Нартай Бекежанов-Домбыра сазы Е-155

НАРТАЙ АКЫ НРА Ж АУАП Нареке, журтым суйген нарым едщ, Жасыннан жыр суына канып едщ. Атанып акындардыд агасындай Тайкымай талай топты жарып едщ. Косылып гармоныда сайраранда, Энше акху кустыд салып едщ, Теккендей уннен ш ж у, тшден маржан Керегдн келел! елдщ тауып едщ. Сщтщей Сырдыд бойын тындырып сап, ©збек пен туржпенге барып едщ. 1шшде не сандактыц садра шнген Бэйгещц басып озып алып едщ. Жуйршке жазган тагдыр жупрущ, М ен саран Min керер ем кшрудь Сен тугш токсандары Жамбыл карт та Б1лген жбк б уп л у мен тудьлудь Калыд ел кад!рлеген не дер едк Сезбесе осындайда Ay6ipin5i, Куандым хатынды алып, курбым Нартай, Ж арадыд босатпасад турырыдды. Болмайды езен булан. тартылса да, Коймайды шаппай ж уй рж тартынса да, 52

Шын палуан шалы сканда жыкдай кетпес, ©Kneci алысумен алкынса да. Сункар да сункарлырын етпей коймас, Канаты жанран ертке шарпылса да. Бола алмас карра кыран каркылымен, ®зшше о да уш кан боп ш арк урса д а . Токтамас, толастамас жецбей ж урты м, Туксиген тоскауылда тау турса д а. 9лт1’рер ит Гитлерд! ертец ерл ер, Арсылдап Ka3ip сумрай сау турса д а . Теге бер топандатып ж ещ с жырын, Аяма эн, куй1нд1 каркын салы. ДегенГд кабыл болсын, бауы 6epiK, Берерсщ KepiMAiriH е зщ келш. Ырым рып атын койдым — Рустем баты р, Болсын деп елге к ер щ , ерге cepiK. Тнмей жур терт-ак е л 1 тебем кекке бскенш урпарымнын. кез1м Kepin. Сау болсам айтканындай ecipepMiH, Аркалар азаматтьщ ж угш берш. Кеп ракмет, кер 1скенше кош айтамын Туррайсын ж а у а п ж азы п, хат ж'1берш . 1943

6|Р Л |К Б 1рл!к! Ол — ж а у ала алмас бернс камаЛ, Б ш п ол камалдын, — достык адал. Бекшген шын достыкден б1рлжке улы, Кэр дылмас Ty6i тайыз айла-амал. Б ас ага 6apiMi3re орыс халкы, i Батырлыклен, акылмен шыккан данды. Tuieri 6ip, ойы б!р ел!м!здщ Болыневиктж —- лениндж сана-салты. Б 1рл1к1шл ел ж ещ лм ес eui6ip жаудан, Достык пен б1рл1п м 1з бшк таудан. Б 1зге тиген фашистер ажал кушар, Доныздай боп ок тиген омыраудан. 1944 64

ЦЕЛ, ШЫРКАЙЫК (Ацы ндар слетЫ аищ анда) СырнаЙын акын Н ар т ай колына алсын, ЖакРЫртып аспан астын знге салсын. Кубылтып, куйкылжы тып толраганда, Кесемге, М осквара даусым барсын. Данышпан Кремльден кундей кулш, Казактыц эн-куйш е кулак салсын. Батырлар майдандагы даусымды ecTin, Емренш туран е л ш есш е алсын. Жырынан акынынын алып кайрат, Кыйратып душ пан тобын бузы п-жарсы н! Сарынды айкайласам даусым ащы, Кещнмнен жыр булары кайнап-тасгы. Мен Нартай эн epKeci, ©лен керк1, Улы айкай болган талай дура басшы. Атакты барлырын да акынсындар, Жулде алура ж ыйылдыц косып басты Мак,танатын ж ы л быйыл кеуде керш, ^шырып екгйндерщ тау мен тасты. Мактан акын, майданда ер улдарык, Жапырып жауды куы п алга басты. Кешеп кун кердендеп келген нем1с Сумендеп уры иттей боп кейш кашты. 55

Квтерейж кец!лд! елендет!п, Жыр твгеййс жадбырдай неоерлетШ. Таси ган тау суындай актарылсын, Канат к,арып еркш эн квкке жетш. B i3 жырлайык, к.аЬарман батырларды, Жанын кыйган ел ушш енбек етш. Ерлер жур зор майданда канды кешш, Bip мезпл дамыл алмай белш шешш, Солардыд батырлырын 6i3 жырлайык, Сонда журт акындарга болар риза, Сезш тьщдап суйсш е «пэлП» десш. YcTiMi3re ел, курметтеп ак уй -riKTi, Марналы асыл, керкем жырлар кутт1, Берейж халкымыздын каларанын, Енжар р ы п кеш лдерш етпей к у гт. Батпактан пшд1 суйреп шл uibiFapap, Тайлак та, тай да тартар жещл жуктк Акындыкка лайы к сез козгайык, Таусылмайтын тендздей терен, тупть EpiH6efiiK, етей'ж елге кызмет, Халы к берген — ана берген актап сутть 1944

Ж ЕН1С Ж ЫРЫ EpjiepiM кам ал бузган кызыл кы ран, Майданда жендс уш ш туран улан, Шыныдай тас кыйраткан талкандады , Орнатып ж а у басына кара туман. Душпанды батырларым етт! Kecin, Желб!реп жещ 'с туы желдей ecin. Мерешм устем болган кушм осы, Жайнаган Отанымныц еркеш ©cin. Куш1мд1 элем *керд1 журген сак тап, Гитлерд1 тозац еткен жерге таптап. Тарихта 6i3 алмайтын асу бар ма, Асамыз асусы зды алты-ак аттап. Жайрандап жазым келш ж арасуда, Ж1бек ж ел беттеи cyflin таласуда. Южшш ыза кысып жауар кундей, К,ол салдым кеше жаудьщ ж арасы на. Суырып ж арасы нан жанын алып, Берлиннщ туым tiktim каласына. 57

Улы той, ер улдарым келед! елте, Бой жазар осы тойда ш ы р ы п торге, Ш а т думай, кызык базар орнатамыз, Шалкытып шаралалы шалкар колде. Акындар, аттьщ басын ж1бер тепе, Алыстан акын Tini алады epic. Керсетсш шырындырын шынарына, Жазбенен жауЬардай боп nicKeH жем1с. TecTepi алтын орден, жарак, бойда, Келгенде ардактымыз ертен, тойра. Титтей MiH iciMi3fleH табылмасын, Туран ел, осы бастан оны да ойла. С а н жетпес елде баккан ердщ малы, Ком жасап еркеш-еркеш болсын нары. Кой шайлап тарта алмасын куйрыктарын, Кыядай кырлы болсын аттын, жалы. Сарымай, ipiMiuiK пей малдын курты, Карттардыц майра батсын тойда мурты, Казанда калкып кайм ак калындасын, Жейтурын мерекеде суйген журты. Обзалдар тугел турсын сайманымен, Салымга суытылсын жуйрш жылкы. Тойында кокесшщ субе шайнап, Май-май боп балалардьщ журеш урты. Б т к боп берекел! eccin Kypiui, Мунтаздай тугел!мен 6iTciH жумые. Тойра той жубын ж азбай Т1збектелш, Улассын кун-кун сайын ырыска -ырыс. 58

Кумтлдеп к,ымыз тассын сабасында, Келиген «бееп» кымыз шарасында, Эн коссын сандураштар жастарыма Кыдырран сулу Сырдьщ саласында. Элпештеп кулынындай мэпелеген Шал-KeMnip аяласын баласын да. Еркелеп кушагына бас койганда Идфс!н карт кейуана анасын да. Кайысып кабыррасы, бауыры epin, KepicciH карындасы агасына. Косылып адал журты суйгенше, Жазылсын ж урегш ’ш, жарасы да. Заманы гул^станньщ жайнай туссш , Кецестщ келел1 кен, даласында. Жер1ме кут дарысын, кыдыр конып, Ангардык куйсын несер сарасында. Атына мын, кайтара алгыс айгкан, Халкымньщ нур Сталин санасында. Жасарып сол шаттыкпен берте тус'ш, Ерлердщ Нэкен ж урсш арасында. 1945

ЕР УЛЫМ (М айданда ерл1к кврсеткен жауынгерлерге) Ардакты батыр ул Fa аштым журек, Сыбанып дан майданда турген (Илек. Кайыспай кабьтррасы дыйындыдда Тасыган кеудесшде куил uiiperi. Шарыдтап шыдга ерлеген сен ад иык, П а р келмес дайратыда е п т м тиш. К ек ушш кескшескен кан майданда, Ж айраттыд топшысынан жауды кыйып. Ж асылдай жай T ycipin кектен келген, E ciT in хабарынды ж ауды жекген. Куанды улы Отаныд ардадтаган Ел-журтыд, ата-анад, ара-жедгед. Куанды туран елкед Кызылорда, Атыдды ардадтады ту кып долга. Е р улым, — дос орденд! Куанышбай, Ж а у бшсенше даруды тынбай толFa. «Казрис»1— кш д ж кескен, тугаи аулыд, Кыйратдаи даЬарыдмен шебш жаудыд, «Казрис» — колхоз аты.

Echin хабарынды, куануда, Деп ел сеш сарынад «батыр баурым*. Улы Отан 6apiMi3re туран ана. Отанта сен де б ал а, мен де бала. Сол суй1кт! Отанды ж аудан кортау, Ец ардакты мшдет кой барша жанра. CeHi Отан курыштан соккан сомдап, Сондыктан да кыйраттьщ жауды ж ондап. Ел ырза ерлшще, ардакты улым, Суйсше жайдым куш ак жырды толгап. Майданта ш ы кканда сен белд! байлап, Мекде аттанрам намыска жырды кайр ап. Бупн ceHin кергенде ерл1пндй Мен де аттангам намыска жырды кайрап.

САЙЛАУ САЛТАНАТЫ Алтын зад 6apiMisre берген жарык, Е л гулдеген нурьщнан лэззат алып. С ол заднын. шурла шашкан сэулеамсн MeHin де ecTi елеш м канат кагып. Бугга журт сэн д е ш гт салтанатпен, Келгендей суйер досы куткен кептен. «Сайлау!» деген ж ай рана 6ip ауыз сез, Э р к 1мд1 де куантып кул1мдеткен. Сайлау б!зде салтанат, елдщ керш, Сайлауда бар эрю м нщ ардакты ерю. Сайлайды ел калаган адал улын, Отанына бершген берж cepTi. Шаттанып, мен де кулш елмен 6ipre, Дауы с берем тандаулы суйжт! ерге. EpKiM бар, жэне оран берем наказ: «Кайыспай, адал кызмет ет, деп, елге». К е з1м келд1 кулпырып жайнайтурыи, Ш е ш ш п шешен т Ш м сайрайтурын, 62

Бупн мейрам. Е л суйген адал улды Ел баскару iciHe сайлайтын кун. Жазылган правомды алтын занда, Кетерш асп ан дата ту тып алта, — Ен 6ipiHini даусымды беремш мен, Халык, досы — Сталин данышпанта. 1946

Ш АТТЫ Ц ЖЫРЫ Тарт калам, теб!рент свйле т!л1м, ©pmiTin, свйлейтурын болды куша. Табысты, тамашаны айтып кврсет, Ещ Ц п осы болсын сен in жырыд. Коррасын, мыс пен мунай, алтын, кумш, Халкымда кайнап б1ткен кальщ ырыс. Е р , эйел ерюн icTen, енбек десе, Кайтпайтын, кажымайтын болат-курыш. С а р далам, сары мадыз еккен бидай, Карыс боп канасына турран сыймай, Ерл ерше ецбек eTin, кызу турмен, Bi3 алдык Дэн туЫрмей, жерден жыйнай. А к Kypim, алтын дэнд1 акык тары, Жыйналды мезплш де мунын. 6api. Молайтып,' астык корын Отанымнык, 1с етт1 суйсшерлж ж а с пен карь Терт тулж epiciMflc малым толык, Табысым тартады кез таудай болып, 64

Кез жбтпёс байльтымнын; есебше, Поезбей жете алмайсьщ ара конып. Беледщ абыройра ецбек тапкан, Телдетш Мал ecipin, малды баккан. Курмета атак, алып, «Енбек Epi», Алтыннан омырауына орден таккан. Шат болып, ел куанып гул-гул жайнап, Булбулдай акын отыр терде сайрап. Жепмд1 ж е^ спргён Улы Октябрь Карсы алдык куанышпен кулш-ойнап.

АКЫ Н АБАЙ (100 жылдырына) Ардадты акын Абай Аркадары Алтын ой, терен ак.ыл баркадарлы. Артына накыл болып калр&н сез1, Алтындай сактаулы тур калтадары. Семсердей eKi ж узд 1 етк!р тш и , Ащы унмен тижемдед1 заман туши. Эд1лдж, адамдыкты арман етш, Е л ушш енреп, коке, erri кунщ. Сынаудан зулымдыкты шаршамадын. Халыктыд суйдщ э д т барша жанын. Д о с туттыд улы орысда кушак жайып, Адалдык, б ш м болды адсараныд. Улы ойшы Гоголь, Пушкин, Лермонтовтен Табылып кеп арманы ц, адсап куткен! Олармен айрылмастай бауыр басып С е з жаздыд шыйраткандай шын ж!бек- тен., Эрдайым аскар оймен кедес курып, Асыл кезден артыда септщ урык.

гЗШйедтйн ж урегш де атыц калды, TipiCiH,' алдымызда турсын кулш . ..©леннщ гулдещцр'ш тэта дэш и, Ояттыд бйсыздардыц тербеп жанын. Абайдын жырын ж ы рлап, сезш айтып, Шыркайык аск ак тата куй мен эш н. Kepin ед б13Д1, А б а й , етк!р кезщ , Сондыктан талпынып ен. таппай T©3iM, Таптьщ 6i*3Ai, TipiciH, курм етасш , Алдымызда ардакты алтын е е з т . Мекенщ гул ж ай н ады Сем ейдеп. Эр сезщ cyftKiMfli нор кемейдегь Жуз жылдык,- тойын. бупн елщ еткен Думая кылды Ш ьщ ры стау, Ерейменд!. Bip кезде к а р а ж урек ендей надан. Од кезедд барадды бишей, саран. Бупн с е т ардакт ап бшкке а с д а р — Кетерд1 стал и н дж асыл заман. Арманьщ, А б а й , сеш‘ц _ж узеге асты , Куылды ку, сур к ы я , «жын-албасты». Эдщд1к, адам ш ы л ы к ©ркен ж айы п, АкЫл, бипм ©ркендеп шурла шашты. Каз1р б!зде а л д а у д а , арбау да ж ок, Зар merin 6 ipiH -6ip i каррау да ж о к , Бэлекор, зулы мдарды д карасы enrri, BipAecTiK а дал ж ур е к , бауырмал боп. 67

Кетердш сеш де Абай бшк кекке, Дацкынды ж айды к букш тещрекке. Орныц да орынбасар отау болран. Тойында бул сэлем1м Нурлыбекке. 1946

Д О С КЕЙ ГЕ (90 ж асц а толран тойына) Той болдын, ха л ы д д а , Доскей, дурш деген, Журтыца ж ары п эсем жырьщменен. Жадарран ж ард ы н eMip бейнесшдей Жасардыд С та л и н н щ нурыменен. Жайнатдан бэр1м1зд1 заман нуры, Куана еске алам ы з кунде муны. Жастардай ж ал ы н д а та шырдадыц эн, Адын жасьщ т о д сан га толган кунь Лермонтов, П у ш к и н , Ш ота, адын Абай, Артына алтынменен соддан сарай. Арман етш а затты д, ерю ш икп Артына кеткен ол ар дарай-дарай. Сол адындар кексеген дызыд шадты, Bi3 жасаран жыйырман-шы расыр тапты. Адам бадыты аш ы лы п, ардадталып, ©лед ерге ш ары д тап данат дадты. KiMAe-KiM ел1 у ш ш етсе едбек, Ел суйед! ж ан ы м ен «батыр, ер» деп.

Сен журтка расыр бойы еттщ кызмет, Жырды арк.алап, кеудене куйд1 тендеп. Керкейд1 жада дуние, ешкен жанды, Ш ел дала шешек атты, ажарланды. Кунренген сонау кезде керкем енер, ©рлегп, epicTerri жыр мен эндг Керкейдщ елмен 6 ipre, Доскей акын, Жасыцнан болып едщ елмен жакын. Алтай мен Ед1л, Ж айы к, Сыр бойына, Жалтылдап жай отындай жайылды аты'н,. Досеке, ел гулденд!, жыр гулдендь Сталин жер-дуниеш гулдещйрд1. Жасынды eTin кеткен кайта 6 epin, H yp куйып шырайыца турленд1рдк ©CTiK кой 6 ipre ж асап калын елмен, С ен журттьщ кызметш1с1 суйin сенген. Кеткенше саусактан ж ан , тшден куат, Жырлайык Сталищц бакыт берген.

АКЫ Н A fA (Орынбайдыц ацы нды к, ejid pin in 40 ж ы лды ры на) Орынбай 03F3 H акы н талай елден, Шашасын ш а « ш алм астан аскан белден. i 6KK€H жыры cay ip A in несершдей ^КНура унш ко ск ан а ск ак ж елмен. Ары зы п жыр буларын кайнатканда Каркыны кем б олтан ж о к аккан селден. дЫгалап кура лай ды кезге ататын Атакты айтар сезге бул сур мерген. •чарысып, соктыратын акын болса Хст*не сездщ м узы н уйген сеннен. \"Стасып О ры нбайм ен 6 ip керсем деп Кыршактан С а р б а с акын !здеп келген. Аяры кектен к е л ш TycTi ж ерге' Орекец уй1ргенде уста п белден. Акындар 1здеп кел ш алран улг1, Кайтушы ед Meftpi канып ш алкар келден. Жарыска тал ай д у м ай косканында Бэйге алып б е р у ш е халкы сенген. Тон жаптьщ алты н кесте ер басына Актарып ш еш кен ш де сезд1 теднен. Жетгйепн. ж ет е гш » бел босатпай, Алдына ж а н с а л м а г а н Kapi ж енгем, Он ceri3 перзент кемд1м деунп ен, кеке, 71

Балларын мше Tipi, жок к,ой елгвн. Отырсын саясында Kepin ракат, Дарарыц кектеп ш ы р ы л еккен жердей. Тойында кызмет етш берейГн деп Ж ан кеке, эдеШ арнап келд1м елден. Кдд1рлеп картайранда енбепщй Бул халкын. орын берд1 улы терден. Арманыц бул дуниеде жок, емес пе, . К ы з ы р ы н 6 ip расырдын; кезщ керген. Жалынды ж урепмнен куттыктаймын Кдйырлы бол сын тойьщ, ара, женгем.

Ж АЗУШ Ы Жазушы ел мен ердщ егесшдей, Адаспас журттын, бш к тебесшдей, TiperiH техниканыц мыктап устап , ©ркендеп, e p ic ж а с а п тел есуде. Жазушы тендздеп жузген кеме, Саспайтын сабы рлы боп бггсе дене, Калаган ш рш ш тей боп кдлсын ce 3 i, Азбайтын, айнымайтын болып ш еге. Жазушы а д а сп а с тау, аск.ан бш к, Mayeci ш лгенде жерге тиш, Кетпесш татк ан д эм 1 тапдайыннан, К,ол созып алы п ж есш эршм суй ш . Жазушы дарияньщ тунырындай, Шынардьщ келендел! шыбырындай, Ардадтап ©cipyre халкы кумар, Атадты аррымактьщ кулынындай. Жазушы дед! жаннын инженер!, Карсы-алып, кут!п отыр келген ж ер !, Есщнен мэнН ж асап , умыт болмас, Бул керген Кр ем л ьд щ Улы T©pi.

II АЙТЫС, ТОЛРАУЛАР

НАРТАЙ А К Ы Н Н Ы Н К А З А Н К А П А К Ы Н М Е Н АЙ ТЫ С Ы Каза н к а п: Эн мен куй акы н с эш шыркап тартк ан , Тывдаран ш абы ттаны п, Hcirepi арткан. Сайраран акы н елге ерке булбул, Свз калмас Tiee берсе адамзаттан. Тасдынын ©лец-жырдьщ арытайын, . Суындай Сы рд ар ия н ы д аунап акк ан . Эл1бек, домбы рацды сабалама, Жортактап о з а алм адьщ б1здщ карттан. Сондыктан д е м 1нд1 б ас, свз тындарын iHici Орынбайдьщ Казанкаптан. Эл!бек, THicTicin с в з тьщдаура Несше Б а уы р ж а н д ы салдын; да у га, Одтустж тэрбиелеп оны ecipreH, Колынан аттанды рран бар деп ж аура. Аулымнан а ск а н батыр ул турасын Бола ма оны айтып мактанбауга. Ол батыр букгл ел!м куанарлык, Бергенде улы м а р ш а л оран ж арлы к. 77

Москваньщ тубшен жауды куып, IciHe суйс!нд!рд1 елд1 барлык. K a 3ipme ерлш жайын коя турып Тылдары внддр1стен сез кылалык. Атакты Сыр сандары Нартай кайда, Нагып тур, топты жармай айрай салып?! Тыцдасын Одтустжтщ о да жайын Ж урмесш абайсызда капы калып. Сейлейш Фраз жыр тегт Казыналы кешмнен. JIenripiMAi айтайын: Суреттеп эуел ершен. Ж асымда ж ал га з там едй Айналасы ш ан едк К у н ш ш к к а з1р кала боп, Кара алтын онан енедд Онда бар сансыз батырлар: Медальды ж эне орденд! Депутатам Кулышов Осылардыц 6 ipi едь Ерлер1м кайла сокканда, Кулатар тауды копарып,.. Мол байлыкты куреДь Нартай: Ж армаспа, Казанкабым, Эл1бекке, Д ей ш сщ мещ мунда келдг текке. Алайын тозанынды к э р ы п -к э р ы п Шыра рой мыкты болсан жекпе-жекке. Атама ауре болып ЛенпрГндъ Усайтын ic б т р м е с салды етекке, Ж ыл сайын ещире алмай бар K e M ip iH , Уялмай аркалап ж ур елден екпе. 78

майдан кертаргатын, [-«швин 'рьщ. cesim tf оран эщч'ме етпе. ^ндер1н артылады терген сайын. фарады жаным аш ы п кврген сайын. Ьуркырап зырырданым кайнай тусед, >вбен,ё жай тасы ндай твнген сайын. Айтпасац ез басьщ ньщ амандырын, емес тасбанадан шабандыгын,. Ж(бектей ад мантанды жыйып алмай, Сойылым тигел! тур саран мырым. *j°c CG3fli боратканда алкынбайсын, Жуйрж боп ж алры з ш ап сан анкылдайсыц. j^p басып, ж ад бы р жанш ы п жаты р маитан, ьатыр-ау, неге м эз боп сампылдайсьщ. Квсемге берген cepTTi орындамай, Казандап дай ж ер щ м е н дардындайсыц. К а з а н д а п: Содтырдьщ, Н а р т а й , сездщ дауылын да, Жодтай-ад еш кем ш иик ауылында. Бос сезд1 ж елдей ecin кете бердщ, Жумыстьщ д а р а м а ста н ауырына. Колхоздыд « Ж а н а турмыс» жак.ын С ы рр а, Салмадьщ оньщ 1с ш неге сын_ра. Отыз гектар Kypiiin ж ары мы ушк.ан, Адрармапсьщ салы ны п ж айдад ж ы рга. Сексен гектар тары сы кургап кеткен, Сыр дасында т у р са д а , зар боп сура. Жер ж уз1 т а н к а л ад ы М актаралга, Tin жетсе, ол турады мактаганра. 79

Ленпрдщ сэл KeMiciH айггы екен деп Мен сешц айкайьщнан жасканам ба? Кун райы кектемеде ауыр болып, Калуы рас болмашы мак,та солып. \\ Б 1рак оран еселеп ецбек етш, Элдекашан орыны кеткен толып. Мактаралдын совхозы — 6 ip шаИардай, Онда eceKi е а м д ш Teric 6 9 pi. Ж уз1мменен шырарран шарапты iuiceu Денеден дерт куатыц болар дэрь Ондары енбек epi ©тебаев Дегенде кулак; турд1 ж ас пен кэрь OnTycTiKTin бар халкы тепе турып, Нокталап Сырдын суын шолге бурып Мырзашелге орнаткан улкен кала, Ж ададан Киров атты канал курып. О рэн шектес М актарал ауданым бар, Мактаныц мухиттары жаткан булар. Сарыараш, Келес, А ры с, Туркстан мен Фрунзе ак алтыннын; кеш булар.' Кос орденд1 мунда бар Жайлыбаев, Ерлер! толып жатыр кещл толар. Асырып Атымтайдан жомарттыкты Мактаралдан к а к жарып Калпе шыкты. Миллион отыз алты мын. сомды 6epin Bip 63i танк колоннасын курды мыкты. О л танктер жаудын, бузып камалдарын Сан миллион душпанды кврге тыкты. Нартай-ау, нак осындай ic керсеткен, Адам жок 1здегенмен сенде тшть т

Bip жылда 6ip м ы ц путтай макта терген Аягез уздщ шыкты б ар лык жерден. Сарындьщ Ф рунзеде у з д in ш ы р ы п , Гекгарра алты ж у з пут макта берген. Муйдайлар толып ж аты р б1здщ елде. Асандай болса ер л ер щ айтшы сен де. Сырьищан аулап а лган балырыцды айт, ”ксамай уйтдып сокк ан сэры желге. На р т а й: Казанкап, неге сонша шытырлайсын. Тш безеп карсы умтылып тыпырлайсык, Мадтац мен Л е н п р щ н щ мш ш айтсам, • Жауырды ж аб а токып сыпылдайсьщ. Керсетсе, кемцпл1гщ ж е н емес пе HeciHe болмашы деп шукымдайсьщ. Мен саган ж о к дед^м бе ж аксы К1сщ. Кермеймш к е б ю ш щ e3iM тус!н, Куйбышев колхозы нда мьщ адамьщ Hip айда 6 i p баланын, ютед1 ic iH . Жабылып терт-ак гектар егш орса Нэйге алып сол ар га д а 6epeMici.nl? Жумысы Ж уальщ нын. ты м-ак шабан Жаным-ау к е зщ б ар гой керемшш,!? Н1зде де кем ш йпк б ар толып ж аткан, Колхозда ж ек е-ж еке болып ж аткан, Табыска не десен д е баймын оенен, Жем1сп KepcerriK к.ой малдан баккан. Мет де олкы дем е байлыкка тым, Кэре 61'л, KypiiuiMe такпайсьш мш. 6-441 81

Шетше шалкып жаткан шыра алмайсын, Тещздей 6ip облысты жапкан бутш. Тап, быйыл бес мьщ гектар артык ектш, KepceTin куштшктщ кереметш. KypiurriH. тэцрюшдей ерендер1м Асырды жер жузшен енерлерш. Дуйсембай, Кашакбай мен Асан, Ыбрай, Бермейтш 6opi палуан жауга белш. Сакадай сакылдап тур тракторым Арналса артык кетпес оган жырым. Озып кеп МТС-TepiM алды бэйге, Б т р ш бар жумысын сенен бурын. Казанкап, болганды. айттын, толганды айттын. Баянда болашакта не боларын? Казанкап: Ойлама, Нартай мш!м ж о к екен деп, Сы насак мш тузеуге болады сеп. Ел1нде уш M TC-in олкы жаткан, Б 1лд1рмей кетпекнйсш оны да ептеп, Директор Жалтанов пен ©тепберген, Жумысын сала алмай ж ур, жолга реттеп. Оцтуст1к — мол дария коргасынга, Уксайды заводтардын ордасына. Союздык жарыстарда озып шыгып, Орнаткан Кызыл туы бар басында. Айкайды салганынмен, Нартай акын-»’ Кез!н жетсш б!здерден оз басына, Айтпастан балыгьщды басып койдын, Какалып кылтыгына калгансын ба? 82

Н а р т а й: Казанк.ап, буын ж ок кой кызыл Т1'лде, 'Габады к у р рак уйкас эрю мдер де. Мастанып бэрш айтып кеки бермей Жокты 1зд еу щын акынныд м ш детш д е. Кендерщ, заводтарьщ, алыптарьщ, Тевдесер тед таппаса ж ер бетш де, Куанып мен де саган ун косамын Эндетш ж ы рмен журтты тербетуге. Егерде мш1нд1 айтпай каш а б ер сец , Шынымен айналраныд кер кетуге. Сурайсыд кайта-кайта балырымды, Балыкка б т м ей сщ бе канырымды. Сен шырар балык жесе какалаты н, Тещзге тек керетш арырыддщ. Майданра балыкшылар 6 epin ж аты р, Сезбейд! жеген ерлер тарыруды. Трески А р а л ед1 енд1 6 ipi, Болатын бетке нпркеу сонын Mini. Планын быйылры жыл бере алмайды, Баскадан облысымда бэсед турк Болмаймын арашашы айыптай бер, Акынныд жэрдемдессш етк!р тш ь Бэрш айт, бэрекелдк мактадды айтшы, Оныд да келмей жатыр эл! сыны. Бул ©лед екеум 1зге б^рдей кэсш Тербеткен ж асы м ы зда ж ы рдан 6eciK, Ж ыйнап ал а к мактадды, малыдды ecip. Баратса к©кей1дд! ж еду т е с т . Ойсырап бул eneyi кем ж атканда М ен1мен ш а б а алмайсыд 6 ip re m ecin . 83

Ж ел сезд1 кутыддатпай карызынды вте. Свйлей бер содан кейш желдей ecin. К а з а н к а п: Отырсын бар тапканыд QTipiK боп, Планын бул тресщ б тр ге н жок. Эйтеуф. суда Tipi балык жур дёп Санайсыд кур малданьга квдьдге ток Туп-тугел болгандай-ак пландарыд, Ж елдш , ж едеш з деп урандарыд. Жыйырма проценттей балык жетпей С орэн да орынды ма куадраныд. Астыд, мактад, OHaipic кеШн жатыр, Жалрыз-ак мал ecipin ту алранын, Б ел гш сенщ ж айыд, Нартай, 6 i3re, А'ралыд маскара боп euiiMiere Жетшб 6ip процентке эред жетт1, Жоктай-ак Tipi балык Сыр тед5зде. Tpecii баскарушы Сатаевыд Балык аулау icijaiH. бшмее жайын. Б а с балыкшы болса да жузе бшмее, Ж узе бшмее KiciHiH ауы журмес. Атап айт болса тары б5лген мшщ, Туйресш олкылыкты етюр тшщ. Аямай кемш!лiKTiд аш пердесш Жумыстыд асыл жырмен жуып KiptH. Б 1рсыпыра мактаны сен де еккенсш,. Керсетил ол тсш ш д 6 i3re турш. Балыдтан баска сенде бар ма eHflipic, Айтып бер кепш Ы кке сонын 6ipiH. Елдм бай, майданра кеп берд1м батыр Кед, байтак ewUpicri ж ерш жатыр, Тусшсед токтар ж epiн осы, Нартай, Кызыкпай кысыр сезге кызыл-жасыл.

НАРТАЙДЫН КЕНЕН АКЫНМЕН АИТЫСЦАНДАТЫ С 03И 1-с е з Журмкш аТиан-есен, акын Кенен, Жуйржке кайым болы п б1ткен денен. Араныц баласы е д щ ж олы ц улкен, Сондыктан курмет eTin берд1м сэлем . Шалкыган Ж етж уд ьщ майсасында Шад шалмай ш аш анд ы em6 ip ескен cepi ен. Аддывда акын Ж ам б ы л устазыц ед, Сезге шебер тунрыйык туган терец. Кайырлы кара ж е р д щ кемесшде, Айбатты ала тауд ай бш к бел ец. Шэгарт! Ж экец н щ сен едщ, Кенен, Жуйрж ец ал к а топта суршбеген. Катарлас 6 ipre ескен азаматсын, Сырынды бш ем ж а к сы сыныцменен. Талай ж ас эш щ й сап ecTi шыркап, Даццыц 'Шыкты булбулдай унщменен. Халыц келш алды ца каумаласа, Бал куйдыц тац дай ы н а типцменен. Шыркайтын, эн толгайтын кунщ бугш , 1 Нартайдын Кененге айткан ез елекдер! есшди Калган да, Кененнщ айтдандары жадынан ш ы ры п кеткен. 87

Жалындай лаулап жанып тШдменен. Таныстыр облысыдныд табыстарын, Шедплш, актарыла шыныдменен. Еа'тем бар деп талай заводтарыд, Еажайып бейнес1 алып, купи ерен. Бар дейщ миллионер колхоздарын, Байлыгы арткан, б1рлнт — 6epiK емен. Кен аккан дызырын айт тауларьщнын, Сурайтын ед кымбатты колкам сенен. Эз1рше сауалыма жауап кайтар, Сурарсын кезегшде сен де менен. Елщнщ ерлерш айт данкы шыккан — Адал ic, абыройлы едбекпенен. Елщнщ >Kepi кандай, суы кандай, Жырьщнан керейш мен кестелеген. Байлыгыд, табыстарын болса артыд, Жедгенщ сонда MeHi асып вред. Ал шырка домбырадды колыда алып, Халыд сеш кутт отыр кушменен. Б у л жерде ак;ын Кенен облысыныц барлык, байлыгын елецмен суреттеп, Нартай ещынныц сурак;тарына тама- adeMiша жауап беред1. Онын, асцакраганэшне жый- налган халык, та, Нартай д а эбден рыйза болады. Кенен ак,ын вз облысын таныстыртаннан кешн Нартайта да б1рнеше сауал крйып ж ауап кутед1. Н а р т а й д ы д 2-с в з i Тарланым, басып вткен талай жолды, Энще, сёзще де кевдтм толды. Кврсеттщ журттан аскан •енернш,- Халыд тугел кызметще кайыл болды. Жыйналган журт атынан мыд ракмет. Достыкпен дысайыншы, экел колды.

•1 1 Ь Н '* Й э д е й ж а у а п , акын КенеМ, обшёЫм КЫзылорда жаткан твмен. Байлырын, салтанаты н, ж ерш-суын Баяндап, бьлгешмше айтып берем. Алдьшен ауы л ж ай ы н таныстырып, 9 сКен кеп ещ цр ю ке сосын келем. Eici жуз алпыс ек! колхозым бар, Квркейткен ел eMipiH байлыкпенен. КоЛхоздан бакы т тауы п керкейш ел, Жасады ж аналы кты ж асап нелер. Бурынры курап ж атк а н шел дал ан ы , Гулстан бак ж а с а д ы жемш тегер. Талай Б етпакдалара аталган ш ел, Кушпенен кек м айсалы орнатты кел . Колхоз галай байлыктын тапты к е зш , Адыным, ар а л а д а , кезщмен кер. Б$рын еш бары нбаран асау Сы рды , КаБарман колхозш ы лар .барындырды, Жарасынан ж узд еген канал казы п, Суын кайда тш есе, сонда бурды. Каласы эсем , KepiKTi колхозым бай, Байлырына сал та н а т сэулет!м сай . Электрге белен ген ауылымньщ — _ Одынан кун турандай, солынан ай. Акын, сен бьпемш щ Ж акаевты, Батырлар Ж а к а е в т а й б1зден шыкты. Табысы тамсантты онын ж ердщ ж узш Кайраты кызыктырды букш журтты. KypiumH гектары нан алды мын. пут.

Дихандык, тауып енер тыцгылыкды. Гулденген сталиндш заманменен — Сырымныц суы шекер, койны кутты. Кел1м кеп, мелд1р суы, алтын сазан, Толады 6ipeyiHe асса казан. Кврсетсем жарды оратаи жайынымды, Д ер едщ калай мактап, калай жазам; Кауынын Сыр бойыньщ кврдщ бе жеп, Мактатан буюл одак балта тенеп, BipiH жеп жыйырма Kici тауыса алмас, Туйеге eKeyi ж у к артса тевдеп. Ж еп кврдщ бе алтындай кауыншекть Ж ер шарына онын да данкы Kerri, Осындай ел суйсшген татамдарды, Акыным, Сыр бойыньщ диханы екть Малта жай, коныска бай Сырдын жер!, Куьпстей жаркыратан курш кеш. Отанныд ордалы 6 ip мактанышы, Ырыска толтан барлык ылдый, epi. Ж ер1мнщ me6 i ш уйгш — алтын каймак, Т е л ескен тулпар боп тай, п»л боп тайлак’ Кара жерд! к.айыстырып каптатан мал, Тогайлы орман кыстап, нура жайлап. Э р уш колхозшыньщ шалкыран бай, ©зшде керегшщ 6 api де сай. Демейд1 не iiuefiiH, не киешн, Н ур шашкан онынан кун, солынан ай.

KftneMi3 irirepi аттап, алра женеп, i Рашрды денгелентш, кунде удеп, 1асцындаран халыктьщ кайратымен Датырмыз асаусынган Сырды бвгеп. ^ыздырдын, к ы зы л ш ан ды кы здай м а к та п мррасын кешщц ай ттьщ кеп а р д а к т а п . ™3ге де ол ортак байлык, тусшем мен. Фнам табысыда кол шапактап. ЁРаК, сен, толып ж аткан мшдер1ддк Дасырдьщ жарк,ын айтпай iniKe сактап. ц13саран жат емесшз жасырар сыр, «eciHe кыйпактадыц тызаладтап. Шгдузедмей кем ш Ш к тузеле ме, “Манма бар кемджтен втуге аттап. ^3Де бар зор к ер ем ет Kypiui зав о д , £\\уз вагон беред кунде Kypim актап. Ьалыктыд;к,айнар . булак. кез1 б!зде 'абират мындаран жыл берген сактап. ллпыстан аса алып бар eKaipic, ^aHFa беретурын балык кактап. *Уз кеш дуниеш а л га н тары б 1зде, УЫ'Н вагон минутшде бёрер тактап. ^зинка, шыны завод, мех заводын ^йта алмай вте алмаймын тары да аттап , £аУсылмас он кун айтсам ©naipiciM, летермей айткан сез1м бул да шактап. ^леген бакыт-нурва Сырдьщ бойын, №иЛДенд!рген, ж асарткан кыр мен ойын. мыд алрыс кунде улы Сталинге, ^ ьУл— мен1н жыр еткешм халыктын ойын. *«№ Кевен, cyfliKTl жыршысы елд1К, wepe шырка ер мен данкын елдж,

Жацалырьгд кызыкты болса.^ары айт, М ен токтадыгй, КеЗектГ саран берд^м. К е н е н мунан кейин в з о блы сы нда дащты ецбек ер л е р ш щ аттарын атап, о л а р ды ц тамаша icrepin nejiicript c y p e r re d d i. .. Н а р т а ' й д ы ц 3 -е в з i О , Кенен, эн мен жырра неткен байсын. Аспандап айткан сайын орындайсын. ©ршисш елен, дёсе ерге ‘сермеп Л аулаган бет каратп ас жалындайсын. Ж ы рлатса ж уз кун, ж уЗ тун дем алдырмай, Ж оррасьщ, быйпылыннан жакылмайсын. Y m u e куат бергён Сталиш и, . Ж ы рласан куанышпен безёп тшдь Н у р ойнап карт ж у з iн,е, кан Jkyfiplrt, Туррандай боласын дэл кушbin кунд1. М актадьщ ерлер1нд1 ел!ндеп, Байлыкты суреттедщ жер!вдеп. Танырката жырладын, тамам журтгы Таусьш мас казынацды кешнДеГь С о л ед! п’легеш ж урттын сеней, А ктара айттыц б эрш , акын Кенен. Рак м ет журт атынан тары айтамын, Ж у з Жаса жырмен 6 ipre. жуйрж-ерен. 92

КАЖ Ы М УХАН Казактын К д ж ы м ухан балуаны, ©нердщ бар езш де алуаны, 48 мемлекеттен медаль алран, Кайтпаран, асып туран аруары. Кудрегп, кара куш тщ каЬарманы, Балуанныц бэрш ж ы ккан жиБандары, Ti3eciH белдескеннен буккен емес, Чемпион жер ж у з ш е аталралы. КаЬары каЬарланса таскан селдей, Жоталы, ж ал пак ж оны аскар беддей. Жетшстщ ж етеуш е жетсе даты, CepniHi кантардагы сершкен сендей. Бшеп — арыстанньщ бглепндей, Журит — ж олбарыстьщ журегшдей, Шоц желке, кен ж ауырын, ж азык мандай, Турпаты Туркстаннын тубепндей; Срмданран, сом-сом еттер шойындай-ак» Тулрасы тутас ш л д щ мойнындай-ак- Саусагы тасты устаса талкан кылар, Шынжырды ж ш тей есер ойындайтак. .

Бул алып, ражап 6ip куш еш рдеп, Буракты, кед сарайдай кещрдеп, Саусары муз балактьщ тутымындай, Камырдай илей берген тем1рлерд1. И ыры жоннын. ж ота асуындай, М ан. басдан пш дщ мадраз басуындай, Кайтпаран дартайса да дайсар дупл, EpTicTiH дайнап аддан тасуындай. О н ж 1ггг жауырнына ж айласад да, Е л у пут бш епне бай ласад да, Бы лк етпей бэрш ж алры з кетередь У ст1нен пятитонка ай дасад да. *** Е л уст1н кеше тум ан, зед басданда, Ж а у мен ел ш айдасданда: жерде,_ аспанда,— Ж атпады дартайдым деп Кажымухан, Ойласты датар-дурбы жолдастарра: — Ж атыр ем ж асы м ж етш , шеккен нардай, KepiHfli бул жатуым намыс-ардай, Ж етш сп желкеме сап дайта шыдтым, Умтылран ыза кернеп арыстандай. Отаным, ©з ел1мд{ доррау ymiH, Кайта орнап, ж ы йырма бесте дайтдан купим, Кемекке жауынгерге ш ыры п т^фмын, Каддандай СИзге умтылран жаудыд TiciH. ...М е н , онда жыйырма бестщ шамасында, С а н елд!д басын досдан арасында, HeMicTia 6ip атадты балуынын, Ж ырып ем сол Б ерлиннщ даласында. С о л к у п т керсеткен, м ен араларын, Кашаннан жыртылмаран жа?аларьщ, 94

Онда 6i3 ойнап ж ы ксак, енд1 шындап —- Салады жауды астына балаларым. Жауды анык кез1м жетед женуш е, Улрайып epiciMHiH кецуш е... Халкына, кемектесе e3 i аттанган, Жещ'спен улдарыньщ келуше. бнерш керсетт бар бойындары, Ауырра жас басса д а мойындады. Жуз мыд сом карж ы 6 epin калтасынан, Арманын- орындады ойындары. Салсын деп ж аудырып ок, жауына ылан Жасатып ж уз мьщ com f3 аэроплан, Ушырды каЬармандык кайратпенен, Кайтпастай басса д а тун, кара туман. Душпанра аттандырран 6 ip жан алрыш, Кайтпастай канатында бар алып куш . Казактыц каЬарманы Кажекене, Сталин арнап сонда айткан элры с. -Атары алдында ал! басындагы, Бой урып, 6 ip алып гул ашылгалы, Талпынып атасына cepiK болтан, Баласын сонына epTin касьшдары. Ашулы тшрейген басы п тугш, Сыпырып ж ауды ж ещ п , ауыр жуг^н Жуз жылдык улы Абайды ц тойьш тойлаи, Ортаца сол К аж ек ен келд1 6yriH. 1946 95

УЛЫ К0СЕМГЕ ( Облысаралык, ак^ындар сл еп атынан) Москва — улы астана, Кун жайнаран кепнде, Отырган дана Сталин Кремльдщ тершде; Атамыз к,амк,ор панамыз, Нурын ш аш кан eMipre; Елге бакыт орнатып Куаныш куйран кендлге. Акынныц айткан сэлемщ Данышпан кесем кабыл ал, ©3iHAi суйген бул жырда Мындаган ыстык журек бар. М ахаббат сар а н . арналран Керуге к е щ л . ынтызар. Сенс1н б1зд щ панамыз Акыл мен кайрат куш алар. BipiHiiii сез сондыктан ©зще рана арналар. Данышпан камк,ор 6 i3re сей, Ж ырлайтын байтак ел бердш-

Терезеа’н тек берд!ц. Адамды кекке кетеpin, Аброй бакыт кек бердщ. Артта калган казакты Алдыдры елге тецгердщ. Мэпелеп еркш ecipin, Елге лайык ер бердщ. YcTiHe уш пак орнатып, Улан-байтак жер берд1‘ч. Жанга сая, малга жай Кек орайлы бел бердщ. Байлыгы аса 6 epcin деп, Таусылмас мол кен бердщ. Ж агасы ж ай л ау кед сабат, Айдын шал кар кел бердщ. Енбекке еркш жол ашып Талапты ерге тер бердщ, Кыйратып ем1р кыспагын Орнатып заман ушпагын, ©Mipre сэнд! ец бердщ. Адаспай алга басуга, Сэулелк жаркын жен бердщ. Канды патша кезшде Халык KacipeT шеккенде; Камалып торлы капаска, Канды ж асы н теккенде; Шер, шемеш калындап Журекке барып шеккенде. Патша менен бай — манап, Кабат кадап екшесш Елд1‘ ецсеге тепкенде; Азаттыкда ел сусап Кезерт epHi кепкенде; 97

Кайнанан кезде халык кавы Улык, тере, бектерге; Ауыр турмыс азабы Аркана катты еткенде; Сауыстанып катканда Тер тамшысы шекпенге; Ыза кернёд, кек кайнап, Шегше шыдам жеткенде,— ©зщсш дана Сталин, Елд1 бастап жетюзген Жайнанан жазны кектемге. Кешеп кырнын соныста Жещс окай тусп ме. Ж ещ л ж ум ы с болды ма Соккы беру кунтге. Кердн< кой бэрш кезбенен Талай аскар калды бел: Ш айкалса да дуние Зел-зала болып аспан-жер.- Ж ау бораткан бомбадан Топырак куй in, тас Жанып Акса даны канды сел, Кыйындыктан, азаптан Ж аскан бады б 1здщ ел.. К эрьж асы к,алмастан ■ К ару-ж арак асынып, ' Болды тепе жауынгер. Ауыздыкпен от жед1 ат, Ер су к е и т етшпен ' Кунi-тунi шешпей бел. KenTipin кырнын нем1ске,. , Жетк1зген елд1 жендске Адамнын, аскан данасы ©зщпн. кесем кеменгер.

Ж ауды жедш талкандап, Куанып К0К1Л тасканда, Однан кун, солдан ай туып, Жеткенде тебе аспанра, Бейб1т eMip eciriH Ел шаттыкпен ашканда, ©ркендеу, есу жолына Ж 1герленш жеадспен Кадамды кере басканда. Салтанат тузеп сэнд| ©Mip, Сэулесш нурлы шашканда. Серт етелпз акындар Кандырура ел мейрш С ул у ж ыр, T9TTi дастадра. Ж ырлаймыз улы Отанды, Тодтаранша канымыз. Сол уш ш пида-курбандык, Кайрат-куш намыс-арымыз. Халык пен улы Отанга Садара шыбын жанымыз. Квтеруге ел дадкын, Асырура ер дадкын Ж ум салар Т1лде барымыз. Бесжылдык улы жоспарды Орындаудыд жолында, ©лецнен кару тарынып Боламыз алдыдры орында. Ел ецбепн жырлаймыз, Ер едбегш жырлаймыз. Кызметшен халыктыд Аянбаймыз, тынбаймыз.

Елге бакыт орнаткан Кыйратып емГр кыспарын Камкоршымыз, кушлпз, Ж асай бер дан а Сталин. Текст1н жазган. Нартай акын мен Э. О к а л б а е а .

СЫР 1 Туу, сонау Сулеймен тау Сырдын басы, Арал кел куйып жаткан акабасы. Там-тумдап тарихын да шолып етпей, Акыннын жазы лар ма жон аркасы. Кос арна батыска аккан Сайхун, Ж ай хун, Билеген 6 ip де парсы, 6 ip де аррын. Ажами не к.ыпшак,тар, Шаратай деп, Атаран турл1 ес1ммен еткен халкын. Bip кезде Сайхун аты Сырра айналран, Кем-кеик, ж ок,-ж укасы кулра айналран. Кан-бидщ каррыс аткан каЬарымен, Сырымныц балдай суы ура айналран. Куш'ренш кеп сумдыктан е з ш п 'е л , Кул-талкан кулга-шаттык мунга айналран. Адамга арман болды «ерж» деген, Хан-тере карып алды «epiKTi» елден. Ерж ушш халы к талай арпалысып, Куреспен ecin келген, epin келген. «Ерж!» деп ел ецреген, жер енреген, Елд1 жау кыл дузакк а кегендеген. 101

Каратау, Казырурттан зар ун.шырып, Сынсыран шык,ты дыбыс емендерден. • О л зарды Корк,ыт керш: «ел!м» деген Ж ер 1здеп ел хм ж е ш кершбеген,— ©лмейтш ©Mip epic табамын деп, Ж елд1рткен ж елм аясы н, ершбеген. Курдймда су а ягы ел1‘м жетхп, Жетюзбей К а п тауы на мухитты етхп — Е л 1мде «Бозш геннщ » Kyfti калган, Ж елмая елге боздап хабар етхп. «EpiKTi» та л ай иасыр ел гздеген; ©Л1мн1ц жол тоспары н жене 1здеген. С ал болып С ы р .суымен агып 6ipre, «EpiKTi» елмен 6ipre мен де хздегем... Сырымнын зар Kepin ем жиепнде, Лапылдап жалын аткан журегшде. Бурый ры ел ка л ага н мын, каланын,' С а у турран кермеп ед1м 6ipeyiH Де. Онында ©згент! мен Аккорраны,— Кул-талкан Kepin едхм Шардараны. Тубгаде Кос келхшктщ дихан кулдын,-, 0Л1 тур куларымда жылаганы. Солында К е к к ал а мен А к ордасы Уйшген тебе болып ipre тасы. - s , Жеткенше О ты рардан Камыстыра, Бакш а жай куры п бггкен кек агаты. Болыс, би, хан мен султан, бай мен тер?. Халыктын аярына болып ере. 102

1лгер{ бастырмады, тартты кей!н, Кшмдей жырымдады тозган квне, Журт кезден каареттщ жасын Terin Аяд басса азап пен азар Kepin. Сыр боны жатты солай талай гасыр Кулазып, кум буркенш, шерге бегш. Ел жудеп, келмеген сон кемел1'не, Шепнд!', шыкпады Сыр кемерше. Жасындай жабыккан ел жылап акты, Бай, бектщ бас урмады бедел^не. «* П Бейнсе! Сыр бойыньщ булн б аска, Кун кандай май айында шурла шашса, Дэл сондай сэулеленш квркейд! Сыр, Бола ма асылды адам мактамаска. Орнады С ы р бойында жана eMip, Гулденд! шешек атып барлык ©Hip. Ку дала, ж азира шел келге айналды, Беленш куанышка тасты кещл. Керкейген ел!м 6yriH — кунд1 кушты. Ж аз бейнел1 ж ац а eMip гулд! кушты. Адсаран арманына кол жетк1’зген Ленин мен Сталиндей улды кушты. Халыкка бакыт берген, ерш берген,- Душпанын табанга сап жешп берген. «Кушм!» дегт суйед1‘ ел Сталинд). . ©Mipre ешпес жаркын кврж берген'. юз

Дейд1 оны: «экем!з, камкоршымЫв!» Карангы, тар тунекте жатканда б!з, Капасты тас-талк.ан рып, бакыт танын 1 1Аткызран, жол басшымыз, кесем Мэ. Жайнатты нурра белеп Сырдьщ бойын, Кулпыртты гулстан рып цыр мен ойын. Адамды ардактады, мэпеледр 1ске асты шынды а «саран халык ойы. Ж аланаш ек, макпа.пдан. тон кипэди Ж ая у едж жуйржтс ол мгнг1зд;. EpiK, ракад^ азаттык, ерл!к берш, Жырыма ж 1бек ж ел! маржан т!зд1. Сыр шалкып, К аспий тасып, Арал тасьи Kenipmin кум1с толк,ын жардан асып, Д алам а дарып кыдыр, береке ёнш, Отанньщ салтанаты сэуле шашып. Ш арбат боп к,аймак.танып Сырдын суы. Айм акха ажар 6 epin -алтын буы. Кун боп жерд! квктетт!, мэуелегп, Т т л г е н Сыр бойына Совет туы. Е л 1мнщ акыл-ойы, б 1рл1п артып, Ждбектен ©Mipme жел! тартып. Bipirin колхоз атты зор уйымра, Дэулет), -салтанаты ест! шалкып. Бурын бай, зулымдарра жем боп келген, Зор ырыс болды адамра екбек деген. ь. Енбек еткен адам дар ер атанды К уылды канауш ылар келбектеген. Ю1

Булактай буркыратты таудын кенш, H iji ол сауганда ж ер емшегк Арна арып Мырзашелден аркыраран, ГэуЬардай кала орнады жаркыраран. Кулазыран койнына Кызылкумньщ, Апарды су, айбынды жаркын адам. Кершер кунд1к жердей кумютей тау, Безенген байшешектей бакшалы бау. Алтындай ак мактасы жаркыраран, Болады М актарал сол барсан. таяу. . Кун санап Сырдьщ сэщй койны кещ п, Сэулеттенд! салтанат аж ар енш, Америка, арылшььн кушшлдер! Куцреш'п куйшуде муны керш. Сырымтьщ оцы да .алтын, солы да алтын, Ойпаты мен таулары, жоны да алтын. Нурланрлн Сталинмэн KeKiperi Ke3i ашык, кецл1 дадрыл ескен халкы м . Кун керд]м, гулд1 к е р д 1м, элпр кердтм, Шыц керд!м, терен. керд1'м, кецш белд!м. Жана Сыр, жасанран Сыр, гулдентен Сыр_ Жасалды ез колььмен Сталиннщ. Ойласам кун де Сталин, нур да Сталин, 1згШк, эд1легп шын д а Сталин. Бадыт, кут, ырыс, кы зык 6 i3re берген, Камкоршы, куинен бш к шыц да Сталин. Беруге ел тшегш туды Сталин. Как жарран кара кылды тура Сталин.