คู่มือส่งเสริมการเรียนรู้ด้านพืช การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อไม้ดอกไม้ประดับ

สวนพฤกษศาสตร์ภาคกลาง (พุแค) ประวัตคิ วามเปน็ มา สวนพฤกษศาสตรภ์ าคกลาง (พุแค) ตง้ั อยู่ ในเขตปา่ สงวนแหง่ ชาติ ปา่ พระพทุ ธบาท - พแุ ค ต.พแุ ค อ.เฉลิมพระเกยี รติ จ.สระบุรี แตเ่ ดมิ ประชาชนทีอ่ ยู่ บรเิ วณใกล้เคยี ง นิยมเรยี กกนั ว่า “สวนสวรรค”์ ดว้ ย สภาพอันร่มรื่น ด้วยไม้ต้นขนาดใหญ่ มีลำ�ธารไหล ตลอดปี มีประวัติอันยาวนาน เป็นทั้งแหล่งศึกษา แหลง่ พกั ผอ่ น แหลง่ ทอ่ งเทย่ี วทางธรรมชาติ กรมปา่ ไม้ ได้ริเริ่มดูแลรักษาและปรับปรุงสภาพป่าธรรมชาติ มาตง้ั แตป่ ี พ.ศ. 2484 และไดเ้ ปดิ การด�ำ เนนิ การในรปู แบบ ของสวนพฤกษศาสตรเ์ มอื่ ปี พ.ศ. 2493 สวนพฤกษศาสตร์ภาคกลาง (พุแค) เริ่มมี การจัดแสดงพันธ์ุหงส์เหิน หรือที่รู้จักกันว่า “ดอก เขา้ พรรษา” ซง่ึ พนั ธทุ์ น่ี ยิ มมาตกั บาตรดอกไม้ มสี องสกลุ คอื สกลุ Globba (หงสเ์ หิน) ลักษณะดอกมีขนาด เลก็ หลากหลายสี เช่น ขาว ม่วงเหลือง และสกุล Smithartris ลกั ษณะดอกมีทงั้ ขนาดเล็ก และขนาด ใหญม่ ีสีขาว และสขี าวอมชมพู คู่มือส่งเสริมการเรียนรู้ด้านพืช 50 “การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อไม้ดอกไม้ประดับ”

ตอนที่ 41 อทุ ยานแห่งชาตนิ ำ้�ตกพาเจริญ ในพน้ื ท่ปี ่าสงวนแห่งชาตปิ า่ แมส่ อด อุุทยานแห่ง่ ชาตินิ ้ำ�ำ �ตกพาเจริญิ หมู่�ที่� 6 ตำ�ำ บลช่อ่ งแคบ อำำ�เภอพบพระ จังั หวัดั ตาก 63160 ทางอุุทยานได้้นำำ�พัันธ์ุ�ดอกกระเจีียวสีีส้้ม มาปลููกไว้้ที่ �บริิเวณด้้านหน้้าทางขึ้ �นน้ำำ��ตกพาเจริิญจน เป็็นทุ่ �งดอกกระเจีียวสีีส้้มดููสดใสไปทั่ �วบริิเวณช่่วง ฤดูฝู น ระหว่า่ งเดือื นมิถิ ุนุ ายนถึงึ ต้น้ เดือื นกันั ยายนของ ทุกุ ปีี สอบถามรายละเอียดเก่ยี วกบั ชว่ งเวลาบานของ ดอกกระเจยี วส้มได้ที่ อุุทยานแห่ง่ ชาตินิ ้ำำ��ตกพาเจริิญ โทร. 0 5557 7590 คู่มือส่งเสริมการเรียนรู้ด้านพืช “การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อไม้ดอกไม้ประดับ” 51

มาเลน่ เกมกันเถอะ คู่มือส่งเสริมการเรียนรู้ด้านพืช 52 “การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อไม้ดอกไม้ประดับ”

เกมทบทวนความรู้ : ส่วนประกอบของต้นปทมุ มา ค�ำ อธบิ าย : นำ�คำ�ศัพทใ์ นตะกรา้ มาใสใ่ นตำ�แหน่งต่างๆ ของตน้ ปทมุ มาใหถ้ กู ตอ้ งท้ัง 8 ตำ�แหนง่ กลีบประดบั ส่วนบน (Coma Bract) ใบ (Leaf) ก้านชอ่ ดอก (Flower Stalk) ดอกจรงิ (Flower) รากสะสมอาหารทเ่ี กดิ ข้นึ ใหม่ หรอื รากตมุ้ เหง้า (Rhizome) รากสะสมอาหารเร่มิ ต้น (Tuberous Root) รากฝอย (Fibrous Root) คู่มือส่งเสริมการเรียนรู้ด้านพืช “การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อไม้ดอกไม้ประดับ” 53

เอกสารอา้ งองิ หนงั สอื Russell, J., Ougham, H., Thomas, H., Waaland, S. 2013. The Molecular Life of Plants, 1st Edition. John Wiley & Sons, Ltd. Publication. วทิ ยานพิ นธร์ ะดบั บณั ฑติ ศกึ ษา วิชิต แพพูล. 2551. การทดสอบหาวิธีการเพิ่มจำ�นวนต้นพันธุ์การชักนำ�รากสะสมอาหารโดยเทคนิคการ เพาะเลยี้ ง เนอ้ื เยื่อพืชและการย้ายออกปลูกของปทุมมาพันธุล์ กู ผสมเทพร�ำ ลกึ (Curcuma parviflora hybrid) วทิ ยานพิ นธ์ วทิ ยาศาสตรมหาบณั ฑติ (เทคโนโลยชี วี ภาพ) มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร.์ พรชนก คงสมโอษฐ.์ 2554. การรน่ ระยะเวลาในการปรบั ปรงุ พนั ธป์ุ ทมุ มาลกู ผสมเพอ่ื เปน็ ไมต้ ดั ดอก โดยวธิ กี ารเลย้ี งคพั ภะ. วทิ ยานพิ นธ์ วทิ ยาศาสตรมหาบณั ฑติ (เกษตรศาสตร)์ มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร.์ นงคราญ โชตอิ ม่ิ อดุ ม. 2554. การเพาะเลย้ี งเอมบรโิ อเพอ่ื รน่ ระยะเวลาในการปรบั ปรงุ พนั ธป์ุ ทมุ มา เพอ่ื เปน็ ไมก้ ระถาง. วทิ ยานพิ นธ์ วทิ ยาศาสตรมหาบณั ฑติ (เกษตรศาสตร)์ มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร.์ สุธนา เกตมุ าโร. 2555. การสรา้ งพืชโพลีพลอยด์เพอ่ื แกล้ กั ษณะความเป็นหมันในปทุมมาลกู ผสม. วิทยานพิ นธว์ ิทยาศาสตร ดษุ ฎบี ัณฑิต (พืชสวน) มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร.์ ญาดาบุญสอน.2556.การเพาะเลี้ยงโปรโตพลาสต์ปทุมมาเชียงใหม่พิ้งค์(Curcumaalismatifoloia)และปทมุ มาลัดดาวลั ย์ (Curcuma hybrid laddawan). วิทยานพิ นธ์วิทยาศาสตรมหาบณั ฑิต (เทคโนโลยีชวี ภาพ) มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร.์ ภาพถา่ ย สุกญั ญา ศรีทนั ดร, วชิ ติ แพพลู , ภัทรพร ศุภปญั ญาพงศ,์ สวรรยา เจรญิ ลาภพาณิชย,์ พรชนก คงสมโอษฐ,์ ทวิ า เทพมุณี ภาพประกอบ ปกหน้า, หน้า 8, 52 ดวงจติ โตไทยะ หนา้ 21, 24, 28, 35, 45 การเคลอ่ื นท่ีของออกซนิ Auxin Cytokinin Auxin Cytokinin AUXIN > CYTOKININ ---------root differentiation การเคลื่อนทข่ี องไซโตไคนนิ CYTOKININ > AUXIN ---------shoot formation รงุ่ โรจน์ รกั มติ ร คู่มือส่งเสริมการเรียนรู้ด้านพืช 54 “การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อไม้ดอกไม้ประดับ”

สตู รอาหารเพาะเลย้ี งเนือ้ เยื่อพชื Component Murashige and Vacin and Gamborg-B5 White’s WPM Lloyd & (mg/l) Skoog (MS) Went (VW) (B5) Medium McCown Medium Medium (1949) (1963) (1981) NH4NO3 (1962) Medium (NH4)2SO4 1,650 500 (1970) 400 H3BO3 CaCl2 6.2 200 134 1.5 6.2 CaCl2.2H2O 332.2 37.25 3.0 Ca(NO3)2.4H2O 27.85 113.24 96 Ca3(PO4)2 0.025 250 200 556 CoCl2.6H2O 0.025 0.025 CuSO4.5H2O 37.26 525 0.025 0.25 Na2EDTA.2H2O 250 37.3 37.3 Fe2(SO4)3 27.8 27.8 2.5 FeSO4.7H2O 370 5.7 122.9 MgSO4.7H2O 16.9 10 360 370 MnSO4.4H2O 0.25 20,000 0.25 5.04 29.4 Na2MoO4.2H2O 5.2 0.75 KCl 0.83 2,500 0.25 KI 1,900 68 65 KNO3 170 130.5 0.75 KH2PO4 80 Na2HPO4 8.6 2.0 NaH2PO4.H2O 100 170 Na2SO4 20,000 (NH4)2SO4 0.5 5.7 16.5 ZnSO4.7H2O 0.1 200 Myo-Inositol 0.5 Folic Acid 2.0 2.67 8.6 Nicotinic Acid 30,000 Thiamine HCl 5.7 0.5 20,000 Pyridoxine HCl 0.1 5.7 Glycine 0.1 Sucrose 3 pH 20,000 5.7 ​w​ ww.sigma-aldrich.com (modified) คู่มือส่งเสริมการเรียนรู้ด้านพืช “การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อไม้ดอกไม้ประดับ” 55

บนั ทึกข้อความ .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................................................................

ศนู ยพันธวุ ศิ วกรรมและเทคโนโลยีชวี ภาพแหงชาติ (ไบโอเทค) รว มกับ ฝา ยบริหารคา ยวิทยาศาสตร สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยแี หง ชาติ (สวทช.) กระทรวงวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี