ผักหวานป่า

ทม่ี า : เอกสารเผยแพรโ ครงการวจิ ยั KIP 17.36 การอนุรักษและปลูกเลี้ยงผักพื้นบาน ผั ก ห ว า น ป า ผศ.ดร.เกษม พิลึก คณะเกษตร ผศ.ยง่ิ ยง ไพสุขศานตวิ ัฒนา คณะเกษตร อ.จําลอง เจยี มจํานรรจา คณะเกษตร รศ.ฉลองชัย แบบประเสริฐ คณะเกษตร นายรกั เกยี รติ ชอบเกื้อ สถานีวิจัยปากชอง น.ส.พนิ จิ กรนิ ทธ ญั ญกจิ สถานีปากชอง นายปย ะวุฒิ พูนสงวน สถานีวิจัยศรีราชา • ลกั ษณะทว่ั ไปของผกั หวานปา • การขยายพันธุ • การปลกู และบํารุงรักษา • การกระตุนยอดออนเพื่อเก็บจําหนาย • การยายตนกลาแบบลางราก • คณุ คาทางโภชนาการของผักหวานปา • เอกสารประกอบการเรียบเรียง

คํานํา โครงการการอนรุ กั ษก ารปลกู เลย้ี งผกั พน้ื บา น เปน โครงการประเภท ข (KURDI INITIATED PROJECTS, KIP) โดยมวี ตั ถปุ ระสงคห ลกั ๆ อยู 4 ประการ คอื เพอ่ื อนรุ กั ษภ มู ปิ ญ ญาพน้ื บา นในการ บริโภคพืชผักชนิดตางๆ เพื่ออนุรักษเชื้อพันธุกรรมพืชผักพื้นเมืองไทย เพื่อพัฒนาผักพื้นเมืองใหเอ็นพืช ปลูกชนดิ ใหมๆ และเพื่อสงเสริมใหมีการบริโภคผักพื้นเมืองใหมากขึ้น ผักหวานปา เปนผักพื้นเมืองที่ทางโครงการใหความสนใจในการพัฒนาใหเปนพืชปลูกชนดิ ใหม เนื่องจากผักหวานปาเปนผักพื้นเมืองที่ประชาชนคนไทยรูจักกันแพรหลาย และนยิ มบรโิ ภคมานานแลว ราคาขายปลกี ในตลาดกรงุ เทพฯของผักหวานปา คอ นขา งสงู กิโลกรัมละไมตํ่ากวา 80 บาท ซึ่งแพงกวา ผักท่วั ไปๆ มาก อยา งไรก็ตาม ผลผลติ ทน่ี ํามาขายสว นใหญไ ดม าจากการเกบ็ จากตน ทข่ี น้ึ กระจดั กระจาย อยใู นธรรมชาติ ซง่ึ มีปริมาณลดลงทุกปเ นอ่ื งจากมกี ารปลกู เปน การคา นอ ยมาก จึงเห็นไดชัดวา ผกั หวาน ปามีประเดน็ ทค่ี วรทําการวจิ ยั เปน อยา งยง่ิ ขอมูลในเอกสารเลมนี้ สว นหนง่ึ ไดม าจากผลการวจิ ยั โดยตรง ขณะทบ่ี างสว นไดม าจากการ สํารวจ สัมภาษณและการตรวจเอกสาร เพอ่ื ใหผ อู า นทส่ี นใจในการปลกู ผกั หวานปา ไดใ ชเ ปน แนวทาง เรม่ิ ตน ได อยางไรก็ตามขอมูลดังกลาวยังไมสมบูรณเทาที่ควร และอาจมบี างสว นทค่ี ลาดเคลอ่ื นไปบา ง คณะผูวิจัยและสถาบนั วจิ ยั และพฒั นาแหง มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร ยนิ ดรี บั ขอ เสนอแนะและขอ มลู ตางๆ เพื่อจักไดรวบรวมแกไข และเผยแพรใ หเ ปน ประโยชนต อ เพอ่ื นเกษตรกรในโอกาสตอ ไป รศ.ดร. นภาวรรณ นพรตั นราภรณ ผูอํานวยการสถาบนั วจิ ยั และพฒั นา และผปู ระสานงานโครงการ

ผั ก ห ว า น ป า ลักษณะทั่วไปของผักหวานปา ผักหวานปา เปนพืชในวงศ Opiliaceae มีช่ือวิทยาศาสตรว า Melientha suavis Pierre ชาว บานแถวจงั หวดั สรุ นิ ทรเ รยี ก ผักหวาน ช่ือท่ีเรยี กกนั ทว่ั ไปคอื ผกั หวาน ซง่ึ อาจสบั สนกบั ผกั หวานบา นท่ี จะกลา วถงึ ในตอนทา ย ผักหวานปา เปน ไมย นื ตน ขนาดกลาง ตน ทโ่ี ตเตม็ ทอ่ี าจสงู ถงึ 13 เมตร แคท พ่ี บโดยทว่ั ไปมกั มี ลักษณะเปน ไมย นื ตน ขนาดเลก็ หรือเปนไมพ มุ เนอ่ื งจากมกี ารหกั กง่ิ เดด็ ยอด เพอ่ื กระตนุ ใหเ กดิ กง่ิ และ ยอดออ น ซง่ึ เปนสวนท่ีใชบรโิ ภคใบของผกั หวานปา เปน ใบเดย่ี วเรยี งสลบั กนั ใบออ นรปู รา งแคบรี ปลาย ใบแหลม สีเขียวอมเหลืองใบแกเ ต็มท่ีรูปรางรกี วา งถึงรปู ไขห รือรูปไขกลับใบสเี ขยี วเขม เนอ้ื ใบกรอบ ขอบ ใบเรียบ ปลายใบมน ขนาดของใบ ประมาณ 2.5-5 ซม. X 6-12 ซม. กานใบสน้ั ชอ ดอกแตกกง่ิ กา นคลา ย ชอดอกมะมวงหรือลําไย และเกดิ ตามกง่ิ แกห รอื ตามลําตน ทใ่ี บรว งแลว ดอกมขี นาดเลก็ เปน ตมุ สเี ขยี วอนั ดันแนนเปนกระจุกขณะ ทย่ี งั ออ นอยู ผลเปน ผลเดย่ี ว ตดิ กนั เปน พวง เหมือนชอ ผลของมะไฟหรอื ลางสาด แตละผลมีขนาดประมาณ 1.5 x 2.5 ซม.ผลออนสเี ขยี วมนี วลเคลอื บและเปลย่ี นเปน สเี หลอื งถงึ เหลอื งอม สม เมื่อผลสุกแตละผลมีเมล็ดเดียว มีพืชอีกชนิดหน่ึงอาจเรยี กวา ผกั หวานดว ยเชน กนั ชนดิ นม้ี ชี อ่ื ใน 3-6 เมลด็ ผกั หวานชนดิ นร้ี บั ประทานยอดออนไดเชนเดียวกันมีชื่อเรียกอื่นๆ อกี เชน มะยมปา ผกั หวาน ผกั หวานบา น ผกั หวานใตใ บ เปน ตน นอกจากน้ี ยังมีพืชอกี ชนดิ หนง่ึ ทม่ี ี ยอดออ นลกั ษณะเหมอื นยอดออ นของผกั หวานปา มาก จนมี การเกบ็ ผดิ อยเู สมอ และเม่ือกินเขา ไปจะเกดิ อาการเมาเบอ่ื พชื นม้ี ชี อ่ื วทิ ยาศาสตรว า Urobotrya siamensis Hiepko คนลําปางเรยี ก แกกอ งหรอื นางแยม ชาวเชียงใหมเรียก นางจุม จนั ทบรุ เี รยี ก ผักหวานเขา กาญจนบรุ ี และชลบุรี เรียก ผกั หวานดง สระบุรี เรียก ผักหวานเมา หรือชา ผกั หวาน ภาค อีสานเรยี ก เสนหรือ เสม สวนทางประจวบครี ขี นั ธ เรียกวา ดหี มี อยา งไรกต็ ามหากสงั เกตตน และใบทแ่ี ก จะมีลักษณะตางกันเห็นไดชัด ดังน้ี

ผักหวานปา เสน รูปรา งใบแก รูปไขค อ นไปทางกลมกวา ง รูปรขี อบขนาน ปลายใบ เนอ้ื ใบสด มนหรอื บมุ มตี ง่ิ ตรงปลาย แหลมถงึ ปา นเลก็ นอ ย ผิวใบดา นบน กรอบเปราะเมื่อบีบดวยอุงมือไดยิน นุมเหนียวไมหักงาย ชอ ดอก ลักษณะชอ เสียงดงั กรอบแกรบ ดอก ผล เขียวเขมเปนมัน เขยี วเขม ผวิ ดา น เกิดตามกง่ิ หรอื ลําตน แกๆ ไมม ใี บตดิ เกดิ ตามซอกใบ แตกกง่ิ กา น เปนกระจกุ แนน ไมม ใี บประดบั รองรบั ไมแ ตกกง่ิ ใหญเ สน ผา ศนู ยก ลาง ประมาณ 1.5 รับเปน ชน้ั ๆ เปน ระเบยี บเลก็ เสนผา ซม. เมื่อสุกมีสีเหลือง ศูนยกลางประมาณ 5 มม. เมื่อสุกมี สีสมแดงถึงแดงจัด การขยายพนั ธุ การขยายพันธุผักหวานปาท่ไี ดผ ลดี ทส่ี ดุ ในปจ จบุ นั คอื วิธีการเพาะเมล็ด เนอ่ื งจากวธิ กี ารอน่ื ๆ เชน การตอน การตดั ชํา มเี ปอรเซ็นตการออกรากต่ํามาก และใชเ วลานานไมนอ ยกวา 4 เดอื น จงึ จะออก ราก รวมทั้งจํานวนกง่ิ ทไ่ี ดน อ ยเนอ่ื งจากตน แมพ นั ธหุ ายา การขยายพันธดุ วยเมลด็ จึงเปนวิธีทง่ี ายและได ผลมากท่สี ดุ โดยมีเงอ่ื นไขและวิธีปฏิบตั ิ ดังน้ี 1. คัดเฉพาะผลผกั หวานปา ทส่ี กุ และสดใหมเ ทา นน้ั 2. แยกเนอ้ื หมุ เมลด็ ทง้ิ และขดั ลา งเมลด็ ใหส ะอาด ดวยตะแกรงหรือภาชนะที่มีผิวหยาบ เชน ในกระดงหรือเขงไมไผ ควรใสถ ุงมือยางขณะทํางาน เนอ่ื งจากเนอ้ื หมุ เมลด็ มสี ที ร่ี ะคายเคอื ง ตอ ผวิ หนัง 3. นําเมล็ดทข่ี ดั สะอาดแลว แชน ้ํา แยกเมลด็ ทล่ี อยน้ําออก 4. นําเมล็ดท่ีจมน้ําขน้ึ ผึ่งพอสะเด็ดน้ํา คลกุ ดว ยยากนั ราใหท ว่ั แลว นําขน้ึ เกลย่ี ในกระดง หรอื ตะแกรงใหเปนชั้นหนาไมเกิน 1 นว้ิ คลุมตะแกรงดว ยกระสอบปา น ทช่ี บุ น้ําหมาดๆ เกบ็ ไวใ น ท่ีรม 2-3 วนั 5. ตรวจดเู มล็ด ถา เปลือกเมลด็ เรม่ิ แตกรา ว ใหนําไปเพาะในถงุ พลาสตกิ ท่ีมีความลกึ ไมนอย กวา 8 นว้ิ 6. วัสดุท่ีใชเพาะไดผ ลดคี วรใช ดนิ ลกู รงั ทรายหยาบและปยุ คอกเกา หรือใบไมผ ุ รอ นดว ย ตะแกรงตาถค่ี รงึ่ เซนตเิ มตร ผสมกนั ในอตั ราสว น 1:1:1 โดยปรมิ าตร

7. วิธีเพาะใหก ดเมลด็ ดว ยนว้ิ มอื พอใหเ มลด็ จมเสมอผวิ ดนิ หรอื โผลพ น ผวิ ดนิ เพาะเลก็ นอ ย นํา ไปไวใตรมเงาที่มีความเขมแสงประมาณ 40-50% 8. ดูแลรดนํ้าใหพอวัสดุเพาะชื้น ระวงั อยา ใหแ ฉะในชว งเดอื นแรกผกั หวานปา จะมกี ารพฒั นา ของระบบรากอยางรวดเร็ว เมอ่ื เขา เดอื นทส่ี องจงึ เรม่ิ ทะยอยแทงยอดขน้ึ พน ดนิ ใหเ หน็ บา ง หลังจากเพาะได 2 เดอื นครง่ึ ตน ผกั หวานปา จะสงู ประมาณ 5-10 ซม. หลงั จากนอ้ี าจใชป ยุ เกร็ดสูตร 15-15-15 ผสมนํ้าฉดี พน กลา ทกุ 2 สปั ดาห การเจรญิ เตบิ โตของลําตน เหนอื ดนิ ใน ปแรกจะชามาก การปลูกและบํารงุ รกั ษา ควรเริ่มเตรียมหลุมปลูกในชวงหลังสงกรานต โดยขดุ หลมุ ขนาด 50x50 ซม. รองกน หลมุ ดว ยปยุ คอกหรอื ปยุ หมกั ประมาณ ครึ่งปบ คลุกเคลา ผสมกบั หนา ดนิ โดยลงหลุมทิ้งไว 2-3 อาทิตย ในขณะเดียวกันก็เริ่มสรางความแข็งแรงใหตนกลากอนยายปลกู ลง หลุมจริงดว ยการรดน้ําใหน อ ยลง ใหต น กลา ไดร บั แสงแดดเพม่ิ ขน้ึ ที ละนอ ย ละลายปยุ โปแตสเซยี มไนเตรท ความเขมขนไมเกิน 2% (1 กรัมตอนํ้า 50 ลติ ร) รดตน กลา กอ นยา ยปลกู ประมาณ 2 อาทิตย และงดใหน้ํา 1 วนั ลว งหนา กอ นยา ยปลกู ในการถอดถงุ พลาสตกิ เพื่อนํากลาลงปลูกในหลุมตองระวังอยาใหกระเปาะดินแตกหกั หรือ รากขาด เพราะจะทําใหต น กลา ชะงกั การเจรญิ เตบิ โตเปน เวลานาน การปลูกควรใหต น สงู กวา ปากหลมุ ประมาณ 5 ซม. แลว พนู ดนิ กลบ โคนข้ึนโดยรอบ เพื่อปองกันไมใหมีนํ้าขังในหลุมปลูก เมื่อมีการใหนํ้าหรอื ฝนตก จากนน้ั หวา นเมลด็ ถว่ั เขียวเปนวงรอบหลมุ ใหห า งจากตน กลา ประมาณ 15-20 ซม. เพ่ือใหตน ถ่ัวเปนพ่ีเลยี้ งในระยะแรก กอ น สิ้นฤดูฝนประมาณเดือนกันยายน ใหหวา นถวั่ มะแฮะหรือพืชตระกลู ถว่ั ทีม่ ีลําตนสูงและไมทิ้งใบชวงฤดู แลง โดยหวานเปน วงรอบหา งจากตน ผกั หวานปา รศั มี 70-100 ซม. เพื่อใหเปนไมบังรมในชวงฤดูแลง ระยะปลกู ผกั หวานปา ควรใชร ะยะ 2-3 x 2-3 โดยเลือกสภาพที่ดินที่ลาดเอียงเล็กนอย หรอื อาจปลกู แซม ในสวนที่คอนขางแหงแลงได เชน ในสวนปา สกั ผกั หวานปาจะใชเ วลาไมต ่ํากวา 3 ป จงึ เจรญิ เตบิ โตถงึ ระยะเร่ิมเกบ็ ผลผลติ ไดก ารใสป ยุ กระตน การเจรญิ เตบิ โต ควรใสปุยคอกหรือปุยที่หมักจนสลายตัวดีแลว หวานกระจายโดยรอบคนตนในรัศมี 50 ซม. ตน ละ1 ปบ ในชว งฤดฝู น ปละครั้ง หา มใชจ อบขดุ พรวนรอบ โคนตน หากตองการกําจดั วชั พืช ใหใ ชว ธิ ถี อนหรอื ใชม ดี ฟน ใหร าบเพอ่ื ปอ งกนั รากผกั หวานไมใ หก ระทบ เทอื น

การกระตุน ยอดออนเพอ่ื เกบ็ จําหนา ย เม่ือผักหวานปา เจรญิ เตบิ โตเตม็ ทก่ี เ็ รม่ิ ทําการตดั แตง โดยหักปลายกิ่งแขนงท้ิง ใหเหลอื ยาว 15- 20 ซม. รูดใบแกบางสวนท้ิงใหเหลือตดิ กงิ่ ละ 3-4 ใบ พรอมๆ กบั การใหน ้ําพอดนิ ชน้ื เมอ่ื ยอดแตกออกมา ยาวประมาณ 15-25 ซม. กต็ ดั ออกและมดั เปน กําสงจําหนา ยไดห ลงั จากตดั ยอดออกจําหนา ยแตล ะครง้ั ใหใสป ยุ คอกตน ละ 1-2 ปบ หวานรอบโคนตนพรอมกับใหนํ้า เพอ่ื บํารงุ ตน ใหส มบรู ณโ ดยเรว็ ตอ ไป การยายตนกลาแบบลางราก เนื่องจากในปจจุบันพบวา มีการจําหนา ยตน กลาเพาะเมลด็ จํานวนมาก ซึง่ มีปญหาในการขนสง เน่ืองจากน้ําหนกั มาก และเปลืองพื้นที่จากผลการทดลองหาแนวทางสงกลาใหไดจํานวนมากขน้ึ และมี อัตราการชํารอดสงู อาจทําได ดงั น้ี 1. เพาะตนกลาในแปลงที่ทําดว ยอฐิ กอ ขนาด 1x5 เมตร ลึก 60 ซม. ใชว สั ดเุ พาะดนิ ลกู รงั ทรายหยาบ และปยุ หมกั อตั ราสว น 1:1:1 หรือ 1:1:2 โดยปริมาตร รอ นดว ยตะแกรงตาถค่ี รง่ึ เซนตเิ มตรผสมกนั คลุมแปลงเพาะใหไดร บั แสงประมาณ 40-50% 2. เม่ือกลาผักหวานปา งอกสูงประมาณ 5-10 ซม. หรอื กอ นการสง กลา ใหล กู คา ประมาณ 2 อาทิตยใหเริ่มกระตุนใหตนกลาแข็งแรง เชน เดยี วกบั กอ นการยา ยปลกู ลงหลมุ 3. เม่ือครบกําหนดใหข ดุ ตน กลา ออกจากแปลง ระวังอยาใหร ากขาด ลา งดนิ ออกจากรากให สะอาดโดยใชสายยางฉีดนํ้าพรอ มกบั ตดั สว นเหนอื ดนิ ทง้ิ ใหเ หลอื ตอสงู ประมาณ 5 ซม. 4. นําตนกลาทล่ี า งรากและตดั ตน ทง้ิ แลว ไปแชในนํ้ายากนั รา ประมาณ 15-20 นาที นําขน้ึ ผง่ึ พอหมาด 5. นํากระดาษหนังสือพิมพที่ซึมซับนํ้าไดด มี าแบง เปน คๆู ซอ นกนั 2 ชั้น โรยดว ยขยุ มะพรา วชน้ื หรือแกลบดําท่ีปราศจากเชอ้ื โรค (อาจเตรยี มไดโ ดยการอบหรอื นง่ึ หรอื ราดดว ยยากนั รากอ น นํามาใช) ใหเปนแถบยาวบางๆ ความกวา งของแถบเทา กบั ความยาวของรากตน กลา ตอ ง ระวงั วสั ดทุ ใ่ี ชอ ยา ใหแ ฉะ 6. นํากลา ผกั หวานปา ประมาณ 50 หลา วางเรยี บบนแถบวสั ดรุ กั ษาความชน้ื อยา ใหก ลา ซอ น กนั 7. มวนกระดาษหนังสือพิมพหอตนกลาใหเปนแทงกลมพอหลวมๆ เหมอื นหอ โรตี ปด หัวทา ย หอ ฉีดดวยยากนั ราใหก ระดาษเปย กพอหมาดๆ 8. บรรจุในถุงพลาสตกิ ทเ่ี จาะรรู ะบายอากาศ ปด ปากหลวมๆ แลวบรรจุลงกลอ งกระดาษลกู ฟกู ซึ่งเจาะรูดานขางและกั้นเปนชองๆ ภายในดว ยกระดาษลกู ฟกู โดยวางในแนวตง้ั พอหลวมๆ 9. ผลึกภายนอกลังตรงรอยตอ ดว ยเทปกระดาษ โดยเวน ชอ งระบายอากาศไวแ ลว นําไปสง ไปรษณีย

10. การสงแบบลา งรากเชนน้ี ตน กลา จะทนทานไดน านประมาณ 8-10 วนั โดยมีอัตราการรอด ตายสูง 80% ทง้ั นเ้ี มอ่ื ไดร บั ตน กลา แลว ตอ งรบี ชําทนั ที และเลี้ยงในสภาพแสง 40-50% พรอมกบั ใหช น้ื อยางสมํ่าเสมอในระยะแรกๆ 11. หลังยายชําแลวอาจราดดว ยสารสตารท เตอร ซง่ึ มขี ายทว่ั ไปในทอ งตลาดตามอตั ราทแ่ี นะนํา ฉลาก 12. ขอพึ่งระวังในการสงกลาแบบนี้ จะตองระวังเรื่องความสะอาดเปนพิเศษและรากตองไมขาด การหอและการบรรจลุ งั ตอ งไมแ นน เกนิ ไปและตอ งเจาะชอ งระบายอากาศ คณุ คา ทางโภชนาการของผกั หวานปา ผักหวานปา จัดเปนผักที่มีคุณคาทางโภชนาการสูง ชนิดหนึ่ง โดยเฉพาะอยา งยง่ิ ในดา นแหลง โปรตนี วติ ามนิ ซี และพลังงาน นอกจากนย้ี งั มปี รมิ าณเยอ่ื ใยพอสมควร ชว ย ในการขับถายใหด ขี น้ึ ในยอดและใบสดทร่ี บั ประทานได 100 กรมั ประกอบดวย น้ํา 76.6 กรมั โปรตีน 8.2 กรมั คาร โบไฮเดท 10 กรมั เยื่อใย 3.4 กรมั เถา 1.8 กรมั แคโรทนี 1.6 มก. วิตามนิ ซี 115 มก. และคาพลังงาน 300 กโิ ลจลู (KJ) อยางไรก็ตามการบรโิ ภคผกั หวานปา ควรปรงุ ใหส กุ เสยี กอ น เนอ่ื งจากการบรโิ ภคสดๆ ในปรมิ าณ มากอาจทําใหเ กดิ การเบอ่ื เมา เปนไขและอาเจียนได การนําผักหวานปามาปรงุ อาหารนน้ั ใชไ ดท ง้ั สว นทเ่ี ปน ยอดและใบออ นนําชอ ผลออ นๆ สาํ หรบั ผลแกอาจลอกเนื้อทิ้งนําเมล็ดไปตม รับประทานได เชน เดยี วกบั เมลด็ ขนนุ มรี สหวานมนั การปรงุ อาหาร จากผักหวานปา นอกจากตม ลวก เปนผักจิ้มนํ้าพริกแลว อาจนําไปทําแกง แกงเลียง หรือตม จดื ได เชน กนั

แกงผักหวานปาใสไขมดแดง เครอ่ื งแกง - พริกแหงเม็ดเล็ก 8-10 ผล (หรือพริกแหงเม็ดใหญ 5-7 ผล - หอมแดง 3-4 ผล - กระเทยี ม 10 กลบี - กะป 2 ชอ นชา - เกลือ 1/3 ชอนชา โขลกเครอ่ื งปรงุ น้ําพรกิ รวมกนั ใหล ะเอยี ด เครอ่ื งปรงุ อน่ื ๆ - มะเขือเทศผลเล็ก 5-6 ผล - ผักหวานปา พอควร - ไขม ดแดง พอควร - วุนเสน แชน ํ้าใหนมุ ๆ พอควร - หมูสามชั้นหั่นชิ้นเล็กๆ หรอื ซโ่ี ครง วิธีปรุง 1.ตมหมใู หเ ปอยยุย 2.ใสน้ําพรกิ ลงคนใหท ว่ั ทง้ิ ไวใ หเ ดอื ด 3.ใสผักหวาน วุนเสน ไขมดแดงและมะเขือเทศผาซีกทิ้งไวเดอื ดอกี ครั้ง 4.ปรุงรสดว ยน้ําปลาตามชอบ 5.ยกเสิรฟขณะรอนๆ

แกงเลียงผักหวานปา เครอ่ื งแกง - หอมแดง 3-4 หวั - กระเทยี ม 5-7 กลบี - กะป 2 ชอ นชา - เกลือ 1/3 ชอ นชา โขลกเครอ่ื งแกงใหล ะเอยี ดพอประมาณ เครอ่ื งปรงุ อน่ื ๆ ผักหวานปา ปลาชอ นแหง น้ําปลา วิธีปรุง 1. แกะเน้ือปลาชอ นแหง ครง่ึ ตวั ลงโขลกรวมกบั น้ําพริก แลวพักไว 2. ต้ังน้ําในหมอ ใหเ ดอื น เอาเนอ้ื ปลาชอ นแหง ทเ่ี หลอื ลงตม ใหน มุ 3. ใสนํ้าพรกิ ทโ่ี ขลกลงในหมอ คนใหท ว่ั 4. ใสผกั หวานปา ลงไปคนเรว็ ๆ ใหผักพอสุก ยกลง 5. ปรุงรสดวยนํ้าปลาตามชอบและยกเสริ ฟ รอ น ตมจืดผักหวานปา-หมสู บั เครอ่ื งปรงุ รากผกั ชี กระเทยี ม พริกไทย น้ําปลา เกลอื หมูสับและยอดผกั หวานปา วิธีปรุง 1. โขลกรากผกั ชี กระเทยี ม พริกไทย 1-2 เม็ด ใหล ะเอยี ด 2. นําหมูสับลงโขลกและนวดใหเ ขา กนั กบั เครอ่ื งทโ่ี ขลกไว 3. ต้ังน้ําใสห มอ ใหเ ดอื ด ทุบกระเทยี ม 2-3 กลีบใส 4. ปนหมสู บั เปน กอ นขนาดกลางใสใ นหมอ ทิ้งไวใหสุก 5. ใสเกลือเล็กนอ ย แลว ใสผ กั หวานปา คนเรว็ ๆ แลว ยกลง 6. ปรุงรสดวยนํ้าปลาตามชอบ

จดั ทาํ เอกสารอิเล็กทรอนิกสโดย : สาํ นกั สง เสรมิ และฝก อบรม มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร