จากน่านเจ้าถึงภูกามยาว

๕๑ ตำนานแม่น้ำอิง๒๖ ตำนานสิงหวติกุมาร เรื่องราวของสามพญา นับแต่พญาเมงรายแห่งนครเชียงราย พญางำเมืองแห่งนครพะเยา และพระยาร่วงแห่งนครสุโขทัย พญาเมงราย เจ้าเมืองเชียงราย ยกทัพไปปราบ บ้านเลก็ เมืองใหญใ่ กล้เคยี ง ไดเ้ มอื งเหนือไว้แล้วก็ส่งลกู ชาย 6 คน ไปกินเมือง ลกู ชายช่อื อา้ ยเครอื คำลกไปกินเมือง ฝางได้สองปี คิดคดทรยศต่อผู้เป็นพ่อ พญาเมงรายก็แต่งให้พวกแม่นธนู ไปยิงตายเสียที่กวาวเมืองฝางนั้น ครั้งน้ัน พญาเมงรายได้ข่าวเมืองลำพูนสนุกสนานยิ่งนัก มีใจใคร่ได้ แต่บ่อาจจักไปรบพญาบา (ยี่บา) จึงทรงปรึกษากับ อำมาตย์ก็ไม่มีใครขันอาสา วันหนึ่งพญาเมงรายเสด็จไปตั้งค่ายอยู่ถึงบ้านติ่นดอยตุง มีลัวะคนหนึ่งชื่ออ้ายฟ้า เป็นลูกแคว้นมางตุง มีสติปัญญาเฉลียวฉลาด พญาเมงรายโปรดปรานพามาเลี้ยงไว้ในเวียง และตั้งชื่อให้ว่าหมื่นฟ้า ต่อมาหมื่นฟ้าทราบประสงค์ก็รับอาสา ออกอุบายให้พญาเมงรายกริ้วขับหมื่นฟ้าและครอบครัวไปเสีย ตัวหมื่นฟ้า ทำทีไปพึ่งพระยาลำพูนเป็นไส้ศึกอยู่ในเมืองนั้น ระหว่างคอยฟังข่าวจากหมื่นฟ้า พญาเมงรายกลัวไพร่พลว่างศึก สงครามนานก็จะเรื้อมือไป จึงยกทัพไปตีเมืองพะเยา แต่พญางำเมืองเจ้าเมืองพะเยา จัดการต้อนรับโดยดีไม่มีการ รบกัน ยกปลายเขตแดนให้พญาเมงรายแล้ว พญาทั้งสองก็กระทำสัตย์ปฏิญญาเป็นมิตรไมตรีกัน ตำนานหิรัญ- เงินยางเชียงแสนเล่าว่า พญางำเมือง เมื่ออายุ 15 ปี ได้ไปเรียนวิชากับฤาษีชื่อเทพที่ภูเขายอดด้วน อายุได้ 16 ปี ไปเรียนวิชาต่อกับฤาษีสุกทันต์ที่ภูเขาเมืองละโว้ พร้อมกับพระร่วง เรียนจบแล้วกลับเมืองพะเยา เมื่อบิดา สิ้นพระชนม์ก็ได้เป็นพญาแห่งเมืองพะเยา พญางำเมืองมีฤทธิ์มาก ไปไหนมาไหน ว่าให้แดดก็แดด ว่าให้บดก็บด เพราะฉะนั้นจึงได้ชื่องำเมือง กล่าวถึงพญาร่วง ผู้ครองเมืองสุโขทัย คิดถึงพญางำเมืองผู้เป็นเกลอก็เสด็จมาเยี่ยม เหน็ ทางอ้วั เชยี งแสน เทวขี องพญางำเมอื ง มีรปู งาม บริสุทธ์ิดจุ ดงั เทพธิดา ปรารถนาพยายามเอาให้สมหวัง คนื หน่งึ แต่งตัวให้เหมือนพญางำเมืองเข้าไปหานางสำคัญผิดคิดว่าเป็นพญางำเมือง ความมาแตกรู้เรื่องกันขึ้น เมื่อพระร่วง ออกจากห้องและพญางำเมืองเข้าไป พญางำเมืองโกรธนัก เรียกรี้พลโยธาตามจับ พระร่วงจำแลงตนเป็นนกเอี้ยง บินหนี พญางำเมืองร่ายมนต์ นกนั้นก็อ่อนกำลังตกลงหนองกลับเป็นวัวแดงจนลงสระ พญางำเมืองตามติด วัวแดงก็แปลงเปน็ ตุ่นดำเข้าดนิ ไป พญางำเมืองเสกดินเปน็ หิน ตัวตุ่นดันไม่ไหว สุดท้ายพญางำเมอื งก็จับพระรว่ งได้ แต่ก็คิดว่าจะฆ่าพญาร่วงกับเมียกูเสียก็ได้แล แต่ว่าเมืองใต้กับกูจักเป็นเวรแก่กัน จึงเขียนสาส์นไปเชิญให้ พญาเมงราย พระสหายมาตัดสินคดี พญาเมงรายไกล่เกล่ียให้ท้งั สองเปน็ มิตรไมตรีคืนดีกนั อย่างเดิม โดยให้พระร่วง เสียทองคำเท่าน้ำหนักตัวนางเป็นการขอขมา...พญาร่วงและพญางำเมืองก็ยอม แล้วพญาทั้งสามจึงไปกระทำสัตย์ ต่อกัน ณ ริมฝั่งขุนภู เหตุที่พญาทั้งสามนั่งอิงกัน ภายหลังแม่น้ำนั้นจึงมีชื่อว่า “แม่น้ำอิง” อาจารย์พระยาอนุมาน- ราชธน วิจารณ์ไว้ในหนังสือเรื่องของชาติไทยว่า ธรรมดาของราษฎรเมื่อเล่าเรื่องเจ้านาย ก็แต่งเติมให้โลดโผนโจน ทะยาน เหลือเชอ่ื จนกลายเปน็ นิทาน แคว้นภูกามยาว หรือแคว้นพะเยา มีที่มาจากแหล่งข้อมูลจากจารึกต่างๆ อีกส่วนเป็นตำนาน ดังนั้น ประวัติศาสตร์เชิงประจักษ์ หรือ ประวัติศาสตร์เชิงข้อมูลจักต้องมีการสืบค้นกันต่อไป อนึ่ง สถานที่สำคัญท่ี เก่ียวข้องกับพญางำเมือง เช่น สถานที่สรงน้ำ อำเภอแม่ใจ จังหวัดพะเยา และสถานที่สวรรคต อำเภองาว จังหวัด ลำปาง สมควรแก่การย้อนรอยพญางำเมือง ยิ่งนัก อีกทั้ง อำเภอต่างๆ ของจังหวัดพะเยาในปัจจุบันจะมีความ เกยี่ วข้องอย่างไรกบั พญางำเมอื ง เป็นสิ่งทีอ่ นุชนคนพะเยา หรอื ผ้สู นใจในเมืองพะยาตอ้ งสบื คน้ จอ่ ไป

๕๒ อา้ งองิ ๑ วกิ พิ เี ดีย สารานุกรมเสรี. ๒๕๖๕. อาณาจกั รน่านเจา้ . เขา้ ถึงขอ้ มลู ไดจ้ าก https://th.wikipedia.org/wiki/ วันที่ สืบคน้ ขอ้ มูล ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๒ บา้ นจอมยุทธ. ม.ป.พ. “พลี อ่ โกะ๊ ” เกร็ดความรู้ จากสารานกุ รมไทย. เขา้ ถึงขอ้ มูลได้จาก https://www. baanjomyut.com/library/knowledge_of_encyclopedias/535.html# สืบค้นขอ้ มูล ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๓ วิกพิ เี ดีย สารานกุ รมเสรี. ๒๕๕๖. พระเจา้ โก๊ะลอ่ ฝง. เข้าถึงข้อมลู ได้จาก https://th.wikipedia.org/wiki/ วนั ท่ี สืบค้นข้อมูล ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๔ ยเู นย่ี นพเี ดยี . ม.ป.พ. พระเจ้าโก๊ะลอ่ ฝง. เขา้ ถงึ ขอ้ มูลไดจ้ าก https://th.unionpedia.org/i/ วนั ทสี่ บื ค้นข้อมลู ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๕ ชาญวิทย์ เกษตรศิร.ิ ๒๕๕๕. “นา่ นเจ้า” ไม่ใช่บรรพชนเผ่า “ไท” !? เขา้ ถงึ ข้อมลู ไดจ้ ากศลิ ปวัฒนธรรม. https://www.silpa-mag.com/history/article_70305 วันทสี่ ืบค้นข้อมลู ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๖ ธนัย เจรญิ กลุ . ๒๕๖๒. “น่านเจา้ ” เคยเป็นไทยในมโน. เข้าถึงขอ้ มูลไดจ้ าก https://m.museumsiam.org/ da-detail2.php?MID=0&CID=177&CONID=2840 วนั ท่สี ืบคน้ ขอ้ มลู ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๗ วิกพิ ีเดีย สารานุกรมเสรี. ๒๕๕๖.ขุนบรม. เขา้ ถึงขอ้ มลู ได้จาก https://th.wikipedia.org/wiki/ วันทส่ี บื คน้ ขอ้ มลู ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๘ วิกิพเี ดีย สารานุกรมเสรี. ๒๕๕๖. หลวงพระบาง. เขา้ ถึงขอ้ มลู ไดจ้ าก https://th.wikipedia.org/wiki/ วันท่ี สบื ค้นขอ้ มลู ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๙ วิกิพเี ดยี สารานุกรมเสรี. ๒๕๕๖. แขวงเชยี งขวาง. เขา้ ถงึ ข้อมูลได้จาก https://th.wikipedia.org/wiki/ วันที่ สืบค้นขอ้ มูล ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๑๐ ศาลากลางจังหวัดพระนครศรีอยุธยา. ๒๕๕๙. จังหวดั พระนครศรอี ยุธยา. เข้าถงึ ขอ้ มูลไดจ้ าก https://ww2. ayutthaya.go.th/content/history_1 วนั ทสี่ ืบค้นขอ้ มูล ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๑๑ วิกพิ เี ดยี สารานุกรมเสรี. ๒๕๕๖. อาณาจักล้านนา. เขา้ ถึงข้อมลู ไดจ้ าก https://th.wikipedia.org/wiki/ วันที่ สืบค้นขอ้ มลู ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๑๒ วกิ ิพีเดีย สารานุกรมเสรี. ๒๕๕๖.จงั หวดั ปกครองตนเองชนชาติไท สบิ สองปนั นา. เข้าถงึ ขอ้ มลู ไดจ้ าก https://th.wikipedia.org/wiki/ วนั ทีส่ ืบคน้ ขอ้ มลู ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๑๓ วกิ ิพีเดยี สารานุกรมเสรี. ๒๕๖๔. อาณาจกั รหงสาวด.ี เขา้ ถงึ ข้อมูลไดจ้ าก https://th.wikipedia.org/wiki/ วันท่ีสบื ค้นข้อมลู ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๑๔ บาราย. ๒๕๕๗. ขนุ บรม. เขา้ ถงึ ข้อมูลไดจ้ ากไทยรฐั ออนไลน์ https://www.thairath.co.th/news/politic/ 420417 วันทีส่ ืบค้นข้อมลู ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๕.

๕๓ ๑๕ วกิ พิ ีเดีย สารานุกรมเสร.ี ๒๕๖๔. โยนกนครไชยบรุ รี าชธานีศรชี ้างแส่น. เขา้ ถึงขอ้ มลู ได้จาก https://th. wikipedia.org/wiki/ วันทสี่ บื ค้นขอ้ มลู ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๑๖ วกิ พิ ีเดีย สารานกุ รมเสรี. ๒๕๖๔. นครเงนิ ยาง. เขา้ ถึงข้อมลู ไดจ้ าก https://th.wikipedia.org/wiki/ วันท่ี สืบค้นข้อมลู ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๑๗ วกิ ิพีเดยี สารานุกรมเสร.ี ๒๕๖๔. ราชวงศ์มงั ราย. เขา้ ถึงข้อมลู ไดจ้ าก https://th.wikipedia.org/wiki/ วนั ที่ สืบค้นข้อมลู ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๑๘ วิกิพเี ดยี สารานกุ รมเสร.ี ๒๕๖๔. พญามงั ราย. เข้าถงึ ข้อมลู ไดจ้ าก https://th.wikipedia.org/wiki/ วันท่ี สบื คน้ ขอ้ มลู ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๑๙ วกิ พิ ีเดีย สารานกุ รมเสรี. ๒๕๖๔. แควน้ พะเยา. เข้าถงึ ขอ้ มลู ได้จาก https://th.wikipedia.org/wiki/ วนั ที่ สืบค้นข้อมลู ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๒๐ วกิ ิพีเดีย สารานุกรมเสรี. ๒๕๖๔. พญาคำฟ.ู เขา้ ถงึ ข้อมลู ไดจ้ าก https://th.wikipedia.org/wiki/ วนั ท่ี สบื ค้นข้อมลู ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๒๑ ชชั วาลย์ คำงาม. ๒๕๕๔. “พญาผานอง วีรบรุ ุษยอดนักรบแหง่ วรนครน่าน” บันทึกประวัตศิ าสตร์-เล่าเรอ่ื ง ถิ่นเหนือ. เขา้ ถงึ ขอ้ มลู ไดจ้ าก http://historicallanna01.blogspot.com/2011/05/blog-post_25.html วันทสี่ ืบค้นขอ้ มูล ๑๑ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๒๒ จักรพงษ์ คำบญุ เรอื ง. ๒๕๖๐. “อาณาจกั รภกู ามยาว…ตำนานการสร้างเมอื งพะเยา” รอ้ ยเรื่องเมอื งล้านนา. เขา้ ถึงข้อมลู ไดจ้ ากเชยี งใหมน่ วิ ส์ https://www.chiangmainews.co.th/100lanna/594054/ วนั ทส่ี บื คน้ ข้อมูล ๑๑ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๒๓ พพิ ิธภณั ฑ์เวยี งพยาว (วดั ลี). ม.ป.พ. “ประวตั ิพอ่ ขุนจอมธรรม” ประวตั เิ มอื งพะเยา. เขา้ ถึงข้อมลู ไดจ้ าก https://sites.google.com/site/phiphithphanthweiyngphyawwadli/prawati-meuxng- phayea/prawati-phxkhun-cxm-thrrm วันทสี่ บื ค้นขอ้ มูล ๑๑ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๒๔ พพิ ิธภัณฑเ์ วยี งพยาว (วัดลี). ม.ป.พ. ประวตั ิเมอื งพะเยา. เขา้ ถงึ ข้อมลู ไดจ้ าก https://sites.google.com/ site/phiphithphanthweiyngphyawwadli/prawati-meuxng-phayea/prawati-phxkhun-cxm-thrrm วนั ทสี่ บื ค้นขอ้ มลู ๑๑ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๒๕ เพญ็ สภุ า สขุ คตะ. ๒๕๕๙. ปรศิ นาโบราณคดี : คลีโอพตั ราแหง่ ลา้ นนา “นางพญาอ้วั เชยี งแสน”. เขา้ ถึงขอ้ มูล ได้จากมตชิ นสุดสปั ดาห์ https://www.matichonweekly.com/culture/article_12454 วนั ท่สี ืบคน้ ข้อมลู ๑๑ กรกฎาคม ๒๕๖๕. ๒๖ กิเลน ประลองเชิง. ๒๕๕๓. ตำนานแมน่ ้ำอิง. เข้าถึงข้อมลู ได้จากไทยรฐั ออนไลน์ https://www.thairath. co.th/news/politic/126118 วนั ทีส่ บื คน้ ขอ้ มูล ๑๑ กรกฎาคม ๒๕๖๕.

๕๔ ๒๗ คอลัมน์ \"รายงานพิเศษ\". ๒๕๓๖. เมืองพะเยา “รัฐอิสระ” พนั ธมิตร “พระร่วง” แคว้นสโุ ขทัย. เข้าถงึ ขอ้ มลู ได้จากศลิ ปวัฒนธรรม ฉบบั มกราคม 2536 https://www.silpa-mag.com/history/article_88353 วนั ทส่ี ืบค้นขอ้ มลู ๑๑ กรกฎาคม ๒๕๖๕.