การปลูกคำฝอย

สขุ สนั ต สทุ ธผิ ลไพบลู ย อดีตผูตรวจราชการกระทรวงเกษตรและสหกรณ ตามทไ่ี ดเ สนอบทความเรอ่ื ง “สรรพคุณคาํ ฝอย” ในวารสารเกษตรกา วหนา ปที่ 13 ฉบับที่ 1 มกราคม – มนี าคม 2541 หนา 45-50 ซึ่งไดชี้นาํ ใหเ หน็ ถงึ ขอ มลู เฉพาะการปลูกคําฝอยพอประมวลยอ ๆ ไดวา คําฝอย เปน พชื น้ํามนั ลม ลกุ ชนดิ หนง่ึ มพี มุ สูง 40-130 ซม. ตระกูลเดียวกันกับเบญจมาศ ตองการอากาศหนาวเย็นพอประมาณ และคอ นขา งแหง ไมช อบอากาศทช่ี มุ ชน้ื มาก ไวตอแสงบางแตไมมากนัก มรี ากแกว ทแ่ี ขง็ แรง ระบบรากแผกวางหยั่งลึกลงในดินราว 1-2 เมตร ขึ้นไดดีในดนิ ทอ่ี ุดมสมบูรณระบาย น้าํ ดี ซึ่งมีความเปนกรดเปนดางเทากับ 7 ถาคาความเปนกรดตาํ่ กวา 6 จะตอ งใชป นู ขาว หนิ ฝนุ เขา ชว ย ทนความเค็มไดปานกลางรองจากฝาย ลาํ ตนเปนสันแตกกิ่งกานมาก ใบ เดี่ยวเรียงสลับกันรูปวงรีรูปใบหอกหรือรูปขอบขนานกวาง1-5 ซม. ยาว 3-12 ซม. ขอบ ใบหยกั เปน ฟน เลอ่ื ยปลายเปน หนามแหลม ออกดอกเปน ชอ ทป่ี ลายยอดผสมเกสรในตวั เอง มีการผสมขามพันธุบางประมาณ 10-15% ทง้ั นข้ี น้ึ อยกู บั แมลง มดี อกยอ ยขนาดเลก็ เปน จาํ นวนมาก เมอ่ื ดอกบานใหมๆ กลบี ดอกสเี หลอื งแลว จงึ เปลย่ี นเปน สสี ม อมแดง ใบ ประดบั แขง็ เปน หนามรองรบั ชอ ดอก ผลแหง จะไมแ ตก เมลด็ เปน รปู สามเหลย่ี มสขี าว ขนาด เลก็ จากประสบการณปลูกคําฝอยทอ่ี าํ เภอจอมทอง จงั หวดั เชยี งใหม ตามโครงการ ผลติ สนิ คา เกษตรในเขตนา้ํ ฝน ของสํานักงานเศรษฐกิจการเกษตร พอสรุปได คอื ชว งการ ปลกู ทเ่ี หมาะสม ประมาณปลายเดอื นกนั ยายน-กลางเดือนตุลาคม ถา ทอ งทใ่ี ดทม่ี ฝี น ตกในเดอื นตลุ าคมควรปลกู ตอนปลายเดอื นตลุ าคม การเตรยี มดนิ ตอ งคํานึงวา จะเตรยี ม ดนิ อยา งไรจงึ จะทาํ ใหส ญู เสยี ความชน้ื ในดนิ นอ ยทส่ี ดุ หากทด่ี นิ แปลงใดทีม่ ดี ินเหนยี วปน อยูบางควรไถเพียงครั้งเดียว สว นดนิ รว นไมต อ งไถเลยกไ็ ดเ พยี งเอาแตว ชั พชื ออกกพ็ อและ

ไมต อ งยกรอ ง ขอ ควรระวงั ขอใหส งั เกตเปน พเิ ศษคอื อยา ใหด นิ มคี วามชน้ื มากเกนิ ไป ถา ฝนตกระบายนา้ํ ไมไดจะทาํ ใหเ มลด็ เนา การปลกู ตองรบี ใหเ สร็จอยางรวดเรว็ มิฉะนนั้ ความชน้ื ในดนิ เหลอื นอ ยมากซง่ึ ทําใหเ มลด็ ทห่ี ยอดไมง อก หรอื งอกไดแ ตเ จรญิ เตบิ โตไมด ี เทา ทค่ี วร วิธีปลูกหยอดเปนหลุม 3-4 เมล็ดลึก 3-5 ซม. ระยะระหวางแถว 60- 70 ซม. ระหวางหลุม 30-40 ซม. ใชเมล็ดพันธุ 1.5-2.0 กก.ตอ ไร ถาตองการ ใหต น คําฝอยแตกกง่ิ เปน พมุ ควรถอนใหเ หลอื หลมุ ละ 1 ตน หากจะใหตนสูงสะดวกแกการ จบั ตดั มดั เพราะทโ่ี คนตน ไมม หี นามควรเหลอื ไวห ลมุ ละ 2 ตน ขณะนแ้ี รงงานหายากนา จะ ลองใชว ธิ เี ดนิ หยอดดว ยเครอ่ื งขนาดเลก็ หรอื หวา นคราดกลบจะประหยดั แรงงานคา ใชจ า ยท่ี ถูกกวา การใสปุยไมจาํ เปนเพราะไมไดใหนาํ้ อาศยั แตค วามชน้ื ในดนิ แตค วรใสก บั พชื ทป่ี ลกู อยกู อ นแลว ในฤดฝู น เพอ่ื มผี ลตกคา งมายงั ตน คําฝอยไดบ า ง คาํ ฝอยทป่ี ลกู ในดนิ ทอ่ี มุ เกบ็ ความชน้ื ไดด ไี มต อ งใหน า้ํ ถา ปลกู ในดนิ ทเ่ี กบ็ ความชน้ื ไมค อ ยไดค วรใหน ้ํา 2 ครง้ั ไดแก กอ นปลกู และชว งออกดอก การกาํ จัดวัชพืชหากปลูกเปนหลุมถาจาํ เปนใชจอบถากเพียง 1 ครั้งก็พอ แมลงศตั รพู ชื ทพ่ี บ คอื มด ปลวก เสี้ยนดิน หนอนแมลงวนั เจาะยอดและ ลําตน เขา ทาํ ลายขณะยงั เปน ตน ออ น หนอนใยผกั จะเขา ทาํ ลายแทะที่ผิวใตใบ หนอนเจาะ สมอฝาย เพลย้ี ออ นเขา ทําความเสยี หายตอนออกดอกตดิ ฝก สวนโรคเกิดจากเชอื้ ราไดแ ก โรครากเนา โรคใบจุด สนี า้ํ ตาล โรคใบดา ง การเก็บเกี่ยว ไดท ง้ั เมลด็ และกลบี ดอก ตน คําฝอยตั้งแตปลูกจนถึงเก็บเกี่ยว อายปุ ระมาณ 130-150 วัน โดยสงั เกตใบทโ่ี คนตน แหง รว งหมดเหลอื แตใ บทต่ี ดิ กบั กง่ิ ตา ง ๆ ลาํ ตนชอดอกแหงเปนสีนาํ้ ตาล เมล็ดที่แกจะแหงแข็งจึงคอยเก็บเกี่ยว วิธีที่สะดวก รวดเรว็ คอื ถา ปลูกในดินรวนใชมอื จับตรงโคนถอนขึน้ มา หากเปน ดินคอนขางเหนยี วใชม ดี ตดั ตรงโคนชดิ ตดิ ดนิ แลวมัดเปนฟอนมาวางบนผาพลาสติก ผาใบ หรอื บนลานดนิ ซิ เมนต วิธีนวดใชไมตีหรือจะใชกับเครืองนวดถั่วเหลืองก็จะไดเมล็ดโดยไมตองผัด ถาปลูก คําฝอยวนั ที่ 22 ตลุ าคม ตามหอมแดง ถั่วลิสง ถว่ั เหลอื ง ไดผลผลิตประมาณ 83.1- 155.8 กก.ตอ ไร และกลีบดอกอีกราวไรละ 10 กก. ชุดดินที่เหมาะสมไดแก ชดุ ดนิ สนั ปา ตอง วารนิ สตกึ ตาคลแี ละหา งฉตั ร ใหผ ลผลติ เมลด็ เฉลย่ี 155.8,127.5,122.3,88.8 และ 83.1 กก.ตอ ไร ตามลาํ ดับ เกษตรกรรงั เกยี จหนามคําฝอยทใ่ี บและกลบี เลย้ี งรอง ดอกเลอื ดไหลเจบ็ ปวด ประกอบกบั พชื อน่ื อาทเิ ชน ปลูกพริกมีรายไดดีกวา เกษตรกรจึง พากันเลิกปลูกคาํ ฝอยกนั

เน่ืองจาก รศ.ดร.วาสนา วงษใหญ ภาควชิ าพชื ไรน า คณะเกษตร มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร มคี ําฝอยไรหนามพันธุ เค ยู 4038 ผูเขียนไดทราบวา มี เกษตรกรในอาํ เภอพาน จังหวัดเชียงราย ปลกู คําฝอยพนั ธดุ ง้ั เดมิ จึงประสานงานกับคุณ ศรสี ดุ า เตชะสาน กลมุ พชื นา้ํ มัน กองสงเสริมพืชไรนา กรมสงเสริมการเกษตร นาํ เมลด็ พนั ธคุ าํ ฝอยไรหนามนี้ไปใหเ กษตรกรอาํ เภอพาน เพื่อที่เกษตรกร 2 รายหมู 3 ตาํ บลปา หงุ ทดสอบปลกู เนอ้ื ท่ี 1 งานในนาเดอื นธนั วาคม 2540 ซึ่งคุณศุภฤกษ ตณั ฑวริ ฬุ ห กลมุ พชื นา้ํ มนั ฯ ชว ยตดิ ตามงานน้ี และคณุ ถนอม มณีวรรณ สํานักงานเกษตรอาํ เภอพาน รายงานใหท ราบวา การเตรยี มดนิ ไถดะไถแปรแลว ยกรอ งพรวนดนิ บนรอ งใหละเอยี ด ปลูกระยะแถวหาง 60 ซม. หยอดลมุ ละ 2-3 เมลด็ หา งกนั 20 ซม. ถอนใหเ หลอื 1 ตน เมอ่ื อายุ 20 วัน ในระยะแรกมกี ารใหนาํ้ ชวงหางกัน 15-20 วันรวม 3 ครง้ั ไมมี โรคแตมหี นอนกดั กินใบบา งจงึ ไมใชสารฆาแมลง เกบ็ กลบี ดอกท่ีมสี สี ม แดงสดกวา พันธเุ ดมิ ทเ่ี คยปลกู ซง่ึ ผซู อ้ื ชอบมากในเดอื นมนี าคม 251 ไดน า้ํ หนกั รวม 2 กก. ขายไดเ งนิ 1,500 บาท และเกบ็ เมลด็ พนั ธใุ นเดอื นเมษายน 2541 ไดน า้ํ หนกั รวม 6 กก. จากการวเิ คราะหน้าํ มนั ในเมลด็ คําฝอยนี้ปรากฏวา มนี า้ํ มัน 24.7% น้าํ มัน ทไ่ี ดป ระกอบดว ย กรดไขมนั อม่ิ ตวั ปาลม มติ คิ 6.94% กรดสเตียริค 2.21% กับกรดไข มนั ไมอ ม่ิ ตวั โอเลอคิ 14.48% กรดลโิ นเลอคิ 75.91% กรดลโิ นเลนคิ 0.46% ซึ่งลด สลายขบั ถา ยไขมนั โคเลสเตอรอลจากรา งกายได 15-20 มลิ กิ รมั % ภายใน 1 เดอื น ดงั นน้ั นํา้ มันคําฝอย จึงเปนอาหารสุขภาพมีสวนชว ยปอ งกนั การอดุ ตันของไขมันในเสนเลือด อนั เปน สาเหตกุ ารตามดว ยโรคหวั ใจขาดเลอื ดซง่ึ เปน ปญ หา สําคญั ของการสาธารณสขุ ไทยในยคุ น้ี พรอ มกนั นเ้ี ภสชั กรยงั แนะนาํ ใหใ ชก ลบี ดอกคาํ ฝอยท่ี มสี สี ม แดงแหง 2 หยิบมือหรอื ประมาณ 5 กรัม ชงนา้ํ รอ นครง่ึ แกว ดม่ื ทกุ วนั ๆ ละ 2 แกว จะชว ยเสรมิ สขุ ภาพดว ยการขบั เหงอ่ื ลดไขมนั ในเลอื ด และเปนยาระบายออนๆ อกี ดว ย อน่ึงนอกจากใชนา้ํ มนั ปรงุ อาหารแลว ยงั ใชท ํานา้ํ มนั สลดั มายองเนส ทาํ เนยเทยี ม และทาํ อลั คดิ เรซนิ ในการทาํ สนี า้ํ มนั ทาํ สบู ทาํ นา้ํ มนั ชกั เงา สว นลําตนออนใชทาํ ปุยหมัก เกสรทําสยี อ มผา กากเมลด็ ใชเ ลย้ี งสตั ว เมื่อ 2-3 ปทีผ่ า นมานาํ้ มันคาํ ฝอยทวี่ างขายในซุปเปอรม ารเ ก็ตตามศูนยก าร คา ตา งๆ ราคาถงึ ลติ รละ 220 บาท ซึ่งเกินกาํ ลังการซื้อของประชาชนทวั่ ไปอยูแลว ขณะ นร้ี าคาคงเพม่ิ ขน้ึ มากตามคา เงนิ บาทลอยตวั ในยคุ เศรษฐกจิ ถดถอย ถึงเวลาแลวที่จะสง เสริมใหเ กษตรกรปลกู กันแพรห ลาย เพื่อจะไดไมตองเสียเงินตราตางประเทศ รวมทง้ั ขาด

ดุลบญั ชีเดินสะพัดสง่ั ซ้ือกลีบดอกและนาํ้ มนั คาํ ฝอยเขามา และสนองความตอ งการประชาชน ผบู รโิ ภคหาซอ้ื ไดใ นราคายอ มเยา