สื่อการสอนม.5

มหาเวสสันดรชาดก กณั ฑ์มทั รี

หนงั สืออิเล็กทรอนิกส์ วรรณคดีเร่ืองมหาเวสสนั ดรชาดก กณั ฑม์ ทั รีเป็นสว่ นหน่ึง ของรายวิชาวรรณกรรมคัดสรรในหนังสือเรียน ๖๐๔- ๓๐๓ ผูจ้ ัดทาหวังเป็นอย่างย่ิงว่า หนังสืออิเล็กทรอนิกสเ์ ล่มนีจ้ ะเป็นประโยชน์ให้แก่ผู้ท่ีสนใจ ศึกษาวรรณคดีเร่ืองมหา เวสสนั ดรชาดก กณั ฑม์ ทั รเี ป็นอยา่ งย่งิ หากผดิ พลาดประการใด ผจู้ ดั ทาขออภยั ไว้ ณ ท่ีนี้ ผจู้ ดั ทา นางสาวรฐั ทิกา หม่ืนอาจ

ผ้แู ต่ง :เจา้ พระยาพระคลงั หน เจา้ พระยาพระคลงั (หน) เกิดในช่วงปลายสมยั อยุธยา รบั ราชการในสมยั สมเด็จพระเจา้ ตากสนิ กรุงธนบรุ ี โดยมีบรรดาศักดิเ์ ป็น หลวงสรวิชิต ต่อมาในรชั สมยั สมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟ้าจฬุ าโลกมหาราช ได้รับการแต่งตั้งให้เป็นพระยาพิพิฒนโกษา ก่อนจะเล่ือนมาเป็น เจา้ พระยาพระคลงั เสนาบดีจตสุ ดมภก์ รมท่า ซ่ึงนอกจากผลงานดา้ น ราชการแลว้ เจา้ พระยาพระคลงั (หน) ยงั มีผลงานดา้ นการประพนั ธ์ จานวนมาก เช่น สามก๊ก (ฉบับแปล) ราชาธิราช บทมโหรีเร่ืองกากี อเิ หนาคาฉนั ท์ รา่ ยยาวมหาเวสสนั ดรชาดก กณั ฑก์ มุ าร และกณั ฑม์ ทั รี ฯลฯ

ลกั ษณะคาประพนั ธ์

ตวั ละครในวรรณคดีมหาเวสสนั ดรชาดก กณั ฑม์ ทั รี

พระเวสสนั ดร พระเวสสนั ดรเป็นตวั ละครหลกั ของรา่ ยยาวมหาเวสสนั ดรชาดก เป็ น พระโอรสของ พระเจา้ กรุงสญั ชยั และพระนางผสุ ดีแห่งเมืองสีพี พระเวสสนั ดร มกั จะบรจิ าคทานดว้ ยวิธีตา่ ง ๆ มาตงั้ แตเ่ ดก็ เช่น ยกเคร่อื งประดับเงินทองแกว้ เพชรของตนใหผ้ อู้ ่ืน ต่อมาเม่ืออภิเษกกบั พระนางมทั รี และมีลกู ช่ือพระกณั หา และพระชาลี พระองคไ์ ดต้ งั้ โรงทานจานวนมาก และบรจิ าคชา้ งปัจจยั นาเคนทร์ ซ่ึงเป็นชา้ งเผือกคู่บา้ นคู่เมืองใหก้ ับทูตของเมืองอ่ืนท่ีมาขอชา้ งเชือกนี้ ทาให้ ชาวเมืองไม่พอใจจึงเรียกรอ้ งใหพ้ ระเจา้ กรุงสญั ชัยเนรเทศพระเวสสนั ดรออก จากเมือง พระเวสสนั ดร พระนางมทั รีและลกู ๆ จึงตอ้ งออกจากเมืองไปอยู่ใน ป่ า ซ่ึงพระเวสสนั ดรไดบ้ าเพ็ญเพียรภาวนาประพฤติพรหมจรรยอ์ ยู่ในอาศรม สว่ นพระนางมทั รไี ดด้ แู ลปรนนิบตั ลิ กู และสามีท่ีอาศยั อยใู่ นอาศรมแห่งนี้

พระนางมทั รี พระนางมัทรีเป็นพระราชธิดาของกษัตริย์มัทราช อภิเษก สมรสกบั พระเวสสนั ดร มีพระโอรสช่ือพระชาลี และมีพระธิดาช่ือพระ กัณฑห์ า ดว้ ยความภักดีต่อพระสวามีนางจึงพาลกู ๆ ตามเสด็จพระ เวสสนั ดรออกมาอยใู่ นป่าดว้ ย ทงั้ ยงั ทาหนา้ ท่ีดแู ละปรนนิบตั ิรบั ใชส้ ามี และดแู ลลกู ทงั้ สองตามหนา้ ท่ีของตน

ชูชก เป็นผเู้ กิดในตระกลู พราหมณโ์ ภ พระชาลี เป็นพระราชโอรสของ วาทิกชาติซ่ึงเป็ นพราหมณ์พวกท่ี ถือตน พระเวสสนั ดรกบั พระนางมทั รี ซ่ึงคาว่า ชา ว่ามีกาเนิดสูงกว่าผูอ้ ่ืนมักใชค้ าว่า “โภ” ลี หมายถึง ตาข่าย มาจากตอนท่ีพระชาลี แปลวา่ “ผเู้ จรญิ ” เป็นคารอ้ งเรยี ก ประสตู ิ เหลา่ พระประยรู ญาติไดน้ าตาข่าย ทองมารองรบั พระชาลี พระกัณหา เป็นพระธิดาของพระ เวสสันดรและพระนางมัทรี เป็นพระ นดั ดาของพระเจา้ กรุงสญชยั และพระ นางผสุ ดี และเป็นพระกนิษฐาของพระ ชาลี

เร่ืองยอ่ รุ่งเช้าพระนางมัทรี เข้าป่ าหาผลไม้ \"เกิดเหตุแปลกประหลาดมหัศจรรย์ ผลไมเ้ ผือกมนั ช่างหายากท่ีสดุ ไม่ว่าจะเป็นมะม่วงมนั ลกู จนั ทน์ ลิน้ จ่ี นอ้ ยหน่า สาล่ี ละมดุ พทุ รา ไม่มีใหเ้ ก็บเหมือนดงั กบั วนั ก่อน นางรีบยอ้ นกลบั เคหา ก็เกิด พายุใหญ่ จนมืดครึม้ ไปท่ัวทั้งป่ า ท้องฟ้าสีแดงปานเลือดละเลง ทั้งแปดทิศ ปรากฎมืดมนไปหมดอยา่ งไม่เคยมี พระนางทรงห่วงหนา้ พะวงหลงั เกรงจะมีภยั แตพ่ ระเวสสนั ดรา กณั หาและชาลี

พระนางมทั รีรีบยกหาบใสบ่ ่ารีบเดินทาง พอถงึ ช่องแคบระหว่างเขาคีรี เป็น ตรอกนอ้ ยรอยวิถีทางท่ีเฉพาะจะตอ้ งเสด็จผ่าน ก็พบกับสองเสือสามสัตวม์ า นอนสกดั หนา้ เทวดาสามองคแ์ ปลงรา่ งเป็นราชสีห์ เสือเหลือง เสือโคร่งสกดั ทาง นางไวเ้ พ่ือมิใหพ้ ระนางมัทรีติดตามกัณหา ชาลีไดท้ ัน แต่ถึงกระนั้น เม่ือยาม ทกุ ขเ์ ขา้ บีบคนั้ ความรกั ลกู ความหว่ งพระภสั ดา พระนางจึงกม้ กราบวิงวอน ขอ หนทางต่อพญาสตั วท์ งั้ สาม เม่ือไดห้ นทางแลว้ พระนางก็รีบเสด็จกลับอาศรม เม่ือมาถงึ อาศรม ไม่พบกณั หา ชาลี

พระนางก็รอ้ งเรียกหาว่า\"ชาลี กณั หา แม่มาถึงแลว้ เหตไุ ฉนไยพระลกู แกว้ จึงไม่มารบั เลา่ หลากแก่ใจ แต่ก่อนรอ่ นชะไรสิพรอ้ มเพรียง เจา้ เคยว่ิงระร่ีเรียง เคียงแข่งกันมารบั พระมารดา เคยแยม้ สรวลสารวจร่า ระร่ืนเริงรีบรับเอาขอ คาน แลว้ ก็พากนั กราบกรานพระชนนี พ่อชาลี ก็จะรบั เอาผลไม้ แมก่ ณั หาก็จะ ออ้ นวอนไหวจ้ ะเสวยนม ผทมเหนือพระเพลาพลาง เจา้ เคยฉอเลาะแม่ต่าง ๆ ตามประสาทารกเจริญใจฯ\" บดั นีล้ กู รกั ทงั้ ค่ไู ปไหนเสีย จึงมิมารับแม่เล่า ครนั้ เขา้ ไปถามพระเวสสนั ดรก็ถูกตัดพอ้ ต่อว่าต่าง ๆ จนพระนางมัทรีถึงวิสญั ญี ภาพสลบลง พระเวสสนั ดรทรงปฐมพยาบาลจนพระนางมทั รีฟื้น แลว้ จึงแจ้ง ความจริงว่า พระองคไ์ ดท้ รงยกลกู รกั ชายหญิงทงั้ สอง มอบใหแ้ ก่ชูชกไปแลว้ ตงั้ แตเ่ ม่ือวาน พระนางกอ็ นโุ มทนาซง่ึ ทานนนั้ ดว้ ย

ข้อคดิ ทไี่ ด้ ๑. ความรกั ของแม่ท่ีมีต่อลูกนนั้ ย่ิงใหญ่นัก แนวคิด พระนางมทั รีมีความรกั ใน สองกมุ ารย่ิงนกั พระนางทมุ่ เททงั้ กาลงั กาย กาลงั สติปัญญาท่ีมีเพ่ือคน้ หาสองกมุ ารจน หมดสิน้ เร่ียวแรง และสิน้ เสียงท่ีร่ารอ้ งเรียกหา พระนางมทั รีดนั้ ดน้ ตามหาสองกมุ ารใน ป่ าโดยมิไดพ้ ร่นั กลวั ต่อภยนั ตรายเลยถึง ๓ รอบ จนกระท่งั หมดกาลงั และสิน้ สติไปใน ท่ีสดุ

๒. ผทู้ ่ีปรารถนาสิง่ ต่างๆ อนั ย่ิงใหญ่จะตอ้ งทาดว้ ยความอดทนและเสียสละอนั ย่ิงใหญ่ ดว้ ย แนวคิด เฉกเช่นพระเวสสนั ดรท่ีทรงปรารถนาพระโพธิญาณ จึงตอ้ งทรงบาเพ็ญบุตร ทานท่ีถือว่าเป็นทานท่ีสงู ส่ง พระองคต์ อ้ งทรงตดั ความอาลยั รกั ท่ีมีต่อพระลกู รกั ทงั้ สอง ทงั้ ยังทรงต้องตัดความรักความสงสารท่ีมีต่อพระมเหสีมัทรีดว้ ย ทั้งๆท่ีในพระทัยนั้นต้อง เจ็บปวดย่ิงนกั เพราะไหนจะทรงห่วงใยพระลกู รกั และยงั ตอ้ งเสแสรง้ แกลง้ ทาเป็ นตดั พอ้ ต่อ วา่ พระนางมทั รีดว้ ยการกลา่ วบรภิ าษท่ีรุนแรง และยงั ตอ้ งทรงทนทาเฉยเมยไม่แยแสกบั การ ตดั พอ้ ตอ่ วา่ คร่าครวญของพระนางมทั รดี ว้ ย

๓. ความซ่ือสตั ยร์ ะหวา่ งสามีภรรยาทาใหช้ ีวิตครอบครวั มีความสขุ แนวคิด เฉกเช่นพระนางมทั รีมีความจงรกั ภักดีต่อพระเวสสนั ดรย่ิงนัก ไม่ว่าพระเวสสนั ดรจะทรงกล่าวบริภาษพระนางอย่าง รุนแรงก็ตาม อาทิ หาว่าพระนางคบชสู้ ่ชู าย แมจ้ ะสรา้ งความเจ็บชา้ นา้ ใจแก่พระนางย่ิงนกั แต่พระ นางมทั รกี ็มไิ ดท้ รงถือโกรธ ทงั้ ยงั กลา่ วชีแ้ จงเหตผุ ลตามความเป็นจรงิ อีกดว้ ย

๔. ผมู้ ีปัญญาย่อมแกไ้ ขเหตกุ ารณเ์ ฉพาะหนา้ ไดด้ ี แนวคิด เห็นไดจ้ ากพระเวสสันดรท่ีทรงมี ปฏิภาณไหวพรบิ เป็นเย่ียมในการแกป้ ัญหาเฉพาะหนา้ เพราะเม่ือทรงเห็นว่าพระนางมทั รีกาลงั มี แตค่ วามทกุ ขเ์ ศรา้ โศกท่ีตามหาสองกมุ ารไมพ่ บ พระองคจ์ ึงทรงเบ่ียงเบนความคิดและอารมณท์ กุ ข์ โศกของพระนางดว้ ยการทาเป็นตดั พอ้ ต่อว่าด่าทอท่ีพระนางมทั รีกลบั มาถึงพระอาศรมค่าๆ มืดๆ ทงั้ ๆ ท่ีไม่เคยเป็นมาก่อนซ่งึ ก็ทาใหพ้ ระนางมทั รีบรรเทาความทกุ ขโ์ ศกลง เพราะความนอ้ ยเนือ้ ต่า ใจท่ีถกู ตอ่ ว่าทงั้ ๆ ท่ีไม่มีความผิด ทงั้ ยงั ตอ้ งคิดถอ้ ยคากราบทลู ถงึ เหตุผลท่ีแทจ้ รงิ ใหพ้ ระสวามีทรง ทราบอีกดว้ ยและครนั้ พระเวสสนั ดรทรงเหน็ พระนางสรา่ งโศกแลว้ จงึ ทรงเลา่ ความจรงิ ใหฟ้ ัง

๕. การบริจาคบุตรทานงบารมีเป็นส่ิงท่ียากย่ิงท่ีใครจะกระทาไดง้ ่ายๆ แนวคิด เฉกเช่นพระเวสสนั ดรท่ีทรงกระทาดว้ ยการใหบ้ ตุ รทงั้ สองแก่ชูชกทงั้ ๆ ท่ีทรงรูว้ ่าชูชก จะนาไปเป็นขา้ รบั ใช้ พระองคก์ ็ยงั มีพระทยั อนั แน่วแน่ท่ีจะทรงกระทา และอีกทงั้ พระ นางมทั รีเม่ือทรงทราบว่าพระเวสสนั ดรไดท้ รงบาเพ็ญทานดงั กล่าว พระนางก็ยงั ทรง ยนิ ดีรว่ มอนโุ มทนาดว้ ยอีก

อา้ งอิง https://blog.startdee.com/มหาเวสสนั ดรชาดก-กณั ฑม์ ทั ร-ี ม-5-ภาษาไทย http://mooaiw41.blogspot.com/2013/01/blog-post_2205.html http://maistdsru.blogspot.com/2016/05/blog-post_97.html