เพาะเลี้ยงปลาหลด

ปลาหลด เปนปลานํ้าจืดพื้นบานของไทย ท่ีอาศัยอยูในหวย หนอง คลอง บึง ตามแหลงน้ํา ธรรมชาติ และอยูตามพ้ืนนํ้า ฝงตัวอยูในทรายตอนกลางวัน หากินอาหารในเวลากลางคืน ชอบกิน ตัวออนแมลง หนอน ไสเดือน สัตวเล็กๆ และเศษเน้ือเนาเปอยเปนอาหาร ปลาชนิดน้ีเดิมท่ีชุกชุม มากชวงฤดูฝน ยกยอคร้ังใดมักจะติดขึ้นมาดวยเสมอ ปจจุบันน้ีหารับประทานกันไดยากยิ่งขึ้น เน่ืองมาจากแหลงน้ํามีสารพิษและการเนาเสีย สภาพแวดลอมไมสมดุลทําใหการวางไขลดลง จํานวนปลาจึงนอยลง และมีใหเห็นแตเพียงตัวเล็กๆ ถาปลาหลดตัวใหญนั้นเปนปลาท่ีมาจาก ประเทศกัมพูชา ไมแปลก ราคาปลาหลดทม่ี ขี ายอยูตามทอ งตลาดคอนขา งสงู อยทู ป่ี ระมาณกโิ ลกรมั ละ 120-200 บาท ลักษณะของปลาหลด ลักษณะที่โดดเดน ของปลาหลดคอื เปนปลาท่ีอดทนสูง อาศยั อยใู นโคลนตมไดน าน รูปราง คลายปลาไหล ปลายปากยื่นยาวสามารถยืดหดได ลําตัวยาวเรียวประมาณ 15-30 เซนติเมตร ตัวปลา กลมมน ดานขา งลาํ ตัวแบน หวั เลก็ จะงอยปากเรียวแหลม ปากและตาเล็ก ครีบหลังและครีบกนยาว ครีบหางเล็ก ไมมีครีบทอง หลังสีนํ้าตาล ทองมีสีออนปนเหลือง มีจุดสีดําท่ีครีบหลัง 3-5 จุด เกล็ด เลก็ มาก จนมองดเู หมอื นไมม ี อยใู นวงศเ ดียวกับปลากระทิง แตข นาดเล็กกวา เพาะเลีย้ งปลาหลด ในการเลี้ยงปลาหลดเพื่อการคายังอยูในวงจํากัด เนื่องจากการหาพอแมพันธุปลาหลดยัง ตองหาตามแหลงนํ้าจากธรรมชาติ ทําใหปลามีความบอบชํ้าและปริมาณก็ไมมากพอ แหลงที่มีการ รวบรวมพันธุท่ีสําคัญคอื ตลาดโรงเกลือ อําเภออรญั ประเทศ จงั หวัดสระแกว คณะวิชาประมง มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน วิทยาเขตสุรินทร ไดเห็น ความสําคัญ จึงศึกษาวิจัยและทดลองการเพาะเล้ียงปลาหลดอยางเอาจริงเอาจัง เพ่ือสงเสริมให เกษตรกรสามารถเลยี้ งปลาชนดิ นใี้ นเชงิ ธรุ กจิ ซง่ึ จะสามารถสรางรายไดใ หแกผ เู ลยี้ งไดเ ปน อยา งดี

ผศ.หทัยรัตน เสาวกูล หัวหนาคณะวิชาประมง หนึ่งในคณะผูวิจัย กลาววา คณะผูวิจัยการ เพาะเลี้ยงปลาหลดไดศึกษาวิธีการเพาะเลี้ยงหรือขยายพันธุปลาหลด เพ่ือถายทอดเทคโนโลยีสู เกษตรกร ใหมรี ายไดจากการเล้ยี งปลาเพิม่ ขึน้ การเพาะพันธุปลาหลด เราจะคัดปลาจากแหลงนํ้าธรรมชาติท่ีมีความสมบูรณ คือเพศเมีย ลําตัวอวนปอม จากน้ันก็ฉีดฮอรโมนเพศเมีย ทําการฉีด 2 ครั้ง ซึ่งคร้ังท่ี 2 พักหางจากคร้ังที่ 1 ประมาณ 6 ช่ัวโมง เพศผู ทําการฉีดเพียงคร้ังเดียว โดยฉีดพรอมเพศเมีย เข็มท่ี 2 แลวก็นําพอแม พันธทุ ่ีฉดี ฮอรโ มนเรยี บรอ ย ปลอยลงในถงั เดียวกนั เพือ่ ใหผ สมกนั เองตามธรรมชาติ ปลาหลดเพศเมีย 1 ตัว จะใหไขไดถึง 3,000-5,000 ฟอง ซ่ึงจมติดวัตถุในนํ้าและฟกเปนตัว ในอุณหภมู ิ 25-28 องศาเซลเซยี ส ใชระยะเวลาประมาณ 48-60 ช่วั โมง หลงั จากไขถูกฝกออกมาเปนตัวแลว อาหารที่ใหในระยะการอนุบาลควรเปนไรแดง เพราะ มีการเจรญิ เตบิ โตและมอี ัตราการรอดดที ส่ี ดุ แลว คอยให หนอนแดง หรอื ไสเ ดือนเปน อาหาร ผศ.หทัยรัตน กลาววา ปลาหลดสามารถเล้ียงไดทั้งบอดินและบอซีเมนต ลักษณะของบอ ซีเมนตควรมีขนาด 4x4 เมตร หรือ 2x4 เมตร ความสูงประมาณ 70 เซนติเมตร หรือเพียง 50 เซนติเมตร เพราะปลาหลดจะไมกระโดด แตถา สูงกส็ ามารถปอ งกนั งูและศตั รูอ่ืนๆ ไดด ี ผิวบอฉาบเรียบ อาจทําใหลาดเอียงประมาณครึ่งบอเพื่อใสทรายปนดินเหนียวไวที่กนบอ ขอดีของบอซีเมนตคือสามารถควบคุมไมใหปลาหนีได ซ่ึงบอดินจะทําใหปลาหลบซอนตัวอยูใน โคลน การจบั ขายคอนขางลําบาก ลูกปลาอายุ 2 สัปดาห ข้ึนไป หรือความยาวประมาณ 3-4 น้ิว จํานวน 2,000-2,500 ตัว สามารถปลอ ยลงบอเพาะเล้ยี งได แตถ า จะใหด ตี อ งอายุ 1 เดอื น ในการเล้ียงปลาน้ัน เราตองมีการจัดการน้ําท่ีดี ตรวจสอบคุณภาพของอยางสม่ําเสมอ เนื่องจากเปนปลากินเนื้อ น้ําจะเสียไดงาย ใชวิธีเพ่ิมนํ้าเขาไปแลวไหลออกอีกทางหน่ึง ปลาจะมี ความรูสึกวาน้ําไหลเวียน พื้นบอควรจะหากระบอกไมไผหรือทอนํ้าเกาๆ ใหปลาหลดชอบหลบ อาศัยอยูในโพรงหรือกระบอก ใสผักบุงไวสวนหนึ่งไมตองมากนัก ระดับความสูงของนํ้าใหทวม บรเิ วณพื้นดนิ ประมาณ 40 เซนติเมตร ปลาหลด เล้ยี งงา ย โตเร็ว ปลาหลดจะโตเร็ว ใชเวลาเพียง 6-7 เดือน ก็สามารถจําหนายไดแลว ซึ่งมีขนาดประมาณ 30-40 ตัวตอ กิโลกรมั หากเล้ียงจนไดอ ายุ 1 ป กส็ ามารถใชเปน พอ แมพ ันธุไ ด สาํ หรับอาหารที่ใชใ นเล้ียงปลาหลดนั้น เหมือนกันกับเหย่ือของปลาไหล โดยมีหลักๆ ดังน้ี หอยเชอรี่ นํามาทุบแยกเปลือกและเนื้อออกจากกัน แลวสับเนื้อหอยใหละเอียด นําไปวางไวบริเวณ ชายพนื้ รอยตอระหวางทรายกบั ผวิ ปูนซีเมนต กองไว เม่อื เหยอื่ เริ่มเนา ปลาหลดจะเขามากินหรืออาจ กนิ ตง้ั แตส ดๆ

เราตองคอยดูวา ปลาหลดจะกินหมดในเวลา 2-3 วัน หรือไม ถาหมดควรเพ่ิมใหอีก แตถา เหลือควรลดลง เวลาการใหอาหารควรระวัง คือตองอยาใหเกิดการกระเทือน เพราะจะทําใหปลา ตกใจหนี ในการประกอบอาชพี เล้ียงปลาชนิดท่ัวๆ ไปนนั้ ตองมตี นทุนในการซอื้ อาหารเมด็ สาํ เรจ็ รูป ในขณะท่ีอาหารปลาหลดเราหาไดเองตามธรรมชาติ เชน หอยเชอร่ี ซึ่งเปนศัตรูทําลายตนขาว มี จํานวนมาก หากนํามาใชใหเกิดประโยชน ยังชวยทําลายหอยเชอร่ีโดยไมตองใชสารเคมีในการ กาํ จัด อีกอยา งไสเ ดอื นก็หาไดทว่ั ไปไดเชน กนั เม่อื เปรียบเทียบแลวปลาชนิดอื่นขายไดในราคาท่ีถูก กวา แตตนทุนสูงกวา ปลาหลดขายไดแพงกวา แตตนทุนตํ่ากวา เกษตรกรสามารถประกอบเปน อาชีพเสริมไดอ ยางดี\" ผศ.หทัยรัตน กลา ว เลีย้ งไสเดือน เปนอาหารปลาหลด ดังที่บอกแลววา ปลาชนิดน้ี กินอาหารไดหลายชนิด ทําให ผศ.หทัยรัตน เกิดความคิดท่ีจะ เพาะไสเดือนมาใหปลากนิ จงึ ไดไ ปอบรมการเพาะเลีย้ งไสเดอื นทีม่ หาวิทยาลยั เกษตรศาสตร ไสเดือน นาจะเปนอาหารที่ดีสําหรับการนํามาเล้ียงปลาหลด เพราะตามธรรมชาติแลวชวง ฤดูฝนเวลาเราจับปลาหลดได พอผาทองออกมาก็จะพบไสเดือนจํานวนมาก แสดงวาไสเดือนเปน อาหารทป่ี ลาหลดชอบกนิ ผศ.หทัยรัตน กลาววา ไสเดือนน้ัน เปนอาหารท่ีมีโปรตีนสูงถึง 60% ของนํ้าหนักตัว จะทํา ใหปลาโตเร็ว สุขภาพแข็งแรง เกล็ดเปนเงางาม สามารถผลิตปลาหลดไดทันตอความตองการใน ปจจุบัน ซ่ึงการเล้ียงไสเดือนเพ่ือเปนอาหารของปลาหลดน้ัน ขอดีคือ ตนทุนในการเลี้ยงนอยมาก เพราะการเลี้ยงไสเดือนใชเพียง มูลชาง วัว ควาย ขุยมะพราว กระดาษ เศษอาหาร ผลไมที่เนาเสีย เล้ียงในภาชนะ เชน ถัง กะละมัง ซ่ึงอยูในที่รมและมีความช้ืน ก็ทําใหไสเดือนสามารถเจริญเติบโต และขยายพันธุอ ยา งรวดเรว็ ขอดีของการเล้ียงปลาหลดดวยไสเ ดอื น 1. ไสเดอื นสามารถเพาะขยายพนั ธุไดป รมิ าณท่เี พียงพอ ลงทุนตํา่ 2. ไสเ ดือนเมื่อลงบอ จะอยูไดถ งึ 1 วัน ไมต าย ปลาหลดจะจบั กินไดอ ยางตอเนือ่ ง 3. ปลาหลด ชอบกนิ เหยื่อไสเดอื น ปลาหลด เอาไปทําอาหารอะไรไดบาง ปลาหลด ปลาที่มีความอรอยอยูในตัว เม่ือถูกปรุงเปนอาหารจึงสรางความโอชะไดมาก ย่ิงขึ้น ท่ีสําคัญตองเลือกปลาสด จึงจะไมมีกล่ินคาวมาก เนื้อมีรสหวาน สังเกตตาตองใส ตัวปลามี เมือกลื่นมอื ถาปลาไมสดเมอื กจะขนุ ขาว จับตวั ปลาแลว ไมลื่น มีกลน่ิ คาวแรง ปลาตวั เล็กนยิ มเอามาเคลา เกลอื ตากแหง เปนปลาแดดเดยี ว นาํ มาทอดกรอบไดอรอยนัก ถา ไดปลามาสดๆ เอามาทําเปนตมโคลงตองใสเคร่ืองสมุนไพรสด พวกขา ตะไครเยอะๆ นํ้าตองเดือด จัดกอนจึงใสปลา ตมจึงจะไมมีกลิ่นคาว อีกวิธีเม่ือลางปลาแลวเคลาดวยเกลือหมักไวสักครู ลางนํ้า

ยางไฟ พอหนังปลาเหลืองก็จะชวยดับกล่ินคาวได หรือนําปลาสดมาเคลาเกลือ หรือแชนํ้าปลาแลว นําไปทอดกินกบั ขา วสวยรอนๆ กับพรกิ นํา้ ปลา บีบมะนาวกอ็ รอยเชน กนั นอกจากจะใชปรุงเปนอาหารแลว ยังมีการนําไปเล้ียงเปนปลาสวยงาม โชวเปนปลาตูอีก ขณะที่ปลาหลดวายจะดูสงางาม ราคาจะย่ิงสูงขึ้นโดยเฉพาะตัวท่ีมีจุด จะตกอยูตัวละ 20-30 บาท และอีกอยางการเอาไปทําเปนเหย่ือลอปลา จะใชปลาหลด ขนาด 3-4 นิ้ว ราคาตัวละ 3-4 บาท สามารถใชเ ปนเหยอื่ ลอ ปลาชะโด ปลาชอน ราคาปลาหลดและแหลงซ้ือขาย สวนราคาของปลาหลดนั้นก็แลวแตขนาดของตัวปลา โดยท่ัวไปแลวราคาจะอยูที่ 80-90 บาท ตอกิโลกรัม หรือบางที่ขนาดใหญราคาอยูระหวาง 120-150 บาท ตอกิโลกรัม ถาชวงที่ปลา หลดหายากไมเพียงพอกับความตอ งการของทอ งตลาด ในเดือนพฤษภาคม-สิงหาคม ราคาอาจสูงถึง 170 บาท ตอกโิ ลกรมั ปลาหลด เปนนํ้าจืดพื้นบาน มีขายในกรุงเทพฯ บางตลาดเทานั้น เชน ท่ีตลาดโชคชัย 4 ตลาดหวยขวาง ตลาดสะพานสูง ตลาดสะพานใหม ตลาดลาว ยานคลองเตย เปนตน หรือสินคา พื้นบานประเภทปลาแหง ปลาแดดเดยี ว มักจะมปี ลาหลดขายเสมอ สนใจสามารถสอบถามขอมูลเพ่ิมเติมได หรือสามารถติดตอเพื่อขอรับการฝกอบรมไดที่ คลินิกเทคโนโลยี หรือคณะวิชาประมง มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน วิทยาเขตสุรินทร อาํ เภอเมือง จงั หวดั สรุ นิ ทร โทรศพั ท (044) 519-036, (044) 511-022 ตอ 118 และ 105