กล่องสะเต็มสู้อาชีพน้ำสมุนไพร

กลอ่ งควปาจั มจรัย้สูสะู่คเวตาม็ มศสึกาเษรา็จสอู่ าชพี เรือ่ ง นา้ สมนุ ไพรเพอ่ื สุขภาพ สรา้ งภมู ิตา้ นทานใหก้ บั รา่ งกายปอ้ งกนั หวดั ลดความเสยี่ งโรคหลอดเลอื ด หวั ใจอดุ ตันและเสน้ เลอื ด สมองตบี

ส่วนท่ี 1 มารักสุขภาพด้วยนา้ สมุนไพรกันเถอะ!

ชุดความรู้ น้าดมื่ สมนุ ไพร ความส้าคญั ของนา้ สมนุ ไพรเพ่อื สขุ ภาพ คนไทยรู้จักพืชสมุนไพร นำมำใช้เป็นยำรักษำโรคและเป็นอำหำร รวมท้ังนำมำทำเป็นน้ำสมุนไพรใช้ดื่ม กำรดื่มน้ำสมุนไพรช่วยดับกระหำย อีก ทั้งยังได้สรรพคุณในกำรบำบัดรักษำโรคได้บำงโรค ที่สำคัญรำคำไม่แพง ดื่มได้ ตลอดเวลำ ไม่เป็นอันตรำยต่อสุขภำพเพรำะเกิดจำกกำรใช้ใบ ดอก ผล เกสร เปลือก รำกของพืช มำผ่ำนกระบวนกำรผลิตท่ีสะอำด ร่ำงกำยของคนเรำมี ส่วนประกอบของน้ำประมำณร้อยละ 80 น้ำจึงมีควำมสำคัญต่อกำรดำรงชีวิต ร่ำงกำยต้องใช้น้ำไปช่วยในกำรใหร้ ะบบต่ำงๆ ในร่ำงกำยให้ทำงำนได้ตำมปกติ น้ำในร่ำงกำยจะมีกำรสูญเสียวันละประมำณ 2-3 ลิตร ถ้ำเรำไม่ด่ืมน้ำเข้ำไป ชดเชยจะทำให้เกิดกำรกระหำยน้ำ ฉะน้ันเรำจึงต้องดื่มน้ำเข้ำไปทดแทน เท่ำกับที่เสียไป น้ำสมุนไพรสำมำรถใช้ดื่มทดแทนน้ำท่ีเสียไปได้ น้ำด่ืม สมุนไพร เช่น น้ำอัญชันมะนำว น้ำกระเจ๊ียบ น้ำตะไคร้ใบเตย น้ำมะตูม มี รสชำติอร่อยแตกต่ำงกันแล้วแต่ควำมชอบของผู้บริโภค ปัจจุบันคนนิยมดื่ม เป็นน้ำดื่มสมุนไพรเพื่อสุขภำพ และกำรทำน้ำดื่มสมุนไพรสำมำรถสร้ำงอำชีพ และสร้ำงรำยได้ใหแ้ กค่ รอบครัว

วัตถุประสงค์ เร่ือง นา้ สมุนไพรเพ่อื สุขภาพ 1.เพอื่ สรำ้ งรำยไดล้ ดรำยจ่ำยสำหรับครัวเรือนและชมุ ชน 2. เพ่อื เพมิ่ มลู คำ่ องค์ควำมร้ใู นชุมชนและต้นทุนของทอ้ งถิ่น 3.เพอื่ ต่อยอดหรอื พัฒนำจำกสิ่งท่มี อี ยู่เดมิ

ส่วนท่ี 2 เช็คความพร้อมก่อนประกอบอาชีพ (ความรู้และทักษะทต่ี ้องใช้)

1. ความหมายของสมนุ ไพร 1. กรรมวธิ กี ารผลิต 2. สว่ นต่างๆ ของพชื ทใ่ี ช้ 2. บรรจุภัณฑ์ เปน็ พชื สมุนไพร 3. สรรพคุณสมุนไพรและขอ้ ควรระวังการใช้สมุนไพร 4. การเลือกใชส้ มุนไพรให้ ปลอดภัย 5. การพลาสเจอรไ์ รซ์ (Pasteurization) S : Science T: Technology ด้านวทิ ยาศาสตร์ ดา้ นเทคโนโลยี E : Engineering M : Mathematics ด้านวศิ วกรรม ด้านคณติ ศาสตร์ 1. การออกแบบผลติ ภัณฑ์ 1.การคา้ ควณต้นทุน กา้ ไร 2. การวางแผนและการพฒั นา 2.ชั่งตวง 3. การทดสอบและประเมนิ ผล 3.ปริมาณวตั ถดุ บิ การท้า

ประมวลเนือหา ความหมายของน้าสมนุ ไพร สมนุ ไพร หมายถึง “พืชที่ใช้ทาเป็นเคร่ืองยา” ส่วน ยา สมนุ ไพร หมายถึง “ยาท่ีได้จากส่วนของพืช สตั ว์และแร่ ซึ่งยงั มิได้ผสมปรุง หรือ แปรสภาพ” ส่วนการนามาใช้อาจดดั แปลง รูปลกั ษณะของสมนุ ไพรให้ใช้ได้สะดวกขึน้ เช่น นามาหนั่ ให้มี ขนาดเล็กลง หรือนามาบดเป็นผงเป็นต้นมีแต่พืชเพียงอย่าง เดียวหามิได้ เพราะยงั มีสตั ว์และแร่ธาตอุ ื่นๆอีก สมุนไพร ที่เป็น สตั ว์ได้แก่ เขา หนงั กระดกู ดี หรือเป็นสตั ว์ทงั้ ตัวก็มี เช่น ต๊กุ แก ไส้เดือน ม้านา้ ฯลฯ \"พืชสมนุ ไพร\" นนั้ ตงั้ แต่โบราณก็ทราบกนั ดีว่ามีคณุ ค่าทางยามากมายซ่ึง เช่ือกนั อีกด้วยว่า ต้นพืชต่างๆ ก็เป็นพืชท่ีมีสารที่เป็นตัวยาด้วยกันทัง้ สิน้ เพียงแต่ว่าพืชชนิด ไหนจะมีคณุ คา่ ทางยามากน้อยกวา่ กนั เทา่ นนั้

สว่ นต่างๆของพชื ที่ใช้เปน็ สมุนไพร 1. รากรปู รำ่ งและลกั ษณะของรำก แบ่งออกเป็น 2 ชนดิ คอื 1. รำกแก้ว 2. รำกฝอย 2. ลา้ ตน้ โครงสร้ำงทสี่ ำคญั ของต้นพชื ค้ำยันเอำไว้ได้ไม่ใหโ้ คน่ ลม้ 3. ใบ เป็นสว่ นประกอบทสี่ ำคญั ของต้นพชื ทัว่ ไปจะมีสเี ขียว ใบของพชื หลำยชนดิ ใช้เป็นยำสมุนไพรไดด้ ีมำก มีสว่ นประกอบรวม 3 สว่ น คอื 1. ตวั ใบ 2. ก้ำนใบ 3. หใู บ 4. ดอก ดอกจะตอ้ งมสี ่วนประกอบทสี่ ำคญั 5 ส่วนคอื 1. ก้ำนดอก 2. กลบี รอง 3. กลบี ดอก 4. เกสรตวั ผู้ 5. เกสรตวั เมีย 5. ผล ลักษณะของกำรเกดิ ผลไดร้ วม 3 แบบ 1. ผลเด่ยี ว หมำยถงึ ผลทเี่ กิดจำกรงั ไขอ่ นั เดยี วกนั 2. ผลกล่มุ หมำยถงึ ผลท่เี กดิ จำกปลำยช่อของรงั ไขใ่ นดอก เดียวกัน เช่น นอ้ ยหน่ำ 3. ผลรวม หมำยถงึ ผลท่เี กดิ มำจำกดอกหลำยดอก เชน่ สบั ปะรด

สรรพคุณสมุนไพร และข้อดีข้อเสยี การใช้สมนุ ไพร สรรพคุณสมุนไพร สมุนไพรไทยมีท้ัง ขอ้ ดแี ละขอ้ เสีย หำกเป็นขอ้ ดนี ้ัน เชื่อวำ่ หลำยคนอำจจะยังไมส่ งสัย เพรำะเท่ำทท่ี รำบกันว่ำ กในำรระรดกั ับษเหำชอนำ็คงึ่ กแคำรลขวะอยางงั โมมรคี ควพตำ่ำมรงปๆ้อลดอมว้ดยภกสัยมอ่ ุนทนไำพใหปร้ผไทปู้รยว่ ะจยะวกชำว่งอใยจบได้อาชพี และไมก่ ังวลก(บั คกำวรใาช้ยมำทรี่สู้แกัดลจำะกทสมกัุนไษพระไททยน่ีตี้ หอ้ ำกงแใตช่ ้) ข้อเสยี หรอื โทษของกำรใชส้ มนุ ไพรนั้น อำจจะยังไม่ค่อยมี คนทรำบเท่ำไหร่ว่ำผลทไ่ี ด้รบั จำกกำรใชส้ มุนไพรไทยมำก ขอ้ ดี ข้อเสีย 1. ไม่ก่อให้เกดิ ควำมเสี่ยง 1. นำมำใช้ไดย้ ำก 2. อยูต่ ำมธรรมชำติ 2. เก็บรกั ษำได้ไมน่ ำน 3. รักษำโรคได้ลำยโรค 3. อำจมกี ำรปนเปอื้ น

การเลอื กใชป้ ระโยชน์สมนุ ไพรใหป้ ลอดภัย สมุนไพรที่นำมำใชเ้ ปน็ ยำรกั ษำโรคต่ำงๆ แลว้ พชื ผกั ผลไม้ นำนำชนิดทีเ่ รำกนิ กนั ในชีวติ ประจำวัน ก็จดั เป็นสมุนไพรเหมือนกนั แต่ เปน็ สมนุ ไพรท่อี อกฤทธิ์ออ่ นๆ เรียกวำ่ เป็นอำหำรสมนุ ไพร ท่ีใหป้ ระโยชน์ ทั้งเปน็ อำหำรและยำรักษำโรค ดังนัน้ ถ้ำต้องกำรใชส้ มุนไพรอยำ่ งใหไ้ ดผ้ ลดี ท่สี ุด กต็ ้องใชอ้ ยำ่ งมีควำมรู้ โดยยดึ หลกั ดังตอ่ ไปน้ี 1. ใช้ให้ถูกต้น สมุนไพรส่วนใหญ่มีช่ือพ้องหรือซ้ำกันแต่ ละท้องถ่ินกอ็ ำจเรยี กชอ่ื แตกตำ่ งกัน 2. ใช้ถูกสว่ น ของพืชสมุนไพร รำก ดอก ใบ เปลือก ผล หรอื เมล็ด จะมีฤทธใิ์ นกำรรักษำหรือบำบดั โรคไม่เท่ำกัน 3. ใช้ให้ถูกขนาด ธรรมชำติของยำสมุนไพร จะรักษำ ไดผ้ ล ถำ้ ใชม้ ำกไปก็อำจเกิดอนั ตรำยต่อร่ำงกำยได้ 4. ใช้ให้ถูกวิธี นำมำใช้ต้นสด ผสมกับเหล้ำ ใช้ต้ม หรือ ชง ซ่งึ หำกใช้ไม่ถกู ตอ้ งกไ็ มเ่ กดิ ผลในกำรรกั ษำ 5. ใช้ให้ถูกโรค เชน่ มีอำกำรท้องผูก ก็ต้องใช้สมุนไพรท่ี มีฤทธิ์เป็นยำระบำย ถ้ำไปใช้สมุนไพรที่มีรสฝำด จะทำให้ ทอ้ งย่งิ ผกู มำกข้ึน

การพาสเจอร์ไรซ์ (Pasteurization) พำสเจอรไ์ รซ์ คอื กระบวนกำรทำลำยเช้ือแบคทเี รียบำงชนิด ใชเ้ วลำ และอุณหภมู ิแตกต่ำงกัน เช่น อุณหภูมิ 62.8 องศำเซลเซยี ส เป็นเวลำ 30 นำที หรอื 77 องศำเซลเซียส เปน็ เวลำ 15 นำที กำรใช้อุณหภมู ิ และเวลำน้ี ยังไมส่ ำมำรถทำลำยแบคทเี รยี ท่ีทนร้อนอีกหลำยชนิด จงึ ตอ้ งเก็บผลติ ภัณฑ์ พำสเจอร์ไรซไ์ วท้ ี่อุณหภูมิต่ำ เพ่อื ปอ้ งกันกำรเจริญของเช้ือแบคทเี รยี ชนิดอน่ื วธิ ีการพาสเจอรไ์ รส์ 1. วิธีใชค้ วำมรอ้ นตำ่ - เวลำนำน วธิ ีน้ีใชค้ วำมร้อนทอี่ ุณหภมู ิ 62.8 - 65.6 องศำเซลเซยี ส เป็นเวลำ 30 นำที เก็บไว้ในที่เยน็ ซ่ึงมอี ุณหภมู ิ ตำ่ กวำ่ 7.2 องศำ 2. วธิ ีใชค้ วำมร้อนสงู - เวลำสัน้ วธิ นี ใี้ ช้ควำมร้อนทอ่ี ณุ หภมู อิ ณุ หภูมิ 71.1 องศำเซลเซยี ส คงไว้เป็นเวลำ 15 วนิ ำที บรรจลุ ง กลอ่ ง หรือ ขวดโดย วิธปี รำศจำกเช้อื แล้วนำไปแช่เย็นทีอ่ ุณหภมู ิ 7.2 องศำเซลเซยี ส

นา้ อัญชันมะนาว นา้ กระเจย๊ี บ น้าตะไครใ้ บเตย

อุปกรณ์ในการทา้ น้าสมนุ ไพร หม้อ เตาแก๊ส ทัพพี กะละมงั ช้อนตวง ถว้ ยตวง

อปุ กรณ์ในการท้าน้าสมนุ ไพร กรวยกรอง ผ้าขาวบาง มดี ตาชัง่ เขียง ขวดบรรจุ

วัตถุดบิ ในการท้านา้ สมุไพร นา้ ตาล ใบเตย ตะไคร้ กระเจีย๊ บ เกลอื อญั ชนั นา้ มะนาว

ข้นั ตอนการทา/วธิ ีการทา  น้าสมนุ ไพร : นำ้ อญั ชนั มะนำว สรรพคณุ มีสารต้านอนมุ ูลอสิ สระ บ้ารุงสายตา แกอ้ าการตาฝา้ ฟาง ปอ้ งกันมะเร็ง เสรมิ สรา้ งภูมติ ้านทาน ป้องกันหวดั บา้ รงุ สมอง ต้านความชราช่วยชะลอวัย และลดรวิ รอย ลดความเสย่ี งโรคหลอดเลือดหวั ใจ อุดตัน และเสน้ เลือดสมองตบี

ข้นั ตอนการทา/วธิ ีการทา  น้าสมุนไพร : นำ้ อญั ชันมะนำว สรรพคุณ ลดน้าตาลในเลอื ด ใชก้ ับผู้ป่วยเบาหวาน ล้างสารพิษ ขับของเสยี ออกจากรา่ งกาย แก้อาการเป็นเหน็บชาตามปลายมือปลายเทา้ แก้อาการฟกชา้ ปอ้ งกนั โรคตาเป็นต้อหิน ต้อกระจก ในผปู้ ่วยเบาหวาน

ข้นั ตอนการทา/วิธีการทา สว่ นผสม : 1) ดอกอญั ชนั แห้ง 5 กรัม 2) น้า 1.5 ลิตร 3) น้าตาลทราย 300 กรมั 4) น้ามะนาว (ตามชอบ) 5) นา้ แข็ง

วิธีการท้า 1. ลำ้ งดอกอัญชนั ใหส้ ะอำด เอำเกสรออก 2. ต้มนำ้ ใหเ้ ดอื ด ใสด่ อกอัญชนั ลงตม้ พอเดอื ด ยกลงมำกรอง นำนำ้ อญั ชนั ท่กี รองแล้วข้ึนตง้ั ไฟ ใสน่ ำ้ ตำลทรำยชมิ ให้หวำนเลก็ นอ้ ย พอเดือดยกลง 3. ถ้ำต้องกำรรสเปร้ียว หวำน ใหบ้ บี มะนำวลงไปในแก้วทจี่ ะดมื่ ข้อควรระวัง ควรใช้ครงั ละ 3- 4 ดอก มาท้านา้ อญั ชญั ผูท้ ่ีกินยาละลายลม่ิ เลือดควรหลีกเลยี่ ง

 น้าสมุนไพร : น้ากระเจย๊ี บ สรรพคุณ : บรรเทาเสมหะในคอ แกอ้ อ่ นเพลยี แกก้ ระหายนา้ ขับเสมหะ บ้ารุงธาตุ ชว่ ยยอ่ ยอาหาร ชว่ ยกระจายเลอื ด วธิ ีท้า : ❑ นา้ ดอกกระเจี๊ยบสด หรอื ใชด้ อกแหง้ 400 กรมั ❑ ตม้ กับน้า 3 ลติ ร เตมิ น้าตาลกรวด 300 กรัม ❑ ตม้ นาน 5 นาที เสรจ็ แล้วทงิ ไวใ้ ห้เยน็ ❑ น้าผา้ ขาวบางมากรอง แชต่ ู้เย็นเกบ็ ไวเ้ ป็นเครอ่ื งด่ืม

 น้าสมุนไพร : น้าตะไครใ้ บเตย สรรพคุณตะไคร้ : 1. ชว่ ยระบบยอ่ ยอาหาร ลดแก๊สในลา้ ไส้ ลดอาการแนน่ จกุ เสยี ดและขบั ลมได้ 2. ลดคอเลสเตอรอล 3. ปอ้ งกนั โรคมะเร็ง 4. เพิม่ ภูมคิ ุ้มกนั 5. บรรเทาอาการคดั จมกู 6. ต้านเชอื รา เชน่ กลาก เกลือน ข้อควรระวัง : ผูท้ คี่ วรระมัดระวงั ในการ ทานตะไคร้ ไดแ้ ก่ คุณแมก่ า้ ลังตังครรภ์ คณุ แมท่ ี่ก้าลังใหน้ มลูก ผปู้ ่วยต้อหิน

 น้าสมุนไพร : นา้ ตะไคร้ใบเตย สรรพคุณของใบเตย : ชว่ ยบา้ รุงหัวใจให้ชุ่มชื่น ช่วยดับกระหายร้อน ลดอตั ราการเตน้ ของ รู้สกึ ผ่อนคลาย หัวใจ (น้าใบเตย) สดชืน่ (นา้ ใบเตย) รสหวานเย็น ชว่ ยรักษาโรคเบาหวาน ของใบเตยช่วยชกู า้ ลงั ชว่ ยควบคมุ ระดบั น้าตาลในเลอื ด ชว่ ยลดความดันโลหติ รกั ษาโรคหืด ปอ้ งกนั การแขง็ ตวั ของ หลอดเลือด

สว่ นผสม 1. ตะไคร้ 5 ตน้ 2. ใบเตยแก่ 9-10 ใบ 3. น้า 1 ลิตร 4. เกลอื /นา้ ตาล/น้าผงึ ไว้ใสต่ อนจะด่มื

วธิ ที ้านา้ ตะไคร้ใบเตย : 1. ลา้ งตะไครใ้ หส้ ะอาด ทุบบุบๆแลว้ หนั่ เป็นทอ่ นๆ 2. ลา้ งใบเตยให้สะอาด แล้วห่ันเป็นท่อนๆ 3. ใส่นา้ ลงในหม้อ ตามด้วยใบเตย และตะไคร้ที่เตรียมไว้ ต้มจนเดอื ด และนา้ เปลีย่ นสี 4. น้าน้ามากรองเอากากออก ดม่ื ได้ทงั รอ้ นและเย็น ชอบรสชาตหิ วาน เติมนา้ ตาลหรือนา้ ผงึ และเกลือ เพ่ิมความกลมกลอ่ มประมาณครง่ึ ช้อนชา หรือใส่ น้าแข็ง พรอ้ มด่มื