unit2asia

68หนงั สอื เรยี นสงั คมศกึ ษา ม.1 ความเส่ือมโทรมของทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของโลกให้เกิดความย่ังยืน องค์การ สหประชาชาติภายใต้กรรมาธิการว่าด้วยการพัฒนาแบบย่ังยืน (Commission on Sustainable Development) จึงเสนอแผนปฏิบัติการ 21 : ให้เป็นแผนปฏิบัติการเพื่อการพัฒนาแบบย่ังยืน (Agenda 21: Programme of Action for Sustainable Development) ต่อที่ประชุมว่าด้วยสิ่ง แวดล้อมและการพัฒนา (Earth Summit) ท่ีกรุงรีอูดีจาเนรู ประเทศบราซิล เมื่อเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2535 มวี ตั ถุประสงค์เพื่อเป็นแนวทางให้ประเทศต่างๆ ทวั่ โลกนำไปปรับใชต้ ามลำดบั ก่อนหลงั เพื่อให้บรรลุถึงการพัฒนาที่ย่ังยืน โดยต้องการให้มีการพัฒนาทางด้านเศรษฐกิจ สังคม และการ อนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อมดำเนินไปด้วยกัน เพ่ือให้การพัฒนาแต่ละด้านเป็นอย่าง ต่อเนอ่ื งในระยะยาว และเกดิ ความสมดลุ กัน เพ่อื คนทงั้ รนุ่ ปัจจบุ ันและอนาคตมีทรพั ยากรธรรมชาติ อย่างพอเพยี งที่จะตอ้ งสนองตอ่ ความต้องการตา่ งๆ ในการดำรงชวี ิตเพอ่ื ความกินดอี ยดู่ ี การจัดการทรพั ยากรธรรมชาติ และสิง่ แวดล้อม ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เป็นปัจจัยสำคัญในการดำรงชีวิตของมนุษย์และ เศรษฐกิจของทุกประเทศท่ัวโลก แต่ปัจจุบันการเพ่ิมข้ึนของจำนวนประชากรและการใช้ทรัพยากรที่ ขาดความระมัดระวังได้ ทำให้ทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่อย่างจำกัดลดปริมาณลงและบางส่วนก็มี สภาพเสื่อมโทรมลง ซึ่งส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตของมนุษย์เอง ดังน้ันจึงควรจะมีการจัดการ ทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อมให้เหมาะสม เพ่ือลดผลกระทบที่เกิดขึ้นและสงวนรักษา ทรัพยากรธรรมชาติให้มีใช้ในอนาคตตลอดไป ซึ่งหลักการสำคัญของการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ และส่งิ แวดลอ้ ม มดี ังน้ี 1. การใช้ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมต้องเป็นไปอย่างสมเหตุสมผล ใช้อย่าง ชาญฉลาด และใชต้ ามความจำเปน็ ซ่งึ ไมเ่ กดิ ของเสียหรอื พิษจากการใช้ ไม่ให้เกดิ การสญู เปล่า หรือสูญเปล่าน้อยท่ีสุด เช่น การนำขยะมูลฝอยมาหมักทำให้เป็นปุ๋ยหรือไบโอแก๊ส เพ่ือนำกลับไป ใชป้ ระโยชนใ์ หมไ่ ด้ เป็นตน้ 2. การประหยดั ของหายากและกำลงั จะสญู พนั ธ์ุ สง่ิ ใดทเ่ี ป็นของหายากหรอื กำลงั จะหมด ไปจากโลกน้ี จะต้องไมใ่ ชอ้ ยา่ งฟ่มุ เฟอื ย ต้องประหยดั เชน่ น้ำมนั เชอื้ เพลิง กา๊ ซธรรมชาติ เปน็ ต้น 3. การปรับปรุงซ่อมแซมสิ่งท่ีเส่ือมโทรมให้คืนสภาพก่อนนำไปใช้ ถ้าทรัพยากร- ธรรมชาติถูกใช้อย่างหนัก ขาดหลักการจนทำให้เกือบจะร่อยหรอ ต้องปรับปรุงซ่อมแซมสิ่งท่ีมีอยู่ให้ ฟืน้ คนื สภาพเดมิ หรอื เทา่ กบั สภาพเดิมแล้วค่อยนำมาใช้

69 หนังสือเรียนสังคมศกึ ษา ม.1 แนวทางการจดั การทรัพยากรธรรมชาติ และส่งิ แวดลอ้ ม การจัดการทรพั ยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม มแี นวทางดำเนนิ งาน ดังนี้ 1. ทรพั ยากรใช้แล้วไม่หมดสิน้ (Non-Exhausting Natural Resources) เปน็ ทรพั ยากรท่ีสง่ิ มชี วี ติ ขาดไมไ่ ด้ จำเปน็ ท่จี ะตอ้ งมีอยู่ ถา้ ทรพั ยากรธรรมชาติเหลา่ นขี้ าดแคลน มนี ้อยลง หรอื มีส่งิเจือปนท่ีเป็นพิษ แม้แต่มีสารท่ีไม่มีพิษ แต่มีมากเกินไปจะมีผลต่อสุขภาพอนามัย การเจริญเติบโตและศักยภาพในการผลิตของทรัพยากรธรรมชาติลดน้อยลง มีผลทำให้องค์ประกอบผิดไปจากธรรมชาติ มีผลต่อร่างกายมนุษย์ พืช และสัตว์ เช่น แสงอาทิตย์ อากาศ น้ำในวัฏจักร เป็นต้นแนวทางในการจดั การสำหรบั ทรพั ยากรธรรมชาตปิ ระเภทน้ี ได้แก่ 1) ต้องควบคุมและป้องกันไม่ให้ทรัพยากรมีสิ่งปนเปื้อนจนเป็นอันตรายต่อมนุษย์ พืชและสัตว์ ทั้งสารพิษและไม่มีพิษ เช่น การควบคุมไม่ให้อากาศมีมลสารที่เป็นพิษจนทำให้ไม่สามารถนำอากาศมาใช้ในการหายใจได้ เปน็ ตน้ 2) ต้องควบคุม ป้องกัน ไม่ให้เกิดปัญหามลพิษจากกระบวนการอุตสาหกรรมเกษตรกรรม และชุมชนที่อาจเกิดกับอากาศโดยตรงหรือทางอ้อม ซ่ึงสัดส่วนของอากาศที่ผิดแปลกไปทำให้เกดิ ปัญหาต่อระบบการหายใจของมนุษย์ 3) กำจัดมลสารทเ่ี ป็นพิษในอากาศหรือการสกัดก้ันแสงอาทิตยท์ ีต่ อ้ งกำจัดให้หมดไป โดยวธิ กี ารทางเคมี ฟิสกิ ส์ หรือทางชวี วิทยา ท้งั ทางตรงหรอื ทางออ้ ม เช่น การปลกู ต้นไม้ เปน็ ต้น 4) ให้การศึกษากับประชาชนในการควบคุมและป้องกันผลดี ผลเสีย ในการปนเป้ือนของมลสารท่ีมีต่อทรัพยากรประเภทนี ้ 5) ออกกฎหมายควบคุมการกระทำใดๆ ที่จะมีผลต่อทรัพยากรธรรมชาติ มีมาตรฐานที่ควบคุมสารท่ีสามารถทำให้เกิดการปนเปื้อนของมลสารท่ีมีพิษต่อส่ิงมีชีวิต รวมถึงการทำลายอาคารบ้านเรือน ศลิ ปกรรม และโบราณสถาน 2. ทรัพยากรธรรมชาติประเภททดแทนได้ (Renewable Natural Resources) เป็นทรัพยากรธรรมชาติท่ีจำเป็นต่อมนุษย์หรือสัตว์ท่ีสามารถเกิดทดแทนได้ มักจะมีมากและจำเป็นต่อสิ่งมีชีวติ มนษุ ย์นำมาใชป้ ระโยชน์ในการดำรงชวี ติ มคี วามจำเป็นสำหรับมนุษยเ์ สมอ การใชค้ วรจะนำมาใช้ในส่วนเพ่ิมพูน โดยให้คงรักษาไว้เพื่อให้มีทรัพยากรประเภทนี้ใช้ได้ตลอดไป ซึ่งมีแนวทางการจัดการทรพั ยากรธรรมชาตปิ ระเภทน้ี ดงั น้ี 1) จัดให้มีระบบนิเวศหรือระบบส่ิงแวดล้อมให้มีชนิด มีปริมาณ และมีสัดส่วนซึ่งกันและกันตามเกณฑ์ธรรมชาติ เพ่ือให้ระบบสามารถอยู่ได้ด้วยการควบคุมหรือรักษาตัวเองในลักษณะ

70หนงั สอื เรยี นสังคมศกึ ษา ม.1 สมดุลธรรมชาติ เช่น การฆ่างูในนาข้าว จะทำให้ชนิดของงูซึ่งอยู่ในระบบสิ่งแวดล้อมนาข้าวลด ปริมาณลง จนทำใหห้ นูในนาขา้ วมปี รมิ าณเพ่ิมข้นึ จนเป็นศตั รูพืช เปน็ ต้น 2) การใช้ทรัพยากรธรรมชาติประเภทนี้ต้องใช้เฉพาะส่วนเพิ่มพูนเท่าน้ัน จะทำให้สามารถ มีทรัพยากรใช้ได้ตลอดไป เช่น การใช้ทรัพยากรป่าไม้ ควรตัดไม้ท่ีมีอัตราการเจริญเติบโตน้อยหรือ ไมม่ ีเลยมาใช้ เป็นตน้ 3) ต้องควบคุมและป้องกันให้ปริมาณของทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อมมีศักยภาพ ในการให้ผลิตผลหรือใหส้ ว่ นเพิม่ พูนอยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ 4) ในการนำทรัพยากรมาใช้ต้องใช้เทคโนโลยีท่ีเหมาะสม มีระเบียบ กฎเกณฑ์ และข้อ บงั คับทีด่ ี ไม่ให้เกดิ มลพษิ ทางสิ่งแวดล้อมทีเ่ ปน็ อันตรายตอ่ ทรัพยากรธรรมชาตแิ ละมนุษย์ 5) ยึดหลักอนุรักษ์ในการใช้ที่ต้องใช้อย่างเหมาะสม สงวน ป้องกัน เก็บกักรักษา ซ่อมแซม และฟ้ืนฟสู ว่ นทเี่ ส่อื มโทรมกอ่ นนำไปใช้ 3. ทรพั ยากรธรรมชาตปิ ระเภทใช้แล้วหมดไป (Exhausting Natural Resources) เปน็ ทรัพยากรธรรมชาติประเภทท่ีมนุษย์นำมาใช้เพ่ือความฟุ่มเฟือย ความสะดวกสบายของมนุษย์ และ เป็นประเภทที่ไม่สามารถทดแทนได้ เม่ือนำมาใช้แล้วจะหมดไป ซ่ึงการจัดการจะเน้นการประหยัด และใหเ้ กิดการสูญเสียนอ้ ยทีส่ ดุ ถึงไมม่ ี ซง่ึ มแี นวทางการจัดการทรพั ยากรธรรมชาตปิ ระเภทน้ี ดังนี้ 1) ทรพั ยากรประเภทสินแร่ นำ้ มนั ปิโตรเลยี ม และกา๊ ซธรรมชาติ เมอื่ นำมาใช้ควรจะต้อง ใช้เทคโนโลยีท่ีมีประสิทธิภาพสูงเข้ามาจัดการ เพื่อลดหรือไม่ให้เกิดการสูญเสียจากกระบวนการนำ ทรัพยากรมาใช ้ 2) ใช้ทรัพยากรประเภทนี้ตามความจำเป็น ถ้าไม่มีความจำเป็นควรหลีกเล่ียงหรือหา ทรพั ยากรอื่นทแ่ี ทนไดน้ ำกลบั มาใช้ 3) นำส่วนที่เสียแล้วมาใช้ประโยชน์อย่างคุ้มค่า เช่น การนำส่วนของแร่ที่เสียจาก กระบวนการผลิตนำมาผา่ นกระบวนการผลติ ใหม่เพ่อื จะให้มที รัพยากรนน้ั ใช้ไดน้ านข้ึน 4) ต้องควบคุมและป้องกันของเสียที่เกิดขึ้นให้มีน้อยหรือไม่มีเลย โดยเฉพาะน้ำมัน ปิโตรเลยี ม กา๊ ซธรรมชาติ และสารกมั มนั ตรังสี ทต่ี ้องหาทางกำจดั เพื่อไม่ให้มปี ัญหาสิง่ แวดล้อมต่อ มนุษย์และส่ิงมีชีวิตในระบบ เช่น การมีการกรองอากาศจากปล่องไอเสียของโรงงานอุตสาหกรรม เป็นตน้

71 หนังสือเรยี นสังคมศกึ ษา ม.1 กจิ กรรมตรวจสอบความเข้าใจ 4 ให้นักเรียนแบ่งกลุ่มหาข่าวเก่ียวกับปัญหาส่ิงแวดล้อมและแนวทางการจัดการ ทรัพยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดลอ้ ม แล้วนำมาสรปุ วเิ คราะห์หนา้ ช้ันเรียนให้เพือ่ นๆ ฟงั คำถามทา้ ยหน่วย 1. ที่ต้ัง ขนาด อาณาเขตของประเทศไทยมีความสำคัญต่อการดำเนินชีวิตของประชากร อยา่ งไร 2. พืชพรรณธรรมชาติของทวีปเอเชียมีหลากหลายชนิด นักเรียนคิดว่าพืชพรรณธรรมชาติ ใดทีม่ ีคุณค่าทางดา้ นเศรษฐกจิ 3. ดินบรเิ วณใดในทวปี เอเชียท่ีถอื เปน็ อูข่ ้าวอนู่ ำ้ ของทวีป 4. ใหส้ รปุ สาเหตสุ ำคญั ที่ทำใหเ้ กดิ ภยั แลง้ และแนวทางแก้ไขของทวีปเอเชีย 5. บริเวณเขตหินเก่าของออสเตรเลียบริเวณใดที่ถือเป็นหินที่เก่าแก่ที่สุดในโลก และ ประกอบด้วยหินใดบ้าง 6. ประเทศนิวซีแลนด์ประกอบด้วยหมู่เกาะอะไรบ้าง และมีลักษณะภูมิประเทศเป็น อยา่ งไร อธบิ ายมาพอสงั เขป 7. เหตใุ ดจึงต้องมกี ารจัดการทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดล้อมทีเ่ หมาะสม 8. นักเรียนมีแนวทางในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมได้อย่างไรบ้าง จงอธบิ ายมาพอเข้าใจ