัญญา นางทุเรียน จนิ ดาโชติ (เจา้ ของภูมิปัญญาการแพทย์พืน้ บ้านการตม้ ยา) รูปภาพภูมิปัญญา หม้อต้มยานำแก่นกระเบา แกน่ ส้มพ่อหนาม(ส้มป่อย) ต้นสม้ ปอ่ ย แก่นเดือยหนิ ตม้ นำ้ ดืม่ (อย่ใู นเครือ่ งยาสามารถหาซ้ือได้ตามรา้ นขายยาสมุนไพร)

8 แบบบนั ทึกชดุ ขอ้ มูลคลงั ปญั ญา-ภูมิปัญญาท้องถ่นิ ตำบลจอมบงึ อำเภอจอมบงึ จงั หวัด ราชบุรี ชอ่ื ภูมิปัญญา : การแพทย์พน้ื บา้ น(การกวาดยาเดก็ ) ชือ่ นายเพชร นามสกลุ นานดง วันเดือนปเี กดิ : 28 เมษายน 2496 ทีอ่ ยปู่ จั จุบัน (ทส่ี ามารถติดตอ่ ได)้ : บ้านเลขที่ 14 หมูท่ ี่ 10 ตำบล จอมบึง อำเภอ จอมบงึ จังหวดั ราชบุรี รหัสไปรษณยี ์ 70150 เบอร์โทรศัพท์ : 093-6755635 ความเปน็ มาของบุคคลคลงั ปัญญา คุณลุงเพชร นานดง เป็นผู้ที่มีความรอบรู้ในด้านการกวาดยาเด็กที่เป็นซาง มีไข้ ลิ้นมีตุ่มขึ้น เป็นต้น ให้กับประชาชน หมู่ที่ 10 บ้านแสนกะบะ มานานแล้ว จนกลายเป็นที่ยอมรับ นับถือในความเก่งในด้านนี้เป็น อย่างมาก และยังมีบุคคลจากนอกพื้นที่ที่ได้รับข่าวสารในด้านนี้ ก็เดินทางให้ท่านได้ รักษาเด็กที่เป็นซาง เป็นประจำได้เรียนภูมิปัญญาท้องถิ่นการแพทย์แผนไทยด้านการกวาดยาเด็กที่เป็นซางหรือเป็นไข้เจ็บป่วย เล็กน้อย การเป่าหัว จาก ปู่ ย่า ตา ยาย จากรุ่นสู่รุ่น เป็นการสืบทอดกันมาอย่างยาวนาน ความเชื่อมีอิทธิพล ต่อแนวความคดิ และพฤติกรรมของชาวบา้ นกลุ่มนั้น ๆ อยา่ งลกึ ซงึ้ เพราะการสืบทอดความเช่อื มีการปลูกฝังสืบ ตอ่ กันมาหลายชั่วคน ผู้ให้การสืบทอดลว้ นแตย่ ดึ ถือปฏิบตั ิให้ประจกั ษช์ ัดเปน็ ตน้ แบบอยา่ งกว้างขวางและมั่นคง และล้วนมีเจตนาที่จะปลูกฝังให้ผู้สืบสันดานเจริญรอย อย่างเคร่งครัด มักถือเป็นเงื่อนไขในการอยู่ร่วมกัน ผู้ปฏิบัติตามย่อมเป็นที่ยอมรับของญาติและสังคม ส่วนผู้ฝ่าฝืนย่อมไม่เป็นที่พึงปรารถนา การปลูกฝัง ความเชื่อล้วนมีขึ้นนับแต่วินาทีแรกท่ี ผู้สืบต่อเริ่มเป็นสมาชิกใหม่ของสังคมนั้น ๆ การบ่มเพาะจึงมีลักษณะเป็น การดดั แต่งไม้ออ่ นใหค้ ่อยปรับเปล่ยี นตามและเพม่ิ พนู จนกลายเป็นผสู้ บื สนั ดานให้แกค่ นร่นุ ตอ่ ๆ จดุ เด่นของภูมิปญั ญา - เป็นแหล่งศึกษาดงู าน - เปน็ สถานท่ีถา่ ยทอดความรู้ วัตถุดิบท่ีใชป้ ระโยชน์ในการผลิตภัณฑท์ ีเ่ กดิ จากภูมปิ ัญญา ซงึ่ พน้ื ท่ีอนื่ ไม่มี ได้แก่ - สมุนไพร - ฝาละมฝี นยา - ยากวาดคอ - ตำรายาสมุนไพร รายละเอยี ดของภมู ิปญั ญาท้องถนิ่ - รูปแบบในการถา่ ยทอดความรู้ มที ั้งการศกึ ษาดงู าน การเขา้ รับการอบรมและฝึกปฏิบตั จิ ริง เพ่อื นำประโยชน์ทไี่ ด้รบั ไปปฏิบตั ใิ ชไ้ ดจ้ ริงในชีวติ ประจำวนั

9 รูปแบบและลกั ษณะการถ่ายทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพร่ภมู ิปญั ญาท้องถนิ่ ยงั ไม่เคยมกี ารเผยแพร่/ ใชเ้ ฉพาะบุคคล เคยเผยแพร่เฉพาะในชุมชน มกี ารเผยแพร่ผา่ นสอื่ มวลชนและส่อื อยา่ งแพร่หลาย มีการดูงานจากบุคคลภายนอก จำนวน.................ครั้ง จำนวน................คน มีการนำไปใช้ ในพื้นที.่ ..................คน นอกพื้นที่...................คน อื่น ๆ (ระบุ) ลกั ษณะของภมู ิปญั ญาทอ้ งถนิ่ การพัฒนาตอ่ ยอดภูมิปญั ญาใหเ้ ป็นนวตั กรรม คุณค่า (มูลคา่ ) และความภาคภูมใิ จ ภูมิปัญญาท้องถิ่น/นวตั กรรมทีค่ ดิ คน้ ขน้ึ มาใหม่ ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถิน่ ดั้งเดิมไดร้ บั การถ่ายทอดมาจาก ภูมิปญั ญาทอ้ งถน่ิ ทีไ่ ด้พฒั นาและตอ่ ยอด แบบเดิมคือ หมอสมุนไพรมีชื่อเรียกที่แตกต่างกันไปตามแต่ละท้องถิ่น การักษาโดยรวม จะเหมือนกันคือใช้สมุนไพรเป็นหลักในการรักษา เนื่องจากหมอพื้นบ้านเชื่อว่าความเจ็บป่วยไม่ได้เกิดจาก สาเหตุใดเพียงสาเหตุเดียว ดังนั้นหมอสมุนไพรจำนวนมากจึงมีความรู้เกี่ยวกับเวทมนตร์คาถา การทำนาย โชคชะตาควบคู่ไปกบั การรักษาด้วย การพัฒนาต่อยอดคือ การดูแลสุขภาพ เป็นผลผลิตทางวัฒนธรรม และเนื่องจากคนมีความ หลากหลายทางวัฒนธรรมในแต่ละสังคมจึงควร จะมีวิธีการที่หลากหลายไว้เพื่อแก้ปัญหาสุขภาพด้วย เมื่อพิจารณาในประเด็นสิทธิผู้ป่วยก็พบว่าเป็น สิทธิอันชอบธรรมของผู้ป่วยที่จะเลือกวิธีการรักษาที่เห็นว่า เหมาะสมกับตนและไม่สร้างความเดือดร้อนเสียหายให้กับผู้ใด ด้วยเหตุนี้ภูมิปัญญาการแพทย์พื้นบ้านอันเป็น วิธีการดูแลสุขภาพ ที่สอดคลอ้ งกับวิถีชีวิตคนไทยและใช้ปฏิบัติสืบต่อกันมายาวนาน และเป็นการรักษาเบื้องตน้ ก่อนทจี่ ะไปโรงพยาบาล

10 ภาพถา่ ยเจา้ ของภมู ิปญั ญา นายเพชร นานดง (เจ้าของภมู ปิ ญั ญาการแพทยพ์ ื้นบา้ นการกวาดยาเด็ก)

11 รูปภาพภูมปิ ญั ญา อปุ กรณ์ในการกวาดยาเดก็ (ใช้ฝาละมฝี นยากับยาสมนุ ไพรแลว้ กวาดคอเด็กผสมกับน้ำผ้งึ หรือมะนาว) ยากวาดคอเดก็ ตราใบโพธิ์ ยาแสงหมึกใช้ปา้ ยลิ้น (ใช้สำหรับกวาดคอเดก็ )

ทป่ี รึกษา คณะผู้จัดทาํ นายนพรัตน์ แจง้ หมืน่ ไวย์ นางศนั สุนยี ์ ศรพี รหมทอง ผูอ้ ำนวยการ กศน.อำเภอจอมบงึ ครูผ้ชู ่วย รา่ ง/เรยี บเรยี งและจดั พิมพ์ นางสาววารณุ ี จันทร์โตศรี ครู กศน.ตำบลจอมบึง