เร่อื ง สารอาหารและระบบยอ ยอาหาร ชน้ั ประถมศกึ ษาปท ่ี 6
วิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี เลม 1 ชนั้ ประถมศึกษาปท่ี 6 กลมุ สาระการเรยี นรวู ทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี สารอาหารและระบบยอ ยอาหาร
ทาํ ไมนกั เรียน จงึ ควรเลอื กรับประทานอาหารใหไ ดรับสารอาหารครบถว น ? ในปรมิ าณที่เหมาะสมกบั เพศและวัยของตนเอง
การเจรญิ เตบิ โตของรางกายมนุษย วยั ทารก วัยกอนเรยี น วยั เรียน วยั รนุ วยั หนุมสาว วยั กลางคน วัยสงู อายุ 0 − 1 ป 1 − 6 ป 7 − 12 ป 13 − 19 ป 20 − 39 ป 40 − 59 ป 60 ปข ึ้นไป วัยเด็ก วยั รนุ วัยผูใหญ
วยั ทารก วัยเด็ก ชว งอายุ ฟันนํานมเริมขนึ เมืออายุประมาณ 5 – 6 เดือน ผิวหนงั ออ นนมุ สว นใหญม สี ชี มพู ป มกี ลามเนอื้ นอย แขนและขางออยเู กอื บตลอด
วยั กอ นเรียน วยั เด็ก ชวงอายุ รปู รา งคอ ยๆ ยดื ตัวออก ใบหนา และศรี ษะจะ เล็กลง เมอ่ื เทียบกับขนาดตวั ป ความสงู เปล่ียนเพม่ิ ขึ้นประมาณปล ะ เซนตเิ มตร แขน ขา ลาํ ตัว และคอเรียวยาวขนึ อกและไหล่ กว้างขนึ มือกบั เท้าใหญ่และแขง็ แรงขนึ
วยั เรยี น วยั เด็ก ชว งอายุ ฟันนํานมเริมหลดุ มฟี ันแท้งอกขนึ มาแทนที สวนสูงเพ่มิ ขนึ้ ประมาณ - เซนตเิ มตรตอ ป ป นําหนักตวั เพมิ ขนึ ประมาณ – กโิ ลกรัม
วยั รุน วัยรนุ ชวงอายุ เพศชายเรมิ่ มหี นวดเครา เสยี งหา ว ชวงแรกเพศหญิงจะมนี ํา้ หนักและสว นสงู ป มากกวา เพศชาย เพศหญิงเริ่มมปี ระจาํ เดอื น แขน ขา เรม่ิ ยาวขนึ้
วัยหนุมสาว วัยผใู หญ ชวงอายุ เพศชายไหลก วา ง ขนาดของตน แขนเพม่ิ ข้ึน เพศชายและเพศหญิง มีพฒั นาการของรางกาย ป อยา งเต็มท่ี เพศหญงิ เตานมและสะโพกเจรญิ เต็มท่ี
วยั กลางคน วยั ผูใ หญ ชวงอายุ ผิวเริ่มไมเ ตง ตงึ เคล่อื นไหวเรมิ่ ชาลง นํ้าหนักตัวเพิม่ ขึ้น ป สายตาเร่ิมยาว หเู ร่มิ ตึง เสนผมเร่มิ หงอก
วยั สงู อายุ วยั ผูใหญ ชวงอายุ ผวิ หนังแตกแหงและเหย่ี วยน ผมเร่มิ เปล่ยี นเปน สีขาวและหลดุ รวง ปข้นึ ไป สมองเร่มิ เส่อื ม กลามเนอ้ื ลบี กระดูกเปราะ
วิธีการตดิ ตามการเจริญเติบโตของตนเอง ชง่ั นาํ้ หนกั และวัดสวนสูงของตนเองสมาํ่ เสมอ อยา งนอยปละ คร้งั สาํ รวจและจดบนั ทึกการเปล่ยี นแปลงทางรางกาย ตนเองและนํามาเปรียบเทียบกบั เกณฑมาตรฐาน สงั เกตหรอื สอบถามเพื่อนในวัยเดยี วกัน เพอ่ื เปรยี บเทียบ การเจรญิ เตบิ โตของตนเองกบั เพ่อื น ควรเขารับการตรวจสขุ ภาพประจําป
สารอาหารที่จาํ เปนตอการเจรญิ เติบโตของรางกาย แกงจดื เตาหูหมสู ับ ยําวนุ เสน ปลาทอด อาหาร หมายถงึ สง่ิ ที่เรารบั ประทาน เขาไปในรางกายไดอยา งปลอดภัย และมปี ระโยชนต อ รา งกาย ตมยํากงุ ผดั ผกั รวมมติ ร ตม ขาไก นา้ํ พรกิ -ปลาทู ขา วผดั แกงเขียวหวานไก
หมูท่ี หมูท ี่ ขาว แปง เผอื ก มัน นํ้าตาล เนื้อสัตว นม ไข และอาหารแปรรูปจากแปง ถวั่ ชนิดตา งๆ หมทู ี่ หมูท่ี พืชผกั ชนดิ ตา งๆ ไขมันและนํา้ มันจากพืชหรอื หมูที่ สตั ว ผลไมช นิดตาง ๆ
สารอาหารมี 6 ประเภท ไดแก น้ํา เกลอื แร โปรตนี วติ ามิน เนย ไขมัน คารโ บไฮเดรต
สารอาหารประเภทคารโ บไฮเดรต ใหพ ลงั งาน ประโยชน ใหพลังงานแกรางกายในการทาํ กิจกรรมตางๆ ใหค วามอบอนุ แกร างกาย ใหพ ลงั งานเพื่อทํากิจกรรม
สารอาหารประเภท โปรตีน ใหพลังงาน ประโยชน สรางเซลลกลา มเน้ือและเนื้อเยอ่ื กระดกู ซอมแซมสวนที่สกึ หรอ ชวยเสรมิ สรางภูมิตานทานใหรางกาย สรา งภมู ิตา นทานตอ เช้อื โรค
สารอาหารประเภท ไขมนั ใหพลังงาน ประโยชน และ ใหค วามอบอุนแกร างกาย เปนตัวทําละลายวติ ามนิ โทษของไขมนั หากรางกายไดร ับไขมนั มากเกนิ ไป อาจจะทําใหเ กิดภาวะโรคอว น
สารอาหารประเภทวติ ามนิ ไมใ หพลังงาน ประโยชน ชว ยควบคุมการทาํ งานของรางกายใหป กติ ชวยสรางภมู ติ า นทานโรคตา งๆ ชวยใหร า งกายเจริญเตบิ โตและมีสขุ ภาพดี ชวยใหร างกายทาํ งานไดเ ปน ปกติ
ชว ยทาํ ใหกลามเน้อื ทาํ งานไดด แี ละ ประเภทของวติ ามิน ชวยบํารุงสายตาและชว ยบํารงุ ชวยปอ งกันโรคเหน็บชา และผวิ พรรณ หากขาดจะทาํ ใหเ ปน โรคเหนบ็ ชา วติ ามิน วิตามนิ หากขาดจะทําใหผมรวง ผิวหนงั ชว ยปอ งกนั โรคปากนกกระจอกและ ทล่ี ะลาย ทล่ี ะลาย แหงเปน สะเก็ด ชว ยปอ งกันการอักเสบท่ตี าและปาก ในนํ้า ในไขมัน หากขาดจะทาํ ใหร ิมฝปากแหง ลน้ิ ชว ยใหกระดกู และฟน แขง็ แรง แตก ตามัว และ ทาํ ใหเ ปนโรคกระดูกออ น ชวยปอ งกันโรคเลือดออกตามไรฟน หากขาดจะทําใหรางกาย และทาํ ใหระบบขบั ถา ยทาํ งานไดด ี เจริญเติบโตชา หากขาดจะทาํ ใหเ ลือดออกตาม ชว ยควบคุมการทาํ งานของระบบ ไรฟน เหงือกบวม สบื พันธุ หากขาดอาจทาํ ใหเ ปน หมนั และ มบี ตุ รยาก ชว ยทําใหเ ลือดแข็งตัว เพือ่ หามเลอื ดท่ี ไหลออกจากบาดแผล หากขาดจะทําใหเ ลอื ดแขง็ ตวั ชา เมือ่ มี แผล
สารอาหารประเภทเกลอื แร ไมใหพลงั งาน ประโยชน ชวยควบคมุ การทํางานของรางกายใหปกติ ชว ยชะลอความเสื่อมของรางกาย ชวยใหร างกายเจริญเติบโตและมีสขุ ภาพดี ชว ยชะลอความเสอ่ื มของรา งกาย
เกลือแรท่คี วรรจู กั ประโยชน ผลจากการขาด แคลเซียม • เสริมสรางกระดกู และฟนใหแ ขง็ แรง • ทําใหเปนโรคกระดกู • ชวยในการทํางานของกลา มเนอื้ และ ออ น กระดกู เปราะและ ประสาท หักงาย ฟน ผุ ฟอสฟอรัส ประโยชน ผลจากการขาด • ทาํ หนา ท่รี ว มกบั แคลเซียมใน • มอี าการตางๆ คลา ยกบั การสรา งกระดูกและฟน การขาดแคลเซียม เหล็ก ประโยชน ผลจากการขาด • เปนสว นประกอบสาํ คญั ของสาร • ทําใหเปน โรคโลหติ จาง เฮโมโกลบินในเม็ดเลอื ดแดง ออ นเพลียและเหน่อื ยงาย
เกลือแรทค่ี วรรจู กั ไอโอดนี ประโยชน ผลจากการขาด • ควบคมุ การเผาผลาญอาหารใหเ กิด • ทําใหเปน โรคคอพอก พลงั งาน โซเดยี ม ประโยชน ผลจากการขาด • ควบคุมความสมดลุ ของนาํ้ • ทาํ ใหร า งกาย ภายในและภายนอกเซลล ออ นเพลีย ความดัน โลหิตตาํ่ และเปน ฟลอู อไรด ประโยชน ตะครวิ งาย • เปนสารเคลอื บฟนปองกนั ฟนผุ ผลจากการขาด • ทําใหฟน ผุงาย
สารอาหารประเภท ไมใหพลังงาน ประโยชน ชว ยในการขบั ถา ยของเสีย เปนสวนประกอบของอวยั วะและสว นตางๆ ของรา งกาย ชวยลาํ เลยี งสารในรา งกาย ควบคมุ อณุ หภมู ริ า งกาย ใหค งที่ ชว ยใหการขับถายของเสยี ดีขน้ึ
สดั สวนอาหารและพลงั งานที่รางกายตองการ แผนภมู ิแทงแสดงความตองการพลงั งานทค่ี วรไดรบั ใน 1 วัน (สําหรบั คนไทย) กิโลแคลอรี (Kcal) 2500 − อายุ (ป) 2400 − 2300 − 2200 − 2100 − 2000 − 1900 − 1800 − 1700 − 1600 − 1500 − 1400 − 1300 − 1200 − 1000 − 13 45 6 8 9 12 13 15 16 18 9 12 13 15 16 18 19 30 31 50 51 70 71 ปข้นึ ไป 19 30 31 50 51 70 71 ปข ้นึ ไป เดก็ เลก็ วยั รุนชาย วยั รนุ หญงิ เพศชาย เพศหญงิ
เมอ่ื เราไดรบั พลังงานนอ ยหรอื มากเกินไป พลงั งานท่ไี ดรบั นอ ยกวา พลังงานที่ตองการ พลังงานทไี่ ดรบั มากกวาพลงั งานท่ีตองการ ปริมาณพลังงาน ปริมาณพลงั งาน ทีร่ า งกายตอ งการ ทร่ี า งกายไดรบั ปรมิ าณพลงั งาน ปริมาณพลังงาน ที่รา งกายไดรบั ทรี่ า งกายตองการ พลังงานทน่ี อยกวา ความตอ งการของรา งกายจะ พลังงานที่มากเกินความตองการของรางกายจะถูก ทําใหรูส ึกออ นเพลีย มนึ งง ไมสดช่นื และไมมีแรง สะสมในรูปของไขมนั ซ่ึงเปนสาเหตขุ องโรคอว น
ธงโภชนาการ กลมุ ขาว แปง ควรรบั ประทานปรมิ าณมากท่สี ดุ 8-12 ทัพพีตอวัน กลมุ ผกั และผลไม ใหส ารอาหารประเภทคารโบไฮเดรต ซ่ึงเปนแหลง กลมุ เนอื้ สตั ว ถว่ั ไข และนม พลังงานหลกั กลุมนาํ้ มัน นาํ้ ตาล และเกลือ มใี ยอาหารและใหสารอาหารประเภทวิตามินและเกลอื แร นา้ํ ควรรับประทานปริมาณรองลงมา โดยรบั ประทานผกั 4-6 ทัพพตี อ วัน รบั ประทานผลไม 3-5 สวนตอ วนั ใหสารอาหารประเภทโปรตีนและเกลือแร ควรรับประทานปริมาณท่ี พอเหมาะ โดยรับประทานเน้ือสัตว 6-12 ชอนโตะตอวัน สวนนมด่ืมได วนั ละ 1-2 แกว ใหสารอาหารประเภทไขมันและเกลอื แร ควรรับประทานในปริมาณนอยท่ีสุด เทาทจ่ี าํ เปน นอกจากสารอาหารในธงโภชนาการแลว นํ้าก็เปนสารอาหารหน่ึงที่ รางกายขาดไมได โดยน้ําชวยใหระบบตาง ๆ ของรางกายทํางานได เปนปกติ เราควรดืม่ น้ําสะอาดอยางนอยวันละ 6-8 แกว
ตวั อยา งการเปรยี บเทยี บสัดสว นอาหาร กลุมขาว-แปง ขาวสกุ 1 ทพั พี บะหม่ี 1 กอน ขนมจนี 1 จบั ขนมปง 1 แผน กลุมผกั ผกั คะนาสุก 1 ทพั พี ผกั บุง จนี สกุ 1 ทพั พี ฟก ทองสกุ 1 ทัพพี แตงกวาดบิ 2 ผล กลุมผลไม มะละกอสุก 6 − 8 ชิ้น เงาะ 4 ผล กลว ยน้ําวา 1 ผล องุน 6 − 8 ผล เตาหแู ข็ง ชิน้ (1 สว น) เนื้อหมสู ุก 1 ชอ นโตะ ปลาทู 1 ชอนโตะ ไขไ ก ฟอง กลุม เน้ือสัตว นมสด 1 แกว โยเกริ ต 1 ถว ย นมพรองมันเนย 1 แกว กลมุ นม
จากตารางตวั อยางการเปรยี บเทยี บสดั สว นอาหาร เราจะพบวา การตวงนับ ปริมาณอาหารจะใชห นว ยแบบครัวเรือนไทย ซง่ึ มีตวั อยาง ดงั น้ี ทัพพี ชอนโตะ หรอื ชอนกินขาว สว น แกว ใชตวงปรมิ าณอาหารกลุมของขา ว ใชตวงปริมาณอาหารกลุม เนื้อสัตว ใชต วงปริมาณอาหารกลมุ ผลไม ใชต วงปริมาณอาหารกลมุ นม เชน แปง ผกั เชน เชน คือ ผลไม 1 สวน • ขาว 1 ทัพพี หรอื ถวยตวง • เน้อื หมูสกุ 1 ชอ นโตะ ประมาณ 15 • สาํ หรับผลไมท ่ีเปนผล เชน กลวยนาํ้ วา • นมสด 1 แกว ประมาณ 200 มิลลลิ ติ ร ประมาณ 60 กรัม กรัม 1 ผล เงาะ 4 ผล หรอื 200 ลกู บาศกเ ซนติเมตร หรอื ซซี ี (cc) • ผกั สุก 1 ทพั พี หรอื ถวยตวง • ไขไก ฟอง ประมาณ 25 กรัม ประมาณ 40 กรมั • สาํ หรับผลไมท่ีหน่ั เปน ชนิ้ เชน มะละกอ สกุ สบั ปะรด หรอื แตงโม 6 − 8 ชนิ้ • โยเกิรต 1 ถว ย ประมาณ 150 กรัม • ขนมปง 1 แผน ประมาณ 30 กรมั ประมาณ 70 − 120 กรมั
การรบั ประทานอาหารในแตล ะมื้อควรคํานึงปริมาณและคณุ คา สารอาหารทไ่ี ดรบั ใหเหมาะสม กับเพศ วยั และสภาพแวดลอมของแตละบุคคล เชน วยั เด็ก ตองการโปรตีนสูงกวา ปกติ เพราะเปนวยั ทร่ี างกายกําลงั เจริญเตบิ โต วยั ผใู หญ ตองการโปรตนี คารโบไฮเดรต และไขมันสูงกวา วัยสูงอายุ เพราะเปนวยั ทต่ี อ งใชพลงั งานในการทาํ งานสงู วัยสงู อายุ ตอ งการคารโ บไฮเดรตและไขมนั นอยลง แตตอ งการโปรตีน วติ ามนิ เกลือแร เพือ่ นาํ ไปซอ มแซมและชะลอความเสือ่ มของรา งกาย สตรีมคี รรภ ตอ งการสารอาหารทุกประเภทสูงกวา ทุกๆ วัย เพราะอาหาร บางสวนถกู นําไปใชเ ลย้ี งทารกในครรภและนาํ ไปผลติ นํา้ นม
ตวั อยา งปริมาณอาหารสาํ หรบั คนในวัยตา งๆ ท่คี วรรับประทานใน 1 วัน ชนดิ ของอาหาร วัยกอนวยั เรยี น วัยเรียน วยั หนุมสาว วัยผใู หญ ไข 1 ฟอง 1 ฟอง 1 ฟอง − 1 ฟอง นม 2−4 3−4 3−4 0−1 ขา วทห่ี ุงสกุ แลว เนือ้ สัตวและ แกว แกว แกว แกว เคร่ืองในสตั ว − 3 ถวยตวง 4 − 5 ถวยตวง 5 − 6 ถว ยตวง 3 − 6 ถว ยตวง ไขมันหรอื นํา้ มัน 3 − 4 ชอนโตะ ประมาณ 180 กรมั ประมาณ 200 กรัม ประมาณ 150 กรมั ผักใบเขยี ว (≈ − 1 ถว ยตวง) (≈ 1 ถว ยตวง) (≈ ถวยตวง) 2 ชอ นโตะ ผลไม 4 − 8 ชอนโตะ 2 − 3 ชอ นโตะ 2 − 3 ชอนโตะ 2 − 4 ชอ นโตะ ม้อื ละ ผล − 1 ถวยตวง 1 − 2 ถว ยตวง 1 − 2 ถว ยตวง ม้ือละ − 1 ผล มื้อละ − 1 ผล ม้ือละ − 1 ผล
วัตถุเจอื ปนอาหาร คือ สารเคมที ี่ชว ยเสริมหรอื ชว ยเพ่มิ สมบัตบิ างอยางใหกบั อาหาร เชน วตั ถุปรุงแตงรสอาหาร สารควบคุมความเปนกรด วตั ถใุ หความหวานแทนน้าํ ตาล สารใหค วามขนเหนียว สารควบคุมความเปนกรด สารแตง กล่นิ เลียนแบบธรรมชาติ สารแตง กลิ่นสงั เคราะห สีสังเคราะห
หลักโภชนบัญญัติ ด่มื นมใหเ หมาะสมตามวยั กนิ อาหารใหครบ หมู แตล ะหมใู ห ประการ กนิ อาหารท่ีมไี ขมนั แตพ อสมควร หลากหลาย และหมัน่ ดแู ลนาํ้ หนกั ตัว หลกี เล่ยี งการกินอาหารทหี่ วานจัด กนิ ขา วเปน หลกั สลับกบั อาหารประเภท และเคม็ จัด แปงบางมอื้ กินอาหารทส่ี ะอาด ปราศจากการ ปนเปอน กนิ พืชผกั ใหม ากและกินผลไมเปน ประจํา งดหรือลดเคร่อื งดื่มทม่ี ีแอลกอฮอล กินปลา เน้อื สตั วไ มต ิดมนั ไข และถว่ั เมล็ดแหงเปน ประจาํ
ทําไมนกั เรยี น ? สรปุ เพราะอาหารชว ยให จึงควรเลือกรับประทานอาหารใหไดรบั สารอาหารครบถว น รา งกายเจริญเตบิ โต ในปรมิ าณท่ีเหมาะสมกบั เพศและวยั ของตนเอง เพราะอาหารชว ยให เพราะอาหารชว ยให รา งกายแขง็ แรง และมี พลังงานแกรางกาย ในการทาํ กิจกรรมตางๆ สุขภาพดี
ระบบยอ ยอาหาร สําคญั กับรา งกายของเราอยา งไร ?
นพรไู หมวา ระบบยอ ยอาหาร ระบบยอยอาหาร ทําหนาท่ียอยอาหาร มหี นา ทอี่ ยางไร ที่เรารับประทานเขาไปใหเปนสารอาหาร ขนาดเล็ก จนรางกายสามารถดูดซึมเขาสู มหี นาที่อยา งไร หลอดเลือดและถูกลําเลียงไปยังสวนตาง ๆ หรอครับ ของรา งกาย
ระบบยอ ยอาหาร ประกอบดว ยอวยั วะทเ่ี ปน ทางเดนิ อาหารและอวัยวะท่ชี วยสรา งน้าํ ดแี ละเอนไซมส าํ หรบั การยอยอาหาร ดงั นี้ ปาก (ฟน ล้นิ ตอ มนํา้ ลาย) ตบั หลอดอาหาร ตบั ออ น กระเพาะอาหาร ลําไสเ ล็ก ลาํ ไสใ หญ ทวารหนัก
การทํางานของอวยั วะในระบบยอ ยอาหาร การยอ ยอาหารเปน การเปล่ียนแปลงโมเลกลุ ของ สารอาหารใหม ขี นาดเลก็ ลง จนรา งกายสามารถดูดซึมไปใชป ระโยชนได การยอ ยเชงิ กล แบงการยอ ยออกเปน 2 ประเภท คือ การยอ ยเชงิ เคมี เปนการยอ ยอาหารโดยไมใชเ อนไซม ไดแก เปน การยอ ยอาหารโดยใชเอนไซมยอ ยสลาย การบดเคี้ยวอาหารในปาก สารอาหารประเภทคารโบไฮเดรต โปรตนี และ การบบี ตวั ของทางเดินอาหาร ไขมนั ซง่ึ พบไดท บี่ ริเวณปาก กระเพาะอาหาร ซง่ึ จะพบในหลอดอาหาร และลาํ ไสเลก็ กระเพาะอาหาร และลําไสเ ล็ก
ขนั้ ตอน เมื่อเรารบั ประทานอาหารเขา ไปภายในปากจะมฟี น เคย้ี วอาหาร ลิน้ ชวย คลุกเคลา อาหาร และตอมน้ําลายจะขบั นาํ้ ลายทมี่ ีเอนไซมอ ะไมเลสออกมา ทํางานรวมกนั ยอยสารอาหารประเภทคารโบไฮเดรต ของอวยั วะตางๆ เมอื่ อาหารเร่ิมเคล่อื นทีผ่ า นคอหอยเขาสหู ลอดอาหาร กลา มเน้อื หลอดอาหารจะ หดและคลายตัว เพื่อบบี ใหอาหารเคล่ือนที่ไปยังกระเพาะอาหาร ในระบบยอ ยอาหาร หด คลาย กลา มเนอ้ื กระเพาะอาหารหดและคลายตัวเพ่ือคลุกเคลา อาหารและจะผลติ เอนไซมเพปซินออกมายอ ยอาหารประเภทโปรตีนใหม ขี นาดเล็กลง แลว สง ตอไปสูลาํ ไสเ ล็ก ลาํ ไสเล็กรบั นาํ้ ดที ีส่ งมาจากตบั เอนไซมจากตับออน และเอนไซมท่ีผลิตข้นึ ท่ี ลาํ ไสเลก็ เองเพ่อื ยอ ยสารอาหารทกุ ประเภทใหมขี นาดเลก็ จนเซลลส ามารถดูดซึม ผา นผนังลําไสเ ลก็ เขา สูก ระแสเลือด สงไปยังสว นตางๆ ของรางกาย กากอาหารที่เหลือจากการยอ ยและสว นท่ยี อยไมไดจะถูกสงจากลําไสเลก็ ตอไปยัง ลาํ ไสใหญ ซ่ึงทําหนาท่ดี ูดนํา้ วติ ามนิ และเกลือแรบ างสว น กลับเขาสรู างกาย สวนกากอาหารถูกขบั ถา ยเปนอุจจาระออกจากรา งกายผา นทวารหนกั
หนา ทขี่ องอวยั วะตางๆ ในสว นที่เปน ทางเดนิ อาหาร 1. ปาก (Mouth) ลน้ิ (Tongue) เปน จุดเร่ิมตน ของทางเดนิ อาหาร ทําหนา ที่ คลกุ เคลา อาหาร ชวยการกลนื และรบั รสชาติอาหาร ประกอบดวย 3 สว น ไดแ ก ฟน (Tooth) ตอ มนํา้ ลาย (Salivary gland) ทําหนา ที่ ตัด ฉกี บด และเค้ียวอาหาร มี 3 คู อยบู รเิ วณใตขากรรไกรใตล ิ้น ใหมีขนาดเล็กลงกอ นจะกลนื และขางกกหู ทาํ หนา ท่ี สรา งนาํ้ ลายท่ปี ระกอบดว ยนํา้ สารเมือก และเอนไซม (น้ํายอ ย) ท่ีใชยอ ยคารโ บไฮเดรต
หนา ท่ขี องอวัยวะตางๆ ในสว นที่เปน ทางเดินอาหาร 2. หลอดอาหาร (Esophagus) มีลกั ษณะเปน ทอ ตรงยาวประมาณ 25 เซนตเิ มตร อยบู รเิ วณหลงั ทอ ลม มีกลามเนอ้ื ที่ สามารถหดและคลายตวั ได หลอดอาหาร ทาํ หนา ที่ ลาํ เลียงและสง อาหารไปยงั บริเวณกระเพาะอาหาร โดยกลา มเนอื้ จะบีบตัวทําใหอ าหาร เคลื่อนทผี่ า นไปได
ขน้ั ตอนการกลืนอาหาร ขณะเคี้ยวอาหาร ฝาปดกลอ งเสียง และการลาํ เลยี งอาหาร ยกตัวสูง กลา มเนอ้ื หรู ูดทีอ่ ยบู ริเวณ หลอดอาหารหดตวั ลงสูกระเพาะอาหาร ขณะกลืนอาหาร ฝาปดกลองเสียง เลื่อนลงมาปดกลองเสียง กลามเนื้อ หูรูดที่อยูบริเวณหลอดอาหารมีการ คลายตัว ก ล า ม เ น้ื อ ห ล อ ด อ า ห า ร ห ด ตั ว แ ล ะ คลายตวั เพอ่ื ชวยลําเลียงอาหารลงไป ยังกระเพาะอาหาร
หนาทข่ี องอวยั วะตางๆ ในสว นท่ีเปนทางเดนิ อาหาร 3. กระเพาะอาหาร (Stomach) กระเพาะอาหารประกอบดวยเซลล 3 ชนิด ทาํ หนาทต่ี างกนั ดังนี้ อยูในชอ งทองคอนไปทางฝง ซา ยมอื มีกลา มเน้อื หนา แขง็ แรง และยดื หยนุ ไดด ี 1. สรางสารเมือก เพอื่ ปอ งกนั ไมใ หน ้ํายอ ยตางๆ ยอยเน้อื เยอื่ ของกระเพาะอาหาร นอกจากน้ี ยงั มีเอนไซม เรนิน (น้าํ ยอ ย) เพือ่ ใช 2. สรางกรดไฮโดรคลอริก ทําใหก ระเพาะอาหาร ยอ ยโปรตีนในนาํ้ นม มสี ภาพเปนกรด 3. สรางเอนไซมเพปซนิ (นํา้ ยอ ย) เพื่อยอ ย สารอาหารประเภทโปรตนี ใหม ขี นาดเล็ก แลวสง ตอ ไปยงั ลาํ ไสเลก็
หนา ทีข่ องอวยั วะตา งๆ ในสว นที่เปนทางเดินอาหาร 4. ลาํ ไสเ ลก็ (Small intestine) ลําไสเ ลก็ ทาํ หนา ท่ี ยอยอาหารและดดู ซมึ สารอาหารมากท่สี ุดในทางเดนิ อาหาร เปน อวยั วะทีร่ ับอาหารตอ มาจากกระเพาะอาหาร โดยจะสรางเอนไซม (นํ้ายอ ย) หลายชนิด มีลกั ษณะเปน ทอยาวประมาณ 6 − 7 เมตร และกวางประมาณ 2.5 เซนตเิ มตร รวมทง้ั รบั นาํ้ ดจี ากตับที่สรา งแลว มาเก็บไว มว นขดอยูภายในชองทอ ง ในถุงนาํ้ ดี และเอนไซม (นํ้ายอย) จากตบั ออน เพือ่ ยอ ยสารอาหารทุกประเภท
หนาท่ขี องอวัยวะตางๆ ในสว นท่ีเปน ทางเดินอาหาร 5. ลาํ ไสใหญ (Large intestine) ลําไสใ หญ ทาํ หนาท่ี • ดูดซึมนํ้า วิตามิน และเกลือแรที่เหลือ เปน ทอ ท่ีตอจากลําไสเล็ก มคี วามยาวประมาณ 1.5 เมตร บางสว น จากกากอาหารท่ีไมมีการยอย กวางประมาณ 6 เซนติเมตร แลว กลบั คนื สูกระแสเลือด โดยผนังดา นในของลาํ ไสใ หญจะทาํ หนา ที่ ดดู ซึมสารตา งๆ ท่ยี งั เหลอื อยูในกากอาหาร • กากอาหารท่ถี ูกดดู ซึมแลวจะมีลักษณะ เหนียวขน หากไมมีการถายอุจจาระ ท่ีถูกสงมาจากลําไสเล็ก หลายวันจะแข็งตัว เนื่องจากลําไสใหญ จ ะ ดู ด น้ํ า อ อ ก จ า ก ก า ก อ า ห า ร ม า ก เกินไป
หนาที่ของอวยั วะตางๆ ในสว นที่เปน ทางเดนิ อาหาร 6. ทวารหนัก (Anus) ทาํ หนา ท่ี ขับกากอาหารทส่ี ะสมและรวมกัน อยูในลําไสต รงใหอ อกจากรา งกาย ในรูปของอจุ จาระ
หนา ทีข่ องอวยั วะในสว นทชี่ ว ยสรางน้าํ ดีและเอนไซมสําหรบั การยอ ยอาหาร ตบั (Liver) ตับออ น (Pancreas) ทาํ หนา ท่ี สรางนาํ้ ดที ี่มสี ีเขยี วเขมและมีกลิ่นฉุน ทาํ หนาท่ี สรางเอนไซมห ลายชนดิ ทใ่ี ชส ําหรับ แลว สง ไปเกบ็ ทีถ่ ุงน้าํ ดี การยอ ยสารอาหาร จากน้ันจะสง ไปทล่ี าํ ไสเ ล็ก น้าํ ดจี ะถกู สง เขาสลู าํ ไสเ ล็ก เพอ่ื ชวยยอยไขมัน เอนไซมค ืออะไร โดยทอสง น้าํ ดีของตบั และทอ สงเอนไซมท ี่มาจาก ตบั ออ นจะเปดทบ่ี รเิ วณลาํ ไสเ ลก็ สว นตนเมือ่ มี การยอ ยอาหารเกดิ ข้ึน ถงุ เก็บนาํ้ ดี (Gallbladder) ทําหนา ท่ี เก็บนํา้ ดที ผ่ี ลิตจากตับ แลว สงตอ ไปทล่ี าํ ไสเ ล็กสว นตน ดังนนั้ ถุงนํ้าดจี ึงไมไ ดท ําหนา ที่ผลติ นํา้ ดี
เอนไซม เปนสารอินทรียป ระเภทโปรตนี ทีส่ รา งข้ึนโดยเซลลข องสิ่งมชี ีวติ ทําหนา ท่ี เปนตวั เรงอตั ราการเกดิ ปฏิกริ ยิ าเคมีทเ่ี กดิ ข้ึนภายในเซลลข องสง่ิ มชี วี ติ ตาง ๆ เอนไซมม คี วามสําคัญตอ กระบวนการตางๆ ในรางกายของเรา เชน เอนไซมที่ ทําหนา ท่ใี นการยอยอาหาร เราเรียกวา น้าํ ยอย เอนไซม อาหาร
แนวทางในการดแู ลอวยั วะในระบบยอยอาหาร ระบบยอยอาหารเปน ระบบที่มคี วามสาํ คัญตอ รางกาย ดังนน้ั เราควรปฏิบตั ติ นและดแู ลรักษาอวยั วะตาง ๆ เชน รบั ประทานอาหารทสี่ ะอาดและปรุงสุกใหม รบั ประทานอาหารทม่ี ีใยอาหารสงู ไดแก ผักและผลไมต า งๆ รับประทานอาหารใหเ ปนเวลา ครบท้งั 3 มือ้ และรบั ประทานอาหารในปริมาณทเ่ี หมาะสม หลกี เล่ยี งการรับประทานอาหารท่มี รี สจดั เพราะจะทาํ ใหเกดิ กรดในกระเพาะอาหารมากเกินไป
แนวทางในการดูแลอวยั วะในระบบยอ ยอาหาร ออกกาํ ลงั กายสมาํ่ เสมอ เพ่ือชวยใหอวยั วะตางๆ แข็งแรง และทํางานไดเ ปน ปกติ หลกี เล่ยี งเนื้อสตั วตดิ มนั หรอื อาหารทม่ี ไี ขมนั สูง หลีกเล่ยี งการสบู บุหรีห่ รอื การดืม่ เคร่อื งด่มื ท่มี ีแอลกอฮอล ดมื่ น้ําอยางนอย 6 − 8 แกว หรอื 2 ลติ รตอ วนั หรอื ตามทร่ี างกายตอ งการตอ วัน
Search