สมุนไพรในพระไตรปิฎก

ล�าดับ ชอื่ ในพระไตรปฎิ ก ชอ่ื ทางราชการ ช่ือสามัญและชือ่ ทอ้ งถ่นิ ช่อื วิทยาศาสตร์ ลักษณะวสิ ยั วงศ์ 156 สมุนไพรในพระไตรปฎิ ก ไม้ล้มลุก Apiaceae 175 ผกั ชี (ราก) ผกั ช ี (ภาคกลาง) ผกั หอม (นครผนม) ผกั หอมนอ้ ย (ภาคอสี าน) ผกั Coriandrum sativum L. ต่างประเทศ หอมป้อม ผักหอมผอม หอมป้อม(ภาคเหนือ) ย�าแย้ (กระบ่ี) Chinese parsley, Coriander 176 ผกั ตบ ผกั สามหาว สามหาว ผักตบ ผักตบไทย ผักโป่ง (ภาคกลาง) Arrowleaf Monochoria, Monochoria hastata (L.) Solms var. ไม้น�้า Pontederiaceae False pickerelweed, Leaf pondweed hastata 177 ผกั ทอดยอด ผกั บุ้ง กา� จร (เงย้ี ว-แมฮ่ อ่ งสอน) ผกั ทอดยอด (ภาคกลาง) ผกั บงุ้ ผกั ผงุ้ จนี Ipomoea aquatica Forssk. ไม้ล้มลกุ ทที่ อดไป Convolvulaceae ผักบุ้งไทย (ท่ัวไป) ผักบุ้งหนอง (กาฬสินธุ์ โหนเดาะ (กะเหร่ียง- ตามพืน้ ดิน แมฮ่ ่องสอน) Swamp morning glory, Water spinach 178 ผกั บุ้งล้อม กาลอ่ (มาลาย-ู ปตั ตาน)ี ผกั ดเี หยยี น (เงยี้ ว-แมฮ่ อ่ งสอน) ผกั บงุ้ ปลงิ Enydra fluctuans Lour. ไม้นา�้ Asteraceae ผกั แป้ง (เชยี งใหม)่ ผกั บุ้งรว้ ม (ภาคกลาง) 179 เผือก กลาดกี บุ เุ ฮง (มาลาย-ู ยะลา) กลาดไี อย ์ (มาลาย-ู นราธวิ าส) ขอื่ ทพ้ี อ้ Colocasia esculenta (L.) Schott ไมล้ ม้ ลกุ Araceae คึทีโบ คูช้ีบ้อง คูไท ทีพอ (กะเหร่ียง-แม่ฮ่องสอน) ตุน (เชียงใหม่) บอน (ทั่วไป) บอนเขียว บอนจีนด�า เผือก (ภาคกลาง) บอนท่า บอนน้า� (ภาคใต้) Cocoyam, Taro 180 ไผ่ (หน่อไม ้ กลกั ยาตา) จะกต๊ั วา (พมา่ ) ชารอง ชาเรยี ง (โส-่ นครพนม) ไผซ่ างหนาม (ภาค Bambusa bambos (L.) Voss ไม้ไผ่ Poaceae เหนือ) ทะงาน (ชอง-ตราด) ทูน (ชาวบน-เพชรบูรณ์) ไผ่ป่า ไผ่ หนาม (ทวั่ ไป) ไผร่ วก (กาญจนบรุ )ี ระไซ (เขมร-สรุ นิ ทร)์ วาซ ุ แวซู (กะเหรย่ี ง-แมฮ่ อ่ งสอน) Giant thorny bamboo, Indian thorny bamboo 181 ฝาง ขวาง ฝางแดง หนามโค้ง (แพร่) ฝางส้ม (กาญจนบุรี) ฝางเสน Caesalpinia sappan L. ไมย้ นื ตน้ Fabaceaa (ท่ัวไป กรุงเทพฯ ภาคกลาง) ง้าย (กะเหร่ียง-แม่ฮ่องสอน) ล�าฝาง ไมพ้ ุ่ม Malvaceae (ล้ัวะ) สะมัว่ ะ (เมยี่ น) โซปัก้ (จีน) ซูมู่ ซฟู งั ม่ ู (จนี กลาง) ตา่ งประเทศ 182 ฝา้ ย (ใบ) ฝ้ายชัน (ล�าปาง) ฝ้ายดอก (เชียงใหม่) ฝ้ายเทศ (ภาคอีสาน) ฝ้าย Gossypium barbadense L. ส�าล ี ฝา้ ยหลวง ส�าล ี (ภาคกลาง) Sea island cotton

ล�าดับ ชอ่ื ในพระไตรปฎิ ก ช่ือทางราชการ ช่อื สามญั และชื่อท้องถิน่ ชอื่ วทิ ยาศาสตร์ ลักษณะวิสยั วงศ์ 183 ฝา้ ยทะเล ไมย้ ืนตน้ Malvaceae ขม้ินนางมัทรี ผีหยิก (เลย) บา (จันทบุรี) ปอทะเล ปอฝ้าย (ภาค Hibiscus tilliaceus L. ขนาดเลก็ 184 แฝก แฝกหอม หญ้าแฝก กลาง) ปอนา (ภาคใต้) โพทะเล (กรุงเทพฯ) Cottonwood Hibicus, Sea Hibicus 185 พญามอื เหลก็ พญามือเหลก็ แกงหอม แคมหอม (ภาคอีสาน) แฝก หญ้าแฝกหอม (ทั่วไป) Chrysopogon zizanioides (L.) Roberty หญา้ Poaceae Cuscus, Khuskhus, Sevendara grass, Vetiver 186 พยับแดด 187 พรกิ (ลูก) พญามอื เหลก็ (กระบ)ี่ St. Ignatius’s bean Strychnos ignatii P. J. Bergius ไม้เลอื้ ย มเี นอ้ื ไม้ Loganiaceae ไมพ้ ุม่ Loganiaceae 188 พนั ธผุ์ กั กาด (ขาว) พญามอื เหลก็ พญามลู เหลก็ (ภาคกลาง) ยามอื เหลก็ (กระบ)ี่ เสย้ี ว Strychnos lucida R.Br ผักกาด (เมลด็ ) ดกู กระพงั อาด (ภาคเหนือ) Strychnine bush พนั ธผุ์ กั กาด (เมล็ด) พนั ธุ์ผกั กาด (ดา� ) มรจี ิ, มคิ ตณหฺ ิกา, มายา, เลม่ ท่ ี 30 หนา้ 314 189 พิกลุ ครี (กะเหรี่ยง-ก�าแพงเพชร) ดีปลี ดีปลีข้ีนก ดีปลีเมือง พริกขี้นก Capsicum annuum L. ไม้พมุ่ เต้ยี Solonaceae (ภาคใต)้ ปะแกว (ชาวบน-นครราชสมี า) พรกิ พรกิ จนิ ดา พรกิ ชฟี้ า้ ต่างประเทศ (ทว่ั ไป) พรกิ กน้ ช ้ี พรกิ กน้ ปน้ิ (ภาคเหนอื ) พรกิ แกว พรกิ ขหี้ น ู พรกิ ไม้ล้มลุก Brassicaceae ขีห้ นสู วน พริกซ่อม (ภาคกลาง) หมากเผด็ (ภาคอสี าน) ไม่มีรายงานวา่ พบในประเทศไทย Sinapis alba L. ไมม่ รี ายงานว่าพบในประเทศไทย Brassica juncea (L.) Czern. et Coss ไม้ลม้ ลกุ Brassicaceae ไมล้ ้มลกุ Brassicaceae ไม่มีรายงานวา่ พบในประเทศไทย Brassica nigra L. ไม้ยนื ต้น Sapotaceae สมนุ ไพรในพระไตรปิฎก กุน (ภาคใต้) แก้ว (เลย ภาคอีสาน) ซางดง (ล�าปาง) พิกุล (ภาค Mimusops elengi L. กลาง) พกิ ลุ เขา พกิ ลุ เถอ่ื น พกิ ลุ ปา่ (ภาคใต)้ Asian bulletwood, Bullet wood, Bukal, Tanjong tree, Medlar, Spanish cherry 157

ล�าดับ ช่ือในพระไตรปิฎก ชอื่ ทางราชการ ชือ่ สามญั และชือ่ ทอ้ งถ่ิน ช่ือวทิ ยาศาสตร์ ลักษณะวสิ ัย วงศ์ 158 สมุนไพรในพระไตรปฎิ ก 190 พิมเสน พิมเสน (ไม่พบในประเทสไทย) Dryobalanops sumatrensis (J.F.Gmel.) ไม้ยืนตน้ Dipterocarpaceae Kosterm. พมิ เสน หนาด คา� พอง หนาดหลวง (ภาคเหนอื ) จะบอ (มาลาย-ู ปตั ตาน)ี พมิ เสน Blumea balsamifera (L.) DC. ไมย้ ืนตน้ Asteraceae หนาดใหญ ่ (ภาคกลาง) หนาด (จนั ทบรุ ี) Camphor tree, Nagai ขนาดเลก็ camphor 191 พิลังคะ (ลูก) พิลงั กาสา สนขม้ี ด (หนองคาย) สม้ กงุ้ (กรุงเทพฯ ตรัง) Embelia ribes Burm.f. ไมย้ ืนตน้ Primulaceae ขนาดเล็ก 192 พุดขาว พดุ พชิ ญา พุออินเดีย Coral swirl Wrightia antidysenterica (L.) R.Br. ไม้พ่มุ ตา่ งประเศ Apocynaceae 193 พุทรา พุทรา พุทราจีน (ภาคกลาง) มะตัน (ภาคเหนือ) หมากทัน (ภาค Ziziphus jujuba Mill. ไม้ยนื ตน้ ขนาด Rhamnaceae อสี าน) Chinese date, Jujube เล็ก ตา่ งประเทศ 194 โพธิ์ โพ (ตน้ อัสสตั ถะ) ปู (เขมร) โพ โพศรีมหาโพ (ภาคกลาง) ย่อง (เง้ียว-แม่ฮ่องสอน) Ficus religiosa L. ไมย้ ืนต้น Moraceae โพธิพฤกษ์ (อสั สัตถพฤกษ์) สลี (ภาคเหนอื ) Bodhi, Pipal tree, Sacred fig ต่างประเทศ 195 ฟกั เขียว ฟกั แฟง ข้ีพร้า (ภาคใต้) ฟัก (ทั่วไป) ฟักขาว ฟักเขียว ฟักจีน แฟง Benincasa hispida (Thunb.) Cogn. ไมเ้ ลือ้ ย ลม้ ลุก Cucurbitaceae (ในพระไตรปิฎกแยกเป็น (ภาคกลาง) ฟักข้ีหมู ฟักจิง มะฟักขม มะฟักหม่น มะฟักหม่นขม ตา่ งประเทศ คนละชนดิ ) (ภาคเหนือ) มะฟักหอม (แม่ฮ่องสอน) Chinese water melon, Wax gourd, Winter melon, White gourd 196 ฟกั ทอง น้�าเต้า (ภาคใต้) ฟักเขียว มะฟักแก้ว (ภาคเหนือ) ฟักทอง (ภาค Cucurbita moschata Duchesne ไมเ้ ลอ้ื ยล้มลุก Cucurbitaceae กลาง) มะน้�าแกว้ (เลย) บกั อึ (ภาคอีสาน) Pumpkin, Cushaw ตา่ งประเทศ 197 มณฑารพ มณฑาลก (ดอก) มณฑา (ภาคใต้) ยี่หบุ (ภาคกลาง ภาคเหนือ) ยี่หบุ ปร ี (ตะวนั ออก Magnolia liliifera (L.) Baill. ไมย้ นื ต้น Magnoliaceae เฉียงใต้) Egg Magnolia ขนาดเล็ก 198 มะกล�่าหลวง มะกล่�าต้น มะกล่�าตาช้าง (ท่ัวไป) มะแดง มะหัวแดง มะโหกแดง Adenanthera pavonina L. ไมย้ ืนต้น Fabaceae (ภาคเหนือ) อีหล่�า หมากหล�่า (ภาคอีสาน) Bead tree, Coral tree, Red lucky seed, Red sandalwood 199 มะกอก กอกกกุ (เชยี งราย) กอกเขา (นครศรธี รรมราช) มะกอก (ภาคกลาง) Spondias pinnata (L. f.) Kurz ไมย้ นื ต้น Anacardiaceae กอก หมากกอก (ภาคอสี าน) Hog plum

ล�าดับ ชื่อในพระไตรปิฎก ช่ือทางราชการ ชือ่ สามญั และช่อื ทอ้ งถิ่น ช่ือวทิ ยาศาสตร์ ลักษณะวิสัย วงศ์ 200 มะเกลอื 201 มะขวิด ผีเผา (เงี้ยว-ภาคเหนือ) มะเกลือ (ทั่วไป) มักเกลือ (เขมร-ตราด) Diospyros mollis Griff. ไมย้ ืนต้น Ebenaceae 202 มะขามป้อม เกยี (ภาคอสี าน) 203 มะเขอื พวง ทานาคา (พมา่ ) มะขวดิ (ภาคกลาง) มะฟดิ (ภาคเหนอื ) Burmese Limonia acidissima L. ไมย้ ืนต้น Rutaceae 204 มะคา� ไก่ thanaka, Elephant’s apple, Gelingga, Kavath, Wood apple 205 มะงว่ั 206 มะซาง มะทราง มะซาง กันโตด (เขมร-จันทบุรี) ก�าทวด (ราชบุรี) มะขามป้อม (ทั่วไป) Phylanthus emblica L. ไม้ยนื ต้น Phyllanthaceae Indian gooseberry, Malacca tree หวาน มะซางหอม มะเขอื พวง (ภาคกลาง) มะเขอื ละคร (นครราชสมี า) มะแคว้ งกลู วั Solanum torvum Sw. ไมพ้ ุม่ Solanaceae 207 มะเด่ือ มะแค้วงกูลา (เชียงใหม่) มะแว้งช้าง (ภาคใต้) หมากแข้ง (ภาค ตา่ งประเทศ 208 มะตูม อีสาน) Devil’s fig, Pea aubergine, Prickly nightshade, Turkey berry 209 มะนาว ประค�าไก่ มะค�าไก่ มะค�าดีไก่ (ภาคกลาง) มะองนก (ภาคเหนือ) Putranjiva roxburghii Wall. ไมย้ นื ต้น Putranjivaceae มักคอ้ (ขอนแกน่ ) โกสุม (มหาสารคาม) มะนาวควาย (ปัตตานี ยะลา) มะนาวริปน มะโว่ยาว (เชียงใหม่) Citrus medica L. var. medica ไม้ยืนตน้ ขนาด Rutaceae สม้ มะงวั่ (ภาคกลาง) Citron เลก็ ตา่ งประเทศ ซาง มะซาง (ภาคกลาง) มะเคด็ (ภาคอีสาน นครสวรรค์) Madhuca pierrei (F. N. William) H. J. ไมย้ นื ต้น Sapotaceae Lam มะซาง (ภาคกลาง) ละมดุ สดี า (ภาคกลาง ตะวนั ออกเฉยี งใต้) Madhuca dongnaiensis (Pierre) Baehni ไมย้ ืนต้น Sapotaceae สมนุ ไพรในพระไตรปิฎก เด่ือเกลี้ยง (ภาคกลาง ภาคเหนือ) เด่ือน�้า (ภาคใต้) มะเดื่อชุมพร Ficus racemosa L ไมย้ นื ตน้ Moraceae มะเดือ่ อทุ ุมพร (ภาคกลาง) กะทันตาเถร ตุ่มตัง (ปัตตานี) พะโนงค์ (เขมร) มะตูม (ภาคกลาง Aegle marmelos (L.) Corrêa ex Roxb. ไมย้ ืนตน้ Rutaceae ภาคใต้) มะปิน (ภาคเหนือ) Bael fruit tree, Bengal quince, Bilak, Bili, Golden apple, Stone apple, Wood apple มะนาว (ทว่ั ไป) Common lime, Lime Citrus x aurantiifolia (Christm.) Swingle ไมย้ นื ต้น Rutaceae 159 ตา่ งประเทศ

ลา� ดบั ชื่อในพระไตรปฎิ ก ชือ่ ทางราชการ ชื่อสามัญและช่อื ท้องถ่ิน ชอ่ื วิทยาศาสตร์ ลกั ษณะวสิ ัย วงศ์ 160 สมุนไพรในพระไตรปฎิ ก 210 มะปราง 211 มะพรา้ ว มะปราง (ปัตตานี) หมากผาง (ภาคอสี าน) Plum mango Bouea macrophylla Griff. ไม้ยืนตน้ Anacardiaceae 212 มะพลบั (ต้นพิมพชาละ) มะพรา้ ว (ทวั่ ไป) มะแพร้ว (ภาคใต)้ Coconut palm Cocos nucifera L. ปามล์ Arecaceae มะพลบั ทอง ตะโกไทย (ภาคกลาง) ตะโกสวน (เพชรบูรณ์) มะเขือเถื่อน Diospyros malabarica (Desr.) Kostel. ไมย้ นื ต้น Ebenaceae 213 มะเฟอื ง (สกลนคร) Black and white ebony, Gaub tree, Malabar ebony, Pale moon ebony 214 มะไฟ มะเฟอื ง (ท่ัวไป) Carambola, Star fruit Averrhoa carambola L. ไมย้ ืนตน้ ขนาด Oxalidaceae 215 มะมว่ ง มะมว่ งหอม เลก็ ตา่ งประเทศ 216 มะม่วงปา่ ขห้ี ม ี (ภาคเหนอื ) มะไฟ (ทวั่ ไป) มะไฟกา สม้ ไฟ (ภาคใต)้ มะไฟปา่ Baccaurea ramiflora Lour. ไมย้ นื ต้น Phyllanthaceae 217 มะร่ืน มะลน่ื (กระบก) (ภาคตะวนั ออก ภาคตะวนั ออกเฉยี งใต)้ หัมกัง (เพชรบรู ณ์) 218 มะรมุ มะม่วง (ทั่วไป) มะม่วงกะเล็ง มะม่วงขี้กวาง Mango tree Mangifera indica L. ไม้ยืนตน้ Anacardiaceae 219 มะลิซ้อน มะลลิ า มะล ิ มะมว่ งเทยี น (ประจวบครี ขี นั ธ)์ มะมว่ งกะลอ่ น (ภาคกลาง) มะมว่ ง Mangifera caloneura Kurz ไมย้ ืนต้น Anacardiaceae (ดอกหอม) มะลิธรรมดา ขใ้ี ต้ (ภาคใต้) มะมว่ งเทพรส (ราชบุร)ี มะม่วงป่า (ภาคกลาง) 220 มะหาด กระบก กะบก จะบก (ภาคกลาง) บก หมากบก (ภาคอสี าน) มะมนื่ Irvingia malayana Oliv. ex A. W. Benn. ไม้ยนื ต้น Irvingiaceae มื่น (ภาคเหนือ) มะลื่น (นครราชสมี า) หลกั กาย (กูย-สรุ ินทร)์ 221 มนั เทศ มนั ผักอีฮึม ผักอีฮุม มะค้อนก้อม (ภาคเหนือ) มะรุม (ภาคกลาง Moringa oleifera Lam. ไม้ยนื ต้น Moringaceae ภาคใต้) อีฮมุ (ภาคอีสาน) Drumstick tree, Horseradish tree ขนาดเล็ก มะลิ (ท่ัวไป) มะลิขี้ไก่ (เชียงใหม่) มะลิซ้อน มะลิลา (ภาคกลาง) Jasminum sambac (L.) Aiton ไม้เลอื้ ยมีเน้อื ไม้ Oleaceae มะลปิ อ้ ม (ภาคเหนอื ) มะลหิ ลวง (แมฮ่ อ่ งสอน) Arabian jasmine, Sampaguita ทังคนั ม่วงกวาง (ยะลา) มะหาด (ภาคใต)้ มะหาดใบใหญ ่ หาดรุม Artocarpus lacucha Roxb. ex Buch.- ไมย้ นื ตน้ Moraceae หาดลกู ใหญ ่ (ตรงั ) หาด (ทว่ั ไป) หาดขน (นราธวิ าส) Monkey Jack Ham. มันแกว (ภาคเหนือ ภาคอีสาน) มันเทศ (ภาคกลาง) Sweet Ipomoea batatas (L.) Lam. ไมเ้ ลื้อย ลม้ ลกุ Convolvulaceae potato ตา่ งประเทศ

ลา� ดับ ชอื่ ในพระไตรปิฎก ชื่อทางราชการ ชอ่ื สามัญและชอ่ื ท้องถิน่ ชือ่ วทิ ยาศาสตร์ ลกั ษณะวิสัย วงศ์ 222 มนั นก 223 มันมือเสอื กลอยเขา (เงี้ยว-ภาคเหนือ) มันจว๊ ก (ล�าปาง แม่ฮอ่ งสอน) มนั นก Dioscorea birmanica Prain & Burkill ไม้เลือ้ ย ลม้ ลกุ Dioscoreaceae (สุราษฎรธ์ าน)ี 224 มนั อ้อน 225 แมงลัก (ใบ) มันกะซาก (สระบุรี) มนั จ๊วก (ภาคเหนือ) มันเตียก (อบุ ลราชธาน)ี Dioscorea esculenta (Lour.) Burkill ไม้เล้อื ย ลม้ ลกุ Dioscoreaceae 226 โมกมนั (ใบ) มนั มือเสอื (ภาคกลาง) มนั มุ้ง (จนั ทบรุ ี ชลบุร)ี มันออ้ น (เชียงใหม่ 227 โมกหลวง พิษณุโลก) มนั อเี พม่ิ (ปราจีนบรุ )ี Lesser yam 228 ไมก้ ลอน (แมก่ ลอน) มนั เทียน (นครราชสีมา) มันหมู (ตราด) มันอ้อน (นครราชสีมา) Dioscorea daunea Prain & Burkill ไม้เลื้อย ล้มลุก Dioscoreaceae 229 ไม้โกฏด�า (โกฐนษิณี) ไมล้ ้มลุก Lamiaceae 230 ไม่ช่อ ก้อมกอขาว (ภาคเหนือ) แมงลัก (ภาคกลาง) อีตู่ (ภาคอีสาน) Ocimum africanum Lour. ตา่ งประเทศ Hoary basil ไมย้ นื ตน้ Apocynaceae ขนาดเล็ก มักมัน (สุราษฎร์ธานี) มูกน้อย มูกมัน (น่าน) โมกน้อย โมกมัน Wrightia arborea (Dennst.) Mabb. ไมย้ ืนต้น Apocynaceae (ทั่วไป) มกู เกี้ย (ภาคอีสาน) Ivory ขนาดเล็ก พุด (กาญจนบุรี) พุทธรักษา (เพชรบุรี) มูกมันน้อย มูกมันหลวง Holarrhena pubescens Wall. ex G.Don มูกหลวง โมกเขา โมกทุ่ง โมกหลวง (ภาคเหนือ) โมกใหญ่ (ภาค กลาง) ยางพดู (เลย) มูกใหญ่ (ภาคอีสาน) ก่อข้าวไหว คันแร้วนกค้อ ปัดเขียว (ภาคเหนือ) ปล้องต้น มังแข็ง Lasianthus verticillatus (Lour.) Merr. ไมพ้ ่มุ Rubiaceae (ภาคใต้) แม่กลอน (ประจวบครี ีขนั ธ)์ โกฐนษณิ ี Cullen corylifolium (L.) Medik. ไมล้ ้มลกุ Fabaceae อายุปีเดียว สมนุ ไพรในพระไตรปิฎก เล่มท่ี 28 หนา้ 495 161

ลา� ดับ ช่อื ในพระไตรปิฎก ช่ือทางราชการ ชอื่ สามญั และช่ือทอ้ งถนิ่ ชื่อวทิ ยาศาสตร์ ลกั ษณะวสิ ัย วงศ์ 162 สมุนไพรในพระไตรปฎิ ก 231 ไมช้ า� ระฟนั ไมส้ ฟี นั ไม้ยนื ต้น Fabaceae ดู่แขก (ล�าปาง) ประดู่แขก ประดู่ลาย ประดู่อินเดีย (ภาคกลาง) Dalbergia sissoo Roxb. ex DC. ต่างประเทศ ไมช้ า� ระฟัน ไมส้ ีฟนั Indian Dalbergia, Indian rosewood, Sissoo ไม้ยืนต้น Meliaceae ไม้ช�าระฟนั ไมส้ ฟี นั สะเดา สะเดาบา้ น (ภาคกลาง), สะเลยี ม (ภาคเหนอื ), เดา กระเดา Azadirachta indica A.Juss. ไม้ชา� ระฟนั ไมส้ ีฟัน กะเดา (ภาคใต)้ , จะดงั จะตงั (ส่วย), ผกั สะเลม (ไทลือ้ ), ลา� ตา๋ ว (ลั้ ไมช้ า� ระฟนั ไมส้ ีฟนั วะ), สะเรียม (ขม)ุ , ตะหมา่ เหมาะ (กะเหรยี่ งแดง), ควนิ ิน (ทั่วไป), ไม้ชา� ระฟนั ไมส้ ฟี นั สะเดาอนิ เดยี (กรุงเทพฯ) Neem, Neem tree, Nim, Margosa, ไมช้ า� ระฟนั ไมส้ ฟี นั Quinine, Holy tree, Indian margosa tree, Pride of china, 232 ไมร้ ักดา� Siamese neem tree มีการกระจายอย่ใู นทวีปอเมริกา Gouania lupuloides (L.)Urb. ไม้พุ่ม Rhamnaceae ไม้ยนื ตน้ Salvadoraceae Arak, Galenia asiatica, Meswak, Peelu, Pīlu, Salvadora Salvadora persica L. (unresolved ขนาดเลก็ indica, or Toothbrush tree, Mustard tree, Mustard bush name) ไมย้ ืนต้น Lauraceae ไม้ยนื ต้น Fabacea Sassafras, White sassafras, Red sassafras, or Silky sassafras Sassafras albidum (Nutt.) Nees Gum arabic tree, Babul/Kikar, Egyptian thorn, Sant tree, Vachellia nilotica (L.) P.J.H.Hurter & Al-sant or Prickly acacia, Thorn mimosa, Prickly acacia Mabb ข่อย (ท่ัวไป) ตองขะแหน่ (กาญจนบุรี) กักไม้ฝอย (ภาคเหนือ) Streblus asper Lour. ไมย้ นื ตน้ Moraceae สม้ พอ (เลย ภาคอสี าน) Siamese rough bush, Tooth brush tree กล้าย (ปัตตานี) นั่งจ้อย (นครราชสีมา) ไม้ด�า (สตูล) รักด�า Diospyros curranii Merr. ไมย้ ืนต้น Ebenaceae (อบุ ลราชธานี) ขนาดเลก็

ล�าดบั ช่ือในพระไตรปฎิ ก ชอื่ ทางราชการ ช่ือสามญั และชอ่ื ท้องถ่นิ ชื่อวทิ ยาศาสตร์ ลกั ษณะวิสยั วงศ์ 233 ย่านทราย ไม้เล้อื ย Dioscoreaceae เป็นชอ่ื เรียกของมนั ชนิดหน่งึ จากภาคใต้ Dioscorea sp. ไมเ้ ลอื้ ย Dilleniaceae ยา่ นทราย อรคนธ ์ (กรงุ เทพฯ) เครอื ปด (ชมุ พร) ยา่ นเปลา้ (ตรงั ) ปดลนื่ (ยะลา Tetracera indica (Christm. & Panz.) ยา่ นทราย ปตั ตานี) เถาอรคนธ ์ (ภาคกลาง) ยา่ นปด (ภาคใต)้ อเุ บะ๊ สะปลั ละ Merr. ยา่ นทราย เมเยาะ (มลายู-นราธิวาส) ล้ินแฮด (ภาคอีสาน) Sand paper plant 234 ย่านาง 235 ยีโ่ ถแดง โกพนม (ปราจีนบุรี) จันด�า ตาด�า (ตราด) ดังู (พัทลึง) นางด�า Diospyros venosa Wall. ex A.DC ไมย้ นื ต้น Ebenaceae (สระบุรี) ไม้ด�า (นราธิวาส) ยางทราย (จันทบุรี) ฮาแรปารง ไม้ยืนต้น Dipterocarpaceae (มาเลย-์ นราธวิ าส) กว ู (มาเลย-์ ปตั ตาน)ี ยางกระเบอ้ื งถว้ ย (ภาคใต)้ ยางกราย ยางแกน Dipterocarpus costatus C.F. Gaertn. ยางบาย ยางปาย ยางพาย ยางฮอก ยางฮ ี ยางฮี ้ (ภาคเหนอื ) ยาง เจาะน้�ามนั (อบุ ลราชธาน)ี ยางแดง (จนั ทบุรี ตราด) ยางเบอ้ื งถ้วย (ปราจนี บรุ ี ยางใบเอียด (นครศรีธรรมราช) ยางหัวแหวน (สตลู ) สะแฝง (เลย) จอ้ ยนาง (เชยี งใหม)่ เถายา่ นาง เถาวลั ยเ์ ขยี ว (ภาคกลาง) ยาดนาง Tiliacora triandra (Colebr.) Diels ไมเ้ ลื้อย Menispermaceae (สรุ าษฎร์ธาน)ี ย่โี ถ ย่ีโถฝรง่ั (ภาคกลาง) Oleander Nerium oleander L. ไมพ้ มุ่ Apocynaceae ตา่ งประเทศ Lamiaceae 236 ยี่หร่า กะเพราญวน (กรุงเทพ) จันทร์ขี้ไก่ เนียมต้น (แม่ฮอ่ งสอน) จันทร์ Ocimum gratissimum L. สมนุ ไพรในพระไตรปิฎก หอม (เชียงใหม่) เนียม (ภาคกลาง เชียงใหม่ จันทบุรี) ย่ีหร่า ไมพ้ ่มุ โหระพาช้าง (ภาคกลาง) ตา่ งประเทศ 163

ล�าดับ ช่ือในพระไตรปฎิ ก ช่ือทางราชการ ชื่อสามัญและชอื่ ทอ้ งถิน่ ชื่อวทิ ยาศาสตร์ ลกั ษณะวิสัย วงศ์ 164 สมุนไพรในพระไตรปฎิ ก 237 โยธกา จงโค โยทะกา (กรุงเทพฯ) Napoleon’s plume, Orchid tree, Bauhinia monandra Kurz ไมย้ นื ต้นขนาด Fabaceae โยธกา Pink Bauhinia เลก็ ต่างประเทศ โยธกา 238 รกฟ้าขาว เข้ียวกระจง คัดเค้าเล็ก (ขอนแก่น) คัดเค้าหนู (ระยอง) โยทะกา Benkara sinensis (Lour.) Ridsdale ไม้รอเลือ้ ย Rubiaceae 239 รกั ขาว (ประจวบครี ีขันธ)์ ลิเถอ่ื น (ยะลา) รักดา� 240 รงั เครือเขาหนัง (ลา� ปาง) ชงโค โยธิกา (ภาคใต้) เถากระไดลิง Phanera bassacensis (Gagnep.) de Wit ไมย้ ืนต้น Fabaceae 241 ราชดดั (ตะวนั ออกเฉียงใต)้ ขนาดเลก็ 242 ราชพฤกษ์ (คนู ) กอง (ภาคเหนอื สงชลา) คล ี้ (กยู -สรุ นิ ทร)์ เชอื ก เซยี ก (ภาคอสี าน) Terminalia alata Heyne ex Roth. ไม้ยนื ตน้ Combretaceae รกฟา้ (ภาคกลาง) ฮกฟ้า (ภาคเหนอื ) 243 ราตรี (ดอก) 244 ละหุ่ง น�้าเกลี้ยง รักขาว (ปราจีนบุรี) น้�าเกี้ยง (ภาคอีสาน) ฮักข้ีหม ู Semecarpus cochinchinensis Engl. ไมย้ ืนต้น Anacardiaceae (เชยี งใหม่) รัก รกั ใหญ ่ (ภาคกลาง) ฮักหลวง (ภาคเหนือ) Burmese lacquer Gluta usitata (Wall.) Ding Hou ไม้ยืนตน้ Anacardiaceae tree, Black lacquer tree, Red zebra wood, Varnish tree รัง (ภาคกลาง) ฮัง (ภาคอีสาน) Dark red meranti, Light red Pentacme siamensis (Miq.) Kurz ไมย้ ืนต้น Dipterocarpaceae meranti, Red lauan กะดัด ฉะดัด (ภาคใต้) กาจับหลัก ยาแก้ฮากขม (เชียงใหม่) ดีคน Brucea javanica (L.) Merr. ไมย้ นื ต้น Simaroubaceae (ภาคกลาง) เท้ายายม่อมน้อย (ภาคเหนือ) พญาดาบหัก (ตราด) ขนาดเลก็ เพยี ะฟาน (นครราชสมี า) บคี น (ภาคอสี าน) ราชดัด (ภาคกลาง) ราชพฤกษ์ (ภาคกลาง) ลมแล้ง (ภาคเหนือ) คูน (ภาคอีสาน) Cassia fistula L. ไมย้ นื ต้น Fabaceae ลักเคยลกั เกลอื ด (ภาคใต)้ Glodenshower, Indian laburnum, Pudding-pipe tree ราตรี หอมดึก (ภาคกลาง) Night blooming jasmine, Hasna Cestrum nocturnum L. ไม้พ่มุ Solanaceae hena, Lady of the night, Queen of the night ตา่ งประเทศ มะละหุ่ง ละหุ่ง (ทว่ั ไป) มะโห่ง มะโหง่ หนิ (ภาคเหนือ) ละหงุ่ แดง Ricinus communis L. ไมย้ นื ต้น Euphorbiaceae (ภาคกลาง) Castor bean, Castor oil, Palma-christi ขนาดเลก็

ล�าดับ ชื่อในพระไตรปิฎก ชือ่ ทางราชการ ชอื่ สามญั และชอื่ ท้องถน่ิ ชือ่ วทิ ยาศาสตร์ ลกั ษณะวสิ ัย วงศ์ 245 ลาน ปาล์ม Arecaceae ลาน ลานป่า ลานกบินทร ์ (ท่ัวไป) Corypha Corypha lecomtei Becc. Ex Lecomte ปาล์ม Arecaceae ลาน ไมย้ ืนตน้ Pandanaceae 246 ลา� เจยี ก ลาน ลานวัด (ทว่ั ไป) Fan palm, Lontar palm, Talipot palm Corypha umbraculifera L. ไมย้ ืนต้น Annonaceae 247 ลา� ดวน ไม้ยืนตน้ Sapindaceae 248 ลน้ิ จ่ี เตยทะเล ล�าเจียก (ภาคกลาง) Pandanus odorifer (Forssk.) Kuntze 249 ลกู เดือย ลา� ดวน (ภาคกลาง) หอมนวล (ภาคเหนือ) White cheesewood Melodorum fruticosum Lour. 250 เล็บเหยยี่ ว ล้ินจ่ี (ทั่วไป) ล้ินจ่ีป่า (เพชรบูรณ์) สีรามัน (ตะวันออกเฉียงใต้) Litchi chinensis Sonn. เลบ็ เหย่ียว สรี ามันขาว (ตราด) Litchi 251 เลียบ (ตน้ ปปิ ผล)ิ เดอื ย (ทว่ั ไป) Coix lacryma-jobi L. หญ้า Poaceae เลยี บ (ตน้ ปปิ ผลิ) ไม้เล้ือยมีเนอ้ื ไม้ Rhamnaceae เลยี บ (ตน้ ปิปผล)ิ พทุ ราขอ (ภาคกลาง) มะตันขอ (ภาคเหนือ) ยบั ยวิ้ (ภาคใต้) Ziziphus oenopolia (L.) Mill. var. เล็บเหย่ยี ว (ภาคกลาง ปัตตาน)ี หนามเล็บแมว (ภาคอีสาน) oenoplia เลยี บ (ต้นปิปผล)ิ หนามเลบ็ แมว (สระบรุ )ี Ziziphus oenopolia (L.) Mill. var. ไม้เล้ือยมีเน้ือไม้ Rhamnaceae 252 โลดทะนง brunoniana Tardieu 253 โลท ไมม่ ใี นรายงานของกรมป่าไม้ Ficus lacor Buch.-Ham. ไม้ยนื ตน้ Moraceae ไมย้ ืนต้น Moraceae ไทร (จนั ทบรุ ี ตราด) เลยี บ (พังงา) ไฮ (เลย) Ficus annulata Blume ไมย้ นื ตน้ Moraceae เลยี บ (กรงุ เทพฯ) ฮ่าง (ลา� ปาง) Ficus subpisocarpa Gagnep. subsp. subpisocarpa ไกร (กรงุ เทพฯ) ไทรเลยี บ (ประจวบครี ขี นั ธ)์ โพไทร (นครราชสมี า) Ficus superba (Miq.) Miq ไมย้ ืนต้น Moraceae สมนุ ไพรในพระไตรปิฎก Sea fig ทะนง รกั ทะนง (นครราชสมี า) นางแซง (ภาคอีสาน อุบลราชธาน)ี Trigonostemon reidioides (Kurz) Craib ไมพ้ ่มุ ขนาดเลก็ Euphorbiaceae โลดทะนงแดง (บุรีรัมย์) ดู่เบ้ีย ดู่เต้ีย (เพชรบุรี) ทะนงแดง (ประจวบคีรีขันธ์) ข้าวเย็นเนิน หัวยาเข้าเย็นเนิน (ราชบุรี ประจวบครี ขี นั ธ)์ หนาดค�า (ภาคเหนือ) กรม (ภาคใต้) ดา่ ง แด่งพง (สุโขทัย) ตนี ครนึ พลึง โลก (ภาคกลาง) Aporosa villosa (Wall. ex Lindl.) Baill. ไม้พมุ่ หรือไมต้ น้ Euphorbiaceae 165 ประดงข้อ (พิจิตร) เหมือดควาย เหมือดตบ (ภาคเหนือ) เหมือด ขนาดเล็ก หลวง (เชียงใหม่)

ลา� ดับ ชอื่ ในพระไตรปิฎก ชือ่ ทางราชการ ช่ือสามัญและชื่อทอ้ งถิน่ ช่อื วิทยาศาสตร์ ลกั ษณะวิสยั วงศ์ 166 สมุนไพรในพระไตรปฎิ ก 254 วา่ นน้า� คาเจยี งจ ้ี ผมผา สม้ ชนื่ ฮางคาวนา้� ฮางคาวบา้ น (ภาคเหนอื ) ไครน้ า�้ Acorus calamus L. ไมล้ ม้ ลกุ Acoraceae วา่ นน�้า (เพชรบูรณ์) ตะไคร้น�้า (แพร่) ว่านน้�า ว่าน้�าเล็ก ฮางคาวผา 255 ว่านเปราะ (เชียงใหม่) Sweet flag, Beewort, Myrtle grass, Sweet cinnamon, Sweet sedge 256 วา่ นหางชา้ ง หางชา้ ง หญ้าหางช้าง วา่ นา�้ วา่ นน้า� เลก็ Acorus gramineus Soland ไมล้ ม้ ลุก Acoraceae ไม้ล้มลุก Zingerberaceae 257 โศก โสก เปราะเถอ่ื น (ชมุ พร ประจวบครี ขี นั ธ)์ เปราะปา่ (ภาคกลาง) Kaempferia marginata Carey ex Roscoe 258 สน (ต้นสลฬะ) สนมุงบงั (ดอก) วา่ นมดี ยบั (ภาคเหนอื ) วา่ นหางชา้ ง (กรงุ เทพฯ) Blackberry lily, Iris domestica (L.) Goldblatt & Mabb. ไมล้ ้มลุก Iridaceae Leopard lily ต่างประเทศ Fabaceae 259 สมอ สมอไทย (ลูก) ไมย้ ืนตน้ กระเทยี มเขยี ว ชุมแสงน�้า (ยะลา) ส้มสุก (ภาคเหนือ) โสก (ภาคกลาง) โสกน�้า Saraca indica L. (สมอเหลือง) (สุราษฎร์ธาน)ี Ashoka, Sorrowless tree 260 สมอพเิ ภก (ลกู ) สนอินเดีย (กรุงเทพฯ) Silky oak, Silver oak Grevillea robusta A. Cunn ex R.Br. ไมย้ นื ตน้ Proteaceae ต่างประเทศ Combretaceae 261 สมุลแวง้ สมอ (นครราชสีมา) ม่าแน่ (เชียงใหม่) สมอไทย สมออัพยา (ภาค Terminalia chebula Retz. ไมย้ นื ตน้ กลาง) หมากแน่ะ (แม่ฮ่องสอน) ส้มมอ (ภาคอีสาน) Myrabolan Wood ไมย้ นื ตน้ Combretaceae ลัน (เชียงราย) สมอแหน (กลาง) แหน แหนขาว แหนต้น (เหนือ) Terminalia bellirica (Gaertn.) Roxb. สะคู้ (กะเหร่ียง-แม่ฮ่องสอน) ซิบะดู่ (กะเหร่ียง-เชียงใหม่) แหน ไมย้ นื ตน้ Lauraceae (ภาคอสี าน) Beleric myrobalan ขะนุนมะแวง จวงดง (หนองคาย) เชียกใหญ่ (ตรัง) เฉียด บริแวง Cinnamomum bejolghota (Buch. – (ระนอง) ฝนแสนห่า สมุลแว้ง (นครศรีธรรมราช) โมงหอม Ham.) Sweet มหาปราบ มหาปราตวั ผ ู้ (ภาคตะวนั ออก) แลงแวง (ปตั ตาน)ี ระแวง (ชลบรุ )ี อบเชย (กรุงเทพฯ อตุ รดิตถ)์

ล�าดับ ชือ่ ในพระไตรปฎิ ก ชอ่ื ทางราชการ ชอ่ื สามัญและชือ่ ทอ้ งถน่ิ ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ ลกั ษณะวิสยั วงศ์ 262 สะครอ้ ค้อ (กาญจนบรุ ี) คอสม้ (เลย) เคาะ (นครพนม พษิ ณุโลก) ตะคร้อ Schleichera oleosa (Lour.) Merr. ไมย้ นื ตน้ Sapindaceae 263 สะเดา (ใบ เมล็ด) ผภาคอีสาน) ตะครอไข่ (ภาคกลาง) มะเคาะ มะโจ้ก (ภาคเหนือ) ไม้ช�าระฟนั Ceylon oak 264 สะบา้ สะเลียม (ภาคเหนือ) กะเดา (ภาคใต้ ภาคอีสาน) สะเดา (ทั่วไป) Azadirachta indica A.Juss. ไมย้ นื ตน้ Meliaceae 265 สกั Siamese neem tree, Nim , Margosa, Quinine ไม้เถา มเี นอื้ ไม้ Mimosaceae 266 สันตะวา ค�าต้น มะบ้าหลวง (ภาคเหนือ) มะบ้า สะบ้า (ทั่วไป) สะบ้ามอญ Entada rheedii Spreng. ไมย้ ืนต้น Lamiaceae 267 สามสิบ (ภาคกลาง) St. Thomas’s bean 268 สาละ 269 สาหร่าย เคาะเยียโอ (ละว้า-เชียงใหม่) ปายี้ (กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี) ปีฮือ Tectona grandis L.f. 270 สีเสยี ด เป้อยี (กะเหร่ียง-แม่ฮ่องสอน) เส่บาย้ี (กะเหร่ียง-ก�าแพงเพชร) 271 สเี สยี ดเทศ สัก (ทว่ั ไป) Teak สเี สยี ดเทศ ผักโตวา (นครราชสีมา) สันตะวา (ภาคกลาง) สันตะวาใบพาย Ottelia alismoides (L.) Pers. ไม้น�้า Hydrocharitaceae (กรุงเทพฯ) Duck lattuce ไมเ้ ลื้อย Asparaceae จ่ันดิน จ๋วงเครือ (ภาคเหนือ) ผักชีช้าง (ภาคอีสาน) ผักหนาม Asparagus racemosus Willd. (นครราชสมี า) สามร้อยราก (กาญจนบุร)ี สามสิบ (ภาคกลาง) ไม้ยนื ตน้ Dipterocarpaceae ตา่ งประเทศ สาละ (กรงุ เทพฯ) Sala Shorea robusta C. F. Gaertn. ไมน้ ้า� Hydrocharitaceae สาหร่ายหางกระรอก (ภาคกลาง) Water thyme Hydrilla verticillata (L.f.) Royle ไมย้ นื ต้น Fabaceae สมนุ ไพรในพระไตรปิฎก ตา่ งประเทศ ขเ้ี สยี ด สเี สยี ด (ภาคเหนอื ) สเี สยี ดแกน่ (ราชบรุ )ี สเี สยี ดเหนอื (ภาค Acacia catechu (L. f.) Willd. ไม้เลอื้ ย มเี นอื้ ไม้ Rubiaceae กลาง) สีเสยี ดเหลอื ง (เชยี งใหม่) Catechu tree, Cutch tree ไมย้ นื ตน้ Anacardiaceae สเี สียดเทศ สีเสยี ดแขก (ภาคกลาง) Uncaria gambir (Hunter) Roxb. มะกอกหนัง (ชยั ภมู )ิ มะมือ (เชียงใหม)่ มะหนงั (ตาก) สเี สียดเทศ Choerospondias axillaris (Roxb.) B. L. (นครราชสมี า) Burtt & Hill 167

ลา� ดับ ชือ่ ในพระไตรปิฎก ช่อื ทางราชการ ช่อื สามัญและชื่อท้องถ่ิน ชื่อวทิ ยาศาสตร์ ลักษณะวิสัย วงศ์ 168 สมุนไพรในพระไตรปฎิ ก 272 เสมด็ ไมม่ ีรายงานว่าพบในประเทศไทย Melaleuca quinquenervia (Cav.) ไมย้ ืนตน้ Myrtaceae เสม็ด S.T.Blake เสมด็ 273 แสม เสมด็ (ทวั่ ไป) เสมด็ ขาว (ภาคตะวนั ออก) เหมด็ (ภาคใต)้ Cajeput Melaleuca cajuputi Powell ไมย้ ืนตน้ Myrtaceae tree, Milk wood, Paper bark tree แสม 274 หงอนไก่ เสม็ด (ท่ัวไป) Cajeput tree, River cajeput tree, Weeping Melaleuca leucadendra (L.) L. ไม้ยืนตน้ นาดเล็ก Myrtaceae papaerbark tree, White tea tree ตา่ งประเทศ หงอนไก่ ไมย้ ืนตน้ Acanthaceae ปีปี (กระบ)่ี ปีปีดา� (ภเู ก็ต) พพี ีเล (ตรงั ) แสม แสมขาว แสมทะเล Avicennia marina (Forssk.) Vierh. หงอนไก่ (ภาคกลาง) แสมทะเลขาว (สุราษฎร์ธานี) แหม แหมเล (ภาคใต้) Grey mangrove, Olive mangrove หงอนไก่ หงอนไก่ แสมดา� (ปตั ตาน)ี แสมทะเล (จนั ทบรุ )ี แสมทะเลดา� (สรุ าษฎรธ์ าน)ี Avicennia officinalis L. ไมย้ ืนตน้ Acanthaceae White mangrove ไม้ลม้ ลกุ Amaranthaceae ต่างประเทศ ดา้ ยสรอ้ ย หงอนไก ่ (ภาคเหนอื ) หงอนไกด่ ง (นครสวรรค)์ หงอนไก่ Celosia argentea L. ไม้เลอื้ ย มเี นอ้ื ไม้ Connaraceae ดอกกลม หงอนไก่ไทย หงอนไก่ฝร่ัง หงอนไก่ฟ้า (ภาคกลาง) Cocks comb, Foxtail amaranth กระพากลาก (ตราด) กะดอลงิ ผหนองคาย) กะลงิ ปรงิ ปา่ (ราชบรุ )ี Cnestis palala (Lour.) Merr. มะตายทากลาก หมาตายไม่ต้องลาก (ชลบุรี) มะตายวาย มะ สกั หลาด (ลา� ปาง) หงอนไก ่ หงอนไกป่ า่ (ภาคกลาง) หงอนไกห่ นว่ ย หมาแดง (ภาคใต)้ กระดังงาป่า (ตะวันออกเฉียงใต้) กาลา อา้ (ภาคเหนอื ) เย่ยี วแมว Duabanga grandiflora (DC.) Walp. Lythraceae (เลย) โปรง ล�าพูป่า (ภาคใต้) หงอนไก่ (ประจวบคีรีขันธ์) สะบัน งาช้าง (แพร่) Achung, Duabanga, Lampati ไมย้ ืนต้น Fabaceae ไมย้ ืนตน้ Malvaceae ขีด้ ัง (นครพนม) นดู พระ (นครศรธี รรมราช) หงอนไก ่ (ภาคเหนอื ) Flemingia strobilifera (L.) W. T. Aiton ไขค่ วาย (ชมุ พร กระบ)่ี ดหุ นุ ดหุ นุ ใบใหญ ่ (ภาคใต)้ หงอนไก ่ หงอน Heritiera littoralis Aiton ไกท่ ะเล (ภาคกลาง สุราษฎรธ์ าน)ี Looking-glass tree

ลา� ดบั ชือ่ ในพระไตรปฎิ ก ชอื่ ทางราชการ ชอื่ สามญั และชอ่ื ทอ้ งถิน่ ชอ่ื วิทยาศาสตร์ ลักษณะวสิ ัย วงศ์ 275 หญา้ กับแก้ หญ้าหวาย หญ้าปล้องหิน (กรุงเทพฯ) หญ้ากับแก (อ่างทอง) Paspalum longifolium Roxb. หญา้ Poaceae 276 หญ้ากศุ ะ หญ้าแพรกหางช้าง (กาญจนบุรี) หญ้ารังตั๊กแตน (นครราชสีมา) 277 หญา้ คมบาง หญ้าตกุ๊ แก Long-leaved paspalum 278 หญ้าคา 279 หญ้างวงชา้ ง หญ้ากศุ ะ (ภาคกลาง) Desmostachya bipinnata (L.) Stapf หญ้า Poaceae ไมล้ ม้ ลุก Cyperaceae 280 หญ้าดอกเลา หญา้ คมบาง (จนั ทบุรี) Carex baccans Nees หญา้ Poaceae 281 หญ้าตีนกา ไมล้ ้มลุก Boraginaceae หญา้ คา (ทัว่ ไป) Alang alang, Cotton wool grass Imperata cylindrica (L.) Raeusch. 282 หญ้าปลอ้ ง ผักแพวขาว (กาญจนบุรี) หญ้างวงช้าง (ภาคกลาง) หญ้างวงช้าง Heliotropium indicum L. 283 หญา้ ฝรน่ั นอ้ ย (ภาคเหนือ) Indian heliotrope 284 หญ้าแพรก หญา้ ดอกสามหนาม (กรุงเทพฯ) Eriachne triseta Nees ex Steud. หญา้ Poaceae 285 หญา้ มงุ กระต่าย หญ้า Poaceae หญ้าตีนกา หญ้าปากควาย(ภาคกลาง) หญ้าตีนนก (กรุงเทพฯ) Eleusine indica (L.) Gaertn. 286 หญา้ ลดาวัลย ์ (ต้น) หญ้าปากคอก (สระบุรี) หญ้าผากควาย (ภาคเหนือ) Bull grass, 287 หญ้าละมาน Crowsfoot grass, Dog grass, Goose grass, Wire grass, Yard grass หญา้ ปล้อง (กรุงเทพฯ) Hymenachne amplexicaulis (Rudge) หญา้ Poaceae Nees ไมล้ ม้ ลุก Iridaceae หญา้ ฝรัน่ Saffron crocus, Autumn crocus Crocus sativus L. หญา้ ต่างประเทศ Poaceae สมนุ ไพรในพระไตรปิฎก หญ้าแผด (ภาคเหนือ) หญ้าแพรก (ภาคกลาง) Bermuda grass, Cynodon dactylon (L.) Pers. หญา้ Poaceae Couch grass, Scutch grass, Star grass ไมเ้ ล้อื ยมเี นื้อไม้ Convolvulaceae หญ้าโกรก (ท่วั ไป) หญา้ โกรกหน ู (ตราด) หญา้ ขอ้ (ตรงั ) หญา้ ไข่ปู Eragrostis unioloides (Retz.) Nees ex หญา้ Poaceae หญ้ามุ้งกระต่าย (แม่ฮ่องสอน) หญ้าฮ้อยเขียด (เชียงใหม่) Pink Steud. Eragrostis กะลาเผือก ผแมฮ่ ่องสอน) ลดาวลั ย ์ (ภาคกล่ง) Porana volubilis Burm. F. หญ้าขุยไผ่ขน (กาญจนบุรี) หญ้าละมาน (กรุงเทพฯ) Slender Ottochloa nodosa (Kunth) Dandy 169 panic grass

ล�าดบั ช่อื ในพระไตรปิฎก ชอ่ื ทางราชการ ช่อื สามัญและช่ือท้องถนิ่ ช่อื วทิ ยาศาสตร์ ลกั ษณะวิสัย วงศ์ 170 สมุนไพรในพระไตรปฎิ ก 288 หญา้ เลา แขมดอกขาว คาหลวง (เชยี งใหม)่ พง เลา (ทัว่ ไป) ออ้ ยแดง (ภาค Saccharum spontaneum L. หญ้า Poaceae 289 หญา้ สามญั กลาง) อ้อยเลา (ลพบรุ ี) Wild cane 290 หญ้าหนวดแมว เล่ม 1 291 หญ้าหางนกยูง 292 หมากเม่า บางรักปา (ประจวบครี ีขนั ธ)์ พยบั เมฆ (กรุงเทพ) หญา้ หนวดแมว Orthosiphon aristatus (Blume) Miq. ไมล้ ม้ ลุก Lamiaceae (ทั่วไป) อีตู่ดง (เพชรบูรณ)์ Cat’s whiskers, Java tree 293 หมากหอม หญ้า Poaceae หญ้าหางนกยงู (ศีรษะเกศ) Eremochloa ciliatifolia Hack. ไม้ยืนตน้ Phyllanthaceae 294 หมากหอม มดั เซ (ระนอง) เมา่ เสยี้ น (ลา� ปาง) เมา่ หลวง (พษิ ณโุ ลก) หมากเมา่ Antidesma puncticulatum Miq. ปาลม์ Arecaceae 295 หมามยุ่ (ภาคอสี าน) หมากสม้ สร้อย (มหาสารคาม) ไม้ยนื ตน้ Combretaceae 296 หรดาล หมากซะแวก หมากลงิ (จนั ทบรุ )ี หมากยนางลงิ (ตราด) หมากหนอ่ Areca triandra Roxb. ex Buch.-Ham. 297 หว้า (ชมพูพฤกษ์) หมากเอยี ก (ภาคเหนอื ) หมากหอม (กรงุ เทพฯ) 298 หวาย (หนอ่ ) เครือหวาย 299 หอม หัวหอม กระเทยี ม กา� จาย (เชยี งใหม)่ กา� จา� ตานแดง (ภาคใต)้ ขอ้ี า้ ย (ราชบรุ )ี คา� เจา้ Terminalia nigrovenulosa Pierre ปู่เจ้า ปู่เจ้าหนามก๋าย พระเจ้าหอมก๋าย(ภาคเหนือ) ประดู่ขาว เหลอื ง (หวั หอม) (ชุมพร) แฟบ (ประจวบคีรขี นั ธ์) มะขามกราย (ชลบรุ )ี สงั ค�า (ภาค หอม หวั หอม กระเทยี ม อีสาน) สเี สยี ดตน้ แสงคา� แสนคา� (เลย) เหลือง (หวั หอม) หมามุ่ย ผภาคกลาง) หมาเยือง (ภาคเหนือ) ต�าแย (ภาคอีสาน) Mucuna pruriens (L.) DC. ไม้เลือ้ ยมีเนื้อไม้ Fabaceae Itchy bean เล่มท2่ี 8 หน้า504 หวา้ (ภาคกลาง) หา้ ข้ีแพะ (เชยี งราย) Black pulm, Jambolan Syzygium cumini (L.) Skeels ไม้ยนื ตน้ Myrtaceae ปาลม์ เลอ้ื ย Arecaceae หวายขม (ภาคกลาง ภาคเหนือ) Calamus viminalis Willd. Amaryllidaceae ลม้ ลุก หอม (ท่วั ไป) หวั หอม หอมแดง หอมแกง Allium oschaninii O. Fedtsch หอม (ทั่วไป) หอมแกง หอมแดง (ภาคกลาง ภาคใต้) Shallot, Allium ascalonicum L. ไมล้ ม้ ลกุ Amaryllidaceae Wild onion ตา่ งประเทศ

ลา� ดบั ชอ่ื ในพระไตรปิฎก ช่อื ทางราชการ ช่ือสามัญและชื่อท้องถน่ิ ช่อื วทิ ยาศาสตร์ ลกั ษณะวสิ ยั วงศ์ 300 หัวลิง หวั ลิง (กรุงเทพ) Sarcolobus globosus Wall. หวั ลิง (ภาคใต)้ Phaeanthus splendens Miq. ไมเ้ ล้อื ยมีเนอ้ื ไม้ Apocynaceae หัวลงิ ไมย้ ืนตน้ Annonaceae ขนาดเลก็ หวั ลงิ บาตบู ือแลกาเม็ง (มลายู-ยราธิวาส) หวั ลิง (กรงุ เทพฯ) Sarcolobus globosus Wall. ไมเ้ ลื้อย Apocynaceae 301 หิงค ุ (ยางจากเปลือก) มหาหงิ คุ์ (ทวั่ ไป) Asafoetida Ferula assa-foetida L. ไม้ล้มลกุ Apiaceae ตา่ งประเทศ 302 หูกวาง (ดอกหอม) กระโดน (ภาคกลาง ภาคใต)้ หกู วาง (จนั ทบุรี) Careya arborea Roxb. ไมย้ นื ตน้ Lecythidaceae หูกวาง (ดอกหอม) โขน โคน (นราธิวาส) หลุมปัง (สุราษฎร์ธานี) หูกวาง (ภาคกลาง) Terminalia catappa L. ไม้ยืนตน้ Combretaceae False kamani, Indian almond, Tropical almond หกู วาง (ดอกหอม) กากะเลา (อุบลราชธานี) กาเสลา กาเสา (ภาคอีสาน) หูกวาง Lagerstroemia macrocarpa Wall. ex ไม้ยืนตน้ Lythraceae (ภาคเหนือ) อินทนลิ บก (ภาคกลาง) Kurz หูกวาง (ดอกหอม) กระทมุ่ หกู วาง (ราชบรุ )ี ตบั ควาย (ภาคเหนอื ) ตบั เตา่ (ภาคอสี าน) Neonauclea sessilifolia (Roxb.) Merr. ไมย้ ืนต้น Rubiaceae หูกวาง (กา� แพงเพชร พิษณุโลก) 303 เหลาชะโอน หลาวชะโอน หลาวชะโอนเขา หลาวชะโอนป่า (ปัตตานี) กระเรียนเขา ทุรัง Oncosperma horridum (Griff.) Scheff. ปาล์ม Arecaceae (ภาคใต)้ เหลาชะโอน หลาวชะโอน ชะโอน หลาวชะโอน หลาวชะโอนท่งุ (ภาคใต)้ Nibung palm Oncosperma tigillaria (Jack) Ridl. ปาล์ม Arecaceae สมนุ ไพรในพระไตรปิฎก ไม้น้�า Araceae 304 แหน กาแหน (ภาคเหนอื ) จอกแหน (ภาคใต)้ แหน แหนเลก็ (ภาคกลาง) Lemna aequinoctialis Welw. Lesser duckweed แหน แหน Common duckweed, Lesser duckweed Lemna minor L. ไม้นา้� Araceae ไมน้ า�้ Araceae แหน แหน (ภาคกลาง) Lemna tenera Kurz. ไมน้ �้า Araceae แหน แหนเป็ดใหญ่ (ภาคกลาง) Spirodela polyrrhiza (L.) Schleid. 171

ลา� ดบั ชื่อในพระไตรปิฎก ช่อื ทางราชการ ชือ่ สามญั และชื่อทอ้ งถน่ิ ช่ือวทิ ยาศาสตร์ ลักษณะวิสยั วงศ์ 172 สมุนไพรในพระไตรปฎิ ก 305 แห้วหมู หญ้าแห้วหมู หญ้าขนหมู (แม่ฮ่องสอน) ซาเช่า (แต้จ๋ิว) ซัวฉ่าว Cyperus rotundus L. ไมล้ ้มลกุ Cyperaceae 306 องุน่ (ลกู เกด) (จนี กลาง) 307 อโศก อง่นุ (ทัว่ ไป) Vitis vinifera L. ไม้เล้อื ย มีเนอื้ ไม้ Vitaceae อโศก ไม้ยนื ตน้ Fabaceae Ashoka tree Saraca asoca (Roxb.) Willd. ไม้ยนื ต้น Annonaceae 308 อ้อ ตา่ งประเทศ อโศกเซนคาเบรยี ล Asoka tree Monoon longifolium (Sonn.) B. Xue & หญ้า Poaceae ออ้ R.M. K. Saunders 309 อ้อย อ้อ (ทั่วไป) อ้อลาย อ้อใหญ่ (ภาคกลาง) อ้อหลวง (ภาคเหนือ) Arundo donax L. 310 อ้อยแขม Carrizo, Arundo, Spanish cane, Colorado river reed, Wild cane, Giant reed. 311 อ้อยช้าง อ้อยชา้ งใหญ ่ (ต้นมหาโสณกะ) อ้อ (ทวั่ ไป) ออ้ น้อย (เชียงใหม่) ออ้ ลาย ออ้ เล็ก (ภาคกลาง) Phragmites australis (Cav.) Trin. ex หญา้ Poaceae Steud. 312 องั กาบ อ้อย (ทั่วไป) อ้ยขม ออ้ ยดา� อ้อยแดง (ภาคกลาง) Sugar cane Saccharum officinarum L. หญา้ Poaceae อังกาบป่า หญ้า Poaceae 313 อัญชนั อญั ชนั เขียว หญ้าแขม(เลย ปราจีนบุรี) หญ้าลาโพ (ตรัง) Common reed, Phragmites karka (Retz.) Trin. ex Tropical reed Steud. 314 อัญชนั ขาว กอกกั๋น ผอุบลราชธานี) อด (มหาสารคาม) กุ๊ก อ้อยช้าง (ภาค Lannea coromandelica (Houtt.) Merr. ไมย้ ืนต้น Anacardiaceae เหนือ) ขา้ เกาะ ช้างโน้ม (ตราด) Indian ash tree ก้านช่ัง (เชียงใหม่) คันช่ัง (ตาก) ทองระอา (กรุงเทพฯ) อังกาบ Barleria cristata L. ไม้พุ่มเล็ก Acanthaceae (ภาคกลาง) อังกาบเถ่อื น (สรุ ษฎร์ธานี) Lasianthus penicillatus Craib ไม้พมุ่ Rubiaceae ไม้เลอ้ื ย Fabaceae แดงชนั (เชียงใหม่) อญั ชัน (ภาคกลาง) เออื้ งชัน (ภาคเหนอื ) Blue Clitoria ternatea L ต่างประเทศ pea, Butterfly pea ไมเ้ ล้อื ย Fabaceae ก่องข้าวเย็น (อุบลราชธานี) ข้ีหนอน (มหาสารคาม) หมากแปบผี Clitoria macrophylla Wall. ex Benth. (เลย) หา� พะยาว อัญชันป่า เออ้ื งชนั ป่า (เชียงใหม)่

ล�าดับ ช่ือในพระไตรปฎิ ก ชอ่ื ทางราชการ ชอื่ สามญั และช่ือทอ้ งถน่ิ ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ ลกั ษณะวสิ ัย วงศ์ 315 อาสาวดี เล่มท่ ี 27 หนา้ 234 เถาวัลย์ เถาวัลย์ชนิดน้ีหนึ่งพันปีจึงจะออก ไมย้ นื ตน้ Lythraceae 316 อินทนลิ ดอกคร้ังหนึ่ง เมื่อออกผลก็จะมีเพียงผลเดียว ปาลม์ Arecaceae 317 อนิ ทผลมั เทา่ นน้ั ครน้ั ออกดอกออกผลแลว้ กจ็ ะสง่ กลนิ่ ตา่ งประเทศ Araceae 318 อุตตลี หอมไม่แพด้ อกปารชิ าติ ฉะนน้ั เถาอาสาวดีจงึ ไม้ลม้ ลุก Nymphaeaceae 319 อุตพดิ อตุ พติ เป็นท่ีดึงดูดตาดึงดูดใจเหล่าทวยเทพ ซ่ึงต่าง ไมน้ า้� Rubiaceae 320 อบุ ล (บวั ขาบ) พากนั ใจจดใจจอ่ รอคอยดผู ลของเถาอาสาวดนี ี้ ไม้ยืนตน้ 321 อุโลก ตะแบกด�า (กรุงเทพฯ) อินทนิลน�้า (ภาคกลาง ภาคใต้) Pride of Lagerstroemia speciosa (L.) Pers. India, Queen’s crape myrle อิทผลมั (ภาคกลาง) Date palm Phoenix dactylifera L. เล่มท ่ี 28 หน้า 32 อุตพดิ (ภาคกลาง) Bengal arum, Lobed-leaf Typhonium Typhonium trilobatum (L.) Schott นโิ รบล ผกรุงเทพฯ) บวั ขาบ บวั ผนั บวั เผอ่ื น (ภาคกลาง) ปา้ นด�า Nymphaea nouchali Burm. f. (เชียงใหม)่ สม้ กบ (ภาคเหนอื ) สม้ เหด็ (ภาคใต)้ อโุ ลก (ราชบรุ )ี Bridal couch Hymenodictyon orixense (Roxb.) tree Mabb. สมนุ ไพรในพระไตรปิฎก 173

174 สมุนไพรในพระไตรปิฎก บรรณานุกรม ฐานขอ้ มลู พรรณไม ้ องคก์ ารสวนพฤกษศาสตร,์ กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ้ ม. https://www.qsbg.org. ฐานข้อมูลพรรณไม้ท่ีใช้ในงานภูมิสถาปัตยกรรม ศูนย์ความรู้ด้านการเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. https:// www.agkc.lib.ku.ac.th. ฐานขอ้ มลู มลู นธิ หิ มอชาวบา้ น. นติ ยสารหมอชาวบ้าน https://www.doctor.or.th. ฐานขอ้ มลู สมนุ ไพร Med Thai https://medthai.com/ ฐานข้อมลู สมนุ ไพร คณะเภสชั ศาสตร ์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี http://www.phargarden.com/ ฐานขอ้ มลู สมุนไพร “สรรพคณุ สมุนไพร 200 ชนิด” http://www.rspg.or.th/plants_data/herbs/ พรอ้ มจติ ศรลมั พ,์ วงศส์ ถติ ฉว่ั กลุ , และสมภพ ประธานธรุ ารกั ษ:์ สารานกุ รมสมนุ ไพร เลม่ 1 สมนุ ไพรสวนสริ รี กุ ขชาต.ิ คณะเภสชั ศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยมหดิ ล พระมหาโพธิวงศาจารย ์ (ทองดี สรุ เตโช ป.ธ.9) พจนานุกรม ไทย บาล ี https://www.pariyat.com/th/courses/ general/dictionary/words?start=520 ระบบฐานขอ้ มลู ทรพั ยากรชวี ภาพและภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ ของชมุ ชน สา� นกั งานพฒั นาเศรษฐกจิ จากฐานชวี ภาพ (องคก์ าร มหาชน) https://www.bedo.or.th. วงศ์สถิต ฉว่ั กลุ และคณะ: สยามไภษชั ยพฤกษ์ ภูมิปัญญาของชาต:ิ คณะเภสชั ศาสตร ์ มหาวิทยาลัยมหดิ ล เสง่ียม พงษบ์ ญุ รอด. หนงั สอื ไม้เทศเมืองไทย. กรงุ เทพฯ. โรงพิมพ ์ เกษมบรรณกิจ 2522. เสถยี ร โพธินันทะ 2548 ประวัตพิ ระไตรปฎิ กฉบบั จีนพากย์มรดกธรรมของเสถียร โพธินนั ทะหนา้ 82-83 Dhavala Annapurna, Ashutosh Srivastava, Trilok Singh Rathore. Impact of Population Structure, Growth Habit and Seedling Ecology on Regeneration of Embelia ribes Burm. f. –Approaches toward a Quasi in Situ Conservation Strategy. American Journal of Plant Sciences, 2013, 4, 28-35http://dx.doi.org/10.4236/ajps.2013.46A005 Published Online June 2013 (http:// www.scirp.org/journal/ajps) Jyotir Mitra 1985 A Critical Apprraisal of AYURVADIC MATERIAL in BUDDHIST LITERATURE with Special Reference to Tripitaka. Printed by Nirmal Kumar, Sarasvatī Mudraņālaya, Daranagar, Varanasi-221001, India. http://www.geocities.ws/tmchote/tpd-mcu/http://www.84000.org/ http://www.tipitaka.com/ Simon Robinson. Chili Peppers: Global Warming. http://content.time.com/time/specials/2007/ article/0,28804,1628191_1626317_1632291,00.html INDIAThursday, June 14, 2007

สมุนไพรในพระไตรปิฎก 175 ภาคผนวก ภาพสมนุ ไพรในพระไตรปิฎก

ก ขค ภาพ 1 เอกสารที่ใช้ในการศึกษาพชื ทป่ี รากฏในพระไตรปฎิ ก ก. หน้า web ของ http://www.84000.org/ ข. เอกสารของมหาจุฬาฯ ค. เอกสารฉบบั ของอินเดีย กข คง จฉ ภาพ 2 ก และ ข คอื เปราะป่า ชนดิ Kaempferia galanga L. ค และ ง คอื ว่านน้า� ชนิด Acorus gramineus Sol. ex Aiton จ และ ฉ คอื ว่านน้า� ชนิด Acorus calamus L. พืชทงั้ 3 ชนดิ พบได้ในประเทศไทย

สมุนไพรในพระไตรปฎิ ก 177 กข คง จฉ ภาพ 3 กลุม่ พชื ทเี่ กดิ จากเหงา้ หรอื ราก ก และ ข คอื อุตพิด (Typhonium trilobatum (L.) Schott) ค และ ง คือ จ คอื โหรา (Aconitum heterophyllum Wall. Cat.) และ ฉ คอื โกฐกา้ นพรา้ ว (Picrorhiza kurroa Royle ex Benth.)

178 สมนุ ไพรในพระไตรปฎิ ก กข คง ภาพ 4 ก คือไทร (Ficus benjamina L.) ข คอื มะเด่ืออทุ ุมพร (Ficus racemosa L) ค คือนิโครธ (Ficus benghalensis L.) และ ง คือ ผกั เลอื ด (Ficus virens Aiton)

สมนุ ไพรในพระไตรปิฎก 179 กรรณกิ าร์ ชอื่ วิทยาศาสตร์ Nyctanthes arbor-tristis L. กรรณกิ าร์เขา (ตน้ กรรณิการ์อนิ เดยี ) ช่ือวิทยาศาสตร์ Pterospermum acerifolium (L.) Willd.

180 สมนุ ไพรในพระไตรปิฎก กระจับ ช่ือวิทยาศาสตร์ Trapa natans var. bispinosa (Roxb.) Makino ภาพจาก https://www.google.co.th/ กระดอม ชอื่ วทิ ยาศาสตร์ Gymnopetalum chinense (Lour.) Merr. กระดอม (ภาพจาก https://www.google.co.th/)

สมนุ ไพรในพระไตรปิฎก 181 กระดิ่งทอง ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Allamanda cathartica L. กระถนิ พมิ าน ชื่อวิทยาศาสตร์ Acacia tomentosa Willd.

182 สมุนไพรในพระไตรปฎิ ก กระทมุ่ ชือ่ วทิ ยาศาสตร์ Neonauclea purpurea (Roxb.) Merr. กระทมุ่ เลือด ชื่อวิทยาศาสตร์ Haldina cordifolia (Roxb.) Ridsdale

สมนุ ไพรในพระไตรปิฎก 183 กระบาก ชอื่ วทิ ยาศาสตร์ Anisoptera costata Korth. กระเบา ชื่อวทิ ยาศาสตร์ Hydnocarpus anthelminthicus Pierre ex Laness.

184 สมุนไพรในพระไตรปิฎก กฤษณา ชื่อวิทยาศาสตร์ Aquilaria crassna Pierre ex Lecomte กฤษณาไทย Aquilaria malaccensis Lam. กฤษณาอินเดีย กลว้ ยมเี มลด็ ชื่อวิทยาศาสตร์ Ensete glaucum (Roxb.) Cheesman

สมนุ ไพรในพระไตรปิฎก 185 กล้วยไมม่ เี มลด็ ช่ือวิทยาศาสตร์ Musa sp. กะลัมพัก กะลาํ พกั ชื่อวทิ ยาศาสตร์ Euphorbia antiquorum L.

186 สมุนไพรในพระไตรปฎิ ก กากะทิง (ตน้ นาคะ) ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Calophyllum inophyllum L. การเกด ชอื่ วทิ ยาศาสตร์ Pandanus tectorius Parkinson ex Du Roi

สมุนไพรในพระไตรปิฎก 187 กมุ่ บก ช่อื วิทยาศาสตร์ Crateva adansonii subsp. trifoliata (Roxb.) Jacobs เกด ชอ่ื วิทยาศาสตร์ Manilkara hexandra (Roxb.) Dubard

188 สมุนไพรในพระไตรปิฎก โกสุม ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Chionanthus velutinus (Kerr) P.S.Green ขนุนสําปะลอ สาเก ช่ือวิทยาศาสตร์ Artocarpus altilis (Parkinson ex F.A.Zorn) Fosberg สาเก ขนนุ ส�าปะลอ (ภาพจาก www.tramil.net/fotoeca)

สมนุ ไพรในพระไตรปิฎก 189 ขอ่ ย ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Streblus asper Lour. ขานาง ช่อื วทิ ยาศาสตร์ Homalium bhamoense Cubitt & W.W.Sm.

190 สมุนไพรในพระไตรปฎิ ก คนทา ช่อื วทิ ยาศาสตร์ Harrisonia perforata (Blanco) Merr. คนทีเขมา ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Vitex negundo L.

สมนุ ไพรในพระไตรปิฎก 191 แคฝอย (แคหนิ ) ชื่อวิทยาศาสตร์ Stereospermum cylindricum Pierre ex Dop. แคฝอย ชือ่ วิทยาศาสตร์ Stereospermum tetragonum DC. ภาพจาก http://www.fca16mr.com/webblog/blog.php?id=601

192 สมนุ ไพรในพระไตรปิฎก ง้ิวปา่ ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Bombax anceps Pierre จนั ทน์ ช่อื วทิ ยาศาสตร์ Diospyros decandra Lour.

สมนุ ไพรในพระไตรปิฎก 193 จันทนก์ ระพอ้ ช่อื วทิ ยาศาสตร์ Vatica diospyroides Symington ภาพจาก https://medthai.com จันทนแ์ ดง (ไทย) ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Dracaena cochinchinensis (Lour.) S.C.Chen