MÔ HÌNH 5 NHÂN TỐ

MÔ HÌNH 5 NHÂN TỐ Nhiều nhà tâm lý học nhân cách đương đại tin rằng có năm chiều kích cơ bản của tính cách, thường được gọi là đặc điểm tính cách \"Big 5\". Năm đặc điểm tính cách này bao gồm: hướng ngoại, dễ chịu , cởi mở , tận tâm và nhiễu tâm. Các lý thuyết đặc điểm về tính cách từ lâu đã cố gắng xác định chính xác có bao nhiêu đặc điểm tính cách tồn tại. Các lý thuyết trước đây đã đưa ra một số đặc điểm có thể có, bao gồm danh sách 4.000 đặc điểm tính cách của Gordon Allport, 16 yếu tố tính cách của Raymond Cattell và lý thuyết ba yếu tố của Hans Eysenck. Tuy nhiên, nhiều nhà nghiên cứu cho rằng lý thuyết của Cattell quá phức tạp và của Eysenck thì phạm vi quá hạn chế. Kết quả là, lý thuyết năm yếu tố đã xuất hiện để mô tả những đặc điểm thiết yếu đóng vai trò là nền tảng xây dựng lên tính cách. Năm nhân tố lớn của Tính cách là gì? Ngày nay, nhiều nhà nghiên cứu tin rằng có năm đặc điểm tính cách cốt lõi. [1] Bằng chứng về lý thuyết này đã được phát triển trong nhiều năm, bắt đầu với nghiên cứu của DW Fiske (1949) và sau đó được mở rộng bởi các nhà nghiên cứu khác bao gồm Norman (1967), Smith (1967), Goldberg (1981), và McCrae & Costa (1987). 5 nhân tố là các loại đặc điểm tính cách rộng lớn. Mặc dù có một lượng lớn tài liệu ủng hộ mô hình tính cách năm yếu tố này, các nhà nghiên cứu không phải lúc nào cũng đồng ý về các nhãn chính xác cho từng chiều hướng.

Điều quan trọng cần lưu ý là mỗi yếu tố trong số năm yếu tố tính cách đại diện cho một phạm vi giữa hai thái cực. Ví dụ, hướng ngoại thể hiện sự liên tục giữa hướng ngoại cực độ và hướng nội cực độ . Trong thế giới thực, hầu hết mọi người nằm ở đâu đó giữa hai cực của mỗi chiều. Năm loại tính cách này thường được mô tả như sau > Sự cởi mở: Đặc điểm này có các đặc điểm như trí tưởng tượng và sự sáng suốt. [1] Những người có đặc điểm này cao cũng có xu hướng có nhiều mối quan tâm. Họ tò mò về thế giới và những người khác, đồng thời mong muốn tìm hiểu những điều mới và tận hưởng những trải nghiệm mới. Những người có đặc điểm này cao thường có xu hướng mạo hiểm và sáng tạo hơn . Những người có đặc điểm này thấp thường truyền thống hơn nhiều và có thể gặp khó khăn với tư duy trừu tượng.

Cao Thấp  Rất sáng tạo  Không thích thay đổi  Cởi mở để thử những điều mới  Không thích những điều mới  Tập trung vào việc giải quyết  Chống lại những ý tưởng mới những thách thức mới Không có nhiều trí tưởng tượng  Thoải mái khi nghĩ về các khái niệm trừu tượng  Không thích các khái niệm lý thuyết hoặc trừu tượng > Sự tận tâm: Các thuộc tính của miền này bao gồm mức độ chu đáo cao, khả năng kiểm soát xung động tốt và các hành vi hướng đến mục tiêu. [1] Những người có chỉ số tận tâm cao có xu hướng có tổ chức và chú ý đến các chi tiết. Họ lập kế hoạch trước, suy nghĩ về cách hành vi của họ ảnh hưởng đến người khác và lưu tâm đến thời hạn. Cao Thấp  Dành thời gian chuẩn bị  Không thích cấu trúc và lịch trình  Hoàn thành các công việc quan  Làm cho lộn xộn và không quan trọng ngay lập tức tâm đến mọi thứ  Chú ý đến từng chi tiết  Không trả lại hoặc đặt chúng trở  Thích có một lịch trình đã định lại nơi chúng thuộc về  Trì hoãn các nhiệm vụ quan trọng  Không hoàn thành nhiệm vụ cần thiết hoặc được giao > Hướng ngoại: Tính hướng ngoại (hay hướng ngoại) được đặc trưng bởi tính dễ bị kích động, hòa đồng, nói nhiều, quyết đoán và mức độ thể hiện cảm xúc cao. [1] Những người có tính hướng ngoại cao là những người hướng ngoại và có xu hướng đạt được năng lượng trong các tình huống xã hội. Ở bên cạnh những người khác giúp họ cảm thấy tràn đầy năng lượng và phấn khích.

Những người có chỉ số hướng ngoại thấp (hoặc hướng nội) có xu hướng dè dặt hơn và có ít năng lượng hơn để chi tiêu trong các môi trường xã hội. Các sự kiện xã hội có thể khiến bạn kiệt sức và những người hướng nội thường yêu cầu một khoảng thời gian cô độc và yên tĩnh để \"nạp năng lượng\". Cao Thấp  Thích trở thành trung tâm của sự chú  Thấp ý  Thích cô đơn  Thích bắt đầu cuộc trò chuyện  Thích gặp người mới  Cảm thấy kiệt sức khi phải giao lưu nhiều  Có một vòng kết nối xã hội rộng rãi  Nhận thấy khó bắt đầu cuộc trò chuyện với bạn bè và người quen  Không thích nói nhỏ  Dễ dàng kết bạn mới  Cẩn thận suy nghĩ kỹ mọi thứ trước khi  Cảm thấy tràn đầy năng lượng khi ở nói cạnh những người khác  Không thích trở thành trung tâm của sự  Nói những điều trước khi nghĩ về chú ý chúng > Dễ tính: Miền tính cách này bao gồm các thuộc tính như lòng tin, lòng vị tha , lòng tốt, tình cảm và các hành vi xã hội khác . [1] Những người có tính dễ chịu cao có xu hướng hợp tác hơn trong khi những người có đặc điểm này thấp có xu hướng cạnh tranh hơn và thậm chí đôi khi thao túng người khác. Cao Thấp  Quan tâm rất nhiều đến người khác  Ít quan tâm đến người khác  Dễ chiều theo ý muốn của người khác  Không quan tâm đến cảm giác của người khác  Cảm thấy đồng cảm và quan tâm đến người khác  Ít quan tâm đến vấn đề của người khác  Thích giúp đỡ và đóng góp vào hạnh  Xúc phạm và coi thường người khác

phúc của người khác  Thao túng người khác để đạt được thứ họ muốn  Hỗ trợ những người khác đang cần giúp đỡ > Nhiễu tâm: Nhiễu tâm là một đặc điểm đặc trưng bởi sự buồn bã, ủ rũ và không ổn định về cảm xúc. [1] Những người có đặc điểm này cao có xu hướng thay đổi tâm trạng, lo lắng, cáu kỉnh và buồn bã. Những người có đặc điểm này thấp có xu hướng ổn định và kiên cường hơn về mặt cảm xúc . Cao Thấp  Trải qua nhiều căng thẳng  Ổn định về mặt cảm xúc  Lo lắng về nhiều thứ khác nhau  Đối phó tốt với căng thẳng  Rất dễ khó chịu  Hiếm khi cảm thấy buồn hoặc chán nản  Trải qua những thay đổi đáng kể trong  Ít lo lắng nhiều tâm trạng  Rất thoải mái  Cảm thấy lo lắng  Đấu tranh để hồi phục sau những sự kiện căng thẳng Năm đặc điểm lớn có phổ biến không? McCrae và các đồng nghiệp của ông cũng đã phát hiện ra rằng năm đặc điểm lớn cũng phổ biến một cách đáng kể. Một nghiên cứu đã xem xét mọi người từ hơn 50 nền văn hóa khác nhau đã phát hiện ra rằng năm chiều có thể được sử dụng chính xác để mô tả tính cách. Dựa trên nghiên cứu này, nhiều nhà tâm lý học hiện nay tin rằng năm chiều kích tính cách không chỉ mang tính phổ quát; chúng cũng có nguồn gốc sinh học. Nhà tâm lý học David Buss đã đề xuất rằng một lời giải thích về mặt tiến hóa cho năm đặc điểm tính cách cốt lõi này, cho thấy rằng những đặc điểm tính cách này đại diện cho những phẩm chất quan trọng nhất hình thành nên cảnh quan xã hội của chúng ta. Yếu tố nào ảnh hưởng đến Năm đặc điểm lớn? Nghiên cứu cho thấy rằng cả ảnh hưởng sinh học và môi trường đều đóng một vai trò trong việc hình thành tính cách của chúng ta. Các nghiên cứu về các cặp song sinh cho rằng cả bản chất và

sự nuôi dưỡng đều đóng một vai trò trong sự phát triển của mỗi nhân tố trong số năm yếu tố tính cách. [2] Một nghiên cứu về cơ sở di truyền và môi trường của năm đặc điểm đã xem xét 123 cặp sinh đôi giống hệt nhau và 127 cặp sinh đôi cùng cha khác mẹ. Các phát hiện cho thấy khả năng di truyền của mỗi đặc điểm là 53% đối với tính cách hướng ngoại, 41% đối với tính dễ chịu, 44% đối với sự tận tâm, 41% đối với chứng loạn thần kinh và 61 đối với tính cởi mở. Các nghiên cứu dọc cũng cho thấy rằng 5 đặc điểm tính cách lớn này có xu hướng tương đối ổn định trong quá trình trưởng thành. Một nghiên cứu về những người trưởng thành trong độ tuổi lao động cho thấy tính cách có xu hướng ổn định trong khoảng thời gian 4 năm và ít thay đổi do các sự kiện bất lợi trong cuộc sống. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự trưởng thành có thể có tác động đến năm đặc điểm. Khi lớn tuổi, họ có xu hướng trở nên ít hướng ngoại hơn, ít loạn thần hơn và ít cởi mở hơn với trải nghiệm. Mặt khác, sự dễ chịu và tận tâm, có xu hướng tăng lên khi mọi người già đi. Luôn nhớ rằng hành vi liên quan đến sự tương tác giữa tính cách cơ bản của một người và các biến số của tình huống. Tình huống mà một người tự nhận thấy mình đóng một vai trò quan trọng trong cách người đó phản ứng. Tuy nhiên, trong hầu hết các trường hợp, mọi người đưa ra những câu trả lời phù hợp với đặc điểm tính cách tiềm ẩn của họ. Những kích thước này đại diện cho các lĩnh vực rộng lớn của tính cách. Nghiên cứu đã chứng minh rằng các nhóm đặc điểm này có xu hướng xảy ra cùng nhau ở nhiều người. Ví dụ, những người hòa đồng có xu hướng nói nhiều. Tuy nhiên, những đặc điểm này không phải lúc nào cũng xảy ra cùng nhau. Tính cách rất phức tạp và đa dạng và mỗi người có thể thể hiện các hành vi trên một số khía cạnh này. Tài liệu tham khảo: [1] Power RA, Pluess M. Heritability estimates of the Big Five personality traits based on common genetic variants. Transl Psychiatry. 2015;5:e604. [2] Jang KL, Livesley WJ, Vernon PA. Heritability of the big five personality dimensions and their facets: a twin study. J Pers. 1996;64(3):577-91.