พาเพื่อนแลเมืองเก่า

ส่อื การเรียนรสŒู าระทอŒ งถนิ่ โดย

พาเพือ่ นแลเมอื งเกา่ เร่อื งและภาพ มาโนช กิตติชวี นั โครงการ สร้างสรรค์ส่อื การเรียนร้สู าระทอ้ งถนิ่ เลขมาตรฐานประจำ�หนังสอื 978-616-235-236-2 คณะบรรณาธกิ ารอำ�นวยการ ทัศนัย วงศพ์ เิ ศษกุล วราพร ตยานกุ รณ์ บรรณาธกิ ารด�ำ เนินงาน ระพีพรรณ พัฒนาเวช ออกแบบปกและรปู เล่ม วชิราวรรณ ทบั เสอื กฤษณะ กาญจนาภา พมิ พ์คร้ังแรก ๒๕๕๘ จ�ำ นวน ๓,๐๐๐ เลม่ สงวนลิขสิทธิ์ มาโนช กิตตชิ วี ัน และส�ำ นกั งานอทุ ยานการเรยี นรู้ สำ�นักงานบรหิ ารและพฒั นาองค์ความรู้ (องค์การมหาชน) เจ้าของโครงการ สำ�นักงานอทุ ยานการเรยี นรู้ (สอร.) สงั กดั สำ�นักงานบรหิ ารและพัฒนาองคค์ วามรู้ (องคก์ ารมหาชน) ส่วนบรกิ าร ศูนย์การค้าเซน็ ทรลั เวลิ ด์ ชั้น ๘ Dazzle Zone โทรศพั ท์ ๐ ๒๒๕๗ ๔๓๐๐ โทรสาร ๐ ๒๒๕๗ ๔๓๓๒ สว่ นส�ำ นักงาน ๙๙๙/๙ อาคารส�ำ นักงานเซ็นทรลั เวลิ ด์ ชน้ั ๑๗ ถนนพระราม ๑ ปทมุ วัน กรงุ เทพฯ ๑๐๓๓๐ โทรศัพท์ ๐ ๒๒๖๔ ๕๙๖๓-๕ โทรสาร ๐ ๒๒๖๔ ๕๙๖๖ www.tkpark.or.th พิมพ์ท่ี บริษัท สหมติ รพริ้นตง้ิ แอนด์พับลสิ ซิ่ง จำ�กัด โทรศพั ท์ ๐ ๒๙๐๓ ๘๒๕๗-๙

¤Ó¹Ó ภารกจิ สาํ คญั ตอ‹ สงั คมประการหนง่ึ ของสาํ นกั งานอทุ ยานการเรยี นรูŒ คอื การปลกู ฝง˜ นสิ ยั รกั การอา‹ น และการกระจายโอกาสในการเขŒาถึงแหลง‹ เรยี นรŒูทีท่ นั สมัยและสอดคลŒองกบั ความ สนใจของเด็ก เยาวชน และประชาชน ในรูปแบบหอŒ งสมดุ มชี ีวติ ท่สี รŒางสรรคบนพืน้ ฐานการมี ส‹วนร‹วมของภาคส‹วนต‹างๆ โดยสํานักงานอุทยานการเรียนรูŒไดŒร‹วมกับองคกรปกครองส‹วน ทŒองถ่ินในภมู ิภาคต‹างๆ เพ่ือขยายผลการดําเนินงานดังกลา‹ ว การสรŒางสรรคส อ่ื การเรยี นรูŒสาระทŒองถิ่น ใหŒมรี ูปแบบการนําเสนอทท่ี ันสมัย และดึงดูดความสนใจ เปนš เครอื่ งมือทส่ี าํ คญั อยา‹ งหนึง่ ซง่ึ สํานกั งานอุทยานการเรียนรูŒ เล็งเห็นว‹ามีส‹วนในการสรŒางแรงบันดาลใจใหŒเด็กและเยาวชนสนใจการอ‹านและใฝ†หาความรŒู อย‹างตอ‹ เนือ่ ง โดยนําเรื่องราวภมู ิปญ˜ ญาสาระทŒองถ่นิ ใกลตŒ วั ท่สี อดคลอŒ งกบั วยั การดํารงชีวติ พรŒอมกับสอดแทรกแนวคิดดŒานคุณธรรม จริยธรรม มาเปšนเน้ือหาของสื่อการเรียนรูŒสําหรับ เยาวชนตามชว‹ งวยั ตง้ั แต‹ ๔ – ๑๒ ป‚ ส่ือการเรยี นรŒูสาระทŒองถิน่ จงั หวัดสงขลา ชุดนี้ สํานกั งานอทุ ยานการเรยี นรูŒไดรŒ ว‹ มกัน สราŒ งสรรคก บั นกั วชิ าการและนกั เขยี นในทอŒ งถน่ิ รวมถงึ ภาคคี นรกั เมอื งสงขลา เพอ่ื ใหเŒ ดก็ และ เยาวชน รวมทง้ั ประชาชนทวั่ ไปในจงั หวดั สงขลาไดรŒ บั ความรŒู และความภาคภมู ใิ จในวฒั นธรรม และทŒองถ่นิ ตน รวมท้ังกอ‹ ใหเŒ กดิ ความเขŒาใจและการยอมรับในวถิ ชี ีวิตวฒั นธรรมทีห่ ลากหลาย ตามบรบิ ทพื้นทแี่ ละสภาพแวดลŒอมท่แี ตกตา‹ งกนั ออกไป สํานักงานอุทยานการเรียนรูŒ ม‹ุงหวังว‹าหนังสือชุดน้ีจะเปšนสื่อการเรียนรŒูอีกชุดหน่ึง ที่จะส‹งเสริมการอ‹านและการเรียนรŒูไดŒอย‹างมีประสิทธิภาพ ซ่ึงหมายถึงเปšนหนังสือท่ีผŒูอ‹าน อา‹ นอย‹างมคี วามสุข สนกุ ในการอ‹าน และก‹อใหŒเกิดความตระหนักในคุณคา‹ ของทอŒ งถ่นิ ตนเอง ไดอŒ ย‹างแทจŒ รงิ สาํ นกั งานอุทยานการเรยี นรŒู



เร่อื งและภาพ มาโนช กติ ตชิ วี นั

ÊÇÊÑ ´¤Õ ÃѺ วันนผี้ มจะพาพี่ๆ และเพื่อนๆ ไปแลยา น เมืองเกาของนครสงขลา บา นเกิดของผมเองครับ ยา นเมืองเกา มีถนน ๓ สายหลกั ชอื่ วา ถนนนครนอก ถนนนครใน และ ถนนนางงาม มอี าคารทส่ี วยงามใหเ ดนิ ดูไมรจู ักเบ่ือเลยครับ ศาลเจา ศาลเจากวนอู ตง้ั เซง ออ ง ศาลเจา ถนนนางงาม ปุนเถา กง วัดยางทอง ถนนสาย ุบรี ถนนยะหริ่ง ถนนหนอง ิจก กำแพงเมืองเกา ถนนนครใน ถนนนครนอก ๖ โรงสีแดง

ถนนนครนอก-ใน ทาขาม จังหวดั สงขลา ศาลหลกั เมอื ง ถนนรา ัมญ ถนน ปตตา ีน ถนนยะลา ถนนพัท ุลง ศาลเจาโปอ ันเตยี น หรือโกยเซงออง ๗

ภารกจิ ของผมในฐานะเจาถ่ิน คือ การพาเพอื่ นแลเมอื งเกา ทส่ี วยงามนาภาคภมู ิใจของชาวสงขลา ชุมชนในยานถนนนครนอกกบั ถนนนครใน มลี กั ษณะเปน ชมุ ชนต้งั บานเรอื นอยูกนั หนาแนน ชมุ ชนแหง นต้ี ้ังข้นึ ตงั้ แตสมัย ลนเกลา ฯรัชกาลท่ี ๓ แหงกรุงรตั นโกสนิ ทร หรือตรงกบั ป พุทธศกั ราช ๒๓๘๕ เม่ือคราวยายชุมชนจากเมืองเกา ฝงแหลมสน มายงั เมอื งเกาฝง บอยางในปจ จบุ ัน ๘

๙

ใครๆ มาเท่ียวบนถนน นครนอกตอ งไมพลาด “โรงสีแดง” หับโหห ้นิ เปน ภาษาจนี ฮกเกย้ี น พวกเราลูกเสอื ก็สามคั คี หมายถงึ ความสามคั คี กลมเกลียว กลมเกลียว และเจรญิ รุงเรือง ๑๐

โรงสีหับโหหน้ิ หรอื รจู ักกนั ในช่อื โรงสแี ดง เคยเปนโรงสขี า วสำคัญของภาคใต รับขา วเปลอื กจากแถบอำเภอระโนด หัวไทร และพัทลุงมาสี เพ่ือสงไปขายในจังหวัดใกลเคียง เลยไปถึงรัฐตรังกานู ประเทศ มาเลเซยี ปูข องผมเลาวา เม่ือเกิดสงครามโลกคร้ังที่ ๒ โรงสีแดงยงั ทำหนาทีส่ ำคัญ ในการสขี า วสงเลยี้ งกองกำลงั ทหาร และปดกิจการพรอ มๆ กับทสี่ งครามสงบลง พอบอกผมวา “วันนี้ โรงสแี ดงไดเปลย่ี น มารบั บทบาทสำคัญทางวฒั นธรรมอกี ครง้ั ” หับโหห นิ้ ยังเปน ท่ีต้ังของกลมุ ภาคคี นรักเมืองสงขลา ซึง่ เปนกลุม พๆ่ี อาสาสมัครทีด่ ำเนินการเกี่ยวกบั เมอื งเกา ที่เราสามารถ สอบถามขอมูลไดท ุกเรื่อง ภาพนี้ วาดจากภาพถา ยอดีต เปนภาพขาวดำครบั แตม าเติมสี ในจินตนาการเอาเองครบั ๑๑

บทบาทสำคัญในวันนขี้ องโรงสแี ดง โรงสีแดง เปน อาคารเกาแกท่ีไดรบั การออกแบบกอ สรา งมา อยา งดี ทำใหต ัวอาคารมคี วามแข็งแรงทนทาน แมอ าคารจะมีอายุ นานกวารอยป แตยังอยูในสภาพดีคงเดมิ ถึงทกุ วันน้ี ไมม ีการ เปลย่ี นแปลงหรือตอเติม สงผลใหไ ดร ับรางวลั อาคารอนรุ ักษดีเดน จากสมาคมสถาปนกิ สยาม ในพระบรมราชูปถัมภ วันน้ี โรงสีแดง รบั หนาที่สำคัญ เปน พน้ื ท่จี ัดแสดงงานทาง ดา นศลิ ปะและวฒั นธรรมของเมอื งอยางสม่ำเสมอ เมื่อผคู นจากแดนไกล ไดมาเย่ยี มเยอื นเมือง สงขลา จงึ มักจะไมพ ลาดมาชมโรงสแี ดงแหง นี้ และ หากโชคดีกจ็ ะไดชมการแสดงดว ย ๑๒

ผมเคยไดมาดูการแสดงโนรา ในคำ่ วันนน้ั ผมรูสึกต่ืนเตน มาก ถงึ แมผมจะเปน เด็กในภาคใต แตก็ไมเ คยไดด ูการรำโนรามากอ น ๑๓

เพอ่ื นๆ คงยงั ไมเ หน่อื ยนะครับ เพราะบนถนน ๓ สายนี้ มีอะไรใหดอู กี เยอะแยะเลย ๑๔

โดยเฉพาะอาคารท่ปี ลูกเรียงกนั อยสู องฝงถนนทีอ่ อกแบบมาไมเ หมอื นกันเลย บางอาคารมรี ปู แบบเปนอาคารจนี เพ่อื การคา ขาย บางอาคารออกแบบกึ่งจีน กง่ึ ฝร่งั ที่ดทู ันสมยั สรางอยตู ิดๆ กนั เปน แถว หนาตา งยาวๆ เรยี กวาหนาตา ง แบบฝรั่งเศส ผมคดิ วาในสมัยน้นั ถนนนค้ี งมผี คู นมาจบั จา ยซื้อของกนั มากมาย พอ บอกวา “นเี่ ปน เสนห” ผมจึงบอกเพ่ือนตามพอ วา “มนั คือเสนห” เพื่อนๆ หวั เราะกันใหญพ อไดยินผมพดู แบบน้ี ๑๕

อาคารพาณิชยสไตลไทยอิสลาม ตกแตง ดว ยไมฉ ลลุ าย เมอื งเกาฝง บอ ยาง ถอื เปน แหลง คา ขายทรี่ งุ เรอื งในอดตี มีประชาชน อาศยั อยแู ละสัญจรหนาแนน ทั้งชาวไทย จนี และชาวมสุ ลมิ เราจึงเหน็ ตึกรามบานชอ งท่อี อกแบบอยา งหลากหลาย หองแถวรูปแบบสถาปตยกรรมจีน จะมสี นั หลงั คาโคงคลา ยเรอื สําเภา ๑๖

“มีตวั เลขอยบู นตกึ ดว ย” เสียงเพอื่ นพดู ขน้ึ ดงั ๆ บางอาคารมเี ลขพุทธศักราชหรือครสิ ตศ กั ราชบอกปท ส่ี รา ง ผมจึงไดโอกาสบอกเพื่อน ตามที่ฟง มาจากพอวา “ตวั เลขบนตึกคือ ป พ.ศ. หรือ ป ค.ศ. ท่ีสรางตึกน้นั ” ๑๗

ลายฉลไุ ม ท่ีเห็นบรเิ วณชองลมเปนการออกแบบ เพื่อความงดงามกลมกลนื กบั ตัวอาคาร อาคารจำนวนมากบนถนนนครนอกและถนนนครใน ใชลายฉลไุ มท ำเปนชอ งเพอ่ื ระบายลมเขา -ออกอาคาร นอกจากระบายลมแลว ยงั ใหความรูสกึ ออนชอย สวยงามอีกดว ย เพือ่ นๆ และพี่ๆ เริ่มสนใจตกึ สวยๆ ทผ่ี มพามาแลกันแลว ครบั เม่ือพวกพ่ีๆ เหน็ อะไรสวยๆ กช็ ช้ี วนกนั ดูใหญเลย ผมภูมิใจมากครับ ท่พี าเพ่อื นมาแลเมอื งเกา แลว เพ่อื น สนใจแบบนี้ ๑๘

๑๙

เมื่อคราวที่ผมมากบั พอ พอชี้ ใหผมดูปนู ปน เปนลวดลาย ตดิ อยูเหนือประตู หนา ตาง คร้งั นผ้ี มจึงช้ี ใหเ พื่อนๆ สงั เกตดู พอเคยบอกผมวา ลวดลายปนู ปนในประเทศไทยนยิ มทำมาตงั้ แตสมัย กรงุ ศรีอยธุ ยา และปรบั เปลย่ี นลวดลายมาทกุ ยคุ ทกุ สมยั จนถงึ สมยั ลนเกลาฯ รชั กาลที่ ๓ แหง กรุง รตั นโกสนิ ทร ไดมกี ารผสมผสานลวดลวยแบบจีน เขามา ซง่ึ ตรงกับชวงท่มี ีการยายเมอื งมาฝงบอยาง และมกี ารสรางอาคารสวยงามเหลา น้พี อดี ๒๐

หวั เสาของอาคารพาณิชย ๒๑

บอ นาํ้ ๒๒

เดินจากถนนนครนอก ตดั ผา นถนนนครใน พวกเราเดนิ ตรงเขา ถนนเล็กชื่อ ถนนยะหร่งิ เหมือนช่ืออำเภอในจงั หวดั ปตตานี สองฝง เปนกำแพงตึกชั้นเดียวแบบจีนทย่ี าวเกอื บสดุ ถนนเลย ผมเคยสงสยั วา ทำไมบา นถงึ ยาวจงั พอ บอกวา เขาปลูกเปน แนวยาวตามรูปของแปลงท่ดี นิ ทจ่ี ัดสรรกนั มา สวนบริเวณดา นหนา สำหรบั ทำการคา ขาย ดานหลังใชอ ยูอาศัย แตท ี่นา สนกุ ก็คือ ตรงกลาง บา นเปน ลานกวางมีบอน้ำอยดู วย ใชเปนพนื้ ท่ซี ักผา ตากผา ลางจาน หรอื ทำสวนเลก็ ๆ และเปนพื้นทส่ี ำหรับเดก็ เลนดว ย ๒๓

พวกเราเดินกันจนเหน่อื ยและหิว ผมจึงพาเพือ่ นๆ ไปกนิ กวยเตี๋ยวใตถนุ ศาลเจา ๒๔

ผมคดิ วา แตก อนคงไมต อ งกมมุดเขา ใตถนุ หรอกครับ แตพอสรางถนนใหสูงข้ึน จึงทำใหด ูเหมือนศาลเจาเตยี้ ลง ผมจงึ ตองพาพีๆ่ เพ่อื นๆ มุดเขา ไปกนิ กวยเตย๋ี วใตถนุ ศาลเจา ทั้งอ่มิ ทัง้ อรอยและสนกุ ดว ย ๒๕

อานอยา งไรใหส นกุ หนังสือเรือ่ ง พาเพ่อื นแลเมอื งเกา เปน หนงั สอื ทเ่ี หมาะสำหรบั นกั เรยี นระดบั ช้นั ประถมศึกษาตอนตน ผวู าดภาพวาดอาคารสวยงามบนถนนนครนอก ถนน นครในและถนนนางงามขึน้ จากสถานที่จรงิ ดวยเทคนิค สีน้ำทด่ี สู วย สะอาด และสบายตา เพ่อื ใหนักเรยี นผอู า นไดไ ลเรยี งสายตาชาๆ ตามภาพ หลงั จากอานเนื้อเร่อื ง ผูแตง ตัง้ ใจไมใสเ น้อื หามากเกนิ ไป เพราะมงุ หวงั ใหผ ูอา นไดดภู าพ และตองการใหเกดิ แรงบันดาลใจอยากสืบเสาะคน หาขอมูลเพ่ิมเตมิ ตอ ไป จึงอาจจะกลา วไดว า หนงั สือเลมนี้ชวยกระตุนใหเดก็ นักเรยี นเกิดความสนใจ รจู กั สงั เกตซง่ึ เปนคณุ สมบตั ิ ของนักเรียนที่คณุ ครอู ยากเหน็ ในการใชห นงั สอื เลม นี้กบั นกั เรยี นใหส นกุ ควรใชพ รอ มกับการแนะนำใหทำกจิ กรรม เชน การเปดโอกาส ใหนกั เรยี นไดบ ันทึกภาพในรูปแบบและวิธีการท่ีแตละคน สนใจ โดยคุณครคู อยเปน ผูช้แี นะแนวทางกอนที่นกั เรียน จะออกสำรวจดวยตวั เอง ๒๖

»ÃÐÇÑμ¼Ô ÙáŒ μ‹§ ÁÒ⹪ ¡μÔ μªÔ ÇÕ ¹Ñ เกดิ วนั ท่ี ๑๑ เมษายน ๒๕๑๒ เคยทำงานเปน นกั วาดภาพประกอบ ประจำนติ ยสารบานและสวน เปนเวลามากกวา ๒๐ ป ปจจบุ นั ทำงานเปนนักวาดภาพอิสระและสอนการวาดภาพสีน้ำ เคยรว มแสดงงานสีนำ้ โลก ที่จดั ขึ้นในประเทศไทย เม่อื เดือนมถิ นุ ายน พ.ศ. ๒๕๕๗ ขอขอบคุณ กลมุ ภาคีคนรกั เมอื งสงขลา ๒๗

หนังสือในชดุ ส่ือการเรียนรสู าระทองถ่นิ จังหวดั สงขลา ๒๘