ภาษาไทย พท21001 ม.ต้น

92 ขอ แนะนําในการกรอกแบบรายการ ควรระมดั ระวังในเรื่อง ตอ ไปนี้ 1. กรอกดวยความเขาใจ กอนจะกรอกตองอานขอความใหถ่ีถวน และควรสอบถาม ถามี ขอ ความทีย่ ังไมเ ขาใจ 2. กรอกขอความทเ่ี ปนจริง ไมก รอกขอ ความทเี่ ปน เทจ็ เพราะอาจมผี ลเสียหาย ตอตัวผูกรอก ในภายหลัง 3. กรอกใหครบถวน ชองวางท่ีไมไดกรอกขอความตองขีดเสนใตใหเต็มชอง ไมเวนที่วางไว เพราะอาจมีผมู ากรอกขอ ความเพ่ิมเติมไดภายหลัง 4. กรอกขอความดวยตนเอง ไมควรใหผูอ่ืนกรอกแบบรายการแทน ยกเวนในกรณีท่ีจําเปน อยางย่ิง เชน ไมอยูในสภาพที่จะเขียนหนังสือได ถาใหผูอื่นกรอกขอความในแบบรายการตองอาน ขอความนน้ั กอนเพ่ือความแนใ จวา ถูกตอง 5. ตรวจทานทุกครั้ง เมอ่ื กรอกแบบรายการหรือลงนามในเอกสาร ฀฀฀฀ กจิ กรรม บทที่ 4 การเขยี น 1. ใหผ เู รยี นเรยี บเรียงขอ ความตอไปนใี้ หถกู ตอ งมคี วามหมายทสี่ มบรู ณ พรอ มระบุเหตุผล 1.1 การชาํ เราจําเปน ตอ งหาท่ีเหมาะ ๆ ใตต น ไมยง่ิ ดี 1.2 ฉนั ไปตลาดเพ่อื ซอ้ื ปลาหางมาทําแกงสม 1.3 เพ่ือนจะไปเทยี่ วจงั หวดั จนั ทบุรี 2. ใหผเู รยี นเขยี นแผนภาพความคดิ เรื่อง การเขียน จากเน้อื หาวชิ าภาษาไทย ระดบั มธั ยมศึกษาตอนตน พรอ มทงั้ ระบวุ าเปน แผนภาพความคดิ รปู แบบใด 3. ใหผเู รยี นเขียนเรียงความเร่ืองที่ตนเองสนใจ จํานวน 1 เร่ือง โดยใชหลกั การเขียนเรยี งความดวย 4. ใหผ เู รยี นเขยี นจดหมายถงึ ครู กศน. ท่ีสอนภาษาไทยเพ่ือขอลาปวยเนื่องจากเปนไขหวัดใหญ ไมสามารถไปพบกลุม ตามวัน เวลา และสถานทีไ่ ด พรอ มใสซ องตดิ แสตมปสง ทางไปรษณีย เพอ่ื ใหครู กศน. ใหค ะแนนเกบ็ ระหวา งภาคเรยี นดวย 5. จงบอกคําขวัญประจาํ จงั หวดั ของทาน .................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... 6. ใหผเู รียนรวบรวมคําขวัญทไ่ี ดพบ พรอมจดบันทึกไวอยา งนอ ย 10 คาํ ขวญั .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ...............................................................................................................................................................

93 7. จงเขียนคําขวัญชักชวนคนในชุมชนของทานใหชวยกันรักษาความสะอาดของแหลงนํ้า หรือสถานทีส่ าธารณะอยางใด อยา งหน่งึ .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... เฉลยกิจกรรม บทท่ี 4 การเขยี น 1. ใหผ เู รียนเรยี บเรียงขอความตอ ไปนใี้ หถ ูกตอ งมีความหมายทส่ี มบูรณ พรอมระบเุ หตผุ ล 1.1 การชํา เราจําเปนตอ งหาทเ่ี หมาะๆ ใตตน ไมยงิ่ ดี เพราะตองเวน วรรคคําวา การชํา 1.2 ฉนั ไปตลาดเพือ่ ซ้อื ปลาหางมาทาํ แกงสม เพราะคําวาปลาหางเปนคาํ ราชาศพั ท 1.3 เพ่อื นจะไปเที่ยวจังหวดั จันทบรุ ี เพราะคาํ วา จันทรบรุ ีเขียนผดิ 2. ใหผ ูเรียนเขยี นแผนภาพความคดิ เรือ่ ง การเขียน จากเนอื้ หาวชิ าภาษาไทย ระดับ มธั ยมศึกษาตอนตน พรอมทง้ั ระบวุ า เปน แผนภาพความคดิ รปู แบบใด

94 บทท่ี 5 หลกั การใชภาษา สาระสําคญั การใชทักษะทางภาษาในการแสวงหาความรู การระดมความคิด การประชุม การวิเคราะห การประเมิน การเขาใจระดับของภาษา สามารถใชพูดและเขียนไดดี ทําใหเกิดประโยชนท้ังตอสวนตน และสวนรวม ทัง้ ยงั เปน การอนรุ กั ษข นบธรรมเนยี มประเพณี และวัฒนธรรมไทย ผลการเรยี นรทู ี่คาดหวัง ผเู รยี นสามารถ 1. อธบิ ายความแตกตางของคาํ พยางค วลี ประโยค ไดถ กู ตอง 2. ใชเครือ่ งหมายวรรคตอน อกั ษรยอ คาํ ราชาศพั ทไ ดถ ูกตอ ง 3. อธบิ ายความแตกตางระหวางภาษาพดู และภาษาเขียนได 4. อธิบายความแตกตาง ความหมายของสํานวน สุภาษติ คาํ พงั เพย และนาํ ไปใชใ น ชีวิตประจําวนั ไดถ กู ตอง ขอบขายเน้อื หา เรอ่ื งที่ 1 การใชค าํ และการสรา งคําในภาษาไทย เรอ่ื งท่ี 2 การใชเคร่อื งหมายวรรคตอน และอกั ษรยอ เรอ่ื งที่ 3 ชนิดและหนา ทีข่ องประโยค เรอ่ื งท่ี 4 หลักในการสะกดคํา เรื่องท่ี 5 คําราชาศพั ท เรอ่ื งท่ี 6 การใชสํานวน สภุ าษติ คําพงั เพย เรื่องท่ี 7 หลกั การแตง คาํ ประพันธป ระเภทตา ง ๆ เรื่องท่ี 8 การใชภ าษาทเ่ี ปนทางการและไมเปนทางการ

95 เร่ืองท่ี 1 การใชค าํ และการสรางคาํ ในภาษาไทย การใชคํา การส่ือสารดวยการพูดและเขียนจะมีประสิทธิภาพหรือสื่อสารไดดีน้ันตองใชคําใหถูกตอง โดยใชคําที่มีความหมายชัดเจน ใชคําใหถูกกับกาลเทศะและบุคคล การใชเครื่องหมาย การเวนวรรค ตอน การสะกดการันตตอ งถกู ตอง ซ่งึ การใชค าํ ใหถ กู ตองมีหลกั การ ดังนี้ 1. ใชค าํ ใหถ กู ตองเหมาะสมกบั ประโยคและขอความ การใชคําบางคาํ ในประโยคหรือขอ ความ บางครงั้ มกั ใชคําผิด เชน คําวา มวั่ สมุ กบั หมกมุน บางคนจะใชว า “นกั เรยี นมักมวั่ สมุ กับตําราเรียนเมื่อ ใกลสอบ” ซ่ึงไมถูกตองควรใชคําวา หมกมุน แทนคาํ วา ม่ัวสุม มักจะใชคําวา รโหฐาน ในความหมายวา ใหญโต ซ่ึงความหมายของคาํ นี้ หมายถึง ท่ีลับ ควรใชคําวา มโหฬาร แทน 2. ควรใชใหถูกตองตามหลักภาษา เชน มักจะใชหมายกาํ หนดการแทนคํา กําหนดการ ในงานปกตทิ ว่ั ไปซึ่งคาํ วา หมายกําหนดการ จะใชก บั งานพระราชพิธี กําหนดการ จะใชก ับงานทว่ั ไป เปน ตน 3. ควรแบงวรรคตอนของคําไทยใหถกู ตอง เพราะหากแบง วรรคตอนผิดกจ็ ะทาํ ให ความหมาย ผดิ ไปได เชน คนกิน กลว ย แขกรอนจนตาเหลือก ควรเขียน กลวยแขกใหติดกัน ยาน้ีกินแลวแข็ง แรง ไมม ี โรคภยั เบียดเบยี น ควรเขียน แข็งแรงใหต ดิ กนั 4. ใชลักษณะนามใหถูกตอง ลักษณะนามเปนลักษณะพิเศษของภาษาไทย ควรใชใหถูกตอง โดยเฉพาะลักษณะนามบางคําท่ีไมมีโอกาสใชบอยอาจจะจําไมได เชน “ชาง” ซึ่งลักษณะนามชาง เปน เชือก ตัวอยาง ชา ง 2 เชอื ก มกั จะใชผ ดิ เปนชา ง 2 ตวั หรอื ชาง 2 ชาง เปนตน 5. ใชคําใหตรงความหมาย คําไทย คําหนึ่งมีความหมายไดหลายอยาง บางคํามีความหมาย โดยตรง บางคํามีความหมายแฝง บางคํามีความหมายโดยนัย และบางคํามีความหมายใกลเคียง จึงตองเลอื กใชใหตรงความหมาย 5.1 คาํ ท่มี ีความหมายไดหลายอยาง เชน “ขนั ” ถา เปนคาํ นาม หมายถึง ภาชนะใชตักนํ้า เชน ขนั ใบนด้ี ีแท “ขนั ” ถาเปน คํากริยาก็จะหมายถึง ทําใหตึง เสียงรองของไกและนก เชน นกเขาขัน เพราะจริง ๆ “ขนั ” ถา เปน คาํ วิเศษณ หมายถึง นาหัวเราะ เชน เธอดนู า ขันจริง ๆ เปนตน 5.2 ความหมายใกลเคยี ง การใชค าํ ชนดิ นี้ตองระมดั ระวังใหดี เชน มืด มัว ย้ิม แยม เล็ก นอ ย ใหญ โต ซอม แซม ขบ กัด เปน ตน ตัวอยาง มืด หมายถงึ ไมส วา ง มองไมเหน็ เชน หอ งน้ีมืดมาก มัว หมายถงึ คลมุ มนึ หลง เพลนิ เชน ลูก ๆ มวั แตรองราํ ทําเพลง มืดมัว เชน วนั น้ีอากาศมืดมวั จริง ๆ

96 6. การใชคําที่มีความหมายแฝงหรือความหมายโดยนัย เราตองศึกษาท่ีมาของคําและ ดสู ภาพแวดลอ ม เราจะทราบความหมายแฝงหรือความหมายโดยนัยของคาํ น้ัน ตัวอยาง แม หมายถึง หญิงท่ีใหกําเนิดแกลูกเปนความหมายหลัก แตคําตอไปน้ีไมมี ความหมายหลกั เชน แมนาํ้ แมครัว แมเหลก็ แมม ด แมเ ลา แมสอ่ื ฯลฯ เสือ หมายถึง สตั วช นดิ หนง่ึ อยูในปากินเน้ือสัตวเปนอาหาร มีนิสัยดุราย แตคําวา “เสือ” ตอ ไปน้ีไมไ ดมคี วามหมายตามความหมายหลัก เชน เสอื ผูหญงิ เสือกระดาษ เปนตน 7. ใชค าํ ทม่ี ีตัวสะกดการันต ใหถูกตองในการเขียนเพราะคําท่ีออกเสียงเหมือนกัน แตเขียน สะกดการันตตางกันยอมมีความหมายตางกัน เชน สัน สันต สรร สรรค สันทน ท้ังหาคํานี้เขียน ตางกัน ออกเสียงเหมือนกันแตความหมายไมเหมือนกัน คําวา สันต หมายถึง สงบ สรร หมายถึง เลือกสรร สรรค หมายถึง สราง เปนตน จึงตองระมัดระวังในการเขียนคําใหถูกตองตามสะกดการันต และตรงความหมายของคํานั้น ๆ การเขียนคํา การเลอื กใชคํา ยังมีขอควรระวังอีกหลายลักษณะ ขอใหผูเรียนศึกษาและสังเกต ใหด ี เพ่ือจะไดใชภ าษาในการสอื่ สารไดอยา งมปี ระสิทธภิ าพ การสรางคาํ คาํ ท่ีใชใ นภาษาไทยด้ังเดมิ สวนมากจะเปน คําพยางคเ ดียว เชน พ่ี นอง เดอื นดาว จอบ ไถ หมู หมา กิน นอน ดี ชวั่ สอง สาม เปนตน เมื่อโลกววิ ฒั นาการ มสี งิ่ แปลกใหมเพมิ่ ขนึ้ ภาษาไทยก็ จะตอ งพฒั นาทงั้ รปู คําและการเพ่มิ จาํ นวนคํา เพือ่ ใหม ีคาํ ในการสอ่ื สารใหเ พียงพอกบั การเปลีย่ นแปลง ของวัตถุส่ิงของและเหตุการณตาง ๆ ดวยการสรางคํา ยืมคาํ และเปล่ียนแปลงรูปรางคํา ซึ่งจะมี รายละเอยี ด ดงั น้ี แบบสรางคาํ แบบสรางคาํ คอื วิธีการนําอักษรมาประสมเปนคําเกิดความหมายและเสียงของแตละพยางค ใน 1 คํา จะตองมีสวนประกอบ 3 สวน เปนอยางนอย คือ สระ พยัญชนะ และวรรณยุกต อยางมาก ไมเ กิน 5 สว น คอื สระ พยัญชนะ วรรณยกุ ต ตัวสะกด ตัวการนั ต รูปแบบของคํา คาํ ไทยทใี่ ชอยปู จ จุบนั มที ง้ั คําที่เปน คาํ ไทยดงั้ เดิม คาํ ทม่ี าจากภาษาตา งประเทศ คาํ ศัพทเฉพาะ ทางวชิ าการ คําทีใ่ ชเฉพาะในการพูด คําชนิดตาง ๆ เหลา นม้ี ชี ่ือเรียกตามลักษณะและแบบสรางของคํา เชน คํามลู คําประสม คําสมาส คําสนธิ คําพองเสียง คําพองรูป คําเหลานี้มีลักษณะพิเศษเฉพาะ ผเู รียนจะเขาใจลักษณะแตกตา งของคาํ เหลานี้ไดจากแบบสรางของคาํ

97 ความหมายและแบบสรางของคาํ ชนิดตาง ๆ คาํ มูล คํามูล เปนคําเดียวที่มิไดป ระสมกบั คาํ อ่ืน อาจมี 1 พยางค หรอื หลายพยางคก็ได แตเมื่อแยก พยางคแ ลวแตละพยางคไมม คี วามหมายหรอื มีความหมายเปนอยางอ่ืนไมเหมือนเดิม คําภาษาไทยที่ใช มาแตเ ดมิ สวนใหญเปนคาํ มลู ทมี่ ีพยางคเดียวโดด ๆ เชน พอ แม กิน เดนิ เปนตน ตัวอยางแบบสรา งของคํามลู คน มี 1 พยางค คอื คน สิงโต มี 2 พยางค คือ สงิ - โต นาฬิกา มี 3 พยางค คอื นา - ฬิ - กา ทะมัดทะแมง มี 4 พยางค คอื ทะ - มัด - ทะ - แมง กระเห้ยี นกระหือรอื มี 5 พยางค คอื กระ - เหี้ยน - กระ - หือ - รอื จากตัวอยางแบบสรางของคํามูล จะเห็นวาเม่ือแยกพยางคจากคําแลว แตละพยางคไมมี ความหมายในตัวหรืออาจมีความหมายไมครบทุกพยางค คําเหลาน้ีจะมีความหมายก็ตอเม่ือนํา ทกุ พยางคมารวมเปน คํา ลักษณะเชน นี้ ถือวาเปนคาํ เดยี วโดด ๆ คาํ ประสม คําประสม คือ คําท่ีสรางขึ้นใหมโดยนําคํามูลต้ังแต 2 คําข้ึนไปมาประสมกัน เกิดเปน คาํ ใหมข ึน้ อกี คาํ หนึ่ง 1. เกิดความหมายใหม 2. ความหมายคงเดิม 3. ความหมายใหกระชบั ข้นึ ตัวอยา งแบบสรา งคําประสม แมยาย เกดิ จากคาํ มูล 2 คํา คอื แมก ับยาย ลกู นา้ํ เกดิ จากคาํ มลู 2 คาํ คือ ลกู กับนํ้า ภาพยนตรจีน เกดิ จากคาํ มลู 2 คาํ คอื ภาพยนตรกับจีน จากตวั อยา งแบบสรา งคําประสม จะเห็นวาเมือ่ แยกคําประสมออกจากกนั จะไดคํามูลซ่ึงแตละ คํามคี วามหมายในตวั เอง ชนดิ ของคาํ ประสม การนาํ คํามาประสมกนั เพื่อใหเ กิดคาํ ใหมข ึ้นเรียกวา “คาํ ประสม” นน้ั มวี ธิ สี รางคํา ตามแบบสรางอยู 5 วิธีดวยกนั คือ 1. คาํ ประสมทเี่ กดิ จากคํามูลทม่ี รี ปู เสียง และความหมายตา งกัน เมือ่ ประสมกันเกดิ เปน ความหมายใหม ไมตรงกบั ความหมายเดิม เชน

98 แม หมายถึง หญิงทใ่ี หก ําเนิดลูก ยาย หมายถงึ แมของแม แมก ับยาย ไดค ําใหม คอื แมย าย หมายถึง แมข องเมยี คาํ ประสมชนิดนม้ี ีมากมาย เชน แมครัว ลูกเสือ พอ ตา มือลงิ ลูกนํ้า ลกู นอ ง ปากกา เปน ตน 2. คําประสมที่เกิดจากคํามูลท่ีมีรูป เสียง และความหมายตางกัน เม่ือประสมกันแลวเกิด ความหมายใหม แตย งั คงรกั ษาความหมายของคําเดมิ แตล ะคาํ เชน หมอ หมายถึง ผรู ู ผูชาํ นาญ ผูรกั ษาโรค ดู หมายถึง ใชสายตาเพ่ือใหเ หน็ หมอกับดู ไดคาํ ใหม คือ หมอดู หมายถึง ผทู าํ นายโชคชะตาราศี คําประสมชนดิ น้ี เชน หมอความ นักเรียน ชาวนา ของกนิ รอนใจ เปนตน 3. คาํ ประสมท่เี กิดจากคาํ มูลท่มี ีรูป เสียง ความหมายเหมือนกัน เม่ือประสมแลวเกิดความหมาย ตางจากความหมายเดิมเลก็ นอ ย อาจมคี วามหมายทางเพิ่มขน้ึ หรอื ลดลงก็ได การเขียนคําประสมแบบนี้ จะใชไมย มก ๆ เตมิ ขา งหลัง เชน เรว็ หมายถงึ รีบ ดวน เรว็ ๆ หมายถึง รบี ดว นย่ิงข้ึน เปนความหมายที่เพิ่มข้นึ ดํา หมายถึง สีดํา ดาํ ๆ หมายถงึ ดาํ ไมส นทิ เปนความหมายในทางลดลง คาํ ประสมชนิดน้ี เชน ชา ๆ ซา้ํ ๆ ดี ๆ นอย ๆ ไป ๆ มา ๆ เปน ตน 4. คําประสมที่เกิดจากคํามูลท่ีมีรูปและเสียงตางกัน แตมีความหมายเหมือนกัน เม่ือนํามา ประสมกนั แลว ความหมายไมเปล่ยี นไปจากเดมิ เชน ย้มิ หมายถึง แสดงใหป รากฏวาชอบใจ แยม หมายถึง คล่ี เผยอปากแสดงความพอใจ ยิ้ม แยม ไดค าํ ใหม คือ ยิ้มแยม หมายถึง ย้ิมอยางชื่นบาน คําประสมชนิดน้ี มมี ากมาย เชน โกรธเคือง รวดเรว็ แจมใส เสอ่ื สาด บานเรอื น วัดวาอาราม ถนนหนทาง เปนตน 5. คําประสมที่เกิดจากคํามูลที่มีรูป เสียง และความหมายตางกัน เม่ือนํามาประสมจะตัด พยางค หรือยนพยางคใหส นั้ เขา เชน คําวา ชันษา มาจากคําวา ชนมพรรษา ชนม หมายถงึ การเกดิ พรรษา หมายถึง ป ชนม พรรษา ไดคําใหม คอื ชนมพรรษา หมายถงึ อายุ คาํ ประสมประเภทน้ี ไดแ ก เดียงสา มาจาก เดียง ภาษา สถาผล มาจาก สถาพร ผล เปรมปรดี ์ิ มาจาก เปรม ปรดี า

99 คําสมาส คาํ สมาสเปน วธิ ีสรางคําใหมใ นภาษาบาลีและสนั สกฤต โดยนาํ คาํ ตง้ั แต 2 คาํ ขึ้นไปมาประกอบ กันคลา ยคาํ ประสม แตค าํ ที่นํามาประกอบแบบคําสมาสนัน้ นํามาประกอบหนา ศัพท การแปลคําสมาส จึงแปลจากขา งหลงั มาขา งหนา เชน บรม ย่ิงใหญ ครู บรมครู ครูผยู ง่ิ ใหญ สุนทร ไพเราะ พจน คาํ พูด สนุ ทรพจน คําพดู ท่ีไพเราะ การนําคํามาสมาสกัน อาจเปนบาลีสมาสกับบาลี สันสกฤตสมาสกับสันสกฤต หรือบาลี สมาสสนั สกฤตก็ได ในบางครัง้ คําประสมท่ีเกิดจากคําไทยประสมกันกับคําบาลีหรือสันสกฤตบางคํามีลักษณะคลาย คาํ สมาสเพราะแปลจากขางหลังมาขางหนา เชน ราชวัง แปลวา วังของพระราชา อาจจัดวาเปนคําสมาส ไดส วนคําประสมท่ีมคี วามหมายจากขางหนา ไปขางหลงั และมิไดใ หความผิดแผกแมคาํ นั้นประสมกับคํา บาลีหรอื สนั สกฤตกถ็ ือวา เปน คาํ ประสม เชน มูลคา ทรัพยสิน เปนตน การเรยี งคําตามแบบสรางของคาํ สมาส 1. ถา เปน คาํ ทมี่ าจากบาลแี ละสันสกฤต ใหเรยี งบทขยายไวข า งหนา เชน อุทกภัย หมายถงึ ภัยจากนา้ํ อายขุ ยั หมายถงึ สนิ้ อายุ 2. ถาพยางคท ายของคําหนาประวิสรรชนีย ใหต ัดวิสรรชนยี ออก เชน ธุระ สมาสกับ กจิ เปน ธรุ กจิ พละ สมาสกับ ศกึ ษา เปน พลศึกษา 3. ถา พยางคท า ยของคําหนา มีตัวการันตใหต ดั การันตออกเม่ือเขาสมาส เชน ทศั น สมาสกบั ศึกษา เปน ทัศนศึกษา แพทย สมาสกับ สมาคม เปน แพทยสมาคม 4. ถา คําซาํ้ ความ โดยคาํ หน่ึงไขความอกี คาํ หนงึ่ ไมมีวิธเี รยี งคําท่ีแนนอน เชน นร คน สมาสกับ ชน คน เปน นรชน คน วถิ ี ทาง สมาสกับ ทาง ทาง เปน วถิ ที าง ทาง คช ชาง สมาสกบั สาร ชา ง เปน คชสาร ชา ง การอานคําสมาส การอา นคาํ สมาสมีหลกั อยวู า ถาพยางคทา ยของคําลงทายดวย สระอะ อิ อุ เวลาเขาสมาส ใหอานออกเสยี ง อะ อิ อุ น้นั เพียงครึ่ง เสียง เชน เกษตร สมาสกับ ศาสตร เปน เกษตรศาสตร อา นวา กะ เสด ตระ สาด อทุ ก สมาสกับ ภัย เปน อทุ กภัย อานวา อุ ทก กะ ไพ

100 ประวตั ิ สมาสกบั ศาสตร เปน ประวัติศาสตร อา นวา ประ หวัด ติ สาด ภมู ิ สมาสกบั ภาค เปน ภมู ภิ าค อานวา พู มิ พาก เมรุ สมาสกบั มาศ เปน เมรุมาศ อานวา เม รุ มาด ขอสงั เกต 1. มีคําไทยบางคาํ ที่คําแรกมาจากภาษาบาลีสันสกฤต สวนคําหลังเปนคําไทย คําเหลาน้ีได แปลความหมายตามกฎเกณฑของคําสมาส แตอานเหมือนกับวาเปนคําสมาส ทั้งนี้ เปนการอานตาม ความนยิ ม เชน เทพเจา อานวา เทพ พะ เจา พลเรือน อา นวา พล ละ เรอื น กรมวงั อา นวา กรม มะ วงั 2. โดยปกตกิ ารอานคาํ ไทยท่มี มี ากกวา 1 พยางค มักอา นตรงตวั เชน บากบัน่ อา นวา บาก บัน่ ลกุ ลน อา นวา ลกุ ลน มีแตคาํ ไทยบางคําทเี่ ราอา นออกเสยี งตัวสะกดดวย ท้ังท่ีเปนคําไทยมิใชคําสมาส ซึ่งผูเรียน จะตอ งสงั เกต เชน ตุกตา อานวา ตกุ กะ ตา จักจน่ั อา นวา จัก กะ จ่นั จัก๊ จี้ อา นวา จกั๊ กะ จ้ี ชักเยอ อานวา ชกั กะ เยอ สปั หงก อานวา สับ ปะ หงก คําสนธิ คําสนธิ คือ การเชอ่ื มเสียงใหก ลมกลนื กันตามหลกั ไวยกรณบ าลีสันสกฤต เปนการเชือ่ มอกั ษร ใหต อเนอ่ื งกนั เพ่ือตัดอกั ษรใหน อ ยลง ทาํ ใหค ําพูดสละสลวยนําไปใชป ระโยชนในการแตงคําประพนั ธ คําสนธิ เกิดจากการเช่ือมคําในภาษาบาลีและสันสกฤตเทานั้น ถาคําที่นํามาเช่ือมกัน ไมใชภ าษาบาลสี นั สกฤต ไมถือวาเปนสนธิ เชน กระยาหาร มาจากคํา กระยา อาหาร ไมใชสนธิ เพราะ กระยา เปน คาํ ไทยและถงึ แมว าคําที่นาํ มารวมกันแตไ มไ ดเช่ือมกนั เปนเพียงประสมคําเทานั้น ก็ไมถือวา สนธิ เชน ทชิ าชาติ มาจาก ทชิ า ชาติ ทัศนาจร มาจาก ทัศนา จร วิทยาศาสตร มาจาก วิทยา ศาสตร แบบสรา งของคาํ สนธทิ ่ีใชใ นภาษาบาลแี ละสนั สกฤต มอี ยู 3 ประเภท คือ

101 1. สระสนธิ 2. พยญั ชนะสนธิ 3. นคิ หติ สนธิ สาํ หรับการสนธใิ นภาษาไทย สว นมากจะใชแบบสรางของสระสนธิ แบบสรางของคาํ สนธทิ ใ่ี ชในภาษาไทย 1. สระสนธิ การสนธสิ ระทาํ ได 3 วิธี คอื 1.1 ตดั สระพยางคทาย แลวใชส ระพยางคห นาของคําหลงั แทน เชน มหา สนธกิ บั อรรณพ เปน มหรรณพ นร สนธิกบั อนิ ทร เปน นรนิ ทร ปรมะ สนธกิ บั อนิ ทร เปน ปรมนิ ทร รตั นะ สนธิกบั อาภรณ เปน รัตนาภรณ วชริ สนธกิ บั อาวธุ เปน วชิราวุธ ฤทธิ สนธกิ บั อานุภาพ เปน ฤทธานุภาพ มกร สนธิกบั อาคม เปน มกราคม 1.2 ตัดสระพยางคทายของคําหนา แลวใชสระพยางคหนาของคําหลัง แตเปลี่ยนรูป อะ เปน อา อิ เปน เอ อุ เปน อู หรอื โอ ตวั อยา งเชน เปลย่ี นรูป อะ เปน อา เทศ สนธิกับ อภบิ าล เปน เทศาภบิ าล ราช สนธิกับ อธิราช เปน ราชาธิราช ประชา สนธกิ ับ อธปิ ไตย เปน ประชาธิปไตย จฬุ า สนธิกบั อลงกรณ เปน จฬุ าลงกรณ เปล่ยี นรปู อิ เปน เอ นร สนธิกับ อศิ วร เปน นเรศวร ปรม สนธกิ บั อนิ ทร เปน ปรเมนทร คช สนธิกบั อินทร เปน คเชนทร เปลย่ี นรปู อุ เปน อู หรอื โอ ราช สนธิกับ อุปถมั ภ เปน ราชปู ถัมภ สาธารณะ สนธิกบั อุปโภค เปน สาธารณูปโภค วิเทศ สนธกิ ับ อบุ าย เปน วเิ ทโศบาย สขุ สนธกิ ับ อุทัย เปน สุโขทัย นัย สนธิกบั อบุ าย เปน นโยบาย

102 1.3 เปลี่ยนสระพยางคทายของคําหนา อิ อี เปน ย อุ อู เปน ว แลวใชสระ พยางค หนาของคําหลังแทน เชน เปลย่ี น อิ อี เปน ย มติ สนธิกับ อธิบาย เปน มตั ยาธบิ าย รงั สี สนธิกบั โอภาส เปน รงั สโยภาส รงั สีโยภาส สามคั คี สนธกิ บั อาจารย เปน สามคั ยาจารย เปลยี่ น อุ อู เปน ว สินธุ สนธิกับ อานนท เปน สินธวานนท ธนู สนธกิ บั อาคม เปน ธันวาคม 2. พยัญชนะสนธิ พยัญชนะสนธิในภาษาไทยมีนอย คือ เมือ่ นําคํา 2 คาํ มาสนธกิ ัน ถา หากวาพยญั ชนะ ตวั สุดทา ยของคําหนากับพยัญชนะตวั หนาของคําหลังเหมือนกัน ใหตัดพยัญชนะที่เหมือนกันออกเสียง ตัวหนง่ึ เชน เทพ สนธิกบั พนม เปน เทพนม นิวาส สนธกิ ับ สถาน เปน นวิ าสถาน 3. นคิ หิตสนธิ นิคหิตสนธิในภาษาไทย ใชวิธีเดียวกับวิธีสนธิในภาษาบาลีและสันสกฤต คือ ใหสังเกต พยัญชนะตวั แรกของคาํ หลงั วาอยใู นวรรคใด แลว แปลงนคิ หติ เปนพยญั ชนะตวั สดุ ทายของวรรคน้นั เชน สํ สนธิกบั กรานต เปน สงกรานต ก เปนพยญั ชนะวรรค กะ พยญั ชนะตัวสดุ ทายของวรรค กะ คอื ง สํ สนธกิ บั คม เปน สงั คม ค เปน พยัญชนะวรรค กะ พยัญชนะตวั สดุ ทา ยของวรรค กะ คือ ง สํ สนธิกบั ฐาน เปน สัณฐาน ฐ เปน พยญั ชนะวรรค กะ พยญั ชนะตวั สุดทา ยของวรรค กะ คอื ณ สํ สนธิกับ ปทาน เปน สัมปทาน ป เปน พยัญชนะวรรค กะ พยญั ชนะตวั สดุ ทายของวรรค กะ คือ ม ถาพยัญชนะตวั แรกของคําหลงั เปน เศษวรรค ใหคงนคิ หิตตามรปู เดมิ อา นออกเสยี ง อังหรอื อนั เชน สํ สนธกิ บั วร เปน สังวร สํ สนธิกับ หรณ เปน สังหรณ สํ สนธกิ บั โยค เปน สังโยค ถา สํ สนธกิ ับคําทขี่ ึน้ ตนดวยสระ จะเปล่ยี นนคิ หิตเปน ม เสมอ เชน สํ สนธกิ ับ อทิ ธิ เปน สมทิ ธิ สํ สนธิกบั อาคม เปน สมาคม

103 สํ สนธกิ ับ อาส เปน สมาส สํ สนธิกบั อทุ ัย เปน สมุทัย คําแผลง คาํ แผลง คอื คาํ ท่ีสรา งข้นึ ใชในภาษาไทยอกี วิธหี นึ่ง โดยเปลยี่ นแปลงอกั ษรทป่ี ระสมอยูใ น คาํ ไทยหรือคาํ ท่ีมาจากภาษาอื่นใหผิดไปจากเดิม ดวยวิธีตัด เติม หรือเปล่ียนรูป แตยังคงรักษา ความหมายเดิมหรอื เคาความเดมิ แบบสรา งของการแผลงคํา การแผลงคาํ ทําได 3 วธิ ี คอื 1. การแผลงสระ 2. การแผลงพยญั ชนะ 3. การแผลงวรรณยุกต 1. การแผลงสระ เปนการเปล่ยี นรปู สระของคําน้ัน ๆ ใหเปนสระรูปอืน่ ๆ ตวั อยาง คาํ เดิม คาํ แผลง คําเดิม คาํ แผลง ชยะ ชัย สายดอื สะดือ โอชะ โอชา สุรยิ ะ สุรยี  วชริ ะ วเิ ชยี ร ดริ จั ฉาน เดรจั ฉาน พชั ร เพชร พิจิตร ไพจิตร คะนึง คํานงึ พชี พืช ครหะ เคราะห กีรติ เกียรติ ชวนะ เชาวน สุคนธ สวุ คนธ สรเสริญ สรรเสริญ ยวุ ชน เยาวชน ทูรเลข โทรเลข สุภา สุวภา 2. การแผลงพยัญชนะ การแผลงพยัญชนะก็เชนเดียวกับการแผลงสระ คือ ไมมีกฎเกณฑตายตัวเกิดข้ึนจาก ความเจรญิ ของภาษา การแผลงพยญั ชนะเปนการเปลี่ยนรูปพยญั ชนะตวั หนงึ่ ใหเปน อีกตวั หนึ่ง หรอื เพ่ิม พยัญชนะลงไปใหเสยี งผดิ จากเดิม หรือมีพยางคมากกวาเดิม หรือตัดรูปพยัญชนะ การศึกษาท่ีมาของ ถอ ยคาํ เหลานจี้ ะชว ยใหเขา ใจความหมายของคําไดถกู ตอง

104 ตวั อยาง คาํ แผลง คําเดมิ คําแผลง คาํ เดมิ บวช ผนวช กราบ กาํ ราบ ผทม ประทม บรรเทา เกดิ กําเนิด เรียบ ระเบยี บ ขจาย กาํ จาย แสดง สําแดง พรั่ง สะพร่ัง แข็ง กาํ แหง คําแหง รวยรวย ระรวย คณู ควณ คํานวณ คํานูณ เชิญ อญั เชิญ เจียร จําเนียร เพ็ญ บาํ เพ็ญ ดาล บันดาล เจาะ จาํ เพาะ เฉพาะ อัญชลี ชลี ชุลี เฉียง เฉลยี ง เฉวียง อบุ าสกิ า สีกา ชว ย ชาํ รว ย ตรยั ตาํ รบั ถก ถลก 3. การแผลงวรรณยกุ ต การแผลงวรรณยกุ ตเ ปน การเปลี่ยนแปลงรปู หรอื เปล่ยี นเสยี งวรรณยุกต เพอ่ื ใหเ สยี งหรอื รูปวรรณยกุ ตผ ดิ ไปจากเดมิ ตวั อยาง คาํ เดมิ คําแผลง คาํ เดิม คําแผลง เพยี ง เพ้ยี ง พุทโธ พทุ โธ เสนหะ เสนห  บ บ คาํ ซอ น คําซอ น คือ คําประสมชนิดหน่ึงท่ีเกิดจากการนําเอาคําตั้งแตสองคําข้ึนไป ซ่ึงมีเสียงตางกันมี ความหมายเหมือนกัน หรือคลายคลึงกัน หรือเปนไปในทํานองเดียวกันมาซอนคูกัน เชน เล็กนอย ใหญโ ต เปนตน ปกติคาํ ท่นี าํ มาซอนกนั นั้นนอกจากจะมีความหมายเหมือนกนั หรอื ใกลเ คียงกันแลว มกั จะ มเี สยี งใกลเคียงกันดวยเพ่ือใหออกเสียงงาย สะดวกปาก คําท่ีนํามาซอนแลวทําใหเกิดความหมายน้ัน แบงเปน 2 ลักษณะ คือ 1. ซอนคาํ แลวมีความหมายคงเดิม คาํ ซอนลักษณะน้ีจะนําคําที่มีความหมายเหมือนกันมา ซอ นกันเพอ่ื ขยายความซึ่งกันและกัน เชน ขา ทาส วา งเปลา โงเ ขลา เปน ตน

105 2. ซอ นคําแลว มีความหมายเปล่ียนแปลงไปจากเดิม 2.1 ความหมายเชิงอุปมา คาํ ซอนลักษณะนี้จะเปนคาํ ซอนท่ีคําเดิมมีความหมาย เปนรปู แบบเม่อื นํามาซอ นกับความหมายของคาํ ซอ นนน้ั จะเปลย่ี นไปเปนนามธรรม เชน ออ นหวาน ออ นมีความหมายวาไมแข็ง เชน ไมออน หวานมีความหมายวา รสหวาน เชน ขนมหวาน ออนหวาน มคี วามหมายวา เรยี บรอ ย นา รัก เชน เธอชางออนหวานเหลือเกิน หมายถงึ กริยาอาการท่แี สดงออกถึงความเรียบรอ ยนา รกั คําอืน่ ๆ เชน ค้ําจุน เด็ดขาด ยงุ ยาก เปน ตน 2.2 ความหมายกวางออก คําซอนบางคํามีความหมายกวางออกไมจํากัดเฉพาะ ความหมายเดิมของคําสองคําท่มี าซอ นกัน เชน เจบ็ ไข หมายถงึ อาการเจบ็ ของโรคตาง ๆ และคาํ พนี่ อ ง ถวยชาม ทุบตี ฆาฟน เปนตน 2.3 ความหมายแคบเขา คําซอ นบางคํามคี วามหมายเดนอยูคําใดคําหน่ึง ซ่ึงอาจจะเปน คําหนา หรือคําหลังก็ได เชน ความหมายเดนอยูขางหนา ใจดํา หัวหู ปากคอ บา บอคอแตก ความหมายเดนอยูข างหลัง หยบิ ยืม เอร็ดอรอย นํ้าพกั นํ้าแรง วา นอนสอนงาย เปน ตน ตัวอยางคําซอ น 2 คาํ เชน บา นเรอื น สวยงาม ขา วของ เงนิ ทอง มดื คํ่า อดทน เก่ียวขอ ง เย็นเจย๊ี บ ทรัพยสิน รูปภาพ ควบคมุ ปองกนั ลล้ี บั ซับซอน เปน ตน ตัวอยา งคาํ ซอนมากกวา 2 คาํ เชน ยากดมี ีจน เจ็บไขไ ดปวย ขา วยากหมากแพง เวยี นวา ยตายเกิด ถกู อกถกู ใจ จบั ไมไดไลไ มท ัน ฉกชงิ วงิ่ ราว เปน ตน เร่อื งท่ี 2 การใชเคร่ืองหมายวรรคตอนและอกั ษรยอ การใชเ ครอื่ งหมายวรรคตอน ภาษาไทยมีวิธีการเขียนคําติดตอกันไป เมื่อจบขอความแลวจึงเวนวรรค ดังนั้น ในการเขียน หนังสอื จงึ ตอ งมีการแบง วรรคตอนและใชเคร่อื งหมายวรรคตอนประกอบการเขียนใหถกู ตอง เพื่อชวยให เขาใจความหมายไดอยางชัดเจนไมผ ดิ เพี้ยนไปจากวตั ถปุ ระสงค

106 เครอ่ื งหมายวรรคตอนที่ควรทราบ มดี งั น้ัน ลําดบั ท่ี เครอ่ื งหมาย ชอ่ื วิธีใช 1. , จุลภาค เปน เครอื่ งหมายท่นี าํ มาใชต ามแบบภาษาองั กฤษ แตตามปกตภิ าษาไทยใชเ วนวรรคแทนเครอื่ งหมาย 2. ? ปรัศนี หรือ จุลภาคอยูแลว จึงไมจ าํ เปน ตองใชเ ครื่องหมาย เครือ่ งหมาย จลุ ภาคอกี คาํ ถาม ตัวอยา ง เขาชอบรบั ประทานผักกาด ผักคะนา ตน หอม กะหลาํ่ ปลี ถาเปน ประโยคภาษาอังกฤษจะใชเ ครอ่ื งหมาย ดงั น้ี เขาชอบรบั ประทานผกั กาด, ผักคะนา , ตน หอม, กะหลํ่าปลี ใชเ ขียนไวหลังคํา หรือขอ ความทเี่ ปน คาํ ถาม ถา ไมใชถ ามโดยตรงไมต อ งใสเ ครอ่ื งหมายปรศั นี ตวั อยา ง ใคร? ใครครับ? (คาํ ถาม) ฉนั ไมทราบวาเขามาหาใคร (บอกเลา) เธอชอบอา นหนงั สอื นวนิยายไหม? (คาํ ถาม) ฉนั ไมท ราบวาจะทาํ อยางไรใหเธอเชื่อฉัน (บอกเลา)

ลําดบั ท่ี เคร่ืองหมาย ชอ่ื 107 3. ! อศั เจรยี  วธิ ใี ช 4. (............) นขลขิ ติ หรือ เปน เคร่ืองหมายแสดงความประหลาดใจ เคร่ืองหมาย มหศั จรรยใจใชเขียนหลังคําอุทาน หรือขอ ความ วงเลบ็ ท่ีมีลกั ษณะคลายคําอทุ าน เพือ่ ใหผ อู านออกเสียง ไดถ กู ตอ งกบั ความเปน จรงิ และเหมาะสมกบั เหตกุ ารณทเ่ี กิดขึ้น เชน ดีใจ เสียใจ เศราใจ แปลกใจ ตัวอยา ง “โอโฮ! เธอขับรถไปถึงสงขลาคนเดียวหรอื ” แปลกใจ “อนิจจา! ทําไมเขาถึงเคราะหร ายอยางนน้ั ” สลดใจ ใชเขียนครอ มความท่เี ปน คาํ อธิบาย ซ่ึงไมควรมี ในเนื้อเรื่อง แตผูเ ขยี นตอ งการใหผ ูอ านเขาใจหรอื ทราบขอ ความน้นั เปน พเิ ศษ เชน ตัวอยาง สมยั โบราณ คนไทยจารกึ พระธรรมลงในกระดาษ เพลา (กระดาษทคี่ นไทยทําข้ึนใชเอง โดยมากทํา จากเปลือกขอย บางครัง้ เรยี กวากระดาษขอย)

108 ลาํ ดับท่ี เครือ่ งหมาย ช่อื วิธีใช 5. “…………..” อัญประกาศ มวี ิธีใชดงั นี้ เนนคาํ หรอื ขอ ความใหผ อู านสังเกตเปนพิเศษ ตัวอยาง ผหู ญิงคนน้ัน “สวย” จนไมมีทตี่ ิ เขาเปน คน “กตัญูรคู ุณคน” อยางนา สรรเสริญยิ่ง ใชสําหรบั ขอ ความทเี่ ปนความคดิ ของผเู ขยี นหรอื ความคิดของบุคคลอ่นื ตัวอยาง ฉนั คดิ วา “ฉนั คงจะมคี วามสุขทีส่ ดุ ในโลก ถา มี บา นของตวั เองสักหลังหนงึ่ ” เขาคิดวา “ไมม ีสงิ่ ใด ในโลกนท้ี จี่ รี งั ยงั่ ยืน” ขอ ความท่ีเปน คาํ สนทนา เชน ดาํ “เมอ่ื คนื นฝี้ นตกหนกั น้าํ ทวมเขามาถึง ในบาน แนะ ทบี่ า นของเธอนา้ํ ทวมไหม” แดง “เหรอ ท่บี า นนํา้ ไมทว มหรอก แลว กอ นมา ทาํ งานนํา้ ลดแลวหรอื ยังละ” 4. ขอความทีผ่ ูเขยี นนาํ มาจากทีอ่ ่ืน หรอื เปน คาํ พดู ของผอู น่ื ตัวอยาง ก. เขาทาํ อยา งนตี้ รงกบั สภุ าษติ วา “ขช่ี า งจบั ตกั๊ แตน” ข. ผมเหน็ ดว ยกับปาฐกถาธรรมของพระราช นนั ทมุนที ีว่ า “ความสขุ มนั เกิดจากเราคดิ ถกู พดู ถูกทําถูก” 6. ๆ ไมย มก หรอื ยมก ใชเ ขียนไวหลงั คาํ หรอื ขอความเพ่อื ใหอ า นคํา หรอื ความนัน้ ซ้าํ กนั สองครง้ั ยมก แปลวา คู แตตอ งเปน คําหรือความชนิดเดียวกัน ถา เปน คาํ หรือความตางชนดิ กันจะใชไ มย มกไมได ตอ งเขียน ตัวอักษรซํ้ากนั

ลําดบั ท่ี เคร่ืองหมาย ชอ่ื 109 7. _ สัญประกาศ วธิ ีใช 8. ” บุพสญั ญา ตัวอยาง เขาเคยมาทกุ วนั วนั น้ีไมมา (ถูก) เขาเคยมาทุกวัน ๆ นไี้ มม า (ผดิ ) เขาชอบพูดตาง ๆ นานา (ถกู ) เขาชอบพดู ตาง ๆ นา (ผิด) ใชขดี เสนใตขอ ความท่ีผเู ขยี นตอ งการเนน ใหเ หน็ ความสาํ คญั ตัวอยาง โรคพิษสุนขั บา มีอันตรายมาก ถาถูกสนุ ขั บากัดตอ งรบี ไปฉีดวัคซีนทนั ที เขาพูดวา เขาไมชอบ คนทพ่ี ูดมาก ใชเปนเครือ่ งหมายแทนคํา หรอื กลุม คาํ ซึง่ อยู ขา งบนเครื่องหมายนี้ การเขียนเคร่ืองหมายน้จี ะ ชว ยใหไมต องเขียนคําซ้าํ ๆ กัน ตัวอยา ง คาํ วา คน ถาเปนคาํ กริยา แปลวากวนใหท ่วั ” ขอด ” ” ” ” ขมวดใหเปน ปม เครอื่ งหมาย บพุ สญั ญาน้ีมักจะมผี เู ขียนผิดเปน “ ตวั อยา ง สมดุ 8 โหล ราคาโหลละ 40 บาท ดินสอ 8 ” “ ” 12 บาท (ผิด)

ลําดบั ท่ี เครอ่ื งหมาย ชอ่ื 110 9. _ ยติภังค วธิ ีใช หรอื เคร่อื งหมาย ใชเขยี นระหวางคาํ ทเี่ ขยี นแยกพยางคกนั เพ่อื เปน เคร่อื งหมายใหรวู า พยางคหนา กบั พยางคห ลังน้นั ขดี เสน ติดกนั หรอื เปนคาํ เดียวกนั คาํ ที่เขียนแยกนั้นจะ อยูในบรรทัดเดยี วกนั หรอื ตางบรรทดั กนั กไ็ ด 10. ฯ ไปยาลนอย ตัวอยาง สบั ดาห อานวา สปั -ดา สพยอก อานวา สบั - พะ - ยอก ในการเขียนเรอ่ื ง หรือขอความ ตวั อยา ง เชน คาํ วา พระราชกฤษฎกี า เมอื่ เขยี นไดเ พียง พระราชกฤษ กห็ มดบรรทัด ตองเขยี นคําวา ฎีกา ตอในบรรทดั ตอไปถา เปน เชนน้ี ใหเขยี นเครอ่ื งหมายยตภิ งั ค ดังน้ี พระราชกฤษ - แลวเขยี นตอ บรรทดั ใหมว า ฎกี า และในการอาน ตอ งอานติดตอ กนั เปน คําเดียวกนั วาพระราชกฤษฎกี า ใชเ ขียนหลงั คาํ ซ่งึ เปน ทร่ี ูกันโดยทัว่ ไป ละขอความ สวนหลงั ไว ผูอา นจะตองอานขอ ความในสว นที่ ละไวใหครบบรบิ รู ณ ถา จะใหอ า นเพยี งทเี่ ขยี นไว เชน กรงุ เทพ กไ็ มต องใสเ ครอ่ื งหมายไปยาล นอ ยลงไป ตัวอยา ง กรงุ เทพ ฯ อา นวา กรงุ เทพมหานคร โปรดเกลา ฯ อา นวา โปรดเกลา โปรด กระหมอ ม

111 ลําดับท่ี เคร่อื งหมาย ชอ่ื วิธีใช 11. ฯลฯ ไปยาลใหญ วิธีใช มดี งั นี้ ใชเ ขยี นไวหลงั ขอความทจ่ี ะตอ ไปอีกมาก แตน าํ มาเขียนไวพ อเปนตัวอยาง ใหอาน เครื่องหมาย ฯลฯ วา “ละ” ตวั อยา ง เขาปลกู ผกั กาด ผกั คะนา ผักบงุ ฯลฯ อา นวา เขาปลกู ผกั กาด ผกั คะนา ผักบงุ ละ ใชเ ขยี นไวระหวา งกลางขอ ความ ซง่ึ ถาเขยี นจน จบจะยาวเกินไป จงึ นาํ มาเขยี นไว เฉพาะตอนตน กับตอนสดุ ทายเทา น้นั สว นขอ ความที่เวนไวใ ส เครื่องหมาย ฯลฯ ใหอา นเครอ่ื งหมาย ฯลฯ วา “ละถงึ ” ตวั อยาง อติ ปิ โ ส ฯลฯ ภควาติ. อานวา อิตปิ โส ละถงึ ภควาติ. 12. ............... ไปยาลใหญ สําหรบั เครือ่ งหมาย ฯลฯ น้นั ปจ จบุ ันนิยมใช หรือ เครือ่ งหมาย.............แทน จุดไขป ลา ตวั อยาง อิติปโ ส ฯลฯ ภควาติ นยิ มเขยี นวา อิตปิ โ ส ......... ภควาติ อานวา อติ ิปโ ส ละถงึ ภควาติ 13. • มหัพภาค มที ใี่ ช ดงั น้ี เขียนไวหลงั อกั ษร เชน พ.ศ. ยอมาจาก พุทธศักราช พ.ร.บ. ” พระราชบัญญัติ เม.ย. ” เมษายน เขยี นไวห ลงั คํายอ เชน กรกฎ. ยอมาจาก กรกฎาคม เมษ. ยอ มาจาก เมษายน เขยี นไวหลงั ตัวเลข หรอื อกั ษรท่ีบอกจาํ นวนขอ

ลาํ ดับท่ี เครอ่ื งหมาย ช่ือ 112 14. มหตั สญั ญา วธิ ใี ช ตวั อยาง ก. เราจะไมประพฤตผิ ดิ ระเบยี บของโรงเรียน ข. การนอนหลบั ถอื วา เปน การพกั ผอน เขียนไวขา งหลงั เมื่อจบประโยคแลว เชน ฉันชอบเรยี นวิชาภาษาไทยมากกวา วชิ าอนื่ ๆ เปนการยอหนา ขึ้นบรรทดั ใหม ไมม รี ปู ราง และเครอ่ื งหมาย วิธใี ช เมอ่ื เปน ช่อื เรอ่ื ง หรือหวั ขอเขียนไวกลางบรรทัด ถา เปน หวั ขอ ยอ ย กย็ อหนาข้นึ บรรทดั ใหม ขอความสาํ คัญ ๆ ท่ีจัดไว เปน ตอน ๆ ควรยอ หนา ข้ึนบรรทัดใหม เพอื่ ใหข อ ความเดนชดั และ เขาใจงาย อักษรยอ อักษรยอ คือ อักษรทีใ่ ชแ ทนคาํ หรือขอความเพ่ือความสะดวกรวดเร็วในการสื่อสาร ลักษณะ ของอักษรยออาจจะเปนอักษรตัวเดียว อักษรสองตัว หรือมากกวานั้น แลวมีจุดหนึ่งจุด (มหัพภาค) ขา งหลัง หรือจดุ ระหวางตัวอักษรแลวแตการกําหนด หลกั เกณฑการเขยี นและการอานอกั ษรยอ 1. การเขยี นอกั ษรยอของคําตา ง ๆ มีวธิ ีการและหลกั การซึง่ ราชบณั ฑติ ยสถาน โดย “คณะกรรมการกําหนดหลกั เกณฑ เก่ยี วกบั การใชภาษาไทย” ไดก ําหนดไว ดังนี้ 1.1 ใชพ ยญั ชนะตนของพยางคแรกของคาํ เปน ตัวยอ ถาเปนคาํ คาํ เดยี วใหใ ชย อตวั เดียว แมว า คําน้นั จะมีหลายพยางคก็ตาม ตวั อยา ง วา ว. จงั หวดั จ. 3.00 นาฬิกา 3.00 น. ศาสตราจารย ศ.

113 ถา ใชตวั ยอเพียงตัวเดียวแลวทําใหเกิดความสับสนอาจใชพยัญชนะตนของคําถัดไปเปนตัวยอ ดวยกไ็ ด ตัวอยา ง ตาํ รวจ ตร. อยั การ อก. 1.2 ถาเปนคาํ สมาสใหถ ือเปน คําเดียว และใชพยญั ชนะตนของพยางคแ รกเพยี งตัวเดียว ตวั อยา ง มหาวทิ ยาลยั ม. วิทยาลยั ว. 1.3 ถา เปนคําประสม ใชพ ยัญชนะตนของแตล ะคาํ ตัวอยาง ชว่ั โมง ชม. โรงเรียน รร. 1.4 ถา คาํ ประสมประกอบดวยคําหลายคาํ มีความยาวมาก อาจเลือกเฉพาะพยัญชนะตน ของคาํ ท่ีเปน ใจความสําคัญ ท้ังน้ี ไมค วรเกนิ 4 ตัว ตัวอยาง คณะกรรมการประสานงานโครงการอนั เนือ่ งมาจากพระราชดําริ กปร. สํานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาข้นั พ้ืนฐาน สพฐ. 1.5 ถาใชพยญั ชนะของแตละคาํ แลว ทําใหเกดิ ความสับสน ใหใ ชพ ยญั ชนะตน ของพยางค ถดั ไปแทน ตวั อยา ง พระราชกาํ หนด พ.ร.ก. พระราชกฤษฎกี า พ.ร.ฎ. 1.6 ถา พยางคท ่ีจะนําพยัญชนะตนมาใชเ ปนตวั ยอมี ห เปน อกั ษรนาํ เชน หญ หล ใหใ ช พยญั ชนะตน น้นั เปนตวั ยอ ตัวอยา ง สารวัตรใหญ สวญ. ทางหลวง ทล. 1.7 คาํ ที่พยัญชนะตน เปนอกั ษรควบกลาํ้ หรอื อกั ษรนาํ ใหใ ชอกั ษรตวั หนา ตัวเดียว ตวั อยาง ประกาศนยี บัตร ป. ถนน ถ. เปรียญ ป.

114 1.8 ตวั ยอไมค วรใชสระ ยกเวนคําทเี่ คยใชมากอนแลว ตวั อยา ง เมษายน เม.ย. มถิ ุนายน มิ.ย. 1.9 ตวั ยอ ตองมจี ดุ กํากบั เสมอ ตวั ยอ ต้งั แต 2 ตวั ขน้ึ ไป ใหจุดทต่ี ัวสดุ ทา ยเพียงจุดเดยี ว ยกเวน ตัวท่ใี ชก นั มากอ น เชน พ.ศ. น.ศ. ม.ร.ว. เปน ตน ตวั อยา ง ตําบล ต. ทบวงมหาวิยาลัย ทม. 1.10 ใหเวนวรรคหนาตัวยอ ทกุ แบบ ตัวอยา ง ประวตั ิของ อ. พระนครศรีอยธุ ยา ขา วจาก กทม. วา 1.11 ใหเวนวรรคระหวา งกลมุ อกั ษรยอ ตัวอยา ง ศ. นพ. 1.12 การอา นคํายอ ตอ งอานเตม็ ตวั อยาง 05.00 น. อานวา หา นาฬกิ า อ.พระนครศรอี ยธุ ยา อา นวา อําเภอพระนครศรีอยุธยา ยกเวน ในกรณีท่ีคําเต็มน้ันยาวมาก และคํายอนั้นเปนท่ีเขาใจและยอมรับกันท่ัวไปแลว อาจอา นตัวยอเรียงตัวไปก็ได ตวั อยาง ก.พ. อา นวา กอ พอ (จากหนังสือหลักเกณฑการใชเครือ่ งหมายวรรคตอนเคร่ืองหมายอ่นื ๆ หลกั เกณฑก ารเวน วรรค หลักเกณฑก ารเขียน คาํ ยอ ราชบัณฑติ ยสถาน) 2. การเขยี นรหสั ตัวพยัญชนะประจาํ จังหวัด ตามระเบียบสาํ นักนายกรัฐมนตรีวาดว ยงานสารบรรณ โดยไมมีจุด มหัพภาค ตอ ทาย เชน กระบี่ ยอ เปน กบ นาน ยอเปน นน ราชบุรี ยอเปน รบ กรุงเทพมหานคร ” กท บรุ รี มั ย ” บร ลพบุรี ” ลบ กาญจนบรุ ี ” กจ ปทุมธานี ” ปท ลาํ ปาง ” ลป กาฬสนิ ธุ ” กส ประจวบคีรขี ันธ ” ปข ลาํ พูน ” ลพ กําแพงเพชร ” กพ ปราจีนบุรี ” ปจ เลย ” ลย

115 ขอนแกน ” ขก ปตตานี ” ปน ศรสี ะเกษ ” ศก จนั ทบุรี ” จบ พะเยา ” พย สกลนคร ” สน ฉะเชิงเทรา ” ฉช พระนครศรีอยธุ ยา ” อย สงขลา ” สข ชลบรุ ี ” ชบ พังงา ” พง สตลู ” สต ชัยนาท ” ชน พทั ลุง ” พท สมทุ รปราการ ” สป ชยั ภูมิ ” ชย พิจติ ร ” พจ สมุทรสงคราม ” สส เชียงราย ” ชร พิษณุโลก ” พล สมุทรสาคร ” สค เชียงใหม ” ชม เพชรบรุ ี ” พบ สระบุรี ” สบ ตรงั ” ตง เพชรบูรณ ” พช สิงหบุรี ” สห ตราด ” ตร แพร ” พร สุโขทยั ” สท ตาก ” ตก ภเู กต็ ” ภก สุพรรณบรุ ี ” สพ นครนายก ” นย มหาสารคาม ” มค สรุ าษฎรธ านี ” สฎ นครปฐม ” นฐ มุกดาหาร ” มห สรุ นิ ทร ” สร นครพนม ” นพ แมฮ องสอน ” มส หนองคาย ” นค นครราชสีมา ” นม ยโสธร ” ยส อา งทอง ” อท นครศรธี รรมราช ” นศ ยะลา ” ยล อุดรธานี ” อด นครสวรรค ” นว รอยเอ็ด ” รอ อุตรดิตถ ” อต นนทบุรี ” นบ ระนอง ” รน อุทยั ธานี ” อน นราธวิ าส ” นธ ระยอง ” รย อบุ ลราชธานี ” อบ หมายเหตุ กรุงเทพมหานคร กท จะพบในหนงั สอื ราชการ แตโดยทั่วไป ใชก รงุ เทพมหานคร เครื่องหมาย เรียกชือ่ วิธีใช ตัวอยาง ใกล ๆ ยมก หรือ ไมย มก ใหเขียนไวหลังคําเพื่อใหอานคํานั้นซํ้ากัน สองครัง้

116 เร่อื งท่ี 3 ชนิดและหนาทีข่ องประโยค ชนดิ ของประโยค เมอื่ เราทราบลกั ษณะของประโยคแลว กม็ าทาํ ความเขา ใจเก่ียวกบั ประโยคชนิดตาง ๆ เพิ่มเติมอีก ประโยคชนิดแรกทจี่ ะกลา วถงึ คอื ประโยคความเดียว 1. ประโยคความเดียว (เอกรรถประโยค) ประโยคชนิดนี้ คือ ประโยคท่ีมุงกลาวถึง สง่ิ ใดสง่ิ หนงึ่ เพยี งสงิ่ เดียว สิ่งนัน้ อาจเปนคน สตั ว เหตุการณ ฯลฯ อยางใดอยา งหนง่ึ และสง่ิ น้นั แสดง กริ ิยาอาการหรืออยูในสภาพอยางเดียว เชน ก. นกเกาะตนไม ข. นายแดงไถนา ค. มุกดาหารเปน จังหวัดท่ีเจ็ดสบิ สาม สวนสําคญั ของประโยคความเดียว ประโยคความเดียวแตละประโยคแบงสวนสําคัญออกเปน 2 สวน สวนหนึ่งเรียกวา “ภาคประธาน” คอื ผูก ระทําอาการในประโยค อกี สวนหน่ึงเรยี กวา “ภาคแสดง” คอื สวนทเ่ี ปนกริ ยิ า และกรรมผถู ูกกระทาํ ในประโยค ประโยค ภาคประธาน ภาคแสดง ก. นกเกาะตนไม นก เกาะตนไม ข. นายแดงไถนา นายแดง ไถนา ค. มกุ ดาหารเปนจงั หวัดที่เจ็ด มกุ ดาหาร เปนจงั หวัดที่เจด็ สบิ สาม สบิ สาม 2. ประโยคความรวม (อเนกรรถประโยค) คือ ประโยคท่ีรวมความเอาประโยคความเดียว ต้งั แต 2 ประโยคขึ้นมารวมเขา ดว ยกนั โดยมคี ําเช่อื มประโยคเหลา นัน้ เขา ดว ยกัน 2.1 ประโยคทมี่ ีเนือ้ ความคลอยตามกนั ประโยคที่ 1 จารุณีเดินทางไปเชยี งใหม ประโยคท่ี 2 อรัญญาเดินทางไปเชียงใหม เราสามารถรวมประโยคความเดียวทง้ั 2 ประโยคเขาไวด ว ยกนั ดังน้ี “จารณุ แี ละอรัญญาเดินทางไปเชยี งใหม” ประโยคที่ 1 เราจะประสบความลมเหลว ประโยคท่ี 2 เราไมท อ ถอย รวมประโยคไดวา “แมเราจะประสบความลมเหลวเราก็ไมทอถอย”

117 2.2 ประโยคท่ีมเี นอ้ื ความขัดแยง กัน ประโยคที่ 1 พขี่ ยนั ประโยคท่ี 2 นองเกยี จครา น รวมประโยควา “พขี่ ยันแตนองเกียจคราน” ประโยคที่ 1 เขาไดทํางานแลว ประโยคท่ี 2 เขายังไมพ อใจ รวมประโยควา “เขาไดท ํางานแลวแตทวาเขายงั ไมพ อใจ” 2.3 ประโยคที่มใี จความเลือกเอาอยางใดอยา งหน่ึง ประโยคท่ี 1 เธอชอบดูภาพยนตร ประโยคท่ี 2 เธอชอบดโู ทรทศั น รวมประโยควา “เธอชอบดภู าพยนตรหรอื โทรทศั น” ประโยคที่ 1 ปรีชาข้ึนตนไมห ลงั บา น ประโยคท่ี 2 ปรีชากวาดขยะอยหู นาบา น รวมประโยควา “ปรชี าขึ้นตนไมห ลังบา นหรอื ไมก็กวาดขยะอยูหนา บา น” 2.4 ประโยคท่มี ีขอความเปน เหตุเปนผลกัน โดยมขี อความที่เปนเหตุอยูขางหนาขอความที่ เปนผลอยูห ลัง ประโยคที่ 1 เขาขบั รถเรว็ เกินไป ประโยคที่ 2 เขาถกู รถชน รวมประโยควา “เขาขับรถเรว็ เกนิ ไปเขาจึงถกู รถชน” ประโยคที่ 1 กรงุ เทพฯ ฝนตกมาก ประโยคท่ี 2 กรงุ เทพฯ น้ําทวม รวมประโยควา “เพราะกรุงเทพฯ ฝนตกมากนาํ้ จึงทวม” คาํ ที่ทาํ หนาทเ่ี ชอื่ มประโยคเขาดว ยกนั เราเรียกวา “คาํ สันธาน” 3. ประโยคซอ นกนั (สังกรประโยค) คือ ประโยคท่ีมีขอความหลายประโยคซอนรวมอยูใน ประโยคเดยี วกัน เพือ่ ใหข อความสมบูรณย่งิ ข้ึน 1. ประโยคหลกั เรียกวา มขุ ยประโยค ซึง่ เปน ประโยคสําคัญมใี จความสมบรู ณใ นตวั เอง 2. ประโยคยอ ย เรียกวา อนุประโยค ประโยคยอ ยนจ้ี ะตองอาศยั ประโยคหลงั จึงจะได ความสมบรู ณ

118 ตัวอยา ง สรพงษเ ดนิ ทางไปสงขลา เพ่อื แสดงภาพยนตร เขาประสบอุบตั ิเหตุ เพราะความประมาท คนทป่ี ราศจากโรคภัยไขเ จบ็ เปน คนโชคดี ตารางประโยคความซอน ประโยคหลกั (มขุ ยประโยค) บทเชอื่ ม ประโยคยอ ย (อนุประโยค) สรพงษเ ดินทางไปสงขลา เพ่ือ แสดงภาพยนตร เขาประสบอบุ ตั ิเหตุ เพราะ ความประมาท คน...เปน คนโชคดี ที่ ปราศจากโรคภยั ไขเจบ็ นอกจากประโยคทงั้ 3 ชนดิ ดงั กลา วมาแลว ยงั มีประโยคอีกหลายชนิดทมี่ ิไดเ รียงลําดบั ประโยค เหมือนประโยคท้ัง 3 ชนิด ทั้งนี้ ขึ้นอยูกับความตองการของผูสงสารวาตองการจะเนนสวนใดของ ประโยค ดว ยเหตนุ จี้ งึ ทาํ ใหป ระโยคมหี ลายรปู แบบ ดังนี้ 1. ประโยคเนนผูกระทํา คือ ประโยคท่ียกผกู ระทําขึ้นเปนประธานของประโยคขนึ้ กลาวกอน แลว จึงตามดวยภาคแสดง เชน รปู ประโยค ประธาน กรยิ า กรรม 1. ลนิ ดากาํ ลงั ซือ้ ผลไม ลนิ ดา กาํ ลงั ซ้อื ผลไม 2. สายชลพูดโทรศัพท สายชล พดู โทรศพั ท 2. ประโยคเนนผถู กู กระทํา คอื ประโยคที่กลา วถึงผูถกู กระทาํ หรือ กรรม กอน ผถู กู กระทํา จงึ อยหู นาประโยค รูปประโยค ผูถูกกระทํา กรยิ า 1. เพือ่ นของฉนั ถกู ทําโทษ เพ่อื นของฉนั ถูกทาํ โทษ ถูกจับ 2. ชาตรีถูกจบั ชาตรี ขอสงั เกต ในภาษาไทย ถาใชว า “ถกู กระทํา” อยา งใด จะมคี วามหมายไปในทางไมดี เชน ถกู ตําหนิ ถกู ตอ วา ถกู ดุ เปน ตน ถา เปน ไปทางดีเราจะไมใ ชคําวา “ถกู ” แตใ ชคาํ วา “ไดรับ” แทน เชน ไดรบั แตง ตั้ง ไดร ับเลอื ก........เราจะ ไมใ ชว า ไดถูกแตงตัง้ ......ไดถ กู เลอื ก.......เปนอันขาด

119 3. ประโยคเนนกริยา คือ ประโยคที่ตองการเนนกริยาใหเดน จึงกลาวถึงกริยากอนท่ีจะ กลา วถึงประธาน กริยาทเ่ี นน ไดใ นลกั ษณะนมี้ อี ยไู มก ี่คํา คือ เกดิ ปรากฏ มี รูปประโยค กรยิ า ประธาน เกดิ น้าํ ทว มในประเทศบงั กลาเทศ เกดิ นาํ้ ทวม ในประเทศบังกลาเทศ ดาวเทียม นํา้ ทวม ขยายกรยิ า ปรากฎดาวเทียมบนทอ งฟา ปรากฏ บนทอ งฟา ขยายกรยิ า 4. ประโยคคําส่ังและขอรอง คือ ประโยคที่อยูในรูปคําส่ังหรือขอรองและจะละประธานไว โดยเนนคาํ สงั่ หรือคําขอรอ ง เชน คาํ สัง่ 1. จงกาเครอ่ื งหมายกากบาท หนาขอ ความที่ถูกตอ ง คาํ ทข่ี ีดเสน ใต คือ กริยา คําขอรอ ง 2. โปรดรักษาความสะอาด คาํ ทีข่ ดี เสน ใต คอื กรยิ า ถาเดิมประธานทีล่ ะไวลงไป กจ็ ะกลายเปนประโยคเนน ผกู ระทํา เชน 1. ทานจงกาเครอ่ื งหมายกากบาทหนาขอ ความที่ถกู ตอง 2. ทานโปรดรักษาความสะอาด หนา ทีข่ องประโยค ประโยคชนดิ ตา ง ๆ สามารถบอกความหมายไดตามเจตนาของผูสงสาร เพราะการส่ือสารกัน ตามปกตินั้น ผูสงสารอาจมีเจตนาไดหลายประการ ประโยคจึงทําหนาท่ีตาง ๆ กัน เชน บอกกลาว เสนอแนะ ชี้แจง อธิบาย ซักถาม วิงวอน ส่ังหาม ปฏิเสธ เปนตน ขอความหรือประโยคท่ีแสดงเจตนา ของผูส งสารเหลา นีจ้ ะอยใู นรูปท่ีตา ง ๆ กันไป ซ่งึ อาจแบงหนาท่ีของประโยคไดเปน 4 ประเภทดวยกัน คอื 1. รูปประโยคบอกกลาวหรือบอกเลา ประโยคลักษณะนี้ โดยปกติจะมี ประธาน กริยา และอาจมีกรรมดวย นอกจากนอ้ี าจมสี วนขยายตาง ๆ เพื่อใหช ดั เจน โดยทว่ั ไปประโยคบอกเลาจะบง ชี้ เจตนาวา ประธานของประโยคเปนอยา งไร ตวั อยา ง ประโยค เจตนา ภาษาไทยเปนภาษาประจาํ ชาตขิ องเรา ภาษาไทยเปนอะไร นอ งหิวขาว นองอยูในสภาพใด

120 2. รปู ประโยคปฏเิ สธ ประโยคน้แี ตกตา งจากประโยคบอกกลา ว หรือบอกเลาตรงที่มีคําวา “ไม” หรือคําทีม่ คี วามหมายในทางปฏิเสธ เชน “หามิได” “มิใช” ประกอบคาํ อธบิ ายเสมอไป ตวั อยาง วันน้ีไมม ฝี นเลย เขามใิ ชคนเชนนน้ั หามิได หลอ นไมใ ชคนผิดนัด สาํ หรบั ประโยคท่ีผสู ง สารมีเจตนาท่จี ะเสนอแนะมกั จะใชค าํ วา ควรหรอื ควรจะ ในประโยค บอกเลา สวนในประโยคปฏเิ สธ ใชค ําวา ไมควรหรือไมค วรจะ ประโยคปฏเิ สธ “ชาวนาไมค วรปลกู มันสําปะหลังในท่ีนาเพราะจะทาํ ใหด นิ จืด” 3. ประโยคคําสั่งและขอรอง ประโยครปู นี้มีลักษณะเดน คือ มีแตภาคแสดงเสมอ สวนประธานซ่ึงตองเปนบุรุษที่ 2 ใหละเวนในฐานท่เี ขาใจ ตัวอยา ง ยกมือข้นึ ยนื ขนึ้ ปลอยเดี๋ยวนน้ี ะ รูปประโยคคําสง่ั เชน ขางตนน้ี อาจใสค าํ วา อยา จง หา ม ขา งหนา ประโยคได เพื่อใหค ําสงั่ จรงิ จงั ยิง่ ข้ึน ตัวอยาง อยา ทําบานเมอื งสกปรก จงตอบคาํ ถามตอไปน้ี หามมยี าเสพติดไวใ นครอบครอง 4. รูปประโยคคําถาม ประโยครูปนีท้ ําหนา ทีเ่ ปนคําถามวางอยูตอนตน หรือตอนทายของประโยคกไ็ ด คําแสดงคาํ ถามแบง ออกเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คือ 4.1 คําแสดงคําถามที่ผสู งสารตอ งการคําตอบเปนใจความใหม 4.2 คาํ แสดงคาํ ถามท่ผี สู งสารตอ งการคาํ ตอบเพยี ง “ใช” หรอื “ไม”

121 เรอ่ื งท่ี 4 หลักในการสะกดคาํ สะกดอยางไรใหถ กู ตอง การใชภ าษาในการส่ือสาร ไมวาจะดวยการพดู และการเขยี น หรอื อา นจําเปนตองใชใหถูกตอง โดยมหี ลกั การไวดังนี้ การใชตวั สะกด ถาเปนคําภาษาไทยแทจะใชตัวสะกดตรงตามมาตราตัวสะกด เชน จง บิน ชม เชย เดียว ปก รด พบ เปน ตน สว นคําภาษาไทยที่มาจากภาษาตางประเทศนั้นมีท้ังสะกดตรงตามมาตราและใชตัวสะกด หลายตัวตามรปู ศัพทเ ดมิ โดยเฉพาะภาษาบาลีสันสกฤต เชน 1. คําในภาษาไทยท่มี าจากภาษาเขมร ภาษาบาลี สันสกฤตบางคํา และคําท่ีมาจากภาษาอ่ืน ทีใ่ ชต ัวสะกดตรงตามมาตรา คาํ ไทยทีม่ าจากภาษาเขมร เชน จํานอง ดาํ เนิน ขจดั อาํ นวย บงั คม เปน ตน คําไทยทมี่ าจากภาษาบาลี สนั สกฤต เชน ทาน คําไทยท่ีมาจากภาษาอน่ื เชน มังคุด 2. คาํ ไทยที่มาจากภาษาบาลี สันสกฤตมีตวั สะกดอยใู นมาตรา แม กน กก กด กบ อาจจะใช ตัวสะกดไดห ลายตัวตามรูปในภาษาเดิม ดงั ตวั อยา งตอไปนี้ 2.1 คําในแม กน เชน พน ใช น สะกด แปลวา ปา ศัพทเ ดิม พน อา น พะ นะ ชล ใช ล สะกด แปลวา นา้ํ ศพั ทเ ดมิ ชล อา น ชะ ละ บุญ ใช ญ สะกด แปลวา ความดี ศัพทเดมิ ปญุ ญ อาน ปุน ยะ คุณ ใช ณ สะกด แปลวา ความเก้ือกูล ศพั ทเ ดมิ คุณ อาน คุ ณะ พร ใช ร สะกด แปลวา ความดี ศัพทเดมิ วร อาน วะ นะ

122 2.2 คาํ ในแม กก เชน ชนก ใช ก สะกด แปลวา พอ ศัพทเดิม ชนก อาน ชะ นะ กะ มขุ ใช ข สะกด แปลวา หนา ปาก ทาง ศัพทเดิม มขุ อาน มกุ ขะ มัค ใช ค สะกด แปลวา หนทาง ศัพทเ ดิม มค อา นวา มัก คะ เมฆ ใช ฆ สะกด แปลวา ไอนํ้ารวมตัวกันเปนกลุม ลอยตัวอยูในอากาศ เมฆ อา นวา เม ฆะ จกั ร ใช กร สะกด แปลวา อาวธุ ศพั ทเดิม จกร อา น จัก กระ 2.3 คําในแม กด เชน อนญุ าต พยางคห ลงั ใช ต สะกด แปลวา ยนิ ยอมให ศัพทเดมิ อนุญาต อานวา อะ นุน ยา ตะ สจั ใช จ เปนตวั สะกด แปลวา การตง้ั ความสตั ย ศพั ทเดมิ สัจจฺ อานวา สตั จะ พชื ใช ช เปน ตัวสะกด แปลวา เมลด็ พนั ธไุ ม ศัพทเ ดิ พืชและวีช อานวา พี ชะ และ วี ชะ ครุฑ ใช ฑ สะกด หมายถึง พญานกท่เี ปน พาหนะของพระนารายณ ศพั ทเดมิ ครุฑ อา นวา คะ รู ดะ รัฐ ใช สะกด แปลวา ประเทศ ศพั ทเ ดิม ร ฏ ฐ อา นวา รตั ถะ รถ ใช ถ สะกด แปลวา ยานทม่ี ีลอสําหรับเคลือ่ นไป ศัพทเดิม รถ อา นวา ระ ถะ อาพาธ อา นวา อา พา ทะ ชาติ ใช ติ สะกด แปลวา เกิด ศัพทเ ดิม ชาติ อา นวา ชา ติ เหตุ ใช ตุ สะกด แปลวา ทม่ี า ศพั ทเ ดมิ เหตุ อา นวา เห ตุ มาตร ใช ตร สะกด แปลวา เครื่องวัดตาง ๆ ศัพทเ ดมิ มาตร อา นวา มาด ตระ เพชร ใช ชร สะกด แปลวา ชื่อแกวท่แี ข็งที่สดุ และมนี ้ําแวววาวกวา พลอยอ่ืน ๆ ศพั ทเ ดิม วชรฺ และ วชริ อา นวา วดั ชระ และ วะ ชิ ระ

123 ทศิ ใช ศ สะกด แปลวา ดา น ขาง ทาง เบือ้ ง ศพั ทเ ดิม ทศิ อา นวา ทิ สะ คาํ ในแมก ด ในภาษาบาลี สันสกฤตใชพ ยัญชนะหลายตวั เปน ตัวสะกด จงึ ตอง สงั เกตและจดจาํ ใหดีจึงจะสามารถเขียนไดถกู ตองตามสะกดการันต 2.4 คําในแม กบ เชน บาป ใช ป สะกด แปลวา ความช่วั ศพั ทเ ดมิ บาป อานวา ปา ปะ เสพ ใช พ สะกด แปลวา กนิ บรโิ ภค ศัพทเดิม เสพ อา นวา เส พะ โลภ ใช ภ สะกด แปลวา ความอยากไดไ มร ูจักพอ ศัพทเดมิ โลภ อานวา โล พะ 3. คําทีม่ าจากภาษาเขมร เรานํามาใชในลักษณะคาํ แผลงตา ง ๆ มขี อ ควรสงั เกต คือ เม่ือแผลงคาํ แลว ตวั สะกดจะเปนตัวเดียวกบั คาํ เดมิ เชน เกิด เปน กาํ เนดิ จรัส เปน จาํ รสั ตรวจ เปน ตํารวจ ตรัส เปน ดาํ รัส เสร็จ เปน สําเรจ็ ฯลฯ 4. คําที่มาจากภาษาบาลี สนั สกฤตบางคําจะมีตัวสะกดและตัวตามในภาษาไทย เรานํามาใช ทั้งรูปแบบเต็มรปู และตัดตวั สะกดออกบาง วุฑฒิ ไทยใช วฒุ ิ รฏฐ ไทยใช รัฐ อฑฒ ไทยใช อฒั เชน อฒั จนั ทร การประและไมป ระวิสรรชนีย การประวสิ รรชนยี  มหี ลักดงั น้ี 1. คําไทยแทท่ีออกเสียง อะ ชัดเจน และคําที่ยอสวนจากคําประสม เชน มะมวง มะนาว กระทะ สะอกึ เปน ตน ยกเวนคําบางคํา เชน ณ ธ ทนาย ฯพณฯ เปน ตน 2. คาํ ทมี่ าจากภาษาบาลี สันสกฤต ถา ตองการใชอา นออกเสียง สระ อะ ที่ทา ยพยางค ใหป ระวสิ รรชนียท ี่พยางคท า ย เชน พละ ศิลปะ สาธารณะ ทักษะ มรณะ สมณะ ฯลฯ

124 3. คําท่ีมาจากภาษาบาลี สันสกฤตที่มีพยางคหนาออกเสียง กระ ตระ ประ ในภาษาไทย ใหป ระวสิ รรชนีย เชน กระษยั กระษาปณ ตระกลู ประกาศ ประสาท ประโยชน ประชาราษฎร ฯลฯ 4. คําท่ไี มทราบท่มี าไดแนช ัดวามาจากภาษาใด แตถ า อา นออกเสยี ง อะ ใหประวิสรรชนีย เชน กะละแม กะหล่าํ กะละมงั สะอาด สะครวญ สะดอื โพระดก พะโล สะระแหน จะละเม็ด สะว้ีดสะวาด ปะเหลาะ ปะแหละ ฯลฯ การไมประวสิ รรชนยี  มหี ลกั ดังนี้ 1. คาํ ทอ่ี อกเสยี ง อะ ไมเ ตม็ มาตรา หรอื คาํ ทเ่ี ปน อกั ษรนํา เชน กนก ขนม ฉลาด สมอง ฯลฯ ยกเวนกะรัต 2. คาํ สมาสในภาษาบาลี สนั สกฤต ซงึ่ มีเสยี ง อะ ระหวางคาํ เชน พลศกึ ษา ศิลปกรรม เปนตน หรอื คําทมี่ ีเสียง อะ ท่พี ยางคห นาของคาํ 3. คาํ ท่มี าจากภาษาเขมรมีพยัญชนะตน 2 ตัวซอนกัน ในภาษาไทยอานออกเสียงพยัญชนะ ตวั หนาเปน อะ ไมต องประวสิ รรชนยี  เชน จรญู จรวย จรวด ผม ผจญ สลา สมอง ขโมย ขนง ขนาน ขนาบ ขนบ ถนน ถนอม 4. คาํ ทับศพั ทภ าษาองั กฤษอาจจะประหรอื ไมป ระวสิ รรชนียใหถือปฏิบัติตามแนวที่นิยมเขียน กันมา เชน เยอรมนั อเมริกา สติกเกอร โปสเตอร ไอศกรมี อะลูมเิ นยี ม อะตอม อะมบี า การใชค ํา อํา อมั และ อาํ ม อาํ ( _ำ ) 1. ใชกับคําไทยทัว่ ไป เชน ชํา คาํ จํา รํา เปนตน 2. ใชกบั คาํ แผลงทม่ี าจากภาษาอ่ืน เชน เกดิ กาํ เนิด ตรวจ ตํารวจ เปนตน อมั ( _ั ม ) 1. ใชคําท่ีเปนสระ อะ มตี ัว ม สะกดในภาษาบาลี สนั สกฤต เชน คัมภีร สมั ผสั สมั ภาษณ อมั พร เปน ตน 2. ใชกับคาํ ทม่ี าจากภาษาอังกฤษ เชน กิโลกรมั ปม อลั บั้ม เปนตน อาํ ม (_ำ ม ) ใชกับคําท่ีมีเสียงสระ อะ แลวมี ม ตามในภาษาบาลี สันสกฤต เชน อํามาตย อํามฤต อํามหติ เปนตน การใช ไอ ใอ อัย ไอย ( ไ- ใ- -ัย ไ-ย ) 1. การใช ไ- สระไอไมมลาย ใชกับคําไทยท้ังหมด เชน ไกล ไคล ใจ ไหม ตระไคร ไฟ ไข ได ไป ฯลฯ เวนแตคําไทยที่ใชสระไอไมมวน 20 คํา และคํามาจากภาษาอื่น นอกจากภาษาบาลี สันสกฤตใหใช ไอ เหมอื นภาษาไทยท้งั สนิ้ คําแผลงมาจาก สระ อิ อี เอ เปนสระไอในภาษาไทยใหใชสระไอไมมลาย เชน วิจิตร ไพจิตร วิหาร ไพหาร ตรี ไตร ฯลฯ หรือคําบาลี สันสกฤตเดิมมีสระไออยูแลว ใหใช ไอ เชน

125 ไอศวรย ไอศวรรย ไมตรี ไมตรี ฯลฯ คําที่มาจากภาษาอื่นไมใชภาษาบาลี สันสกฤตใหใชสระไอ เชน ไกเชอร เซยี งไฮ กาํ ไร ไนลอน ไนโตรเจน ไฉน ไสว ฯลฯ 2. การใช ใ- สระใอไมม ว น ใชก บั คาํ 20 คํา ดงั น้ี ใฝใจใครใครรูให ใหลหลง ในใหมใสใ หญยง ตาํ่ ใต ใดใชใ ชใบบง ใยยืด ใสส ะใภใ กลใ บ สิบมว นสองหน หรือ ผูใหญหาผาใหม ใหส ะใภใชค ลองคอ ใฝใ จเอาใสหอ มิหลงใหลใครขอดู จะใครลงเรอื ใบ ดนู ํา้ ใสและปลาปู สง่ิ ใดอยใู นตู มใิ ชอ ยใู ตตั่งเตยี ง บาใบถือใยบวั หตู ามัวมาใกลเคียง เลาทอ งอยาละเลีย่ ง ยสี่ บิ มวนจาํ จงดี 3. การใช -ั ย ( อัย ) ใชคําท่ีมาจากภาษาบาลี สันสกฤต ซึ่งมีเสียงอะ และ ย ตาม และถาในภาษาเดิมมี ย สะกดและ ย ตามเมอ่ื นํามาใชในภาษาไทยใหค ง ย ไว ชยั มาจาก ชย วัย ” วย นยั ” นย อาลัย ” อาลย อทุ ยั ” อุทย อยั ยะ ” อยย อยั ยิกา ” อยยกิ า 4. การใช ไ-ย (ไอย) ใชกับคาํ ทีม่ าจากภาษาบาลซี งึ่ มสี ระ เอ มี ย สะกด และมี ย ตาม เ ยย เอย ย เมื่อนํามาใชใ นภาษาไทย แผลงเปน “ไอย” เชน ไวยากรณ มาจาก เวยฺยากรณ อธปิ ไตย ” อธปิ เตยฺย ไทยทาน ” เทยฺยทาน เวไนย ” เวเนยฺย อสงไขย ” อสงเฺ ขยฺย

126 การใชว รรณยกุ ต การใชวรรณยุกตไดถกู ตองนั้น จะตองมีความรูใ นเร่อื งตอไปนี้ 1. ไตรยางค หรอื อักษร 3 หมู ไดแก อกั ษรสูง มี 11 ตวั ไดแ ก ษ ฆ ฉ ฐ ถ ผ ฝ ศ ษ ส ห อกั ษรกลาง มี 9 ตัว ไดแก ก จ ฎ ฏ ด ต บ ป อ อกั ษรต่ํา มี 24 ตวั แบงออกเปน 2 ชนดิ ดังน้ี อักษรตาํ่ คู มี 14 ตัว ไดแก ค ต ฆ ช ฌ ซ ฑ ฒ ท ธ พ ภ ฟ ฮ อักษรต่ําเดย่ี ว มี 10 ตวั ไดแก ง ญ ณ น ม ย ร ล ฬ ว 2. คําเปนคําตาย 2.1 คาํ เปน คือ คาํ ท่มี ลี ักษณะอยา งใดอยางหนงึ่ ตอไปนี้ ประสมกบั สระเสียงยาวในแม ก กา เชน ป มา ประสมกบั สระ อาํ ไอ ใอ เอา เชน ไป ใกล ขํา มตี ัวสะกดในมาตราแม กง กน เกย เกอว เชน ตรง จน กลม เชย เดยี ว 2.2 คําตาย คือ คาํ ที่มลี ักษณะอยางใดอยางหน่งึ ตอไปนี้ ประสมกับสระเสยี งส้นั ในมาตราแม ก กา ยกเวน อํา ไอ ใอ เอา เชน จะ ผุ ติ มีตัวสะกดในมาตราแม กก กด กบ 3. การผันอักษร มหี ลักการดงั น้ี อักษรสูง คําเปน พ้ืนเสียงเปนเสียงจัตวา ผันดวย วรรณยุกต เปนเสียงเอก ผันดวย วรรณยุกต  วรรณยกุ ต  เปน เสียงโท เชน ผา ผา ผา ขาม ขา ม ขาม อกั ษรสงู คาํ ตาย พ้ืนเสียงเปนเสยี งเอก ผนั เสียงวรรณยุกต  เปน เสียงโท เชน ฉะ ฉะ ขบ ขบ อักษรกลาง คําเปน พื้นเสียงเปนเสียงสามัญ ผันดวยวรรณยุกต     เปนเสียง เอก โท ตรี จตั วา ตามลําดบั เชน ปะ ปา ปะ ปะ โกะ โกะ โกะ โกะ อักษรต่ํา คําเปน พ้ืนเสียงเปนเสียงสามัญ ผันดวย วรรณยุกต   เปนเสียงโท ตรี ตามลาํ ดบั เชน คา คา คา เทา เทา เทา อกั ษรต่ํา คาํ ตาย สระเสียงส้นั พ้นื เสยี งเปน เสียง ตรี ผนั ดว ยวรรณยุกต  เปนเสียงโท ผนั ดว ยวรรณยุกต  เปน เสียงจัตวา เชน คะ คะ คะ อกั ษรตํ่า คําตายสระเสียงยาว พื้นเสียงเปน เสยี งโท ผันดว ยวรรณยุกต  เปนเสยี งตรีผัน ดว ยวรรณยกุ ต  เปน เสียงจตั วา เชน คาบ คา บ คา บ อักษรตํา่ ตองอาศยั อกั ษรสงู หรอื อักษรกลางชวย จงึ จะผันไดค รบ 5 เสียง เชน คา ขา ขา คา ขา เลา เหลา เลา เหลา เลา เหลา

127 ขอสงั เกต 1. อกั ษรสูงและอักษรกลางจะมรี ปู วรรณยกุ ตต รงกบั เสียงวรรณยกุ ต 2. อกั ษรสงู และอกั ษรตาํ่ ไมใ ชวรรณยุกตตรีเลย 3. อักษรตาํ่ จะมีเสียงวรรณยุกตสูงกวา รปู วรรณยุกต 4. อกั ษรเดย่ี วหรืออักษรต่ําเด่ียวเมื่อตองการผันใหครบ 5 เสียง ตองใชอักษรสูงหรืออักษร กลางนาํ เชน ยา หยา อยา ยา ยา หยา 5. อักษรคูและอักษรสูงตอ งอาศัยอกั ษรท่ีคกู ันชวย จงึ จะผันไดค รบ 5 เสียง เชน คา ขา คา ขา คา ขา การใชเครื่องหมายทณั ฑฆาต ( ) เคร่ืองหมายทัณฑฆาต  ใชเขียนเหมือนพยัญชนะที่ไมตองการออกเสียง ซ่ึงเราเรียกวา ตวั การันต มหี ลกั การดงั น้ี 1. พยัญชนะที่อยูขางหลังตัวสะกด ถามีเครื่องหมายทัณฑฆาต ถือวาพยัญชนะตัวน้ันเปน ตัวการนั ตไ มต องออกเสียง เชน เสาร ไมค ยักษ อาทิตย เปน ตน 2. พยญั ชนะทอ่ี ยูขา งหลงั ตวั สะกดสองตัวหรอื สามตวั ถาตัวใดตวั หน่งึ มีเคร่อื งหมายทัณฑฆาต กํากับถือวา พยัญชนะทั้งสองตัวเปนตัวการันต ไมตองออกเสียง เชน วันจันทร พระอินทร พระลักษณ เปนตน ทงั้ น้ี จะไมใ ชเ ครอ่ื งหมายทัณฑฆาตกบั ตัวสะกดทเ่ี ปน อักษรควบกล้ํา และตัวสะกดที่มีสระ กาํ กบั เชน จกั ร มติ ร เกยี รติ เปนตน เรื่องท่ี 5 คําราชาศพั ท ราชาศพั ท แปลตามศพั ท หมายถงึ ถอยคาํ สําหรับพระราชา แตต ามตาํ ราหลักภาษาไทยไดให ความหมายเกินขอบเขตไปถึงถอ ยคาํ ภาษาสาํ หรบั บคุ คล 3 ประเภท คอื 1. ศพั ทท ี่ใชส ําหรับพระมหากษัตริยและพระบรมวงศานุวงศ 2. ศัพทท ใ่ี ชสําหรับพระภกิ ษสุ งฆ 3. ศัพทท ่ีใชสาํ หรับสุภาพชน 1. ศพั ทม ใี ชส าํ หรับพระมหากษัตรยิ และพระบรมวงศานวุ งศ คาํ ศัพทป ระเภทน้ีเราจะไดฟ ง หรือไดอ า นบอยมาก สวนใหญจะเปน ขาวหรือเร่ืองราวท่ีเกี่ยวกับ กรณยี กจิ ของพระมหากษัตริยแ ละพระบรมวงศานุวงศ ลกั ษณะของราชาศัพทประเภทนี้มีลักษณะเดน ท่ีนา สนใจ คือ 1.1 ใชคาํ วา ทรง เพอ่ื ใหเ ปน คาํ กรยิ า ทรง นําหนากรยิ าทีเ่ ปน คาํ ไทย เชน ทรงเลน ทรงรองเพลง ทรงออกกาํ ลังกาย

128 ทรง นาํ หนาคาํ นามทเี่ ปน คําไทยแลวใชเ ปนกรยิ า เชน ทรงชาง ทรงมา ทรงเรอื ใบ ทรง นําหนา คําทีเ่ ปน ราชาศัพทอ ยูแ ลว เชน ทรงพระอกั ษร ทรงพระสาํ ราญ ทรงพระราชนิพนธ 1.2 ใชค ําไทยนําหนาคําทเ่ี ปน ราชาศัพทอยแู ลว เพ่ือใหเ ปนคาํ กรยิ า เชน ทอดพระเนตร 1.3 ใชคําไทยนําหนาคําที่เปนราชาศัพทอยูแลว เพื่อใหเปนคํานาม เชน ซับพระพักตร ผาเชด็ หนา ถุงพระบาท ถุงเทา ถุงพระหตั ถ ถงุ มอื การใชคําธรรมดานําหนาคําที่เปนราชาศัพทอยูแลว เพ่อื ใหเ ปน คํานาม ยังมีอีกเชน ฉลองพระองค ฉลองพระหัตถ ฉลองพระเนตร แวนตา มูลพระชิวหา นํ้าลาย 1.4 ใชค าํ วา ตน หรือ หลวง ลงทา ยคาํ นามหรอื กริยา เชน เสด็จประพาสตน พระแสงปนตน เคร่ืองตน รถหลวง เรอื หลวง 1.5 คาํ ทีก่ าํ หนดใหเปนราชาศพั ทสามารถจาํ แนกชนดิ ตาง ๆ ได เหมอื นคําในภาษาสามัญ คอื มที ั้ง คาํ นาม สรรพนาม กริยา วเิ ศษณ และมีคาํ ลกั ษณะนามใชเปนพเิ ศษอีกดวย เชน คํานาม พระเศียร หัว พระนลาฏ หนา ผาก พระชนก พอ พระชนนี แม พระราชสาสน จดหมาย พระแสงกรรบดิ มดี คําสรรพนาม ขา พระพทุ ธเจา กระหมอม หมอ มฉัน บุรุษที่ 1 ใตฝา ละอองธุลีพระบาท ใตฝา พระบาท ฝา พระบาท บุรุษที่ 2 พระองคทาน พระองค ทา น บรุ ษุ ท่ี 3 คาํ กริยา กริยาเปนราชาศัพทอยูแลวไมตองมีคําวา ทรง นําหนา เชน เสด็จ ตรัส เสวย เปนตน นอกน้ันตองเติมดวยคาํ วา พระ หรอื ทรงพระราช เพ่ือใหเปน คํากริยา เชน ทรงพระอกั ษร เขยี นหนังสือ ทรงพระราชนพิ นธ แตงหนังสือ คําวิเศษณ มีแตคําขานรับ ซึ่งแยกตามเพศ คือ หญิง ใชคําวา เพคะ ชาย ใชคําวา พระพุทธเจาขอรับ พระพุทธเจาขา พะยะคะ คาํ ลกั ษณะนาม ใชค ําวา องค กับ พระองค เปนคําท่ีเกย่ี วกบั สว นตา ง ๆ ของรา งกาย และเคร่ืองใชของทาน เชน พระทนต 2 องค ฟน 2 ซี่ ปราสาท 2 องค 1.6 การใชราชาศพั ทแ บบแผน วธิ พี ดู ในโอกาสตา ง ๆ อกี ดวย เชน การใชคําขอบคุณ ถาเรากลา วแกพ ระมหากษัตรยิ  ใชว า “รสู ึกขอบพระมหากรุณาธิคณุ เปนลนเกลา ฯ”

129 การใชค ําขออนุญาต ถา เรากลา วแกพระมหากษัตริย ใชวา “ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาต” กลา วเมื่อถวายของ ถา เรากลา วเมอ่ื ถวายของ “ขอพระราชทานทูลเกลาทูลกระหมอม ถวาย......................” หมายถึง สิ่งของ ขนาดเลก็ “ขอพระราชทานนอมเกลานอมกระหมอ ม ถวาย....................” หมายถึง ส่ิงของขนาดใหญ ยกไมได 2. ศพั ทท่ใี ชสาํ หรบั พระภิกษุสงฆ พระภกิ ษุ เปน ผทู ไี่ ดร บั ความเคารพจากบคุ คลท่ัวไป ในฐานะทเ่ี ปนผูทรงศีล และเปนผูสบื พระศาสนา การใชถอยคําจึงกาํ หนดข้ันไวตางหากอีกแบบหนงึ่ เฉพาะองคส มเดจ็ พระสังฆราช ซึ่งถอื เปน ประมขุ แหงสงฆน้ันกําหนดใหราชาศัพทเทียบเทากับ พระราชวงศชนั้ หมอ มเจา แตถา พระภกิ ษนุ นั้ เปน พระราชวงศอ ยแู ลวกค็ งใหใ ชร าชาศัพทตามลําดับช้ันที่ เปนอยแู ลว น้ัน การใชถอ ยคาํ สําหรบั พระภิกษโุ ดยทว่ั ไปมขี อ สงั เกต คือ ถา พระภิกษุใชกับพระภิกษดุ วยกันหรือ ใชกับคนธรรมดา จะใชศัพทอยางเดียวกันตลอด ผิดกับราชาศัพทสาํ หรับกษัตริยและพระราชวงศ คนอ่นื ทพี่ ดู กับทานหรอื พูดถงึ ทานจงึ จะใชร าชาศพั ท แตถา พระองคท า นพูดกบั คนอื่นจะใชภาษาสุภาพ ธรรมดา เชน มผี พู ูดถงึ พระวา “พระมหาสนุ ทรกาํ ลงั อาพาธอยใู นโรงพยาบาล” พระมหาสนุ ทรพูดถงึ ตวั ทานเองกย็ อมกลาววา “อาตมากําลังอาพาธอยทู ีโ่ รงพยาบาล” มีผพู ดู ถึงพระราชวงศหนึ่งวา “พระองคเจาดศิ วรกมุ ารกาํ ลงั ประชวร” พระองคเ จา เม่อื กลาวพระองคถงึ พระองคเ องยอ มรบั ส่ังวา “ฉนั กาํ ลงั ปว ย” ตวั อยางคาํ ราชาศพั ทส าํ หรับพระภิกษุบางคาํ คํานาม ภัตตาหาร อาหาร ไทยทาน สงิ่ ของถวาย อาสนะ ที่นง่ั กฏุ ิ ทีพ่ ักในวัด คาํ สรรพนาม เภสัช ยารักษาโรค ธรรมาสน ทแ่ี สดงธรรม อาตมา ภิกษุเรยี กตนเองกับผอู นื่ ผม กระผม ภิกษเุ รียกตนเองใชก ับภกิ ษดุ วยกนั มหาบพติ ร ภิกษเุ รียกพระมหากษัตรยิ  โยม ภกิ ษุเรียกคนธรรมดาทเี่ ปนผใู หญกวา พระคุณเจา คนธรรมดาเรียกสมเด็จพระราชาคณะ ทา น คนธรรมดาเรียกพระสงฆ

130 คํากริยา ประเคน ยกของดว ยมอื มอบใหพ ระ ถวาย มอบให ฉนั กนิ อาพาธ ปว ย มรณภาพ ตาย อนโุ มทนา ยินดดี ว ย จําวัด นอน คําลักษณะนาม รูป เปนลกั ษณะนามสาํ หรบั นบั จํานวนภิกษุ เชน พระภกิ ษุ 2 รปู คนทัว่ ไปนิยมใช คาํ วา องค 3. คําท่ีใชสาํ หรบั สุภาพชน การใชถอยคาํ สาํ หรับบคุ คลท่วั ไป จาํ เปนตอ งใชใ หส มฐานะและเกยี รติยศ ความสัมพันธร ะหวา ง ผทู ีต่ ิดตอส่อื สารกนั จะตองคาํ นงึ ถงึ อายุ เพศ และตําแหนงหนาที่การงานดวย นอกจากนั้น เวลา และ สถานท่ียงั เปน เครอ่ื งกาํ หนดอกี ดวยวา ควรเลอื กใชถอ ยคําอยางไรจงึ จะเหมาะสม ตวั อยางคาํ สุภาพ เชน คาํ นาม บิดา พอ มารดา แม และใชคําวา คุณ นําหนา ชอ่ื เชน คุณพอ คุณลงุ คณุ ประเสรฐิ คณุ ครู เปนตน ศีรษะ หัว โลหิต เลือด อุจจาระ ขี้ ปสสาวะ เยย่ี ว โค วัว กระบอื ควาย สนุ ัข หมา สกุ ร หมู เปนตน คาํ กริยา รบั ประทานอาหาร กนิ ถงึ แกก รรม ตาย คลอดบตุ ร ออกลูก ทราบ รู เรยี น บอกใหร ู เปนตน คาํ สรรพนาม ดิฉัน ผม กระผม บรุ ษุ ที่ 1 คณุ ทา น เธอ บรุ ษุ ที่ 2 และ 3 การใชส รรพนามใหส ุภาพ คนไทยนิยมเรยี กตามตําแหนง หนา ทีด่ วย เชน ทา นอธิบดี ทา นหวั หนากอง เปน ตน คําวิเศษณ คําขานรับ เชน คะ เจา คะ ครบั ครบั ผม เปน ตน คาํ ขอรอง เชน โปรด ไดโปรด กรณุ า เปนตน คําลักษณะนาม ลกั ษณะนามเพือ่ ยกยอง เชน อาจารย 5 ทา น แทนคําวา คน ลกั ษณะนามเพื่อใหส ุภาพ เชน ไข 4 ฟอง แทนคาํ วา ลูก ผลไม 5 ผล แทนคําวา ลกู เรอ่ื งท่ี 6 การใชสํานวน สุภาษติ คําพังเพย คนไทยนิยมใชภาษาถอยคําสํานวนทส่ี ละสลวย ไพเราะ เสนาะหู และสะดวกแกการออกเสยี ง ลักษณะนสิ ยั คนไทยเปน คนเจาบทเจากลอนอยแู ลว เวลาพดู หรือเขียนจึงนิยมใชถ อยคําสํานวนปน อยเู สมอถอยคาํ สํานวนตาง ๆ เหลานี้ชวยใหการสื่อสารความหมายชัดเจน ไดความไพเราะ ถายทอดอารมณความรูสึกตาง ๆ ไดดีบางครั้งใชเ ปน การสอ่ื สารความหมายเพื่อเปรียบเปรยไดอยาง

131 คมคายลกึ ซ่งึ เหมาะสมกบั วฒั นธรรมความเปนอยขู องคนไทย ซ่งึ แสดงถงึ อธั ยาศยั ท่ีดตี อคนอนื่ เปนพ้ืนฐาน ประเภทของถอยคาํ สาํ นวน 1. ถอยคําสาํ นวน เปนสํานวนคําท่ีเกิดจากการผสมคาํ แลวเกิดเปนคาํ ใหม เชน คาํ ผสม คําซอน หรือคําท่ีเกิดจากการผสมคาํ หลายคํา ผสมกันเปนลักษณะสัมผัส คลองจอง มีความหมาย ไมแ ปลตรงตามรปู ศพั ท แตม คี วามหมายในเชิงอปุ ไมย เชน ไกอ อน หมายถึง คนที่ยังไมชาํ นาญในชัน้ เชงิ กิง่ ทองใบหยก หมายถงึ ความเหมาะสมของคูกนั นัน้ มีมาก เกลือจม้ิ เกลือ หมายถงึ มคี วามดุรา ยเขา หากัน แกเผด็ กนั แกวง เทา หาเสยี้ น หมายถึง การหาเรอื่ งเดอื ดรอ น ขิงกร็ าขาก็แรง หมายถึง ตางฝายก็รา ยเขาหากนั แขวนนวม หมายถงึ เลิกการกระทําที่เคยทํามากอน คว่าํ บาตร หมายถึง การบอกปฏเิ สธไมคบคา สมาคมดวย คมในฝก หมายถึง มีความฉลาดรอบรแู ตย งั ไมแสดงออกเมอื่ ไมถ งึ เวลา งามหนา หมายถึง นา ขายหนา งูกนิ หาง หมายถึง เกี่ยวโยงกนั เปน ทอด ๆ จนตรอก หมายถงึ หมดหนทางทจ่ี ะหนไี ด จระเขขวางคลอง หมายถึง คอยกีดกนั ไมใ หคนอน่ื ทาํ อะไรไดส ะดวก ชักหนาไมถึงหลัง หมายถงึ รายไดไ มพอจบั จา ย ชบุ มอื เปบ หมายถึง ฉวยผลประโยชนจ ากแรงงานคนอ่ืน หญาปากคอก หมายถงึ เร่ืองงา ย ๆ คิดไมถงึ ตกหลมุ พราง หมายถึง เชือ่ ตามที่เขาหลอก ตาํ ขาวสารกรอกหมอ หมายถึง การทําอะไรเฉพาะหนาคร้งั คราว พอใหเสร็จไปเทานนั้ ทง้ิ ทวน หมายถึง ทําดีที่สุดเปนคร้งั สดุ ทาย นาํ้ รอ นปลาเปน หมายถงึ การพูดหรือทําอยา งละมุนละมอ ม น้าํ เย็นปลาตาย ยอมสําเรจ็ มากกวา ทาํ รุนแรง น้าํ ทวมปาก หมายถึง รูอะไรแลวพดู ไมได บองตืน้ หมายถึง มคี วามคิดอยางโง ๆ ผักชีโรยหนา หมายถงึ ทาํ ดแี ตเพยี งผวิ เผิน ผาข้รี ิ้วหอทอง หมายถึง คนม่ังมีแตท าํ ตวั ซอมซอ ใฝส งู เกนิ ศกั ด์ิ หมายถงึ ทะเยอทะยานเกินฐานะ ฝากผฝี ากไข หมายถงึ ขอยึดเปนทพ่ี ง่ึ จนตาย

132 พกหนิ ดีกวา พกนุน หมายถงึ ใจคอหนักแนนดกี วา ใจเบา พระอิฐ พระปนู หมายถึง น่ิงเฉยไมเดอื ดรอ น มวยลม หมายถึง ทาํ ทา จะเลิกลมไมด าํ เนนิ การตอไป มืดแปดดา น หมายถึง มองไมเ หน็ ทางแกไ ขคดิ ไมอ อก ยอ มแมวขาย หมายถึง เอาของไมด ีมาหลอกวา เปน ของดี โยนกลอง หมายถงึ มอบความรบั ผดิ ชอบไปใหค นอ่นื ลอยชาย หมายถงึ ทําตวั ตามสบาย ลอยแพ หมายถงึ ถูกไลออก ปลดออก ไมเ กี่ยวของกนั ตอ ไป สาวไสใ หกากนิ หมายถึง ขดุ คุยความหลัง สงิ่ ไมด ีมาประจานกันเอง สกุ เอาเผากนิ หมายถงึ ทาํ อยา งลวก ๆ ใหเ สร็จไปครง้ั หนึง่ ๆ หอกขา งแคร หมายถึง อนั ตรายทอ่ี ยูใ กลต วั อดเปร้ียวไวก ินหวาน หมายถึง อดทน ลาํ บากกอน จงึ สบายภายหลัง 2. คําพังเพย หมายถึง ถอยคาํ ที่กลา วขน้ึ มาลอย ๆ เปน กลาง ๆ มีความหมายเปนคติสอนใจ สามารถนําไปตีความแลวนําไปใชพดู หรอื เขยี นใหเ หมาะสมกับเรือ่ งท่เี ราตองการส่ือสารความหมายได มีลกั ษณะคลา ยคลึงกบั สภุ าษติ มาก อาจเปน คาํ กลาว ติชม หรอื แสดงความคดิ เห็น เชน รําไมดีโทษปโ ทษกลอง หมายถงึ คนที่ทาํ อะไรผดิ แลว มักกลาวโทษส่ิงอ่ืน ข่ีชา งจับต๊กั แตน หมายถึง การลงทนุ มากเพ่ือทาํ งานท่ีไดผลเล็กนอ ย ชีโ้ พรงใหกระรอก หมายถงึ การแนะนาํ ใหคนอื่นทําในทางไมด ี เสยี นอ ยเสยี ยาก หมายถงึ การไมรวู า ส่ิงไหนจําเปนหรือไมจาํ เปน เสียมากเสียงา ย ใชจา ยไมเหมาะสม คาํ พังเพยเหลานี้ยงั ไมเปนสุภาษิตก็เพราะวา การกลาวนั้นยังไมมีขอยุติวาเปนหลักความจริง ท่ีแนนอน ยังไมไ ดเปน คาํ สอนที่แทจ รงิ

133 ตวั อยา งคาํ พังเพย ความหมาย คาํ พงั เพย เปน คนสุรยุ สรุ าย คนทีอ่ วดเกงกลาจนเกินไปจนอบั จนสักวนั กระเชอกนร่ัว ลงทนุ ไมคมุ กบั ผลท่ไี ด กลานกั มักบิน่ ทาํ อะไรเพ่ือเอาหนา ไมท ําดวยใจจริง ขีช่ างจบั ตก๊ั แตน ทาํ อะไรโดยพลการ ทาํ บญุ เอาหนา ภาวนากนั ตาย ทาํ ไมดีแตโทษผอู ืน่ หกั ดา มพรา ดวยเขา ทกุ คนตองพงึ่ พาอาศัยกนั ราํ ไมด โี ทษปโ ทษกลอง สันดานคนไมดี แกอ ยา งไรก็ไมด ี นายพ่งึ บาว เจาพ่งึ ขา หญงิ สวยทมี่ ีมลทิน ชาดไมด ี ทาสไี มแดง ไมชว ยแลว ยังกีดขวาง ไมง ามกระรอกเจาะ ฟน เรอื่ งเกามาเลาอีก มอื ไมพายเอาเทาราน้ํา แกลง ทาํ แดกดันโดยอกี ฝา ยหน่ึงไมเ ดือดรอ น ฟน ฝอยหาตะเขบ็ หงุ ขาวประชดหมา ปง ปลาประชดแมว ตวั อยา งการนาํ คาํ พงั เพยไปใชใ นความหมายเปรียบเทยี บ เมือ่ กอ นนด้ี ไู มคอ ยสวย เดย๋ี วน้แี ตงตัวสวยมากน่แี หละ ไกง ามเพราะขน คนงานเพราะแตง เจา มนั ฐานะตาํ่ ตอ ยจะไปรกั ลกู สาวคนรวยไดย งั ไง ตักนํา้ ใสก ะโหลกชะโงกดเู งา ตนเองเสียบา ง เราอยาไปทําอะไรแขงกบั เขาเลย เขากับเราไมเ หมือนกัน อยาเห็นชางข้ีขตี้ ามชา ง แหม...ฉันวาฉันหนีจากเพือ่ นเกา ท่เี ลวแลวมาเจอเพื่อนใหมกพ็ อ ๆ กัน มันเขา ตํารา หนีเสือปะ จระเข เขาชอบถว งความเจริญของหมูคณะอยูเรื่อย แถมยังขัดขวางคนอ่ืนอีก น่ีแหละ คนมือไมพาย เอาเทา รานา้ํ 3. อปุ มาอปุ ไมย หมายถงึ ถอ ยคําทเ่ี ปน สาํ นวนพวกหนึ่ง กลาวทํานองเปรียบเทียบใหเห็นจริง เขา ใจแจมแจง ชดั เจน และสละสลวยนา ฟงมากขึน้ การพูดหรือการเขียนนิยมหาคําอุปมาอุปไมยมาเติม ใหไ ดค วามชดั เจนเกิดภาพพจน เขาใจงา ย เชน คนดุ หากตอ งการใหความหมายชัดเจน นาฟง และเกิด ภาพพจนชัดเจนก็ตองอุปมาอุปไมยวา “ดุ เหมือน เสือ” ขรุขระ การสื่อความยังไมชัดเจน ไมเห็นภาพ ตอ งอปุ มาอปุ ไมยวา “ขรขุ ระเหมอื นผิวมะกรูด”หรือ “ขรขุ ระเหมือนผิวพระจันทร” ก็จะทําใหเขาใจ ความหมายในรปู ธรรมชดั เจนมากย่ิงขึ้น ในการเขยี นบทรอ ยแกว หรอื รอ ยกรองกต็ าม เราไมอ าจเขยี นใหล ะเอยี ดลกึ ซง้ึ เพอ่ื สือ่ ความได แจมแจงเทากับการพูดบรรยายดวยตนเองได ก็จาํ เปนตองใชอุปมา เพ่ือเปรียบเทียบใหผูรับสาร จากเราไดรับรูความจริง ความรสู ึก โดยการใชคําอปุ มาเปรียบเทียบ ในการแตงคาํ ประพนั ธก็นิยมใช

134 อุปมากันมากเพราะคาํ อุปมาอุปไมยจะชวยตกแตงถอยคําสํานวนการเขียนใหไพเราะนาอาน กินใจ ประทบั ใจมากข้นึ สังเกตการใชอ ปุ มาอปุ ไมยเปรียบเทียบในตวั อยา งตอไปนี้ ทานจะไปทัพคร้ังนี้ อยาเพิ่งประมาทดูแคลนเลาป ดวยเลาปไดขงเบงมาไวเปนท่ีปรึกษา อปุ มา เหมอื นเสอื อนั คะนองอยใู นปาใหญ ทานเรงระวงั ตัวจงดี ตวั อยา งอุปมาทค่ี วรรจู ัก กรอบเหมือนขาวเกรียบ กลวั เหมือนหนูกลัวแมว แขง็ เหมอื นเพชร คดเคีย้ วเหมอื นเขาวงกต กลมเหมือนมะนาว งายเหมือนปอกกลวยเขา ปาก กนิ เหมือนหมู โงเหมือนควาย แกม แดงเหมือนตาํ ลึงสุก ขมเหมอื นบอระเพด็ ใจเสาะเหมอื นปอกกลวยเขาปาก ขาวเหมอื นสําลี เบาเหมือนปุยนนุ เขยี วเหมอื นพระอนิ ทร พดู ไมออกเหมือนน้าํ ทวมปาก งงเปน ไกต าแตก รกเหมอื นรงั หนู เงียบเหมอื นปาชา ยากเหมือนงมเขม็ ในมหาสมทุ ร ใจกวางเหมือนแมนาํ้ ลืมตวั เหมอื นววั ลมื ตีน ใจดําเปน อกี า ซนเหมือนลงิ ชา เหมือนเตา เดินเหมือนเปด ซีดเหมอื นไกต ม ตาดําเหมอื นนลิ ดําเหมือนตอตะโก บรสิ ทุ ธิ์เหมือนหยาดนํ้าคา ง ตาโตเทาไขห า น เรว็ เหมอื นจรวด ไวเหมือนปรอท เรยี บรอยเหมือนผาพบั ไว หนกั เหมือนเดิม เอะอะเหมือนเจก ตนื่ ไฟ ผอมเหมือนเปรต อดเหมอื นกา มืดเหมือนลืมตาในกระบอกไม สงู เหมอื นเสาโทรเลข หวานเหมือนนํ้าออย ใสเหมือนตาตก๊ั แตน เปรี้ยวเหมอื นมะนาว สวยเหมอื นนางฟา หวงเหมือนหมาหวงกา ง อว นเหมือนตุม หนาขาวเหมือนไขป อก เหนยี วเหมอื นตงั เม ยุงเหมอื นยุงตกี ัน หนาสวยเหมือนพระจันทรว นั เพ็ญ รักเหมือนแกว ตาดวงใจ

135 เรอื่ งที่ 7 หลกั การแตง คาํ ประพนั ธ การแตง คาํ ประพนั ธ คําประพันธม รี ูปแบบหลายประเภท เชน กาพย กลอน โคลง ฉันท การศึกษา และฝกหัดแตง กาพย กลอน โคลง เปนการสบื สานวฒั นธรรมการใชภาษาวรรณศิลปข องคนไทย การแตงกาพย คําประพนั ธร อ ยกรองประเภทกาพย มหี ลายแบบเรียกชอ่ื ตา ง ๆ กันไป ตามลักษณะคําประพนั ธ ท่ีแตกตา งกัน เชน กาพยย านี กาพยฉบงั กาพยสรุ างคนางค กาพยข ับไม เปนตน กาพยน ั้น สันนิษฐานวาเอาแบบมาจากฉันท เพยี งตัดคาํ ครุ คําลหอุ อกไป เทานน้ั ในท่ีน้ีจะอธิบายเฉพาะกาพยยานี 11 กาพยฉบัง 16 และกาพยสุรางคนางค 28 เปนกาพย ที่นิยมแตง กันโดยทว่ั ไป 1. กาพยย านี 11 แผนผัง ตวั อยาง สัมผัสคาํ สมั ผัสใจ ยานมี ลี ํานาํ วรรคหลังนี้มหี กคาํ ฯ วรรคหนาหา คําใช ลกั ษณะคาํ ประพันธ 1. บท บทหนง่ึ มี 4 วรรค แบง เปนวรรคแรก 5 คาํ วรรคหลัง 6 คํา รวม 11 คํา จงึ เรียก ยานี 11 2. สัมผสั ก. สมั ผัสนอก หรือสัมผัสระหวางวรรค อนั เปนสมั ผัสบงั คับ มีดงั น้ี คําสดุ ทายของวรรคแรกวรรคทหี่ นงึ่ วรรคสดับ สมั ผสั กบั คาํ ทีส่ ามของวรรคหลงั วรรคทส่ี อง วรรครบั คําสุดทายของวรรคทสี่ อง วรรครับ สัมผัสกับคําสุดทายของวรรคที่สาม วรรครองดูแผนผัง และตัวอยา ง

136 ถาจะแตง บทตอไปตอ งมสี มั ผสั ระหวา งบท สมั ผสั ระหวา งบท ของกาพยย านี คอื คาํ สุดทายของวรรคส่ี วรรคสง เปนคาํ สงสัมผัสบังคบั ใหบ ทตอ ไปตองรบั สมั ผสั ที่คาํ สดุ ทายของ วรรคสอง วรรครับ ดงั ตัวอยาง ยานมี ีลาํ นํา สมั ผัสคําสมั ผสั ใจ วรรคหนา หา คําใช วรรคหลังนมี้ ีหกคํา หนงึ่ บทมีสีว่ รรคพงึ ประจักษเ ปน หลกั จํา จังหวะและลํานํา กาพยย านดี ังนเี้ ทอญฯ คาํ สดุ ทายของบทตน คอื คาํ วา “คํา” สงสมั ผสั ไปยงั บทถดั ไป บงั คับใหรบั สัมผสั ทคี่ ําสุดทาย ของวรรคสองหรือวรรครบั ในทนี่ คี้ ือคาํ วา “จํา” ข. สัมผสั ใน แตละวรรคของกาพยยานจี ะแบงชว งจังหวะเปนดงั นี้ วรรคแรก เปน สองคาํ กบั สามคํา คอื หนงึ่ สอง หนง่ึ สองสาม วรรคหลัง เปน สามคาํ กบั สามคํา คือ หน่งึ สองสาม หน่งึ สองสาม ฉะนัน้ สมั ผสั ในจงึ กาํ หนดไดต ามชว งจงั หวะของแตล ะวรรคน่นั เอง ดงั ตวั อยา ง ขอ สงั เกต ยานี – มีลํานํา สัมผสั คํา – สัมผสั ใจ กาพยยานีไมเ ครง สมั ผัสในจะมีหรอื ไมม ีกไ็ ด ขอเพยี งใชค าํ ทีอ่ า นแลวราบรนื่ ตามชว งจังหวะของ แตล ะวรรคน้ัน ๆ เทาน้นั สวนสัมผัสนอกระหวางวรรคที่สาม วรรครอง กบั วรรคทีส่ ่ี วรรคสง นัน้ จะมี หรือไมม กี ไ็ ดไมบงั คับเชน กนั 2. กาพยฉบงั 16 แผนผงั ตวั อยา ง สามวรรคระวัง กาพยน ้มี ีนามฉบงั จงั หวะจะโคนโยนคาํ ฯ

137 ลักษณะคาํ ประพันธ 1. บท บทหนึ่งมี 3 วรรค อาจเรยี กวา วรรคสดบั วรรครับ วรรคสง ก็ได แบงเปน วรรคแรก วรรคสดับ มี 6 คาํ วรรคที่สอง วรรครับ มี 4 คาํ วรรคท่ี 3 วรรคสง มี 6 คํา รวมทัง้ หมด 16 คาํ จึงเรียกฉบงั 16 2. สัมผัส ก. สมั ผัสนอก หรอื สมั ผัสระหวางวรรค อนั เปนสัมผสั บังคบั ดงั น้ี คําสุดทายของวรรคหนึง่ วรรคสดบั สัมผัสกบั คาํ สดุ ทายของวรรคสอง วรรครบั สมั ผสั ระหวา งบทของกาพยฉบงั คือ คําสุดทายของวรรคสาม วรรคสง เปนคําสง สมั ผสั บังคบั ใหบ ทตอ ไปตอ งรบั สมั ผสั ท่คี าํ สดุ ทา ยของวรรคหนง่ึ วรรคสดบั ดงั ตวั อยา ง กาพยม ีนามฉบงั สามวรรคระวงั จังหวะจะโคนโยนคํา สมั ผสั จดั บทลํานํา กาํ หนดจดจํา หกคําส่ีคาํ ดงั นี้ ฯ ข. สัมผัสใน แตล ะวรรคของกาพยฉบงั แบง ชว งจงั หวะเปนวรรคละสองคํา ดงั นี้ หน่งึ สอง หนึ่งสอง หน่ึงสอง หน่ึงสอง หนง่ึ สอง หน่งึ สอง หนึง่ สอง หนึ่งสอง ฉะน้ัน สมั ผัสในกาํ หนดไดตามชว งจงั หวะของแตละวรรคนน้ั เอง ดังตัวอยาง กาพยน ้ี – มีนาม ฉบัง สามวรรคระวงั ขอสังเกต จงั หวะ – จะ โคน – โยนคํา กาพยฉบงั ไมเครง สัมผัสใน จะมีหรอื ไมม กี ไ็ ด ขอเพยี งใชค าํ ท่อี า นราบร่ืนตามชวงจังหวะของแต ละวรรคน้นั ๆ เทานัน้ สวนสัมผสั นอกระหวา งวรรคทสี่ อง วรรครับกบั วรรคทสี่ าม วรรคสง น้ัน จะมหี รือไมม ีก็ไดไ ม บงั คบั เชนกนั การแตง กลอน กลอน คําประพันธรอยกรองประเภทกลอน มีหลายแบบเรียกช่ือตาง ๆกันไปตามลักษณะฉันทลักษณ ท่ีแตกตางกันนั้น ๆ เชน กลอนส่ี กลอนหา กลอนหก กลอนแปด และยังจําแนกออกไปตามลีลา ทนี่ าํ ไปใช เชน กลอนเพลงยาว กลอนบทละคร กลอนเสภา รวมถงึ กลอนบทตาง ๆ อกี ดว ย

138 ในทีน่ ้จี ะอธบิ ายเฉพาะกลอนหกและกลอนแปด อันเปนกลอนท่ีนยิ มแตงกนั โดยทัว่ ไป 1. กลอนหก แผนผัง ตัวอยาง กลอนหกหกคํารา่ํ รู วางคูว างคาํ นํา้ เสยี ง ไพเราะเรอ่ื ยรํ่าจาํ เรยี ง สาํ เนียงสูงตา่ํ คาํ กลอนฯ ลักษณะคําประพันธ 1. บท บทหน่ึงมี 4 วรรค วรรคที่หน่งึ เรียกวรรคสดบั วรรคทสี่ องเรียกวรรครบั วรรคท่สี ามเรียกวรรครอง วรรคที่สีเ่ รยี กวรรคสง แตล ะวรรคมี 6 คาํ จงึ เรยี กวา กลอนหก 2. เสยี งคาํ กลอนทกุ ประเภทจะกําหนดเสียงคาํ ทา ยวรรคเปนสาํ คญั กาํ หนดได ดงั น้ี คาํ ทายวรรคสดับ กาํ หนดใหใ ชไดท ุกเสียง คาํ ทายวรรครับ กําหนดหามใชเสียงสามัญกับตรี คาํ ทา ยวรรครอง กําหนดใหใ ชเ ฉพาะเสยี งสามัญกบั ตรี คาํ ทา ยวรรคสง กําหนดใหใ ชเ ฉพาะเสยี งสามัญกบั ตรี 3. สัมผสั ก. สมั ผสั นอก หรอื สัมผสั ระหวางวรรค อนั เปนสมั ผสั บังคบั มดี ังนี้ คาํ สดุ ทา ยของวรรคท่ีหนง่ึ วรรคสดบั สัมผัสกับคาํ ที่สองหรอื ทสี่ ข่ี องวรรคท่สี องวรรครบั คาํ สดุ ทา ยของวรรคที่สอง วรรครบั สัมผสั กับคําสุดทายของวรรคทส่ี าม วรรครอง และคําที่ สองหรือท่ีสข่ี องวรรคท่สี ่ี วรรคสง สัมผัสระหวา งบท ของกลอนทุกประเภท คือ คําสุดทายของวรรคท่ีส่ี วรรคสง เปนคําสงสัมผัสบังคับใหบทตอไปตองรับสัมผัสท่ี คาํ สดุ ทายของวรรคที่สอง วรรครบั ตวั อยาง

139 กลอนหกหกคําร่ํารู วางคูว างคําน้ําเสยี ง ไพเราะเร่ือยรํา่ จาํ เรียง สําเนียงสูงตา่ํ คํากลอน เรียงรอยถอยคาํ สมั ผัส จํารสั จําหลกั อกั ษร ทกุ วรรคทกุ บททกุ ตอน คอื ถอยสุนทรกลอนกานทฯ คําสดุ ทายของบทตน คอื วา กลอน เปน คําสงั่ สมั ผสั บงั คบั ใหบ ทถดั ไปตองรับสัมผัสท่ีคําสุดทาย ของวรรคดว ยคําวา “ ษร” ตามตัวอยา งน้นั ข. สัมผัสใน แตล ะวรรคของกลอนหก แบง ชวงจังหวะเปน วรรคสองคํา ดงั น้ี หน่งึ สอง หน่ึงสอง หนึ่งสอง ฉะนัน้ สมั ผัสในจึงกําหนดไดต ามชว งจังหวะน่ันเอง ดังตวั อยา ง เรยี งรอ ย ถอย คาํ สมั ผัส ขอสงั เกต กลอนหกไมเครงสัมผัสในวรรคมากนัก อาจยายที่สัมผัสจากคําที่สองไปคําท่ีส่ีได หรือจะไม สมั ผสั สระเลย ใชการเลนคําไปตามชว งจังหวะกไ็ ด ดังตวั อยาง เชน ทุกวรรคทกุ บททกุ ตอน 2. กลอนแปด (กลอนสุภาพ) แผนผัง ตัวอยาง วางเปนหลักอักษรสุนทรศรี อันกลอนแปดแปดคําประจําวรรค สัมผัสมีนอกในไพเราะรู ฯ เสยี งทา ยวรรคสูงต่ําจาํ จงดี ลักษณะคําประพันธ 1. บท บทหน่ึงมี 4 วรรค วรรคที่หนง่ึ เรียกวรรคสดบั วรรคที่สองเรยี กวรรครับ วรรคทส่ี ามเรียกวรรครอง วรรคที่สเี่ รียกวรรคสง แตล ะวรรคมีแปดคํา จงึ เรยี กวา กลอนแปด

140 2. เสียงคํา กลอนแปดและกลอนทกุ ประเภทจะกาํ หนดเสยี งคําทา ยวรรคเปน สาํ คญั โดยกําหนดดงั น้ี คาํ ทายวรรคสดบั กําหนดใหใ ชไ ดท กุ เสียง คําทายวรรครับ กาํ หนดหา มใชเ สียงสามัญและตรี คําทายวรรครอง กําหนดใหใชเฉพาะเสียงสามัญและตรี คาํ ทา ยวรรคสง กาํ หนดใหใ ชเฉพาะเสยี งสามัญและตรี 3. สมั ผสั ก. สัมผสั นอก หรือสัมผัสระหวางวรรค อันเปนสมั ผัสบงั คับ มดี ังนี้ คาํ สดุ ทา ยของวรรคท่ีหนง่ึ วรรคสดับ สัมผสั กับคาํ ทส่ี ามหรือท่ีหา ของวรรคทส่ี อง วรรครบั คาํ สดุ ทายของวรรคท่สี อง วรรครับ สัมผสั กบั คําสดุ ทา ยของวรรคท่สี าม วรรครอง และที่ สามหรอื ที่หาของวรรคท่สี ี่ วรรครบั สมั ผสั ระหวา งบท ของกลอนแปด คอื คําสุดทา ยของวรรคท่สี ี่ วรรคสง เปนคําสง สัมผสั บงั คับใหบ ทตอไปตอ งรับสัมผัสที่คําสดุ ทาย ของวรรคที่สอง วรรคสง อนั กลอนแปดแปดคําประจําวรรค วางเปนหลักอกั ษรสนุ ทรศรี สัมผสั มีนอกในไพเราะรู เสียงทายวรรคสูงต่าํ จําจงดี จัดจังหวะจะโคนใหย ลแยบ ถอื เปน แบบอยา งกลอนสนุ ทรภู อานเขยี นคลองทองจําตามแบบครู ไดเ ชดิ ชูบชู าภาษาไทยฯ คําสดุ ทายของบทตน ในทน่ี คี้ ือคําวา “รู” เปน คําสง สมั ผัส บังคับใหบทถัดไปตองรับสัมผัส ทคี่ ําสดุ ทายของวรรคท่สี อง วรรครบั ในทีน่ ้ีคอื คาํ วา “ภ”ู ข. สัมผัสใน แตละวรรคของกลอนแปด แบงชว งจงั หวะออกเปนสามชวง ดังน้ี หนึง่ สองสาม หนง่ึ สอง หนง่ึ สองสาม ฉะนนั้ สัมผสั ในจงึ กาํ หนดไดต ามชวงจงั หวะในแตละวรรคน่ันเอง ดงั ตัวอยาง อนั กลอนแปด – แปด คํา – ประจาํ วรรค วางเปน หลกั – อกั ษร – สุนทรศรี

141 เรือ่ งท่ี 8 การใชภ าษาที่เปน ทางการและไมเปนทางการ ภาษาทใ่ี ชมรี ะดบั ในการใช หนงั สือเรยี นบางเลม แบงภาษาออกเปน 3 ระดับ โดยเพ่ิมภาษา กึง่ ทางการ แตในหนังสอื นีแ้ บงเปน 2 ระดบั คือ การใชภาษาทเ่ี ปน ทางการ และไมเปน ทางการ 1. ภาษาทีเ่ ปน ทางการ ภาษาทางการ หมายถึง ภาษาท่ีใชอ ยางเปน ทางการ มลี กั ษณะเปนแบบพิธี ถูกตองตามแบบแผน ของภาษาเขยี น มีทงั้ เสยี งเครง ขรมึ จริงจงั อาจเรยี กวา ภาษาแบบแผนกไ็ ด ภาษาทางการ มักใชใ นการเขียน หนงั สอื ราชการ การกลา วรายงาน คํากลาวเปดงาน การแสดงสุนทรพจน การเขียนตําราวิชาการ และ การบนั ทกึ รายงานการประชุม เปน ตน 2. ภาษาไมเ ปน ทางการ ภาษาไมเปนทางการ หมายถึง ภาษาที่ใชถอยคํางาย ๆ น้ําเสียงเปนกันเองไมเครงเครียด แสดงความใกลชดิ สนิทสนมระหวา งผูสง สารและผรู บั สารอาจเรียกวาภาษาปากก็ได ภาษาไมเปนทางการ อาจจําแนกเปนภาษากลุมยอย ๆ ไดอีกหลายกลุม เชน ภาษาถิ่น ภาษาแสลง ภาษาตลาด ฯลฯ ใชในการสนทนาระหวางสมาชิกในครอบครัว คนสนิทคุนเคย ใชเขียน บันทกึ สว นตวั และงานเขยี นท่ีตอ งการแสดงความเปนกนั เองกบั ผอู า น เปนตน สาํ หรับการเลอื กใชภาษาแบบเปน ทางการและไมเ ปนทางการจะตองพิจารณาใหเหมาะสมกับ องคประกอบตา ง ๆ ดังน้ี 2.1 วตั ถุประสงค จะตอ งพจิ ารณาวา งานเขียนนั้นนาํ ไปใช เพอื่ อะไร 2.2 สถานการณใ นตางสถานการณ ผูเขยี นจะใชระดบั ภาษาท่ตี า งกัน เชน เชิญเพื่อน “เชิญทานอาหารไดแลว” เชิญผูใหญ “ขอเชิญรับประทานอาหารไดแลว ครับ” ผูเ รยี นสามารถนาํ ไปใชไ ดอ ยา งเหมาะสมกับวัตถปุ ระสงคแ ละสถานการณ ฀฀฀฀