ซ่อนกลิ่น

ซ อ น ก ล่ิ น • ความสําคญั ทางเศรษฐกจิ • ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร • การขยายพนั ธุ • การเตรยี มดนิ • การปลกู และการดแู ลรกั ษา • โรคและแมลง • การตดั ดอก • การตลาด ซอ นกลน่ิ ชื่อไทย ซอ นกลน่ิ ชื่อสามัญ (Common name Tuberose ช่ือวทิ ยาศาสตร (Scientific name) Polianthes tuberosa Lin. ชอ่ื วงศ (Family) Amaryllidaceae ถน่ิ กําเนดิ (Native) South America ความสําคญั ทางเศรษฐกจิ ซอนกลิ่นเปนไมตดั ดอกท่ีปลกู กนั มานานแลวในประเทศไทย ซ่งึ สวนใหญใชใ นการบูชาพระและ ประดับในงานศพ ฉะนน้ั บางคนจงึ ไมน ยิ มปลกู ประดบั บา น เพราะถอื วา ไมเ ปน มงคล ปจจุบันความเชื่อ ถือเหลาน้ันไดลดลงไปแลว ในพน้ื ทท่ี ม่ี กี ารประมงนยิ มนําซอ นกลน่ิ มาใชใ นการเซน ไหวแ มย า นางเรอื กอนออกจบั ปลาดว ย นอกจากนใ้ี นประเทศฮอ งกง สงิ คโปร กน็ ยิ มใชซ อ นกลน่ิ ในการเซน ไหวเ ชน กนั ประเทศญี่ปุนนิยมใชในการปลูกประดับตกแตงสถานที่ทั้งสามประเทศนี้ไดนําเขาจากประเทศไทยเปน สวนมาก สําหรับพืน้ ทปี่ ลกู ในประเทศไทยสวนมากอยบู ริเวณเขตรอบนอกกรงุ เทพฯ เชน เขตหนองแขม

2 เขตภาษีเจริญ และในจงั หวดั ทางภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื เชน อดุ รธานี หนองคาย ขอนแกน เนอ่ื ง จากดอกซอ นกลน่ิ มกี ลน่ิ หอมเยน็ เชน เดยี วกบั จําป จําปา มะลิจงึ อาจจะใชใ นการสกัดนํ้าหอมระเหยได ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร ซอนกลิ่นเปนไมหัวแบบ Tuber ซง่ึ ใชเ ปน แหลง สะสมอาหาร รอบๆ หัวจะมีตาอยู โดยรอบ สามารถเจรญิ เตบิ โตเปน ลําตน หรอื หวั ตอ ไปได ราก จะเปน ระบบรากฝอย มสี นี ้าํ ตาลขนาดเลก็ มจี ํานวน ไมมากนัก มขี นาดสน้ั จนถงึ ยาวประมาณ 1 ฟุต ใบเจริญมาจากฐานหัว ใบมีลักษณะเรียวแคบ มคี วาม ยาวประมาณ 30-40 ซม. กวาง 2-3 ซม. ใบมสี เี ขยี วสดมจี ดุ แดงทฐ่ี านใบ กลางใบหอ เขา หากนั ใบหนา พอสมควร ใบลา งจะมขี นาดเลก็ กวา ใบทอ่ี ยตู ดิ กนั ขน้ึ มา ใบที่แตกใหมจะตั้งขึ้น ใบแกจะหอยลง ชอ ดอก จะเปนแบบ Spike กา นดอกใหญแ ขง็ แรง มีสเี ขียว และตง้ั ตรงในแนวดง่ิ ดอกเมอ่ื บานจะมสี ขี าว ดอก เปนแบบ สมบูรณเพศ (Perfect Flower) มกี ลบี ดอก (Petal) เชอ่ื มตดิ กนั รปู รา งคลา ยกรวยโคง ยาว ประมาณ 1-6 ซม. ดอกจะเรม่ิ บานตง้ั แตต อนเยน็ โดยทะยอยบานจากตอนลา งของชอ ดอกขน้ึ มาเรอ่ื ย ๆ พันธุที่มีปลูกน้ันไมม ีชื่อเรยี กโดยเฉพาะแตเ รยี กตามลกั ษณะของดอกคือ พนั ธทุ ม่ี ดี อกไมซ อ น และพันธุ ท่ีมดี อกซอ น การขยายพันธุ 1. การแยกหนอ ทําไดโ ดยการใชม อื หรอื มดี ปลดิ แยก หนอออกจากกอเดมิ แลว นําไปปลกู ลงแปลงไดท นั ที การแยก หนอควรแยกกอ นออกดอก วิธีการนี้จะทําไดง า ยและไดต น ใหมจํานวนมาก ซง่ึ ขน้ึ อยกู บั ขนาดและปรมิ าณของกอเดมิ ดว ย 2. การใชห วั เปน วธิ กี ารทน่ี ยิ มกนั มาก ทาํ งา ยสะดวก และเกษตรกรสามารถเก็บรักษาสวนที่ขยายพันธุไวปลูกในฤดู ตอ ไปดว ย 3. การแบง หวั เปนวิธีการขยายพนั ธโุ ดยมขี น้ั ตอนการปฏบิ ตั คิ ลา ยกบั การขยายพนั ธุบ อนสี โดยการแบงหัวใหมีตาติดอยูกับสวนที่ตัด แลวนําไปปกชํา เมอ่ื ตน งอกและมใี บประมาณ 2-3 ใบ กน็ ํา ไปปลกู ได แตเปนวิธีการขยายพันธุที่ชา ไมเหมาะที่จะทําเปน การคา การเก็บรักษาหัวเพื่อใชขยายพันธุ ในฤดูกาลตอ ไป การเก็บหัวจะเก็บจากแปลงที่มีอายุเลย 3 ปไปแลว เพราะซอ นกลน่ิ ทอ่ี ายมุ าก ผลผลิ ตจะลดลง จําเปน ตอ งรอ้ื แปลงปลกู ใหม กอนจะทําการเกบ็ หวั ควรงดการใหน ้ําลงเรอ่ื ย ๆ จนกระทง่ั สงั เกตวา ใบเหลอื งจนหมดแลว จงึ ขดุ เอา หัวขึ้นมา สลดั เอาดนิ ออกใหห มด แลวนําไปเกบ็ ไวในทีร่ ม ไมใหถูกฝน หัวที่กองไวควรหมั่นกลับทุก ๆ 2-3 วัน กรณที เ่ี กบ็ นาน ๆ ควรแชย ากนั รากอ นเพอ่ื ปอ งกนั เชอ้ื ราเขา ทําลาย

3 การเตรยี มดนิ ซอนกลิ่นเปนไมหัว จงึ เจรญิ เตบิ โตไดด ใี นดนิ รว นเหนยี ว มอี นิ ทรยี ว ตั ถสุ งู ฉะนน้ั ในการเตรยี ม ดนิ จงึ จําเปน อยา งยง่ิ ทจ่ี ะตอ งทําใหด นิ โปรง มกี ารระบายน้ําดี เพราะไมหัวสวนใหญไมชอบน้ําขังซึ่งอาจจะทําใหหัวเนาไดงาย การเตรยี มแปลงควรขดุ ใหล กึ ประมาณ 6-8 นว้ิ ตากดนิ ไว ประมาณ 1 สัปดาห ใสป ยุ คอกอตั รา 200 กก./ไร การยกรอ งทํา คลาย ๆกบั แปลงปลกู ออ ย หางกันแปลงละ 30 ซม. ความสงู ของ คันดิน 20-30 ซม. เพอ่ื ใหค นั ดนิ อมุ ความชน้ื ใหก บั รากซอ นกลน่ิ การปลกู และการดแู ลรกั ษา นิยมปลูกกันตอนตน ฤดฝู น ประมาณเดอื น พ.ค.-ก.ค. โดยปลกู ในรอ งทเ่ี ตรยี มไวใ ชร ะยะปลกู 30 x 30 หรือ 40 x 40 ซม. ปลกู แบบสลบั ฟน ปลา 1 หัว/หลุม การฝงหัวควรใหหัวเหลือ โผลข้ึนมาประมาณ 1/3 เพอ่ื ปอ งกนั ไมใ หห วั เนา และควรใชฟาง หรือหญาแหงคลุมแปลงปลูกไวเพื่อเก็บความชื้นและชวยปองกัน วัชพืชงอกบนแปลงดว ยและยังทําใหต น แตกกอดขี น้ึ หลงั จากปลกู ประมาณ 1 สปั ดาหจะมใี บแตกออกมา n การใหน ้ํา เนอ่ื งจาก ซอนกลน่ิ เปน พชื ทช่ี อบความชน้ื สงู แตไมแฉะ จงึ ควรใหค วามชน้ื สม่ําเสมอ ถา ฝนไมต กกใ็ หน ้ํา 2 วัน หรือ 3 วันคร้งั แลว แตส ภาพดิน การใสป ยุ หลังจากปลกู ไปแลว ประมาณ 1 เดอื น ควรใสปุยเพื่อเรงการแตกกอโดยใชปยุ เคมี สตู รเสมอ 15-15-15 หรือ 16-16-16 อตั รา 50กิโลกรัม/ ไร โดยการหวานใหทั่วแปลง หลงั จากนน้ั กห็ วา นทกุ 1 เดอื น เพ่ือกระตุนใหซ อ นกลน่ิ ออกดอก n การตดั แตง เมอ่ื ซอ นกลน่ิ มีอายไุ ด 2 ป พบวา มกี ารเจรญิ เตบิ โตและการแตกกอสงู มาก ทําใหเกิดการ \"บา ใบ\" ในชว งฤดฝู น ปรมิ าณดอกจะลดลงและ มีโรคเขาทําลายในชว งนด้ี ว ย ฉะนน้ั จงึ ควรมกี ารตดั ใบออกบา ง บางสวนซึ่งเรียกวาการเก่ียวใบ หลังจากนั้นก็ใสปุยเคมีสูตร 15-15-15 อตั รา 50 กก./ไร เพอ่ื เรง การออกดอก เพื่อทาํ ใหป ระสทิ ธภิ าพการออกดอกสงู มาก โรคและแมลง โรคและแมลง ซอ นกลน่ิ มโี รคและแมลงรบกวนนอ ยมาก โรคที่พบในชวงฤดูฝน 1. โรค Botrytis Blight โรคน้ีสามารถแพรร ะบาดไดร วดเรว็ มาก โดยเฉพาะชว งอากาศมี ความชื้นสูง โดยสงั เกตเหน็ จดุ ฉ่ําสนี ้ําตาลบนดอกและใบ จากนน้ั จดุ นก้ี จ็ ะยาวขน้ึ และเปลย่ี นเปน สนี ้ําตา

4 ลปนเหลือง หรอื มสี นี ้ําตาลเขม หรอื สนี ้ําตาลปนแดงตรงกลาง ทําใหด อกและใบทเ่ี ปน โรคเนา อยา งรวด เรว็ การปอ งกนั กําจัด ฉดี พน ดว ยไซเนบ มาเนบ เฟอรแ นบ แคบแทน หรือ ไดคลอร สปั ดาหล ะครง้ั ตง้ั แตใ บยาวประมาณ 10-20 ซม. หรอื ฉดี กอ น ระยะฝนชุก 2. โรคทเ่ี กดิ จากเชอ้ื Selerotium rolfsii จะพบมากในระยะที่มีฝน ตกชุก เชอ้ื จะกระเดน็ ไปเกาะตามสว นของพชื ทอ่ี ยบู รเิ วณผวิ ดนิ จึงทําใหใ บ และกานดอกเนา หกั พบั ลง การปองกันไดโดยการฉีดพนดวยแคปแทน ไซ แนบ หรอื มาเนบ สปั ดาหล ะครง้ั 3. โรครากปม เกดิ จากไสเ ดอื นฝอย ทําใหตนชะงักการเจริญเติบโต ใบเหลืองเหี่ยวตอนกลางวันและฟนตอนกลางคืน เมื่อทิ้งไวนานจะทําใหต ายได การปอ งกนั โดยใช เมทธิลโบรไมด ฆา เชอ้ื ในดนิ การกําจดั ใชน ีมากอน ฉดี รอบ ๆ ตน พชื เพื่อทาํ ลายไสเ ดอื นฝอย หรือจุม หัวซอ นกลน่ิ ในน้ํารอ น 120 องศาฟาเรนไฮด เปน เวลา 1 ชม. แลวผึ่งใหแหงกอนปลูกเพื่อกําจดั ไสเ ดอื น ฝอยที่ติดมากับหัวพันธุ 4. เพลย้ี ไฟ จะเขาทําลายกา นดอกและชอ ดอก โดยจะดดู น้ําเลย้ี งแลว ทําใหชอ ดอกและกา น ดอกบริเวณสวนปลายขรขุ ระเปน คลน่ื ดอกไมโ ตและไมบ านอกี ดว ยซง่ึ เกษตรกรเรยี กวา \"ชอหิน\" การ ปองกันกําจัด ควรฉดี ยาปอ งกันต้งั แตแรกคือใชยาพวกอะโซดรนิ พาราไธออนหรอื มาลาไธออน สัปดาห ละครง้ั 5. เพลย้ี ไฟแปง เปนแมลงศัตรูอีกตวั หนง่ึ ทเ่ี ปน ปญ หาตอ การปลกู ซอ นกลน่ิ ในปจ จบุ นั คอ นขา ง มาก โดยการดดู น้ําเลย้ี ง ทําใหเ กดิ โรคโคนเนา ตามมา การปอ งกนั กําจัด ควรฉีดพนดวยยากําจดั แมลง ทั่ว ๆ ไป เชน มาลาไธออน พาราไธออน หรือ อะโซดริน สปั ดาหล ะครง้ั การตัดดอก ซอนกลิ่นจะเริม่ ใหด อกหลงั จากปลกู ไปแลว ประมาณ 3 เดอื น จะเรม่ิ ตดั ชอดอกเม่ือดอกทอ่ี ยลู า งสดุ บานกอ นประมาณ 2-3 ดอก แตถ า จะตดั สง ตลาด ควรมีดอกบานประมาณ 1-2 ดอก วธิ กี ารตดั ดอกอาจจะตดั โดยการตดั ใหช ดิ โคน ตนหรอื ใชม อื ถอนกไ็ ด จากนั้นจึงนํามาริดใบลา งออก 2-3 ใบ แลว จงึ คดั ขนาด ขนาดดอกแบง เปน 3 ขนาด 1. ขนาดใหญ (เกรด A) ความยาวของกา นและชอ ดอกรวมกนั ยาว 120 ซม. ขน้ึ ไป 2. ขนาดกลาง (เกรด B) ความยาวของกา นดอกและชอ ดอกรวมกนั ยาว 80-100 ซม.

5 3. ขนาดเลก็ (เกรด C) ความยาวของกา นดอกและชอ ดอกรวมกนั ยาว 30-79 ซม. จากนั้นจึง นําดอกมาเขา กํา ๆ ละ 50 ดอก โดยวางใหป ลายชอ ดอกเสมอกนั แลวใชกระดาษหนังสือพิมพ หุมสวน ของดอกแลวมัดดว ยเชอื กฟาง สว นโคนกา นดอกจะไมม กี ารตดั แตง จนกวา จะถงึ มอื ผใู ช การตลาด สําหรบั ตลาดสําคญั ของซอ นกลน่ิ คอื ปากคลองตลาด โดยสวนใหญพอคา คนกลางจะไปรบั ซอ้ื มาจากสวนเกษตรกรเอง ซึ่งพอคาจะเปนผูกําหนดราคาให เอง ราคาจะข้ึนลงไมแนน อนขน้ึ อยกู บั ความตอ งการของทอ งตลาดนน้ั เองสวน ในภาคตะวันออกเฉยี งเหนอื ตลาดทร่ี บั ซอ้ื ซอ นกลน่ิ ก็ คอื ตลาดดอกไมใ นตวั จังหวัด จดั ทําเอกสารอิเล็กทรอนิกสโดย : สาํ นกั สง เสรมิ และฝก อบรม มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร