AND-an-ANTS

AND an ANTS มดเรื่อ่� งที่ค�่ ุณุ อาจจะยังั ไม่รู่้เ�ก้ ี่ย�่ วกับั รู้ห�้ รือื ไม่่ ? - มดเป็็ นแมลงชนิิดหนึ่่�ง - วงจรใช้ช้ ีีวิิตของมด - มด 8 ชนิิดที่�่สำ�ำ คัญั

บทนำำ� หนังั สืือเล่่นนี้้�จัดั ทำำ�ขึ้้�นมาเพื่�่อการศึึกษา การเรีียนรู้�้ ที่่�เกี่่�ยวกับั “มด” เเละ “การเเพทย์”์ รู้เ�้ รื่่�องการเป็็ นอยู่� วงจรชีีวิิตเเละมดนั้้น� ไปเกี่่�ยวโยงกับั ทางการเเพทย์ก์ ันั ได้อ้ ย่า่ งไร ? หนังั สืือเล่่นนี้้�คำำ�ตอบสำำ�หรับั คำำ�ถามเเน่่ นอน เเค่่คุณุ ได้เ้ ปิิ ดก็็จะพบกับั ความรู้ใ�้ หม่่ๆ

สารบััญ มดเป็็ นแมลงชนิิดหนึ่่�ง 4วงจรใช้ช้ ีีวิิตของมด มด 8 ชนิิดที่่�สำำ�คัญั 5 ชนิิดที่�่ 1-4 6 7 มด 8 ชนิิดที่�่สำำ�คัญั 8 ชนิิดที่่� 5-8 อ้า้ งอิิง เว็็บไซต์์ ประวัตั ิิผู้�้จัดั ทำำ� RESUME



มดเป็็ นแมลงชนิิดหนึ่่�ง วงจรใช้ช้ ีีวิิตของมด มดเป็็ นแมลงชนิิดหนึ่่�งสามารถพบได้ท้ ั่่ว� ไป ตั้้�งแต่่เขตร้อ้ น(tropics)จนถึึงบริิเวณใกล้้ เขตขั้้ว� โลก(subarctic)สามารถดำำ�รงชีีวิิตอยู่� ได้้ดีีทั้้�งในสภาพแวดล้้อมทั่่�วไปในพื้้� นที่่� เกษตรกรรมและบริิเวณที่่�อยู่�อาศัยั จนมีีคำำ� กล่่าวว่่ามดครอบครองพื้้� นที่่�ส่่วนใหญ่่ของ พื้้� นดิินประมาณว่่าทั่่�วโลกพบมดจำำ�แนก ชนิิดแล้ว้ 15,000 ชนิิด ส่ว่ นในประเทศไทย คณะวนศาสตร์ม์ หาวิิทยาลัยั เกษตรศาสตร์์ รายงานว่่าพบมดแล้ว้ ทั้้ง� หมด 9 วงศ์ย์ ่อ่ ย 86 สกุลุ 512 ชนิิดโดยมดจัดั เป็็ นแมลง สังั คมชนิิดหนึ่�่งที่่�มีีพฤติิกรรมความเป็็ นอยู่� แตกต่่างจากแมลงอื่่�นๆโดยทั่่�วไปแมลง สังั คมมีีอยู่� 2 อันั ดับั คืือ Hymenoptera ได้แ้ ก่่ ผึ้้�ง ต่่อ แตนและมด isopteran ได้แ้ ก่่ ปลวก ขณะที่�่กำ�ำ ลังั เจริิญเติิบโตตััวหนอนที่�่กำ�ำ ลังั เจริิญเติิบโตจะกิินไข่่ที่�่ไม่่ได้ผ้ สมซึ่�่งราชิินีีจะ วางไข่่โดยเฉพาะสำ�ำ หรับั เป็็ นอาหารมดงาน รุ่ �นที่่� 1มีี ขนาดเล็็กกว่่ ามดงานรุ่ �นถััดๆมา เพราะว่่าราชิินีีสามารถจัดั เตรีียมอาหารใน ปริิมาณที่�่กำ�ำ จัดั เมื่่�อเปรีียบเทีียบกับั การหา อาหารของมดงานเมื่่�อมดงานเป็็ นตัวั เต็็ม วััยก็็จะเริ่่�มออกจากรังั และหาอาหารโดย การจับั เหยื่่�อกลับั มาให้ร้ าชิินีีและครอบครัวั ที่่�เพิ่่�มขึ้้�นกลุ่�มมดพัฒั นาขึ้้�นเพราะว่่ามีีมด งานตััวเต็็ มวััยมากขึ้้� นมดงานรุ่�นใหม่่ ควบคุมุ ดููแลครอบครัวั รวมทั้้�งนำำ�อาหาร เพิ่่�มขึ้้� นที่่�ระยะนี้้� ราชิินีีจะลดกิิจกรรมในการ ว า ง ไ ข่่ แ ล ะ ม ด ง า น เ ข้ ้ารั ับ ห น้ ้า ที่่� ทั้้�ง ห ม ด ภายในรังั ราชิินีียังั คงมีีความจำำ�เป็็ นสำ�ำ หรับั การดำำ�รงชีีวิิตกลุ่�มมดทั่่ว� ไปเพราะว่่าราชิินีี จะควบคุมุ กิิจกรรมของมดงานทั้้ง� หมดใน รังั ด้ว้ ยการส่ง่ สารเคมีี

มด 8 ชนิิดที่�่สำำ�คััญ มดละเอีียด (Monomorium indicum) -ลักั ษณะสำ�ำ คัญั >มีีสีีแดงสนิิมปนสีีน้ำ�ำ�ตาลเข้ม้ ส่ว่ นท้อ้ งใส หน่่วยมีี 12 ปล้อ้ ง อกยาวแคบ เห็็น meso-metanotal suture ชัดั เจน pedicel มีี 2 ปุ่� มรููปไข่ค่ วามยาว 2.5 - 3.5 มิิลลิิเมตร -ลักั ษณะทางชีีววิิทยา ทำำ�รังั ในดิินพบตามบ้า้ นที่�่อยู่�อาศัยั ชอบกิินของหวานเมื่่�อมากิินอาหาร แล้ว้ จะปล่่อยสิ่่�งขับั ถ่่ายทำำ�ให้อ้ าหารมีีรสชาติิเปลี่่�ยนไปเคลื่่�อนไหวรวดเร็็วมักั เห็็นเดิินบน กำ�ำ แพงหรือื ฝาห้อ้ งมากกว่่าบนพื้้�น -ความสำ�ำ คัญั ทางการแพทย์์ เมื่่�อถููกรบกวนจะป้้องกันั ตัวั โดยการกัดั ผู้�้ถููกกัดั จะรู้�้สึึกเจ็็บและ คันั เพีียงเล็็กน้อ้ ย มดละเอีียด (Monomorium indicum) -ลักั ษณะสำ�ำ คัญั มีีสีีแดงสนิิมปนสีีน้ำำ��ตาลเข้ม้ ส่ว่ นท้อ้ งใส หน่่วยมีี 12 ปล้อ้ ง อกยาวแคบเห็็น meso-metanotal suture ชัดั เจน pedicel มีี 2 ปุ่� มรููปไข่ค่ วามยาว 2.5 - 3.5 มิิลลิิเมตร -ลักั ษณะทางชีีววิิทยา ทำำ�รังั ในดิินพบตามบ้า้ นที่่�อยู่�อาศัยั ชอบกิินของหวานเมื่่�อมากิินอาหาร แล้ว้ จะปล่่อยสิ่่�งขับั ถ่่ายทำำ�ให้อ้ าหารมีีรสชาติิเปลี่่�ยนไปเคลื่่�อนไหวรวดเร็็วมักั เห็็นเดิินบน กำ�ำ แพงหรือื ฝาห้อ้ งมากกว่่าบนพื้้�นำำ� -ความสำ�ำ คัญั ทางการแพทย์์ เมื่่�อถููกรบกวนจะป้้องกันั ตัวั โดยการกัดั ผู้�้ถููกกัดั จะรู้�้สึึกเจ็็บและ คันั เพีียงเล็็กน้อ้ ย มดละเอีียด (Monomorium pharaonis) -ลักั ษณะสำ�ำ คัญั มีีสีีเหลืืองจนถึึงสีีน้ำำ��ตาลอ่่อนหรือื สีีแดงสว่่างใส ท้อ้ งมีีสีีเข้ม้ เกืือบดำำ�หนวด มีี 12 ปล้อ้ งโดย 3 ปล้อ้ งสุดุ ท้า้ ยใหญ่่เป็็ นรููปกระบอง ตาเล็็ก อกยาวแคบเห็็น meso-metano- talsuture ชัดั เจน pedicel มีี 2 ปุ่� มรููปไข่่ มีีขนปกคลุมุ ทั่่ว� ร่า่ งกาย ความยาว 1.5 - 2 มิิลลิิเมตร -ลักั ษณะทางชีีววิิทยา ชอบทำำ�รังั อยู่�ใกล้แ้ หล่ง่ อาหาร เช่่น ช่่องว่่างตามกำ�ำ แพงบ้า้ นรังั มีี ขนาดต่่างๆกันั ตั้้ง� แต่่ขนาดเล็็กจนถึึงมีีประชากรเป็็ นพันั ๆตัวั และสามารถแตกเป็็ นรังั ย่อ่ ย (daughter colony) จากรังั ใหญ่่ (mother colony) ได้โ้ ดยจะกระจายไปตามบ้า้ นที่�่อยู่�อาศัยั -ความสำ�ำ คัญั ทางการแพทย์์ มีีเหล็็กในแต่่ไม่ป่ รากฏให้เ้ ห็็น เมื่่�อถููกรบกวนจะป้้องกันั ตัวั โดย การกัดั ผู้�้ถููกกัดั จะรู้�้สึึกเจ็็บและคันั เพีียงเล็็กน้อ้ ย มดละเอีียดหรือื มดเหม็็น (Tapinoma melanocephalum) -ลักั ษณะสำ�ำ คัญั หัวั และอกสีีดำำ�ท้อ้ งสีีน้ำ�ำ�ตาลอ่่อน ปล้อ้ งหนวดมีี scape และ funicle ยาว ตา รวมอยู่่�ด้า้ นหน้า้ ปล้อ้ ง pedecel มีีปุ่� ม 1 ปุ่� ม ลักั ษณะแบน ปล้อ้ งท้อ้ งส่ว่ น gaster ยื่่น� ไปคลุมุ บน pedicel -ลักั ษณะทางชีีววิิทยา ทำำ�รังั บนดิินร่ว่ นบริเิ วณโคนต้น้ ไม้เ้ ช่่นต้น้ ไผ่ช่ อบซ่อ่ นตัวั ตามกาบใบที่่� มีีความชื้้�นสููง -ความสำ�ำ คัญั ทางการแพทย์์ เมื่่�อเข้า้ มาหาอาหารในบ้า้ นเรือื นจะขับั ถ่่ายมููล ทำำ�ให้เ้ กิิดการ ปนเปื้� อนในอาหารและมีีกลิ่่�นเหม็็นทำำ�อันั ตรายคนโดยการกัดั ผู้�้ถููกกัดั จะรู้�้สึึกเจ็็บคันั เล็็กน้อ้ ย

มดดำำ� (Paratrechina longicornis) -ลักั ษณะสำ�ำ คัญั มีีสีีน้ำำ��ตาลเข้ม้ บางส่ว่ นสีีดำำ�ขนสีีน้ำำ��ตาลเหลืืองปกคลุมุ อยู่่�ทั่่ว� ไป หนวดมีี 12 ปล้อ้ งลักั ษณะยาวเห็็นได้ช้ ัดั อกแต่่ละปล้อ้ งมีีเส้น้ แบ่่งชัดั เจนขายาวมาก pedicel มีี 1 ปุ่� ม เป็็ น รููปไข่น่ ั้้น� เล็็กน้อ้ ย ท้อ้ งรููปไข่ค่ วามยาว 2.3 - 3 มิิลลิิเมตร -ลักั ษณะทางชีีววิิทยา พบเห็็นทั่่ว� ไปทั้้ง� ในที่�่อยู่�อาศัยั และภายนอกบ้า้ น มดงานออกหากิินไกล ออกไปจากรังั ดังั นั้้น� จึึงยากที่�่จะควบคุมุ มดชนิิดนี้้�ทั้้ง� รังั เป็็ นมดที่�่เคลื่่�อนที่�่ได้เ้ ร็ว็ มากโดยไม่่ ติิดตามฟีี โรโมนของมดตัวั อื่่�นๆพบแพร่่กระจายอยู่่�ทั่่ว� โลกทำำ�รังั ตามรอยแตกของต้น้ ไม้้ หรือื ในดิินใต้ว้ ัสั ดุตุ ่่างๆ ชอบกิินน้ำำ��หวาน บางครั้้ง� อาจพบเห็็นมดชนิิดนี้้�ขนย้า้ ยไข่่ มดชนิิดนี้้� จะไม่ท่ ำำ�อันั ตรายคนแม้ถ้ ููกรบกวน -ความสำ�ำ คัญั ทางการแพทย์์ เป็็ นมดที่�่ทำำ�ให้เ้ กิิดความรำ�ำ คาญมากกว่่าอันั ตราย มดง่่าม (pheido1ogeton diversus) -ลักั ษณะสำ�ำ คัญั มีีสีีน้ำำ��ตาลเข้ม้ กรามใหญ่่ หน่่วยมีี 11 ปล้อ้ ง pronotum และ mesonotum นููน metanotum เว้า้ ลง มีี metanotal spine, pedicel มีี 2 ปุ่� ม ส่ว่ นท้อ้ งกว้า้ งรููปไข่ค่ วามยาว 4.5 - 13 มิิลลิิเมตร -ลักั ษณะทางชีีววิิทยา ทำำ�รังั ในดิินร่ว่ นมองผิิวดิินจะเห็็นเป็็ นเพีียงรููเปิิ ดเล็็กๆ และมีีดิินร่ว่ น กองอยู่�รอบๆ ของขอบรููเข้า้ ออก ชอบทำำ�รังั ในที่�่ร่ม่ ชื้้�น กิินแมลงและเนื้้�อสัตั ว์เ์ ป็็ นอาหาร -ความสำ�ำ คัญั ทางการแพทย์์ ทำำ�อันั ตรายต่่อคนโดยการกัดั อาการจะคล้า้ ยคลึึงกับั อาการ ของคนที่�่ถููกมดคันั ไฟต่่อยมาก มดแดง (oecophylla smaragdina) -ลักั ษณะสำ�ำ คัญั มีีสีีแดงสนิิม หัวั และส่ว่ นอกมีีขนสั้้น� ๆ สีีขาว หน่่วยมีี 12 ปล้อ้ งอกยาว pro- notum โค้ง้ mesonotum คอดคล้า้ ยอาน metanotum กลม ขาเรียี วยาว pedicel มีี 1 ปุ่� มท้อ้ งสั้้น� ความยาว 7 - 11 มิิลลิิเมตร -ลักั ษณะทางชีีววิิทยา ทำำ�รังั บนต้น้ ไม้ใ้ หญ่่ เช่่น ต้น้ มะม่ว่ ง ชมพู่่� โดยใช้ใ้ บเหล่า่ นี้้�ประกอบ เป็็ นรังั โดยตัวั อ่่อนจะปล่อ่ ยสารเหนีียวออกมาเชื่่�อมใบไม้ใ้ ห้ป้ ระกอบกันั เมื่่�อพบเหยื่่อ� จะ ทำำ�ร้า้ ยเหยื่่อ� โดยการวัดั และฉีีดสารพิิษออกทางปลายท้อ้ ง เมื่่�อเหยื่่อ� ได้ร้ ับั บาดเจ็็บจะช่่วยกันั ลากกลับั รังั -ความสำ�ำ คัญั ทางการแพทย์์ เมื่่�อถููกรบกวนจะทำำ�อันั ตรายคนโดยการวัดั ผู้�้ถููกกัดั จะรู้�้สึึกเจ็็บ ปวดมาก ต่่อมาจะเกิิดอาการบวมคันั มดตะนอย (Tetraponera rufonigra) -ลักั ษณะสำ�ำ คัญั มีีสีีดำำ�ปนน้ำำ��ตาลเหลืือง มีีขนกระจายบางๆ ไม่เ่ ป็็ นระเบีียบ หนวด 12 ปล้อ้ ง อกยาว pronotum กว้า้ ง mesonotum เล็็กแบน รููปไข่่ metanotum รููปไข่น่ ููน pedicel มีี 2 ปุ่� ม ท้อ้ งรููปไข่เ่ ล็็กปลายแหลมโค้ง้ มีีเหล็็กในที่่�ปลาย ยาว 10.5 - 13 มิิลลิิเมตร -ลักั ษณะทางชีีววิิทยา ทำำ�รังั อยู่�ในต้น้ ไม้ใ้ หญ่่ที่�่ตายแล้ว้ เช่่นต้น้ ก้า้ มปููทำำ�ให้ต้ ้น้ ไม้เ้ ป็็ นโพรงอยู่� ภายในหากิินบนต้น้ ไม้แ้ ละพื้้�นดิินใกล้เ้ คีียงเป็็ นพวกกิินเนื้้�อเป็็ นอาหาร -ความสำ�ำ คัญั ทางการแพทย์์ จะต่่อยโดยใช้เ้ หล็็กในผู้�้ถููกย่อ่ ยจะปวดคล้า้ ยถููกผึ้้�งต่่อยเหล็็ก ในจะทำำ�ให้เ้ กิิดความเจ็็บปวดและอาการบวมต่่อมาจะคันั มาก

อ้้างอิิงอิ้้�ง เนื้้�อหาข้อ้ มููล https://www.cheminpestcontrol.com/products/product-35?fbclid=IwAR- 0LKq1QSItbyeIco5nkQdKKFci7oamA-eSWX1U27tZecHSqNWD16x22kOM https://www.one-step.co.th/?p=28 รููป https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/71/Monomo- rium_pharaonis_casent0173986_profile_1.jpg https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tetraponera_rufo- nigra https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0d/Oecophyl- la_smaragdina_casent0070232_profile_1.jpg http://www.antbase.net/new-species/september-2010/pheidol- ogeton-diversus-major-dorsal-big.html https://species.wikimedia.org/wiki/Paratrechina_longicornis https://www.pexels.com/th-th/search/ants/