หอนาฬิกา วชิราวุธ====

หอนาฬกิ า วชริ าวธุ

พระยาปรชี านุสาสนจ์ งึ ได้ขอให้พระสาโรชรตั นนิมานก์ (สาโรช ร. สุขยางค์) และหลวงวศิ าลศลิ ปกรรม (เชอ้ื ปัทมะจนิ ดา) รว่ มกนั ออกแบบหอนาฬกิ าพรอ้ มระฆงั รปู สเ่ี หลย่ี มมลี วดลายเป็นพเิ ศษแบบสโุ ขทยั โดยตกลงกนั ไวแ้ ตแ่ รกวา่ จะสร้างหอนาฬิกาน้ี \"...ทสี่ นามวงเวยี นหนา้ หอประชมุ กรรมการ [๑] ไดต้ กลงเหน็ ว่า รูปร่างทจี่ ะสรา้ งดแี ล้ว สว่ นสถานทคี่ วรใหช้ ่างกะใหเ้ ขา้ กบั แผนผงั ทวั ่ ไป ไดส้ งั ่ ใหม้ หาอามาตย์ตรี พระยาปรชี านุสาสน์ อามาตย์โท พระสาโรชรตั นนิมมานก์ หวั หนา้ กองสถาปัตยกรรมกระทรวงธรรมการ และรองเสวกเอก หลวงสรรสารกจิ ผแู้ ทนของคณะไทยเขษม ปรกึ ษาหารอื เลอื กไดแ้ หง่ หนึง่ บนเนนิ หลงั สนามฟตุ บอลใกลก้ ลางโรงเรยี น...\" [๒] เมอ่ื ได้รบั พระราชทานพระบรมราชานุญาตในตอนปลายปี พ.ศ.๒๔๗๒ แลว้ จงึ ได้เรม่ิ การก่อสร้างหอนาฬิกานี้ โดยยห่ี ้อกวงฮอ้ งเสง็ เป็นผรู้ บั เหมากอ่ สร้างในวงเงนิ คา่ จ้างเหมา ๔,๙๐๐๐ บาท ส่วนการปรบั แกห้ นา้ ปัดนาฬิกาเป็นสดี่ า้ นพรอ้ มตดิ ตงั้ นนั้ บรษิ ทั เอส.เอ.บ.ี จากดั เป็นผดู้ าเนินการในวงเงนิ รวม ๑,๗๕๐ บาท รวมคา่ กอ่ สร้างและปรบั แก้นาฬกิ าเป็นเงนิ ๖,๖๕๐ บาท เกนิ กว่าเงนิ รายไดจ้ ากการจดั แสดงละครพระราชนพิ นธ์ เร่อื ง

\"ล่ามด\"ี และ \"ชงิ นาง\" กบั เรอ่ื ง \"งดการสมรส\" และ \"หาโล่\" ซ่งึ คณะละครบรรดาศกั ดไิ์ ทยเขษม ได้จดั แสดง ณ โรงโขนหลวงสวนมสิ กวนั เมอ่ื วนั ท่ี ๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๘๑ และ เม่อื วนั ท่ี ๒ มกราคมพ.ศ. ๒๔๗๒ ซ่งึ สามารถจดั เก็บเงนิ ทงั้ สองปีไวไ้ ด้เพยี ง ๖,๔๔๔.๔๐ บาท การทจ่ี ะหล่อระฆงั ใหมม่ ลี วดลายเป็นพเิ ศษแบบสโุ ขทยั ตามความจานงเดมิ เพอ่ื ใหเ้ ขา้ คกู่ บั หอนาฬกิ าทส่ี รา้ งขนึ้ ใหม่นนั้ จงึ ตอ้ งระงบั ลง แต่ \"...ไดต้ กลงดดั แปลงระฆงั ทใี่ ช้ตบี อกทุ่มโมงของนาฬิกาแก้ไขไปพลางก่อน เมอื่ มโี อกาสภายหลงั จะหล่อระฆงั ตามความประสงคเ์ ดมิ การเปลยี่ นแปลงตอ้ งเสยี คา่ จ้างเป็นเงนิ ๔๐ บาท กบั ต้องซ้อื ระฆงั ใหม่สาหรบั ใช้ตบี อกเวลาของนาฬิกาให้เหมาะกบั ทๆี่ บรรจุ ๑ ระฆงั เป็นเงนิ ๒๕ บาท รวมค่าใช้จา่ ยทงั้ ส้นิ ๖,๗๕๕ บาท ยงั ขาดอยู่ ๓๑๐ บาท ๖๐ สตางค์...\" [๓] สว่ นเงนิ จานวนทข่ี าดอยนู่ นั้ คณะละครไทยเขษมได้แบง่ เงนิ รายไดจ้ ากการจดั แสดงละครพระราชนพิ นธเ์ ร่อื ง \"เหน็ แก่ลกู \" และ \"ผดิ วนิ ัย\" ซง่ึ ได้จดั แสดงเม่อื วนั ท่ี ๒๘ และ ๓๑ ธนั วาคมพ.ศ.๒๔๗๓ มาสมทบ ต่อมาเมอ่ื ทรงพระกรุณาโปรดเกลา้ ฯ ใหพ้ ระยาปรชี านุสาสน์ (เสรญิ ปันยารชนุ ) ยา้ ยมาดารงตาแหน่งผบู้ งั คบั การวชริ าวุธวทิ ยาลยั ในเดอื นพฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๔๖๙ แลว้ ก็ได้ตระหนักว่า นักเรยี นวชริ าวุธวทิ ยาลยั ในเวลานนั้ มที งั้ นกั เรยี นจากโรงเรยี นมหาดเลก็ หลวงกรุงเทพฯ มหาดเลก็ หลวงเชยี งใหม่ และนกั เรยี นราชวทิ ยาลยั และด้วยความประสงคจ์ ะใหน้ ักเรยี นราชวทิ ยาลยั \"...ได้เหน็ อะไรๆ ในวชริ าวุธวทิ ยาลยั ซงึ่ จะทาใหเ้ ขาระลกึ ถงึ ราชวทิ ยาลยั อนั เป็นทรี่ กั ของเขา...\" [๑] วนั หนง่ึ พระยาปรชี านุสาสนไ์ ดเ้ ขา้ ไปสารวจทรพั ยส์ นิ ต่างๆ ในคลงั พสั ดุของวชริ าวุธวทิ ยาลยั

... บงั เอญิ ...ไปเหน็ นาฬกิ าเรอื นใหญ่ซงึ่ วางไวใ้ นหอ้ งพสั ดขุ องโรงเรยี นวชริ าวุธฯ นาฬกิ าเรอื นใหญน่ ้เี คยเป็นนาฬิกาตดิ บนหอประชมุ ของราชวทิ ยาลยั มากอ่ น ...เหน็ ทง้ิ อยู่โดยใช้การไมไ่ ด้ จงึ ไดต้ ดิ ตอ่ กบั เอเย่นต์ผสู้ งั่ นาฬิกานนั้ มาใหร้ าชวทิ ยาลยั ใหช้ ่วยตดิ ตอ่ กบั บรษิ ทั เดมิ ว่า นาฬกิ าเดมิ ทมี่ หี นา้ ปัดเดยี วนนั้ จะทาใหเ้ ป็นสหี่ น้าปัดจะไดห้ รอื ไม่ เพราะตงั้ ใจวา่ จะสรา้ งหอนาฬิกาบนเนินแหง่ หนงึ่ ในบรเิ วณโรงเรยี น เพอื่ ประโยชนท์ จี่ ะไดร้ เู้ วลาทงั้ สาหรบั นกั เรยี น สาหรบั บคุ คลภายนอกในละแวกนนั้ ตลอดทงั้ กลางวนั และกลางคนื การตดิ ต่อกบั บรษิ ทั ตา่ งประเทศเป็นผลสาเรจ็ เขารบั จะแก้ใหเ้ ป็น ๔ หน้าปัดได้...\" [๒]

พระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา้ เจ้าอยูห่ วั เสดจ็ พระราชดาเนนิ ทรงเปิดหอนาฬกิ านี้ เม่อื คราวเสดจ็ พระราชดาเนนิ มาในงานประจาปีของโรงเรยี นวชริ าวธุ วทิ ยาลยั เม่อื วนั ท่ี ๑๒ พฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๔๗๓ นง่ึ นักเรยี นเก่ามหาดเลก็ หลวง จมน่ื เทพดรณุ าทร (เปร่อื ง กลั ยาณมติ ร) ได้กลา่ วถงึ การเตรยี มการจดั แสดงละครพระราชนิพนธ์นิพนธ์ เพอ่ื เก็บเงนิ สมทบการกอ่ สรา้ งหอระฆงั และนาฬิกาท่โี รงเรยี นวชริ าวุธวทิ ยาลยั ไว้ใน \"วชริ าวธุ านุสรณ์ ๒๕๐๕\" วา่ อใกลจ้ ะถงึ วนั แสดงจะพมิ พส์ ูจบิ ตั ร หลวงสรรสารกจิ จงึ เอ่ยขน้ึ ในหมพู่ วกพอ้ งทสี่ านักงานว่า สจู บิ ตั รจะถวายพระนามทา่ นว่าอย่างไร? พระพุทธเจา้ หลวงก็ถวายพระนามแลว้ วา่ พระปิยมหาราช...\"

บรรดาผทู้ มี่ ารว่ มซ้อมละครในวนั นนั้ \"...ตา่ งพากนั นงิ่ อ้งึ ไมร่ ูว้ า่ จะคดิ วา่ อย่างไร? ขณะนนั้ เองพระสารประเสรฐิ (ตรี นาคะประทปี ) ก็เอย่ ออกมาวา่ ถวายพระนามท่านวา่ \"พระมหาธรี ราชเจ้า\" เป็นอยา่ งไร? บดั ดลนัน้ เองทกุ คนทนี่ งั่ อยู่ ณ ทนี่ นั้ กส็ นบั สนุนเหน็ พอ้ งตอ้ งกนั ป็นเอกฉนั ท์...\" ] และเมอื่ คณะละครไทยเขษมจดั พมิ พส์ ูจบิ ตั รละครซงึ่ จดั แสดงในวนั ที่ ๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๖๙ วา่ \"สมเดจ็ พระมหาธรี ราชเจา้ \" แลว้ ปวงชนชาวไทยจงึ ได้พรอ้ มกนั ถวายพระราชสมญั ญาภไิ ธยแดพ่ ระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกล้าเจา้ อยู่หวั ว่า \"สมเดจ็ พระมหาธรี ราชเจ้า\" อนั มคี วามหมายว่า \"มหาราชผ้ทู รงเป็นจอมปราชญ์\" สบื มาถงึ กาลปัจจบุ นั

เม่อื พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกล้าเจา้ อยหู่ วั เสดจ็ สวรรคตแล้ว พระบาทสมเดจ็ พระปกเกล้าเจา้ อยู่หวั ซ่งึ ทรงรบั รชั ทายาทเสดจ็ ดารงสริ ริ าชสมบตั สิ บื ตอ่ มา ไดโ้ ปรดเกลา้ ฯ ใหจ้ ดั ระเบยี บราชการในพระราชสานกั โดยโปรดเกล้าฯ ให้ยุบสว่ นราชการและแปรสภาพกรมมหาดเลก็ ซ่งึ ในรชั กาลก่อนเคยเป็นหน่วยงานอสิ ระเทยี บเทา่ กระทรวงขน้ึ ตรงตอ่ พระมหากษตั รยิ ์ คงเป็นเพยี งกรมหนึ่งในสงั กดั กระทรวงวงั ซ่งึ การเปล่ยี นแปลงในครงั้ นนั้ ส่งผลให้กรมโรงเรยี นในพระบรมราชูปถมั ภ์และโรงเรยี นในพระบรมราชปู ถมั ภท์ ่คี งเหลอื อยู่ทงั้ สามโรง คอื โรงเรยี นมหาดเลก็ หลวง โรงเรยี นราชวทิ ยาลยั และโรงเรยี นพรานหลวงตอ้ งถกู ยุบเลกิ ไปพร้อมกนั

แต่เจ้าพระยาธรรมศกั ดมิ์ นตรี (สนนั่ เทพหสั ดนิ ณ อยธุ ยา) เสนาบดกี ระทรวงธรรมการซง่ึ เคยดารงตาแหน่งกรรมการจดั การโรงเรยี นมหาดเลก็ หลวงมาแต่แรกตงั้ โรงเรยี น และพระยาบรมบาทบารงุ (พณิ ศรวี รรธนะ) ผบู้ งั คบั การโรงเรยี นมหาดเลก็ หลว

ดถ้ วายฎีกาคดั ค้านโดยอ้างวา่ โรงเรยี นมหาดเลก็ หลวงนีพ้ ระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลา้ เจ้าอยู่หวั ทรงพระกรณุ าโปรดเกล้าฯ ใหส้ ถาปนาขนึ้ ประดุจเป็นพระอารามหลวงประจารชั กาล การทจ่ี ะยุบโรงเรยี นมหาดเลก็ หลวงนนั้ เปรยี บเสมอื นยบุ พระอารามหลวงประจารชั กาลทง้ิ สว่ นพระราชธรรมนเิ ทศ (เพยี ร ไตตลิ านนท์) ผบู้ งั คบั การโรงเรยี นราชวทิ ยาลยั ก็ไดถ้ วายฎกี าคดั คา้ นว่า โรงเรยี นราชวทิ ยาลยั นนั้ พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยู่หวั ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตงั้ ขน้ึ เพ่อื เตรยี มกุลบตุ รออกไปศกึ ษาต่อต่างประเทศ ต่อมาในตอนปลายรชั กาล กระทรวงยตุ ธิ รรมได้ขอโอนโรงเรยี นนี้จากกระทรวงธรรมการไปสงั กดั กระทรวงยตุ ธิ รรมเพอ่ื เตรยี มนกั เรยี นท่รี ภู้ าษาองั กฤษเป็นอย่างดเี ขา้ ศกึ ษาตอ่ ในโรงเรยี นกฎหมาย แมใ้ นรชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยหู่ วั กระทรวงยตุ ธิ รรมจะถวายโรงเรยี นนี้เป็นโรงเรยี นในพระบรมราชูปถมั ภ์คกู่ บั โรงเรยี นมหาดเลก็ หลวงแล้ วกต็ าม ก็ยงั โปรดเกล้าฯ ใหโ้ รงเรยี นราชวทิ ยาลยั คงจดั สอนตามหลกั สตู รเพอ่ื เตรยี มนกั เรยี นไปศกึ ษาต่อต่างประเทศและป้อนใหโ้ รงเรยี นกฎหมายของกระทรวงยตุ ธิ รรมตลอดมา และท่สี าคญั เมอ่ื ครงั้ กระทรวงธรรมการโอนโรงเรยี นราชวทิ ยาลยั มาขนึ้ กระทรวงยตุ ธิ รรมนนั้ กไ็ ด้มกี ารจดั สรรเงนิ งบประมาณปีละ ๑๒๐,๐๐๐ บาท เป็นเงนิ สนบั สนุนการจดั การเรยี นการสอนของโรงเรยี นราชวทิ ยาลยั ด้วย และเม่อื โรงเรยี นนโ้ี อนมาเป็นโรงเรยี นในพระบรมราชูปถมั ภ์สงั กดั กรมมหาดเลก็ เมอ่ื พ.ศ. ๒๔๕๙

งนิ อุดหนุนนนั้ ก็ยงั ถูกโอนตามมา ฉะนนั้ จงึ อาจจะดารงโรงเรยี นราชวทิ ยาลยั ตอ่ ไปได้โดยใชเ้ งนิ อดุ หนุนจากกระทรวงศกึ ษาธกิ าร เมอ่ื พระบาทสมเดจ็ พระปกเกล้าเจา้ อยู่หวั ได้ทอดพระเนตรฎกี าทงั้ สามฉบบั แลว้ มพี ระบรมราชวนิ ิจฉยั ว่า เน่อื งจากโรงเรยี นมหาดเลก็ หลวงเป็นพระบรมราชานุสรณท์ ่พี ระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกล้าเจ้าอยู่หวั โปรดสถาปนาไวแ้ ทนพระอารามหลวง จงึ จะต้องทรงทนบุ ารุงต่อไปตามพระราชประเพณี แต่การดารงโรงเรยี นมหาดเลก็ หลวงตอ่ ไปนนั้ จาจะตอ้ งใชเ้ งนิ มาก ในขณะท่มี กี ารลดทอนรายจ่ายในพระราชสานกั เพราะโปรดเกลา้ ฯ ให้กระทรวงพระคลงั มหาสมบตั ลิ ดทอนเงนิ ปีทจ่ี ดั ถวายลงเหลอื เพยี งปีละ ๖ ลา้ นบาท จงึ ไมพ่ อเพยี งท่จี ะเจยี ดมาเป็นค่าใช้จ่ายของโรงเรยี นมหาดเลก็ หลวงได้ ฉะนนั้ ทางเดยี วทจ่ี ะคงให้โรงเรยี นมหาดเลก็ หลวงเป็นพระบรมราชานุสรณใ์ นพระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยหู่ วั ได้ต่อไป จงึ ต้องโปรดเกล้าฯ ให้ยกโรงเรยี นราชวทิ ยาลยั มารวมกบั โรงเรยี นมหาดเลก็ หลวง เพอ่ื อาศยั เงนิ อดุ หนุนจากกระทรวงศกึ ษาธกิ ารเป็นคา่ ใชจ้ ่ายของโรงเรยี นมหาดเลก็ หลวงซง่ึ ได้โปรดเกล้าฯ ให้เปลย่ี นนามเป็น \"โรงเรยี นวชริ าวธุ วทิ ยาลยั \" ในคราวเดยี วกนั นนั้

แหล่งท่มี าhttps://www.vajiravudh.ac.th/VC_Annals/vc_annal118.htm เน้อื หาม1ี 1หนา้ ด.ช ชยตุ ปรวี นั ป6/3 เลขท่1ี