พิธีบวงสรวงปราสาทเบง

1 เร่ือง พิธีกรรมบวงสรวงปราสาทเบง ตาบลกาบเชิง อาเภอกาบเชิง จงั หวดั สุรินทร์ จดั ทาโดย พระมหาวีระชยั ขนฺติธมฺโม บุญเยยี่ มจิตร นิสิตปี ท่ี ๒ คณะพุทธศาสตรบณั ฑิต สาขาวชิ าพระพุทธศาสนา รหสั ๖๔๐๙๕๐๑๐๔๐ รายงานน้ีเป็นส่วนหน่ึงของการศึกษาตามหลกั สูตรระดบั ปริญญาตรี คณะพุทธศาสตรบณั ฑิต สาขาวิชาพระพทุ ธศาสนา ภาคศึกษาปี ท่ี ๒ การศึกษาปี ๒๕๖๕ มหาวิทยาลยั มหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลยั วิทยาเขตสุรินทร์

ก คำนำ รายงานน้ีเป็ นส่วนหน่ึงของการศึกษาตามหลักสูตรระดับปริญญาตรี คณะพุทธศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาพระพุทธศาสนา ภาคเรียนปี ที่ ๒ การศึกษาปี ๒๕๖๕ มหาวิทยาลยั มหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลยั วิทยาเขตสุรินทร์ ซ่ึงไดจ้ ดั ทาข้ึนเพื่อศึกษาเก่ียวกบั พิธีกรรมประเพณีต่างๆ ของตาบลกาบเชิง อาเภอกาบเชิง จงั หวดั สุรินทร์ เพอื่ เป็นแนวทางของการศึกษาหาความรู้ และสามารถนาไปประยกุ ตใ์ ชแ้ ละบอกต่อแก่คนรุ่น หลงั ได้ เพ่ือที่จะดารงไวซ้ ่ึงพิธีกรรมประเพณีอนั เก่าแก่ และดารงไวซ้ ่ึงขนบธรรมเนียมดัง่ เดิมไม่ให้สูญ หายไป ซ่ึงพิธีกรรมในบทน้ีไดม้ ีคนเคยศึกษามาก่อนแลว้ คือ คณะอาจารยแ์ ละนกั เรียนโรงเรียนปราสาทเบง วิทยา ท่ีไดท้ าเป็น อีบุ๊ค ไว้ ซ่ึงเน้ือหาส่วนหน่ึงก็มาจากท่ีน้ัน และหวงั ว่าผูท้ ่ีไดเ้ ขา้ มาอ่านมาศึกษาเน้ือหาใน บทน้ี จะไดค้ วามรู้ความเขา้ ใจไปไม่มากก็นอ้ ย หรือถา้ หากเน้ือหาในบทน้ีผิดพลาดประการใด ก็ตอ้ งขอโทษ ขออภยั มา ณ โอกาสน้ีดว้ ย รวบรวมโดย พระมหาวรี ะชยั ขนฺติธมฺโม คณะพุทธศาสตรบณั ฑิต สาขาวิชาพระพุทธศาสนา นิสิตปี ที่ ๒ รหสั ๖๔๐๙๕๐๑๐๔๐

สำรบัญ ข เร่ือง คานา หน้ำ สารบญั ก ข บทที่ ๑ พธิ ีบวงสรวงปราสาทเบงตาบลกาบเชิง อาเภอกาบเชิง จงั หวดั สุรินทร์ ๑ ๑.๑ ความนา ๑.๒ ความสาคญั ของแหลง่ ทางประวตั ิศาสตร์ ๒ ๑.๓ ประวตั ิความเป็นมาของปราสาทเบง ๒ ๑.๔ พธิ ีบวงสรวงปราสาทเบง ของตาบลกาบเชิง อาเภอกาบเชิง จงั หวดั สุรินทร์ ๓ สรุปทา้ ยบท ๓ ๕

1 บทท่ี ๑ พิธีบวงสรวงปราสาทเบงตาบลกาบเชิง อาเภอกาบเชิง จงั หวดั สุรินทร์ วตั ถปุ ระสงค์ของกำรศึกษำในบทนี้ เมื่อไดศ้ ึกษาเน้ือหาในบทน้ี ผศู้ ึกษาสามารถ ๑. อธิบายความสาคญั ของแหลง่ ทางประวตั ิศาสตร์ได้ ๒. บอกประวตั ิความเป็นมาของปราสาทเบงได้ ๓. เห็นคุณค่าและอิทธิพลของพธิ ีบวงสรวงปราสาทเบง ของตาบลกาบเชิง อาเภอกาบเชิง จงั หวดั สุรินทร์ ขอบข่ำยเนื้อหำ * ความสาคญั ของแหลง่ ทางประวตั ิศาสตร์ * ประวตั ิความเป็นมาของปราสาทเบง * พิธีบวงสรวงปราสาทเบง ของตาบลกาบเชิง ตาบลกาบเชิง จงั หวดั สุรินทร์

2 ๑.๑ ควำมนำ ปราสาทเบงเป็ นสถานท่ีเก่าแก่อีกสถานท่ีหน่ึง ของตาบลกาบเชิง อาเภอกาบเชิง จงั หวดั สุรินทร์ และยงั เป็ นสถานท่ีท่ียงั ดารงไวซ้ ่ึงพิธีกรรมเก่าแก่ เรียกว่า พิธีบวงสรวงปราสาทเบง ซ่ึงเป็ นพิธีกรรมท่ีคน ปราสาทเบงน้ันจดั ข้ึนมาทุกปี เพ่ือออ้ นวอนต่อส่ิงศกั ด์ิสิทธ์ิเทวดาอารักษ์ ให้ฟ้าฝนตกตอ้ งตามฤดูกาลขา้ ว ปลาอาหารสมบูรณ์พูนผล ปกปักรักษาใหค้ นในชุมชนน้นั อยเู่ ยน็ เป็นสุข และปลอดภยั จากสิ่งชว่ั ร้ายท้งั ปวง ซ่ึงเน้ือหาสาระในบทน้ีก็จะไดก้ ล่าวถึง ความสาคญั ของแหล่งทางประวตั ิศาสตร์ ความเป็นมาของ ปราสาทเบง และพิธีกรรมเกี่ยวกับการบวงสรวงปราสาทเบง ของตาบลกาบเชิง อาเภอกาบเชิง จงั หวดั สุรินทร์ ๑.๒ ควำมสำคัญของแหล่งทำงประวตั ศิ ำสตร์ ปราสาทเบงเป็ นปราสาทขอม ที่มีแผนผงั เป็ นรูปสี่เหล่ียมจตั ุรัสไม่ย่อมุม และมีเสาประดบั กรอบ ประตูเป็ นรูปแปดเหลี่ยม ซ่ึงกาหนดอายุไดร้ าวพุทธศตวรรษที่ ๑๕ ปราสาทเบงจึงเป็ นร่องรอยหลกั ฐานท่ี แสดงอิทธิพลวฒั นธรรมขอมท่ียงั ปรากฏข้นึ ในดินแดนแถบน้ี ราวพุทธศตวรรษท่ี ๑๕ ปราสาทเบง จดั เป็นปราสาทหลงั เดียวมีขนาดเล็ก ซ่ึงสภาพปัจจุบนั น้นั ยงั ไม่ไดร้ ับการขดุ แต่งและ บูรณะประการใด ปรากฏร่องรอยหลกั ฐานคือส่วนเรือนธาตุและเสาประดับกรอบประตูซ่ึงยงั ติดต้งั อยู่ ตาแหน่งเดิม และยงั มีมูลดินทบั ถมข้ึนมาจนถึงส่วนฐาน คูน้าต้ืนเขิน และถนนเขา้ ถึงตวั ปราสาทเป็ นถนน ลูกรัง ในส่วนของการดูแลในปัจจุบนั น้นั ไดม้ ีการดูแลรักษาทาความสะอาดและกาจดั วชั พชื อยา่ งสม่าเสมอ ปราสาทท่ีก่อดว้ ยอิฐยอ่ มมุ รูปสี่เหลียมจตั ุรัส ขนาด 5 เมตร ลกั ษณะปราสาทมีสภาพทรุดโทรมมีประตเู ขา้ ออก ที่ประตูส่วนล่างยงั เหลือกรอบประตูคร่ึงหน่ึง ท้งั สองขา้ งท่ีประตูดา้ นทิศใตม้ ีเสาประดบั แกะสลกั ลวก ลายติดกรอบประตู ตวั ปราสาทสร้างบนเนินดินรูปส่ีเหล่ียมผนื ผา้ มมุ บนมีคนู ้าลอ้ มรอบ 3 ดา้ น

3 ๑.๓ ประวตั คิ วำมเป็ นมำของปรำสำทเบง วิถีชีวติ ชาวบา้ นปราสาทเบง ตาบลกาบเชิง อาเภอกาบเชิง จงั หวดั สุรินทร์ เป็นชุมชนชนบทที่ยงั ตอ้ ง พ่ึงพาอาศยั ธรรมชาติ เพอื่ การดารงชีวิตทาอาชีพเกษตรกรเป็นอาชีพหลกั ทานาปลกู ขา้ ว ทาสวน ทาไร่ เล้ียง สัตว์ ในบางปี สภาพดินฟ้าอากาศไม่เอ้ืออานวยต่อการทาเกษตรกรรม เกิดความแห้งแลง้ เป็นความเดือดร้อน ที่เกิดจากภยั ธรรมชาติ ทาให้คนในชุมชนเกิดความเกรงกลวั ต่ออานาจเหนือธรรมชาติสิ่งศกั ด์ิสิทธ์ิเทวดา อารักษ์ จึงมีพิธีกรรมบวงสรวงเพอื่ ออ้ นวอนชว้ ยให้ฟ้าฝนตกตอ้ งตามฤดูกาล ขา้ วปลาอาหารสมบูรณ์พนู ผล ปกปักรักษาใหค้ นในชุมชนน้นั ไดอ้ ยเู่ ยน็ เป็นสุข และปลอดภยั จากภยั ร้ายท้งั ปวง ปราสาทเบงเป็ นสถานท่ี ท่ีมีสภาพโครงสร้างเก่าแก่และมีความเป็ นมาดงั น้ี ปราสาทเบงคร้ังหน่ึง เป็นอาณาจกั รขอมขนาดใหญ่ ซ่ึงแสดงใหเ้ ห็นถึงความเจริญรุ่งเรืองของอาณาจกั รขอมอยา่ งชดั เจน ปราสาท เบงถูกสร้างข้ึนเพ่ือใช้เป็ นสถานท่ีหยุดพกั ในการรักษาตวั ของคนป่ วยที่เรียกว่า อโรคยา มีลกั ษณะเป็ น ปราสาทหลงั เดียวมีคูน้าลอ้ มรอบก่ออิฐ มีแผนผงั เป็ นรูปสี่เหลี่ยมจตั ุรัสไม่ยอ่ มุมขนาด 4 * 4 เมตร มีประตู ทางเขา้ อยู่ทางทิศตะวนั ออก มีเสาประดบั โกรกประตูเป็นเสาแปดเหลี่ยมผนงั ดา้ นที่เหลือ ๓ ดา้ นเป็นประตู หลอกหลงั คาพงั ทลาย มีคนู าลอ้ มรอบ เวน้ ทางเขา้ ออกทางทิศตะวนั ออกปัจจุบนั ยงั ปรากฏใหเ้ ห็นอยู่ ๑.๔ พธิ ีบวงสรวงปรำสำทเบง พิธีกรรมบวงสรวงปราสาทเบงเกิดจากความเชื่อความศรัทธาของคนในชุมชนชาวบา้ นปราสาทเบง ท่ีมีความเชื่อในพิธีกรรมบวงสรวงประสาทเบงว่าเป็ นโบราณสถานอนั ศกั ด์ิสิทธ์ิ ซ่ึงการประกอบพิธีกรรม บวงสรวงในแต่ละปี จะทาให้อย่เู ยน็ เป็นสุขประกอบการใดๆก็จะสาเร็จลุล่วงเจริญรุ่งเรือง ซ่ึงพิธีกรรมน้ีจะ จดั ข้นึ ในเดือนมีนาคมของทกุ ปี เน่ืองจากในช่วงเดือนมีนาคมเป็นเดือนที่คนส่วนใหญใ่ นชุมชนวา่ งงาน เมื่อมี พิธีกรรมบวงสรวงกจ็ ะมาร่วมงานเป็นจานวนมาก ซ่ึงพิธีกรรมบวงสรวงปราสาทเบงถือเป็นประเพณีทอ้ งถ่ิน ของคนในชุมชน และไดอ้ นุรักษไ์ วเ้ พ่อื สืบสานให้ลูกหลานรุ่นหลงั ต่อๆไป พิธีกรรมบวงสรวงปราสาทเบง น้นั ใชก้ ารแสดงโดยการราของนาฏศิลป์ ไทยและนาฏศิลป์ พ้ืนบา้ นอีสานใต้ ใชด้ นตรีไทยและดนตรีพ้นื เมือง ในการบรรเลง นอกจากน้ียงั มีการแสดงละครมหรสพโดยชาวบา้ นและหน่วยงานต่างๆ ร่วมมือกนั ไม่ว่าจะ เป็ นวดั บา้ น โรงเรียนท่ีอยู่ในชุมชน ซ่ึงมกั จะใช้เรื่องราวเก่ียวกบั เวสสันดรชาดก มาเป็ นเร่ืองราวในการ แสดง พิธีกรรมบวงสรวงปราสาทเบงของคนในชุมชนหลงั จากวนั ที่การบวงสรวงเซ่นไหวป้ ราสาทเรียบร้อย แลว้ วนั รุ่งข้ึนชาวบา้ นในชุมชนจะไปทาบุญท่ีวดั บา้ นปราสาทเบง ซ่ึงเป็นการทาบุญอทุ ิศส่วนบุญกุศลให้แก่ ญาติพ่ีน้องบรรพบุรุษเพื่อแสดงความกตัญญูรู้คุณต่อผูท้ ี่ล่วงลบั ไปแล้ว และระลึกถึงเทวดาอารักษ์สิ่ง ศกั ด์ิสิทธ์ิท่ีคอยปกปักรักษาชุมชนใหอ้ ยเู่ ยน็ เป็นสุข

4

5 สรุปท้ำยบท ปราสาทเบงเป็ นปราสาทขอม ที่มีแผนผงั เป็ นรูปส่ีเหลี่ยมจตั ุรัสไม่ย่อมุม และมีเสาประดบั กรอบ ประตูเป็ นรูปแปดเหล่ียม ซ่ึงกาหนดอายุไดร้ าวพุทธศตวรรษที่ ๑๕ ปราสาทเบงจึงเป็ นร่องรอยหลกั ฐานที่ แสดงอิทธิพลวฒั นธรรมขอมที่ยงั ปรากฏข้นึ ในดินแดนแถบน้ี ราวพุทธศตวรรษท่ี ๑๕ วิถีชีวิตชาวบา้ นปราสาทเบง ตาบลกาบเชิง อาเภอกาบเชิง จงั หวดั สุรินทร์ เป็นชุมชนชนบทที่ยงั ตอ้ ง พ่ึงพาอาศยั ธรรมชาติ เพอ่ื การดารงชีวติ ทาอาชีพเกษตรกรเป็นอาชีพหลกั ทานาปลกู ขา้ ว ทาสวน ทาไร่ เล้ียง สัตว์ ในบางปี สภาพดินฟ้าอากาศไม่เอ้ืออานวยต่อการทาเกษตรกรรม เกิดความแหง้ แลง้ เป็นความเดือดร้อน ท่ีเกิดจากภยั ธรรมชาติ ทาให้คนในชุมชนเกิดความเกรงกลวั ต่ออานาจเหนือธรรมชาติสิ่งศกั ด์ิสิทธ์ิเทวดา อารักษ์ จึงมีพิธีกรรมบวงสรวงเพื่อออ้ นวอนช่วยให้ฟ้าฝนตกตอ้ งตามฤดูกาล และปราสาทเบงน้นั คร้ังหน่ึง เป็ นอาณาจกั รขอมขนาดใหญ่ ซ่ึงแสดงให้เห็นถึงความเจริญรุ่งเรืองของอาณาจกั รขอมอย่างชดั เจน และ ปราสาทเบงน้นั ถูกสร้างข้นึ เพอื่ ใชเ้ ป็นสถานที่หยดุ พกั ในการรักษาตวั ของคนป่ วยท่ีเรียกวา่ อโรคยา พิธีกรรมบวงสรวงปราสาทเบงน้นั เกิดจากความเช่ือความศรัทธาของคนในชุมชนชาวบา้ นปราสาท เบง ท่ีมีความเช่ือในพิธีกรรมบวงสรวงประสาทเบงว่าเป็ นโบราณสถานอนั ศักด์ิสิทธ์ิ ซ่ึงการประกอบ พิธีกรรมบวงสรวงในแต่ละปี จะทาให้อยู่เยน็ เป็ นสุขประกอบการใดๆก็จะสาเร็จลุล่วง ซ่ึงพิธีกรรมน้ีจะจดั ข้นึ ในเดือนมีนาคมของทกุ ปี และเมื่อพธิ ีกรรมบวงสรวงเซ่นไหวป้ ราสาทเรียบร้อยแลว้ วนั รุ่งข้ึนชาวบา้ นใน ชุมชนจะไปทาบญุ ท่ีวดั บา้ นปราสาทเบง ซ่ึงเป็นการทาบญุ อุทิศส่วนบุญกศุ ลให้แก่ญาติพ่ีนอ้ งบรรพบุรุษเพื่อ แสดงความกตญั ญูรู้คุณต่อผูท้ ี่ล่วงลับไปแลว้ และระลึกถึงเทวดาอารักษ์สิ่งศกั ด์ิสิทธ์ิที่คอยปกปักรักษา ชุมชนใหอ้ ยเู่ ยน็ เป็นสุข