ອັກຂະຫຼະລາວ

ຫຼະ ແລະ ພະຍັນຊະນະເດມີ ເພ່ືີອຢາກໃຫ້ສຽງຂຶ້ນລົງຄົບຖວ້ ນຕາມສໍານຽງສຽງເວົ້ຶາຂອງຄົນລາວເຮົານັ້ນຶ , ເວລາຂຽນເພິີ່ນ ຈ່ງີິ ໃຊ້ເຄອີ່ື ງໝາຍບັງຄບັ ສຽງໃຫ້ເປັນໄປຕາມຄວາມຕ້ອງການທ່ປີ ະສົງປາກເວ້ົຶາ ເອຶ້ີນວ່າູ ວັນນະຍຸດ. ວັນນະຍຸດແມູ່ນເຄີື່ອງໝາຍບອກລະດັບສຽງ ແລະ ໃຊ້ສໍາລັບຜັນສຽງ ຫືຼ ປູ່ຽນສຽງຂຶ້ນລົງ ຕາມສໍານຽງສຽງ ເວຶ້ົາເພອ່ີື ໃຫ້ສຽງຂອງຄໍາເວຶົາ້ ນັຶ້ນຕູ່າງໄປຈາກສຽງພະຍັນຊະນະ ແລະ ສະຫຼະເດມີ ວນັ ນະຍຸດແມູ່ນອັກສອນໝວດໜີຶ່ງສໍາລັບໃຊ້ບັງຄັບປູ່ຽນສຽງສໍານຽງຄວາມເວຶ້ົາໃຫ້ປູ່ຽນໄປ ຈາກສໍານຽງເດີມ ເພີອື່ ຢາກໄດ້ສຽງຂຶ້ນລົງໃຫ້ຄົບຖ້ວນຕາມສາໍ ນຽງເວົຶ້າຂອງລາວນນຶັ້ , ເວລາຂຽນເພ່ີິນໃຊ້ເຄ່ີືອງໝາຍບັງຄບັ ສຽງໃຫ້ໄປຕາມ ຄວາມຕ້ອງການທປີ່ ະສົງຢາກເວ້ຶົາ ເຊິີ່ງເອີຶ້ນວາູ່ ວັນນະຍດຸ ເພາະວູາ່ ພາສາລາວມີສຽງສູງ-ຕ່ໍາ, ຂຶ້ນ-ລົງຫຼາຍສຽງດ້ວຍກັນ, ເພ່ີືອ ຢາກໃຫ້ມີຄວາມຊັດເຈນ ແລະ ບໍ່ປູ່ຽນແປງເປັນຢູ່າງອ່ືີນໄດ້ ຈີິ່ງຕ້ອງໃຊ້ວັນນະຍຸດບັງຄັບສຽງໄວ້, ຖ້າບໍ່ດ່ັົງນ້ຶັນອາດກາຍ ເປນັ ສຽງອີ່ນື ກໄໍ ດ.້ ວັນນະຍຸດແມູ່ນອັກສອນສໍາລັບບອກສຽງສູງ-ຕ່ໍາໃນພາສາລາວມີ 4 ຮູບ ຄື ໄມ້ເອກ (x່) ໄມ້ໂທ (x່) ໄມ້ຕີ (x່) ໄມ້ຈັດຕະວາ (x່) ຂ. ຫຼກັ ການໃຊວ້ ັນນະຍຸດ ສຽງວັນນະຍຸດ ແມູ່ນຫົວໜູ່ວຍອັກຂະຫຼະໜ່ີຶງ ເຊີິ່ງບໍ່ສາມາດຕັດແຍກອອກຈາກພະຍາງແລະ ຄາໍ ສບັ ໄດ້, ສຽງ ວັນນະຍຸດເປນັ ພາກສູ່ວນໜ່ີຶງຂອງພະຍາງ ຫືຼ ຄໍາສັບ ເພີ່ອື ໃຫ້ໄດ້ສຽງຂຶ້ນ, ສຽງລົງ ຄົບຖ້ວນຕາມຄາໍ ເວ້ຶົາຂອງລາວ ເວລາ ຂຽນພາສາລາວເພິ່ນີ ຈ່ງິີ ໃຊ້ເຄືີ່ອງໝາຍເນຶັນ້ ສຽງເຊິ່ີງເອຶີ້ນວູ່າ ວັນນະຍດຸ . ສຽງ ແລະ ຕົວສຽງ ແມູ່ນຫົວໜູ່ວຍຂອງອກັ ຂະຫຼະທີ່ສາມາດຕັດແຍກອອກໄດ້ ເຊີ່ິງຮຽກ ວູ່າບັນດາຫົວໜູ່ວຍ ທ່ີມີລັກສະນະຕັດແຍກ (Segmental) ນອກຈາກບັນດາຫົວໜູ່ວຍມານຶີ້ແລ້ວ ຢູ່ພາສາ ມີຫົວໜູ່ວຍໜ່ຶີງທ່ີບໍ່ສາມາດຕັດ ແຍກອອກໄມ້ມັນຄົງຕົວເປັນເອກະລາດບໍ່ໄດ້ ແຕູ່ມນັ ພັດມບີ ົດບາດໃນການຈາໍ ແນກ ຄວາມໝາຍຂອງພະຍາງ ຫືຼ ຄໍາສັບ ໄດ້, ຫົວໜູ່ວຍນຶ້ັນເອ້ີຶນວູ່າ ວັນ ນະຍຸດ. ເມີື່ອເວົ້ຶາເຖິງວັນນະຍຸດພວກເຮົາຄວນຈໍາແນກເຄືີ່ອງໝາຍວັນນະຍຸດ ແລະ ສຽງ ວັນ ນະຍຸດ, ເຄ່ີືອງໝາຍວັນນະຍຸດໝາຍເອົາໄມ້ເອກ (x່) ໄມ້ໂທ (x່) ໄມ້ຕີ (x່) ໄມ້ຈັດຕະວາ (x່). ສູ່ວນສຽງ ວນັ ນະຍຸດໝາຍເຖິງສຽງຂຶ້ນ, ລົງ, ຕໍ່າ, ສງູ ທີ່ມີຄວາມໝາຍແຕກຕູ່າງກັນກຄໍ ືສຽງຂອງພະຍາງ ຫຼື ຄໍາສັບຕູ່າງໆ. ສະນັ້ຶນ, ສຽງຂອງວັນນະຍຸດກໍເປັນບນັ ຫາໜຶ່ງີ ທສ່ີ າໍ ຄນັ ສາໍ ລບັ ພາສາລາວຂອງພວກເຮາົ . ບນັ ຫາວັນນະຍດຸ ຍງັ ເປນັ ບນັ ຫາທ່ສີ ັບສນົ ແລະ ຖົກຖຽງກັນກູຽ່ ວກບັ ປະລມິ ານສຽງວັນນະຍຸດໃນພາສາລາວ. ສຽງວັນນະຍຸດ ແມູ່ນປັດໄຈໜ່ຶີງທ່ີສະແດງເຖິງຄວາມແຕກຕູ່າງລະຫວູ່າງພາສາທ້ອງຖີ່ິນດ້ວຍກັນ, ພາສາທ້ອງ ຖ່ີິນແຕູ່ລະພາສາຍ່ອູ ມມີສຽງວນັ ນະຍຸດບ່ໍເທາ່ົ ກັນ. ເພ່ືີອເຮັດໃຫ້ໄດ້ສຽງຂຶ້ນລົງຄົບຖ້ວນຕາມຄໍາເວົຶ້າຂອງລາວນຶັ້ນເວລາຂຽນພາສາລາວນ້ຶັນເພ່ິີນຈີ່ິງໃຊ້ເຄີ່ືອງໝາຍທ່ີເນັຶ້ນ ສຽງ ເຊ່ງິີ ເອີນຶ້ ວູ່າ ວນັ ນະຍດຸ ມີ ເອ້ນຶີ ວ່າູ ໄມ້ທີ 1 - x່ ອູ່ານວາູ່ ໄມ້ເອກ - x່ ອູ່ານວູ່າ ໄມ້ໂທ ເອ້ນີຶ ວາູ່ ໄມ້ທີ 2 - x່ ອ່າູ ນວາູ່ ໄມ້ຕຣີ ເອນ້ຶີ ວາູ່ ໄມ້ທີ 3 - x່ ອາູ່ ນວາູ່ ໄມ້ຈັດຕະວາ ເອ້ີນຶ ວູ່າ ໄມ້ທີ 4 ສຽງວັນນະຍດຸ ໃນພາສາລາວ ມີ 6 ສຽງຄື 51

ສຽງສູງ, ສຽງຕາໍ່ , ສຽງເອກສງູ , ສຽງເອກຕໍ່າ, ໂທສງູ , ໂທຕໍ່າ. ສາ  ສ່າູ ສ້າ   ປາ ປາູ່ ປາ້ ປາ໊  ປາ໋    ຊາ ຊາູ່  ຊາ້ 52

ບດົ ທີ 4 ລະບບົ ຕວົ ສຽງພາສາລາວປະຈບຸ ນັ ພະຍັນຊະນະໃນພາສາລາວມີທັງໝົ ດ 33 ຕົວ ແລະ ມີສະຫຼ ະ 28 ຕົວ ແຕູ່ອີງໃສູ່ລະບົບຕົວສຽງວິທະຍາ (Phoemics) ແລວ້ ໃນພາສາລາວມຕີ ົວສຽງພະຍັນຊະນະພຽງ 20 ຕວົ ສຽງ ແລະ ຕວົ ສຽງສະຫຼະ 24 ຕວົ . 1. ຕົວສຽງພະຍນັ ຊະນະ ຕົວສຽງ (Phneme) ບ່ໍແມູ່ນນັບເອົາພະຍັນຊະນະທຸກຕົວໃນພາສາລາວ ແຕູ່ມັນໝາຍເຖິງຕົວສຽງທີ່ມີຢູ່ໃນພາສາ ເຊ່ີິງບາງພາສາ ປະລິມານເຄ່ີືອງໝາຍຕົວອັກສອນມີຫຼາຍກວູ່າປະລິມານຕົວສຽງ ດົ່ັງໃນພາສາລາວ ເຄີື່ອງໝາຍຕົວ ອັກສອນ (ພະຍັນຊະນະ) ມີທັງໝົດ 33 ຕົວ ແຕູ່ມີຕົວສຽງພະຍັນຊະນະ 20 ຕົວສຽງ, ສະຫຼະ 28 ຕົວ ແຕູ່ມີຕົວສຽງ ສະຫຼະພຽງ 24 ຕົວ ເທົ່ານັຶ້ນ. ເນີ່ືອງຈາກວູາ່ ເຄີື່ອງໝາຍຕົວອັກສອນໃນພາສາລາວ (ພະຍັນຊະນະ, ສະຫຼະ, ວັນນະຍຸດ) ມີສຽງຕໍ່າ-ສງູ , ສ້ນຶັ -ຍາວ ດົັ່ງນຶັ້ນ ບາງຄຶັ້ງ ຕວົ ສຽງດຽວ ແຕູ່ສະແດງດ້ວຍເຄືີ່ອງໝາຍຕົວອັກສອນຫຼາຍຕວົ ແລະ ຜນັ ສຽງ ອອກມາເປັນຫາຼ ຍສຽງ ເຊີິງ່ ໄດເ້ ຮດັ ໃຫ້ເກີດຄວາມສັບສນົ ໃນການນາໍ ໃຊ້ພາສາ. ດັງົ່ ນ້ັຶນ ບັນດານັກພາສາສາດຈີິງ່ ໄດ້ຊອກ ວທິ ີຈດົ ສຽງໃຫ້ເປັນເອກະພາບ ໂດຍການສ້າງເຄ່ືອີ ງໝາຍຈົດສຽງແບບສາກນົ ຂນຶ້ ແລະ ໄດກ້ າໍ ນດົ ໄວວ້ ູ່າ ເຄ່ີືອງໝາຍໜ່ຶີງ ຈດົ ໄດພ້ ຽງສຽງດຽວເທາົ່ ນຶັ້ນ. ລະບບົ ຕົວສຽງພະຍນັ ຊະນະໃນພາສາລາວ ມີ 20 ຕົວຄື: /k/ ເຄືີ່ອງໝາຍຕົວອກັ ສອນ ກ ຕົວຢາູ່ ງ ກວດກາ, ກົດເກນ /kh/ ເຄີື່ອງໝາຍຕວົ ອັກສອນ ຂ, ຄ ຕົວຢູາ່ ງ ຂີດຂຽນ, ຄຶົ້ນຄວາ້ ຫງ, ງ ຕວົ ຢາູ່ ງ ຫງູ່ວມເຫງົ າ, ງມົ ງວາຍ /ɘ/ ເຄີອ່ື ງໝາຍຕວົ ອັກສອນ /ch/ ເຄ່ືີອງໝາຍຕວົ ອກັ ສອນ ຈ ຕວົ ຢູ່າງ ຈົດຈໍາ, ຈັບຈ້ອງ /s/ ເຄືີອ່ ງໝາຍຕົວອັກສອນ ສ, ຊ ຕົວຢາູ່ ງ ສດົ ໃສ, ຊຸມູ່ ຊ່ືນີ /ñ/ ເຄອ່ີື ງໝາຍຕົວອັກສອນ ຫຍ, ຍ ຕົວຢາູ່ ງ ຫຍງຸ້ ຍາກ, ຍົກຍາ້ ຍ /d/ ເຄີອື່ ງໝາຍຕວົ ອັກສອນ ດ ຕວົ ຢາູ່ ງ ເດັດດຽູ່ ວ, ດຸເດືອດ /t/ ເຄີືອ່ ງໝາຍຕົວອກັ ສອນ ຕ ຕົວຢູ່າງ ຕ້ນົຶ ຕ,ໍ ຕົກຕໍ່າ /th/ ເຄອື່ີ ງໝາຍຕວົ ອກັ ສອນ ຖ, ທ ຕວົ ຢູ່າງ ຖົກຖຽງ, ທກັ ທາຍ /n/ ເຄອ່ີື ງໝາຍຕວົ ອັກສອນ ໜ, ນ ຕວົ ຢູ່າງ ໜກັ ໜາ, ເນອ້ຶື ໃນ /b/ ເຄືີອ່ ງໝາຍຕວົ ອກັ ສອນ ບ ຕວົ ຢາູ່ ງ ບດົ ບາດ, ບິດເບືອນ /p/ ເຄືອ່ີ ງໝາຍຕົວອກັ ສອນ ປ ຕົວຢາູ່ ງ ປົດປູອ່ ຍ, ປົກປິດ /ph/ ເຄອ່ີື ງໝາຍຕົວອັກສອນ ຜ, ພ ຕົວຢູ່າງ ຜນັ ຜ່າູ ນ, ພິດພາດ /f/ ເຄື່ອີ ງໝາຍຕົວອກັ ສອນ ຝ, ຟ ຕວົ ຢາູ່ ງ ໄຝຝູ່ ນັ , ຟດົ ຟ້ຶນື /m/ ເຄອ່ີື ງໝາຍຕວົ ອກັ ສອນ ໝ, ໝ ຕວົ ຢາູ່ ງ ໝ້ັຶນໝາຍ, ມວົ ເມາົ /y/ ເຄີ່ອື ງໝາຍຕົວອກັ ສອນ ຢ ຕົວຢ່າູ ງ ຢກຸ ຢາ, ຢງ້ຶັ ຢນື 53

/l/ ເຄ່ີອື ງໝາຍຕົວອກັ ສອນ ຫ/ຼ ຫລ, ລ ຕວົ ຢູາ່ ງ ຫຼງົ ໄຫຼ, ລວດລາຍ /v/ ເຄືີອ່ ງໝາຍຕົວອັກສອນ ຫວ, ວ ຕົວຢ່າູ ງ ຫວົັນ່ ໄຫວ, ວນົ ວຽນ /h/ ເຄືີອ່ ງໝາຍຕວົ ອັກສອນ ຫ, ຮ ຕົວຢາູ່ ງ ຫວງແຫນ, ຮ້ອນຮນົ /r/ ເຄີື່ອງໝາຍຕວົ ອກັ ສອນ ຣ ຕວົ ຢູ່າງ ຝຣ່ງັົ , ເຣດາ ອງີ ຕາມຫຼກັ ວຊິ າສຽງວທິ ະຍາແລວ້ ສາລບັ ຕົວ ອ ບໍຈ່ ດັ ຢູ່ໃນໝວດຕວົ ສຽງພະຍັນຊະນະ ແຕອູ່ າດຈດັ ຢູ່ໃນໝວດ ເຄງ່ີິ ພະຍັນຊະນະ ແລະ ເຄີງ່ິ ສະຫຼະ ເນອ່ືີ ງຈາກວູ່າ ຕວົ ອ ມຈີ ຸດພິເສດຄາ້ ຍຄືສຽງສະຫຼະຫຼາຍກວາູ່ . ເຄື່ີອງໝາຍຈດົ ສຽງຕວົ ອ ຈີິ່ງມີຮບູ /?/. ຕາຕະລາງເຄອີື່ ງໝາຍຈດົ ສຽງ ແລະ ຈດຸ ຜະລິດສຽງພະຍນັ ຊະນະໃນພາສາລາວ ຈດຸ ຜະລິດ ຮມີ ສບົ ລນີຶ້ ບອ້ ງຄໍ ບໍ່ກ້ອງ ຄູ່ ລມູຸ່ -ແຂວ້ ແຂວ້ ເທງິ ເຫອື ກ ກາງລນີ້ຶ ກກົ ລ້ຶີນ ສຽງ ວທິ ຜີ ນັ ສຽງ ເທງິ Th kh p ຜ່ວີິ b t ch k p D ອັດ ບ່ໍຜ່ວີິ ບ່ກໍ ອ້ ງ ກອ້ ງ b ສຽງອອກທາງ m N ດງັ s ບກ່ໍ ອ້ ງ f h ຖູ ກ້ອງ v y ຂ້າງລຶນ້ີ (ກ້ອງ w l ? ລ້ີຶນ) ສຽງສັ່ນົ r ພະຍນັ ຊະນະເຄງິີ່ ສະຫະຼ i 2. ຕວົ ສຽງຫະຼ ອງີ ໃສ່ແູ ງູສ່ ຽງວິທະຍາ (Phoemics) ໃນພາສາລາວເຮົາມີຕົວສຽງສະຫະຼ 24 ຕວົ ເຊງີິ່ ປະກອບເປນັ ຄູສ່ ະຫຼະສຽງສນັຶ້ - ຍາວ ຈາໍ ນວນ 12 ຄູ່ ເຊ່ິີງມເີ ຄອີ່ື ງໝາຍຈົດສຽງດ່ົງັ ລຸ່ມູ ນຶີ:້ /а/-/a:/ ເຄືີ່ອງໝາຍຕົວອັກສອນ xະ xາ ໄຊຊະນະ, ພາສາ /i/-/i:/ ເຄີືອ່ ງໝາຍຕວົ ອກັ ສອນ xິ xີ ກະປ,ິ ໝາກປີ /ư/-/ư:/ ເຄື່ີອງໝາຍຕວົ ອກັ ສອນ xຶ xື ຈຶກຈກັ , ບ້ຶງົ ກື /u/-/u:/ ເຄີ່ືອງໝາຍຕວົ ອັກສອນ xຸ xູ ອະນຊຸ ນົ , ປນູ າ /e/-/e:/ ເຄີື່ອງໝາຍຕວົ ອັກສອນ ເxະ ເx ເຕະບານ, ໂລເລ 54

/ɛ/-/ɛ:/ ເຄ່ືີອງໝາຍຕວົ ອກັ ສອນ ແx ແx ງັດແງະ, ບາດແຜ /o/-/o:/ ເຄ່ອີື ງໝາຍຕວົ ອກັ ສອນ /ɔ/-/ɔ:/ ເຄືອ່ີ ງໝາຍຕວົ ອັກສອນ ໂxະ ໂx ກະໂປະ, ໂມໂຫ /∂/-/∂:/ ເຄ່ີືອງໝາຍຕວົ ອັກສອນ /ie/-/ie:/ ເຄືອີ່ ງໝາຍຕວົ ອັກສອນ ເxາະ xໍ ເຄາະກໍາ, ພຽງພໍ /ư∂/ /ư∂:/ ເຄອືີ່ ງໝາຍຕວົ ອກັ ສອນ /uo/ /uo:/ ເຄືີ່ອງໝາຍຕົວອກັ ສອນ ເxິ ເxີ ເປເິ ປ້ອຶື ນ, ເຜີຕວົ ເxັຍ ເxຍ ຕເີ ປຍັ ໆ, ສູນເສຍ ເxອຶ ເxອື ຂາວເປອ, ເຫອຼື ເຟອື xົວະ xົວ ຕົວະຍວົ ະ, ລືມຕົວ ຈດຸ ພເິ ສດການຈາແນກສຽງສະຫຼະ ຫຼື ພະຍນັ ຊະນະ ແມນູ່ ອີງໃສູທ່ ຕີ່ ັງ້ຶ ຂອງລນຶ້ີ (ແຖວໜາ້ ລີ້ຶນ, ແຖວກາງ, ແຖວ ຫຼັງ), ລະດບັ ອາ້ ຂອງປາກ (ປາກກວ້າງ, ແຄບ) ຫຼື ເອີຶ້ນວູາ່ ລະດບັ ຍກົ ຂອງຂອງລຶ້ີນ ຖາ້ ລຶີ້ນຍົກສູງປາກຈະແຄບ, ຮູບຮາູ່ ງ ຂອງຮີມສບົ (ມນົ , ບໍມ່ ົນ)... ແຖວໜ້າ ແຖວກາງ ແຖວຫງັຼ ປາກແຄບ ສບົ ສົບ ປາກອ່າູ ວແຄບ ບໍ່ ປາກອາູ່ ວກວ້າງ ມນົ ປາກກວ້າງ i-i: ư-ư: u-u: ie-ie: ư∂-ư∂: uo-uo: e-e: ɛ-ɛ: ∂-∂: ɔ-ɔ: а-a: 55

ບດົ ທີ 5 ພະຍາງໃນພາສາລາວ 1. ຈດຸ ພເິ ສດຂອງພະຍາງ ດັົ່ງຜົນການຄົຶ້ນຄວ້າຈາກຫຼາຍໆພາສາໃນໂລກ ໄດ້ໃຫ້ຄວາມໝາຍວູ່າກູ່ຽວກັບພະຍາງວູ່າ “ພະຍາງເປັນຫົວໜູ່ວຍ ຜນັ ສຽງນອ້ ຍສຸດຂອງຄໍາເວາຶົ້ . ຄໍາວ່າູ “ພະຍາງ” ໃນເມ່ືີອກູ່ອນ ພວກເຮາົ ມີການເຕຶ້ົາໂຮມເອົາຫົວໜູ່ວຍທ່ີນອນໃນເຄ້ຶົາພາສາລາວເດີມ ແລະ ເຄ້າຶົ ພາ ສາບາລໃີ ຫ້ເປັນອັນດຽວກນັ . ສະນັຶ້ນ, ເມືີ່ອອີງຕາມພາລະບົດບາດຂອງເຄ້ຶົາພາສາຢືມໃນນຶ້ີນັບທັງພາສາບາລີ-ສັນສະກິດ, ພວກເຮົາຈະກາໍ ນົດຄໍາວູ່າ “ພະຍາງ” ໃຫເ້ ປັນຫົວໜູ່ວຍທີ່ໃຊເ້ ຂ້ົຶາໃນພາສາຢືມເທົ່ານ້ຶັນ. ສາຍເຫດ, ຍ້ອນວູ່າແຕ່ລູ ະຫົວໜູ່ ວຍທີ່ເປັນຄໍາສັບ ຫຼື ໂຮບກັນເປັນຄໍາສັບສູ່ວນຫຼວງຫຼາຍຈະບໍ່ຮູ້ຄວາມໝາຍ ແລະ ຖ້າຮູ້ກໍຈະຕ້ອງມີການແປເປັນຄໍາເຄົ້ຶາ ລາວເດມີ ດ່ັົງທີ່ໄດເ້ ວົາຶ້ ມາຂາ້ ງເທງິ ນັ້ຶນ. ຕວົ ຢ່າູ ງ: ທໍລະນີ, ວາລີ,... - ເມີ່ອື ພວກເຮາົ ແຍກຄາໍ ສບັ ຢໃູ່ ນ “ທໍລະນ”ີ ແລະ “ວາລີ” ເປັນແຕູລ່ ະພະຍາງຄື: ທລໍ ະ, ນີ ແລະ ວາ, ລີ ບັນດາຫົວໜູ່ວຍແຕູ່ລະພະຍາງທ່ີແຍກມານ້ັຶນຈະບໍ່ມຄີ ວາມໝາຍ ຫຼື ບັນດາຄາໍ ສັບ “ກາໍ ”, “ກິດ”, “ເກດ”, “ໄຂ”,... ພວກ ເຮາົ ລ້ວນແຕມູ່ ີຄວາມສງົ ໄສວາູ່ ພວກມັນມີຄວາມໝາຍແນວໃດ?. - ຂາ້ ງເທິງນແີ້ຶ ມູ່ນບນັ ດາຄາໍ ສັບທ່ຢີ ືມມາຈາກພາສາບາລີ-ສນັ ສະກິດ, ນອກຈາກນ້ຶີຍັງມບີ ນັ ດາຄາໍ ຢືມ ມາຈາກພາສາອີ່ືນໆກໍເຊ່ັນົ ດຽວກນັ ເຊ່ີິງພວກເຮາົ ລວ້ ນແຕູ່ເອີ້ຶນວາູ່ ພະຍາງ (Syllable – Âm tiết). - ໜາ້ ທີ່ຂອງພະຍາງແມ່ນູ ໃຊເ້ ພື່ີອປະກອບສາ້ ງເປັນຄໍາສັບ ຫືຼ ຄໍາເວ້ຶົາ. ສະນ້ຶັນ, ການຄົຶ້ນຄວ້າກູ່ຽວກັບພະຍາງ ກໍໝາຍເຖິງ ການຄົຶ້ນຄວ້າກູ່ຽວກັບການຮວມຕົວຂອງກຸູ່ມຕົວສຽງ (Ponheme) ທີ່ຢູໃ່ ນສານວນຄາເວຶົ້າ. ສາລບັ ພາສາລາວເຮາົ ເປັນພາສາຄາປ່ຽູ ວ, ຄາໂດດ ຫືຼ ເປັນຄາທີ່ມີພະຍາງດຽວ ດງ່ັົ ນນ້ັຶ , ຈຸດພເິ ສດຂອງພະຍາງລາວ ຈິ່ີງມີລັກສະນະ ພະຍາງ, ຕົວຄໍາ (morpheme) ແລະ ຄາສັບ ສູ່ວນຫຼາຍແມູ່ນອັນດຽວກັນ ເຊີ່ິງແຕກຕູ່າງຈາກພາສາ ອືີ່ນໆໃນຕະກຸນອິນໂດ-ຢູໂຣບ ທ່ີເປັນພາສາທີ່ມີລັກສະນະການປູ່ຽນຮູບຄໍາ ການຈໍາແນກລະຫວູ່າງພະຍາງ, ຕົວຄໍາ (morpheme) ແລະ ຄາສບັ ຈີ່ິງມີຫກັຼ ການຈາແນກຢູາ່ ງຊັດເຈນ. ຕົວຢູ່າງ: “ພວກເຮາົ ແມູນ່ ຄນົ ລາວ” - ມີ 5 ພະຍາງຄື: /ພວກ/ເຮົາ/ແມູ່ນ/ຄົນ/ລາວ/ (ໃນເວລານຶີ້ ພະຍາງ ໝາຍເຖິງຫົວໜູ່ວຍຜັນສຽງນ້ອຍສຸດ ຂອງຄໍາເວົຶາ້ ) - ມີ 5 ຕົວຄາຄື: /ພວກ/ເຮົາ/ແມູ່ນ/ຄົນ/ລາວ/ (ໃນເວລານ້ີຶ ພະຍາງ ເປນັ ຕົວຄາ ທ່ີເຮັດໜ້າທີ່ເປັນຫົວໜູ່ວຍ ປະກອບສ້າງສັບ) “ໂຮງຮຽນກິນນອນ” - ມີ 4 ພະຍາງ, ມີ 4 ຕວົ ຄາ ແລະ ມຄີ ວາມໝາຍເທາ່ົ ກບັ ສັບໜງຶ່ີ “pyka” (ໃນພາສາຣັດເຊຍ) ມີ 2 ຕວົ ຄາຄື: /tr-a/ ແລະ ມີ 2 ພະຍາງຄ:ື /ru-ka/ “Travaller” (ໃນພາສາຝຣັ່ງົ ) ມີ 2 ຕົວຄາຄື: /tra-vaje/ ແລະ ມີ 3 ພະຍາງຄື: /tra-va-je/ “Friends” (ໃນພາສາອັງກິດ) ມີ 2 ຕວົ ຄາຄື: / Friends-z/ ແລະ ມີພະຍາງດຽວຄື: / Friendz/ 56

ຈຸດພິເສດອັນທີ່ສອງຂອງພະຍາງລາວແມູ່ນ ຍາມໃດ ພະຍາງກໍຕິດແໜ້ນກັບສຽງຂອງວັນນະຍຸດຢູ່ສະເໝີ (ໄມ້ ສູນ, ໄມ້ເອກ xີ່, ໄມ້ໂທ xຶ້, ໄມ້ຕີ x, ໄມ້ຈັດຕະວາ x), ເນ່ືີອງຈາກວູ່າ ພາສາລາວ ເປັນພາສາທີ່ມີສຽງວັນນະຍຸດ ເຊີ່ິງ ແຕກຕູ່າງຈາກພາສາໃນຕະກຸນອິນໂດ-ຢູໂຣບ. ໃນພາສາລາວ ວັນນະຍຸດ ຖືເປັນອົງປະກອບທີ່ສໍາຄັນໃນການປະກອບ ສ້າງພະຍາງ ເພ່ືີອເຮັດໜ້າທີ່ຈໍາແນກສຽງ, ຄວາມໝາຍຂອງພະຍາງ ແລະ ເປັນສັນຍາລັກຂອງພະຍາງນໍາອີກເຊົ່ັນ: ປາ, ປູ່າ, ປ້າ, ປາ, ປາ, ... ວັນນະຍຸດໃນພາສາລາວ ມີບົດບາດທຽບເທົ່າກັບໜ່ີຶງຕົວສຽງ (Ponheme) ເຊິີ່ງຕິດພັນ ແລະ ສະແດງອອກເຖິງຮບູ ຂອງພະຍາງນນ້ຶັ ໆ. ຈາກຈຸດພິເສດຂອງພະຍາງດ່ັົງທ່ີກູ່າວມາຂ້າງເທິງນັຶ້ນ ໄດ້ຊ້ີຶໃຫ້ເຫັນວູ່າ ພະຍາງ ສໍາຄັນຕ່ໍກັບຂະບວນການ ຄ້ຶົນຄວ້າອັກຂະຫຼະລາວ ເພາະວູ່າ ຖ້າຢາກຄ້ົຶນຄວ້າກູ່ຽວກັບການກໍານົດຕົວສຽງຂອງພາສາລາວໄດ້ ກໍຕ້ອງໄດ້ເລີ່ມຕ້ຶົນ ຈາກການຄຶ້ົນຄວ້າພະຍາງ. ແຕູ່ໃນຂະນະດຽວກັນ ສໍາລັບພາສາອີ່ືນ ໂດຍສະເພາະແມູ່ນພາສາໃນຕະກຸນອິນໂດ-ຢູໂຣບ ພະຍາງ ແມູນ່ ບມໍ່ ຄີ ວາມສໍາຄນັ ເທົາ່ ກັບຕົວຄາໍ (morpheme) ແລະ ຕົວສຽງ (Ponheme). 2. ໂຄງສາ້ ງຂອງພະຍາງລາວ ໃນພາສາລາວ ພະຍາງ ມີໂຄງປະກອບສ້າງຕົ້ຶນຕໍຄື: ພະຍັນຊະນະ, ສະຫຼະ ແລະ ວັນນະຍຸດເຊົັ່ນ: ໄກູ່, ລົ້ຶມ, ປີ້ຶນ... ໃນບາງຄໍາ ມີພຽງພະຍັນຊະນະ ແລະ ສະຫຼະ ກໍສາມາດປະກອບເປັນພະຍາງໜຶ່ີງໄດເ້ ຊົ່ັນ: ງົວ, ໜູ, ກນິ , ຕາຍ ... ຫາກມີ ພຽງພະຍັນຊະນະເຊ່ົັນ: ກ, ຂ, ຄ, ... ຫຼື ມີພຽງແຕູ່ສະຫຼະເຊ່ົັນ: xະ, xາ, ເx , ໄx, ... ບໍສ່ າມາດເອີນ້ຶ ເປັນພະຍາງໄດ້. ໂຄງປະກອບສ້າງທ່ີສົມບູນຂອງພະຍາງໃນພາສາລາວ ປະກອບມີ: ວັນນະຍຸດ, ຕົວແກນ, ຕົວຄວບ, ສະຫຼະ, ຕົວ ສະກົດ ດ່ົງັ ໂຄງສາ້ ງລຸ່ມູ ນີ:້ຶ ວນັ ນະຍດຸ ຕົວແກນ ຕວົ ຄວບ ສະຫະຼ ຕວົ ສະກດົ ຕວົ ຢາູ່ ງ: ພະຍາງ ວັນນະຍດຸ ຕວົ ແກນ ຕົວຄວບ ສະຫະຼ ຕົວສະກດົ ຄວາຍ (khwa:i) /kh/ /w/ /a:/ /i/ ດິນ (din) /d/ /i/ /n/ ຟາ້ (fa:) /f/ /a:/ ນາ້ໍ (nam) /n/ /a/ /m/ ແດດ (dɛ:t) /d/ /ɛ:/ /t/ ຈາກຕົວຢູ່າງໃນຕາຕະລາງຂ້າງເທິງ ເຫນັ ວາູ່ ໂຄງປະກອບສາ້ ງສູງສຸດຂອງພະຍາງໃນພາສາລາວ ມີ 5 ພາກສວູ່ ນ ແລະ ຕ່ໍາສຸດບໍຫ່ ຸດຼ 2 ພາກສ່ວູ ນ ນອກຈາກນຶີ້ ບ່ເໍ ອນ້ຶີ ວາູ່ ພະຍາງໄດ.້ - ການຈດັ ແບງູ່ ປະເພດ ຫືຼ ຊະນດິ ຂອງພະຍາງ ເພີິນ່ ອງິ ໃສເູ່ ງືີອ່ ນໄຂຕາູ່ ງໆດົ່ງັ ນຶ້ີ: + ອງິ ຕາມຫຼັກການສະກດົ ຄາ ພະຍາງລາວແບງູ່ ອອກເປນັ 2 ປະເພດຄ:ື ພະຍາງເປັນ ແລະ ພະຍາງຕາຍ. ພະຍາງເປນັ ໄດແ້ ກູ່ພະຍາງທີ່ປະກອບດ້ວຍສະຫະຼ ສຽງຍາວ ຫືຼ ມີຕົວສະກດົ ເປັນ “ງ, ນ, ມ, ຍ, ວ”. ສູວ່ ນພະຍາງຕາຍ ໄດແ້ ກູ່ພະຍາງທີ່ມສີ ະຫຼະສຽງສັຶນ້ ຫືຼ ມຕີ ວົ ສະກົດຕາຍເຊົ່ນັ “ກ, ດ, ບ”. + ອິງຕາມໂຄງປະກອບສາ້ ງຂອງພະຍາງແລວ້ ພະຍາງລາວແບງູ່ ອອກເປນັ 2 ປະເພດຄື: ພະຍາງໄຂ ແລະ ພະຍາງອັດ. ພະຍາງໄຂ ໄດແ້ ກພູ່ ະຍາງທບີ່ ມໍ່ ຕີ ົວສະກດົ ສ່ວູ ນພະຍາງອັດ ໄດ້ແກູ່ພະຍາງທີ່ມຕີ ົວສະກດົ ທັງໝົດ. ແຜນວາດສມົ ທຽບວທິ ແີ ບງູ່ ປະເພດຂອງພະຍາງທງັ 2 ເງອີ່ື ນໄຂ 57

ວັນນະຍຸດ ຕວົ ຢູ່າງ ຕົວ ຕົວ ສະຫຼະ ຕວົ ສະກດົ ປະເພດພະຍາງ ແກນ ຄວບ ສັນ້ຶ ຍາວ ຕາຍ ເປນັ ຄວາຍ /khwa:i/ + + -+-+ ອດັ -ເປັນ ກວາດ /kwa:t/ + + - ++ - ອັດ-ຕາຍ ກິນ /kin/ + - +- -+ ອັດ-ເປນັ ປາ /pa:/ + - -+- - ໄຂ-ເປນັ ນອນ /nɔ:n/ + + -+-+ ອດັ -ເປັນ ສະ /sa/ + - +- - - ໄຂ-ຕາຍ ສາ /sa:/ + - -+- - ໄຂ-ເປນັ ສາດ /sa:t/ + + - ++ - ອັດ-ຕາຍ ຄິດ /khit/ + + +-+- ອດັ -ຕາຍ ໄກວ /kwai/ + + -+- - ອັດ-ເປັນ ໃກ້ /kai/ + + -+- - ໄຂ-ເປັນ ອາດ /oa:t/ + - - ++ - ອັດ-ຕາຍ ການຈາແນກປະເພດຂອງພະຍາງ ຊ່ວູ ຍໃຫ້ພວກເຮົາສາມາດການດົ ລະບຽບຕົວສຽງຂອງພາສາລາວ, ການົດຄວາມ ໝາຍ ຄວາມສາໍ ຄັນຂອງແຕລູ່ ະພາກສູ່ວນທີ່ປະກອບເປັນພະຍາງໄດເ້ ປັນຢາູ່ ງດ.ີ 3. ຕວົ ແກນ (ພະຍັນຊະນະຕົວແກນ) ຕົວແກນໃນພະຍາງ ເວລາໃດກໍແມູ່ນພະຍັນຊະນະ. ດົັ່ງນຶັ້ນ, ພະຍັນຊະນະລາວປະຈຸບັນມີ 33 ຕົວ (ນັບທັງຕົວ ຣ) ສາມາດເປັນຕວົ ແກນໃຫ້ພະຍາງໄດໝ້ ດົ ທກຸ ຕວົ . ການວິໄຈຕວົ ສຽງພະຍນັ ຊະນະໃນໄລຍະຜູ່ານມາ ເພ່ນິີ ອິງໃສູ່ 2 ດາ້ ນຄື: ວິທີຜັນສຽງ ແລະ ຈດຸ ຜະລິດສຽງ. ➢ ໂດຍອິງຕາມວິທີຜັນສຽງ ເພ່ິີນໄດແ້ ບູ່ງຕວົ ສຽງພະຍນັ ຊະນະອອກເປນັ 4 ໝວດຄ:ື ໝວດອັດ, ໝວດຖ,ູ ໝວດສຽງສົັນ່ ແລະ ໝວດເຄ່ງີິ ສະຫະຼ ເຄ່ິງີ ພະຍນັ ຊະນະ. 3.1 ໝວດພະຍນັ ຊະນະສຽງອັດ ໃນໝວດພະຍນັ ຊະນະສຽງອດັ ແບູ່ງອອກເປັນ 3 ຈຍຸ ູ່ອຍຄ:ື ຈຸອັດ-ຜວ່ິີ , ຈຸອດັ -ບໍ່ຜິວ່ີ ແລະ ຈຸອັດສຽງອອກທາງ ດັງ. ກ. ຈຸອດັ -ຜີ່ິວ (ສຽງບ່ກໍ ້ອງ)ມ:ີ /ph/ (ຜ, ພ), /th/ (ຖ, ທ), /kh/ (ຂ, ຄ) ຂ. ຈອຸ ດັ -ບຜໍ່ ່ິີວ ປະກອບມີ: - ອັດ-ບໍ່ຜິີວ່ ສຽງບກໍ່ ອ້ ງ: /p/ (ປ), /t/ (ຕ), /ch/ (ຈ), /k/ (ກ) - ອດັ -ບ່ໍຜີິ່ວ ສຽງກອ້ ງ: /b/ (ບ), /d/ (ດ) ຄ. ຈຸອດັ ສຽງອອກທາງດັງ ມສີ ຽງກອ້ ງມ:ີ /m/ (ໝ, ມ), /n/ (ໜ, ນ), /ñ/ (ຫຍ, ຍ), /η/ (ຫງ, ງ) 3.2 ໝວດພະຍນັ ຊະນະສຽງຖູ ໝວດພະຍັນຊະນະສຽງຖູ ແບູ່ງອອກເປັນ 3 ຈຸຍູ່ອຍຄື: ຖູບໍ່ມີສຽງກ້ອງ, ຖູມສີ ຽງກ້ອງ ແລະ ຖູຂ້າງລີ້ຶນມີສຽງ ກອ້ ງ. - ຖູບໍມ່ ສີ ຽງກ້ອງມີ: /f/ (ຝ, ຟ), /s/ (ສ, ຊ), /h/ (ຫ, ຮ) 58

- ຖູມສີ ຽງກອ້ ງມີ: /v/ (ຫວ, ວ), /y/ (ຢ) - ຖຂູ າ້ ງລນ້ຶີ ມສີ ຽງກອ້ ງມີ: /l/ (ຫ,ຼ ລ) 3.3 ໝວດສຽງສັົ່ນ ໃນພາສາລາວມີຕົວສຽງ /r/ (ຣ) ຕົວດຽວ ເຊີ່ິງຕົວສຽງນີຶ້ມີຢູ່ໃນພາສາລາວເດີມ ແຕູ່ມາໄລຍະໜີຶ່ງເພິ່ີນໄດ້ຕັດ ອອກ ແຕູ່ປະຈຸບັນໄດ້ຮັບເອົາເຂົ້ຶາມານໍາໃຊ້ຄືນໃນຖານະພະຍັນຊະນະພິເສດ ໃຊ້ສໍາລັບບັນທຶກຄໍາສັບທີ່ມາຈາກພາສາ ຕູ່າງປະເທດ ແລະ ຄໍາລາວທີ່ໄດ້ມາຈາກພາສາບາລີ-ສັນສະກິດ ເພື່ີອຄວາມຈະແຈ້ງ ຊັດເຈນ ແລະ ຮັບປະກັນທາງວິຊາ ການ. 3.4 ໝວດເຄີິງ່ ພະຍັນຊະນະ-ເຄງ່ີິ ສະຫຼະ ໄດ້ແກູ່ຕວົ ອກັ ສອນທ່ີເຮດັ ໜ້າທ່ີໄດ້ທັງສອງຢູ່າງ ບາງເທ່ີືອເຮັດໜ້າທີ່ເປັນພະຍັນຊະນະ ແລະ ບາງເທີື່ອກໍເຮັດໜ້ າທີ່ເປັນສະຫຼະ. ໃນພາສາລາວ ມີຕົວອັກສອນທ່ີເປັນເຄິ່ີງພະຍັນຊະນະ-ເຄິີ່ງສະຫຼະຈາໍ ນວນ 3 ຕົວຄື: “ຍ”, “ວ” ແລະ ຕົວ “ອ” ເຊງ່ີິ ແຕ່ລູ ະຕວົ ມີຫກັຼ ການນາໃຊໃ້ ນສອງໜ້າທີ່ດົງັ່ ນ້ຶີ: - ຕົວ “ຍ” ເມື່ີອເຮັດໜ້າທີ່ເປັນພະຍັນຊະນະ ເຄື່ີອງໝາຍຈົດສຽງສາກົນແມູ່ນ /ñ/ ແຕູ່ເວລາເຮັດໜ້າທ່ີເປັນ ສະຫຼະ ແລະ ຕວົ ສະກດົ ເຄອ່ີື ງໝາຍຈດົ ສຽງສາກນົ ແມູນ່ /i/ . - ຕົວ “ວ” ເມີື່ອເຮັດໜ້າທີ່ເປນັ ພະຍັນຊະນະ ເຄື່ີອງໝາຍຈດົ ສຽງສາກົນແມູ່ນ /v/, ເວລາເຮັດໜ້າທ່ີເປັນສະຫຼະ ເຄີ່ອື ງໝາຍຈດົ ສຽງສາກົນແມນູ່ /u-o/ ແຕເູ່ ມືອ່ີ ເຮດັ ໜ້າທີເ່ ປນັ ຕວົ ຄວບ ເຄື່ອີ ງໝາຍຈົດສຽງສາກົນແມູ່ນ /w/. - ຕົວ “ອ” ເມື່ີອເຮັດໜ້າທ່ີເປັນພະຍັນຊະນະ ເຄ່ືີອງໝາຍຈົດສຽງສາກົນແມູ່ນ /o/ ເມີ່ືອເຮັດໜ້າທີ່ເປັນສະຫຼະ ເຄ່ືີອງໝາຍຈົດສຽງສາກົນແມູ່ນ /ɔ:/. ➢ ໂດຍອີງໃສູ່ຈຸດຜະລດິ ສຽງ ເພີິ່ນແບູ່ງພະຍັນຊະນະອອກເປັນ 3 ໝວດຄື: ໝວດຮີມສບົ , ໝວດລນຶ້ີ ແລະ ໝວດບ້ອງຄໍ. ກ. ໝວດຮີມສບົ : - ຮີມສບົ ຄູ:່ /ph/ (ຜ, ພ), /p/ (ປ), /b/ (ບ), /m/ (ໝ, ມ) - ຮມີ ສົບ+ແຂວ້ ເທງິ : /f/ (ຝ, ຟ), /v/ (ຫວ, ວ) ຂ. ໝວດລຶີນ້ : - ປາຍລນ້ຶີ +ແຂ້ວເທິງ: /t/ (ຕ) - ປາຍລ້ີຶນ+ເຫອື ກ: /th/ (ຖ, ທ), /d/ (ດ), /n/ (ໜ, ນ), /l/ (ຫຼ, ລ), /r/ (ຣ) - ກາງລນ້ີຶ : /ch/ (ຈ), /ñ/ (ຫຍ, ຍ), /s/ (ສ, ຊ), /y/ (ຢ) - ກກົ ລ້ຶີນ: /kh/ (ຂ, ຄ), /k/ (ກ), /η/ (ຫງ, ງ) ຄ. ໝວດບ້ອງຄໍ: ປະກອບມີ: /h/ (ຫ, ຮ), /o/ (ອ) ຕາຕະລາງການວໄິ ຈພະຍນັ ຊະນະ ຈຸດຜະລິດສຽງ ຮມີ ສົບ ລ້ຶີນ ວທິ ີຜນັ ສຽງ ປາຍລ້ຶີນ ບ້ອງຄໍ ລມຸູ່ -ແຂ້ວ ແຂວ້ ກາງລນີ້ຶ ກົກລີຶນ້ ຄູ່ ເຫອື ກ ເທິງ ເທງິ 59

ຜິວ່ີ ບໍ່ກ້ອງ b Th kh p t ch k ອດັ ບ່ໍກອ້ ງ p D Nñ η ບໍ່ຜິີວ່ sh ກ້ອງ b Y l ສຽງອອກທາງດັງ m r Io ບໍກ່ ້ອງ f ຖູ ກອ້ ງ v ຂ້າງລຶນ້ີ (ລມຸູ່ ) w ສຽງສົັນ່ ເຄງິີ່ ສະຫຼະ-ເຄ່ງີິ ພະຍນັ ຊະນະ 1. ຕວົ ຄວບ ບດົ ທີ 6 ພະຍາງໃນພາສາລາວ (ຕ່ໍ) 60

ຕົວຄວບໃນພາສາລາວມີພຽງຕົວດຽວຄື: “ວ” /w/ ເຊິີ່ງເປັນຕົວສຽງທີ່ປາກົດອອກຢູ່ລະຫວູ່າງກາງຕົວແກນ ແລະ ສະຫຼະ. ມັນມີພາລະບົດບາດ ເອົາສຽງຂອງຕົນໄປຄວບກັບຕົວແກນເພີ່ືອໃຫ້ມີສຽງ “ວ” /w/ ຄວບຢູ່ນາ. ຕົວຄວບ ບ່ໍມີ ພາລະບົດບາດເປັນຫົວໜູ່ວຍຫຼັກຂອງພະຍາງ ພຽງແຕູ່ເຮັດໜ້າທີ່ ປັບປູ່ຽນສີສັນຂອງພະຍາງເທົ່ານ້ຶັນ. ສະນ້ຶັນ, ຕົວຄວບ ຈງິີ່ ບໍ່ມີລັກສະນະພະຍາງ. ຕວົ “ວ” ເຮັດ 3 ໜ້າທີຄ່ ື: ຕົວແກນຂອງພະຍາງ, ຕົວຄວບ ແລະ ຕົວສະກົດ. ຍ້ອນແນວນຶ້ັນ, ເພີິ່ນຈີ່ິງເອ້ຶີນຕົວ “ວ” ວູາ່ ເຄ່ີິງສະຫຼະ-ເຄິີ່ງພະຍັນຊະນະ. ເມື່ີອເຮັດໜ້າທ່ີເປັນຕົວແກນຂອງພະຍາງ ເຄ່ືີອງໝາຍຈົດສຽງສາກົນແມູ່ນ /v/, ເວລາ ເຮັດໜ້າທີ່ເປັນຕວົ ຄວບ ເຄີື່ອງໝາຍຈົດສຽງສາກົນແມ່ນູ /w/ ແລະ ເມືີ່ອເຮັດໜ້າທີ່ເປັນຕວົ ສະກົດ ເຄີືອ່ ງໝາຍຈດົ ສຽງ ສາກົນແມ່ນູ /u-o/. ຕວົ ຢາູ່ ງ: - ເຮັດໜ້າທ່ເີ ປັນຕົວແກນຂອງພະຍາງ: ເວ້ຶົາ, ໄຫວ,້ ເຄືອຫວາຍ, ... - ເຮດັ ໜ້າທ່ເີ ປັນຕົວຄວບ: ຄວາຍ, ແຂວງ, ຫົນຫວາຍ, ... - ເຮັດໜ້າທ່ີເປັນຕວົ ສະກົດ: ສາວ, ຫົວ, ແມວ, ... ຕວົ ຄວບ “ວ” ສາມາດຄວບໄດ້ກັບຕົວແກນໄດ້ທຸກຕົວ ແຕູ່ປະລິມານຄໍາສັບທ່ີໃຊ້ຕວົ ຄວບ “ວ” ທີ່ມີຄວາມໝ າຍນັຶ້ນແມູນ່ ມີໜ້ອຍ. ຂໍ້ສັງເກດ: ໃນພາສາລາວ ຫາກສັງເກດດີໆ ຈະເຫັນວູ່າ ຕົວຄວບ “ວ” ມັກຈະປາກົດຕົວຢູ່ທາງໜ້າຂອງສະຫຼະ “xະ, xາ, ແxະ, ແx” ເຊິ່ີງເປັນສະຫຼະທ່ີມີຮູບສົບອູ່າວກວ້າງ, ກວ້າງ ແລະ ຮີມສົບບ່ໍມົນ ເປັນສູ່ວນຫຼາຍ. ສູ່ວນສະຫຼະໝ ວດອີ່ືນບໍຄ່ ູ່ອຍປາກົດເຫນັ . ຕົວຢາູ່ ງ: - xະ (xັx) /a/ ເຊ່ົນັ ໄກວ /kwai/ ... - xາ (xາx) /a:/ ເຊ່ົນັ ກວ່າູ /kwa:/ ຄວ້າ /khwa:o/ ຂວາງ / khwa:η/ ຖວາຍ /thaw:o/ ... - ແx (ແxx) /ɛ:/ ເຊົັນ່ ແຄວ້ນ /khwɛ:n/ ແຂວງ /khwɛ:η/ ... 2. ສະຫຼະ ສະຫຼະ ເປັນສຽງຫັຼກໃນພະຍາງ ແລະ ບໍ່ສະເພາະແຕພູ່ ະຍາງເທົ່ານນ້ຶັ ພະຍັນຊະນະກ່ໍເຊັົນ່ ດຽວກັນ ກູ່ອນຈະອອກສຽງ ໄດ້ ຈະຕ້ອງໄດ້ສົມມຸດເອົາສຽງຂອງສະຫຼະໃດໜຶີ່ງມາປະສົມໃສູ່ຈີ່ິງສາມາດອອກສຽໄດ້. ໃນພາສາລາວ ໄດ້ສົມມຸດເອົາ ສຽງສະຫຼະ “ອໍ” (xໍ) /ɔ:/ ມາເປນັ ພ້ືນຶ ສຽງຂອງພະຍັນຊະນະທກຸ ຕົວເຊົັນ່ : ກໍ (ກ), ຂໍ (ຂ), ຄໍ (ຄ), ງໍ (ງ), ... ໃນພະຍາງ ສະຫຼະ ມີບົດບາດເປນັ ແກນກາງຂອງພະຍາງ. ໃນພາສາລາວ ມສີ ະຫຼະທັງໝົດ 28 ຕວົ ໂດຍມເີ ຄ່ອືີ ງໝາຍຕວົ ອັກສອນຈດົ ຮຽງຕາມລາດັບໄວ້ດ່ັົງນ:ີຶ້ xະ xາ ເxະ ເx ເxິ ເxີ ໄx ໃx ເxົາ xາໍ xິ xີ ແxະ ແx ເxຍັ ເxຍ xຶ xື ໂxະ ໂx ເxຶອ ເxອື xຸ xູ ເxາະ xໍ xວົ ະ xົວ ຕາມໄວຍາກອນລາວສະບັບດັ້ຶງເດີມ ເພ່ີິນອິງໃສູ່ດ້ານຮູບການເປັນຫຼັກໃນການແບູ່ງສະຫຼະ 28 ຕົວນຶ້ີ ອອກເປັນ 2 ປະເພດຄື: ສະຫຼະເຄົາຶ້ ຈໍານວນ 14 ຕວົ ແລະ ສະຫະຼ ປະສົມ ຈາໍ ນວນ 14 ຕວົ ດງ່ົັ ນຶ:້ີ - ສະຫະຼ ເຄ້າົຶ : xະ, xາ, x,ິ xີ, x,ຶ xື, xຸ, x,ູ ເx, ແx, ໂx, x,ໍ ໄx, ໃx 61

- ສະຫະຼ ປະສົມ: ເxະ, ແxະ, ໂxະ, ເxາະ, ເxິ, ເx,ີ ເxັຍ, ເxຍ, ເxອຶ , ເxືອ, xົວະ, xົວ, ເxາົ , xໍາ ຫາກອີງໃສູ່ອັກຂະຫຼະວິທີ ໂດຍສະເພາະແມູ່ນອີງໃສູ່ສຽງແລ້ວ ລະບົບສຽງສະຫຼະລາວປະຈຸບັນ ເພິ່ີນຈັດແບູ່ງສະຫຼະ 28 ຕົວ ອອກເປັນ 2 ປະເພດຄ:ື ສະຫະຼ ເຄາົຶ້ ຈານວນ 22 ຕວົ ແລະ ສະຫຼະປະສົມ ຈານວນ 6 ຕວົ ດັ່ົງລຸມູ່ ນ:ຶີ້ - ສະຫຼະເຄ້ຶົາ: xະ /а/, xາ /a:/, xິ /i/, xີ /i:/, xຶ /ư/, x /ư:/, xຸ /u/, xູ /u:/, ເxະ /e/, ເx /e:/, ແxະ /ɛ/, ແx /ɛ:/, ໂxະ /o/, ໂx /o:/, ເxາະ /ɔ/, xໍ /ɔ:/, ເxິ /∂/, ເxີ /∂:/. - ສະຫະຼ ປະສມົ : ເxຍັ /ie/, ເxຍ /ie:/, ເxອຶ /ư∂/, ເxືອ /ư∂:/, xວົ ະ /uo/, xວົ /uo:/. ສະຫຼະປະສມົ ເxຍ /ie:/, xົວ /uo:/, ເxອື /ư∂:/ ສະຫຼະເຫ່ົຼານຶີ້ ເວລາອູ່ານ ອອກທັງສອງສຽງພ້ອມກນັ . ເພອີ່ື ສະດວກໃນການສັງເກດ ແລະ ຈາແນກສະຫຼະ ເພີ່ນິ ໄດແ້ ຈກຢາຍສະຫຼະໃນແຜນວາດລຸູມ່ ນ້:ີຶ i-i: ư-ư: u-u: ie-ie: uo - uo: e-e: ɛ-ɛ: ư∂-ư∂: o-o: ∂-∂: ɔ-ɔ: а-a: ສາລັບສະຫຼະ ໄx, ໃx /ai/, ເxົາ /au/, xາໍ /am/ ໃນກໍລະນີນີຶ້ ບໍ່ຖືວູ່າເປັນສະຫຼະ ເນື່ີອງຈາກເປັນສະຫຼະທີ່ປະກອບ ກັບຕົວສະກົດແລ້ວ. ດັົ່ງນັ້ຶນ, ຖ້າພະຍາງໃດປະກອບມີສະຫຼະເຫົ່ຼານີຶ້ ແມູ່ນບໍ່ສາມາດໃຊ້ຕົວສະກົດມາປະກອບຕ່ີືມໄດ້ອີກ ດວ້ ຍເຫດນີ້ຶ ເພ່ິີນຈງິ່ີ ເອ້ີຶນສະຫະຼ ຈາໍ ພວກນ້ວີຶ ູ່າ ສະຫະຼ ພິເສດ ຫຼື ສະຫະຼ ທປີ່ ະກອບກັບຕົວສະກົດແລວ້ . 4. ຕວົ ສະກດົ ຕາມໂຄງສ້າງຂອງພະຍາງລາວ ຕໍ່າສຸດບ່ໍຫຼຸດ 2 ພາກສູ່ວນຄື: ພະຍັນຊະນະ ແລະ ສະຫຼະ ຈີິ່ງສາມາດເປັນພະຍາງໄດ້ ແຕູ່ໃນຄວາມຕ້ອງການນໍາໃຊ້ໃນການຈົດບັນທຶກປະມວນຄໍາສັບໃນພາສາລາວ ຈໍານວນຄໍາສັບ ຫືຼ ພະຍາງທ່ີປະກອບ ດ້ວຍ 2 ພາກສູ່ວນຂ້ອງເທິງແມູ່ນບ່ໍພຽງພໍທີ່ຈະໃຊ້ຈົດທຸກຄໍາສັບໃນພາສາລາວໄດ້. ດັົ່ງນຶ້ັນ, ຈ່ີິງມີຄວາມຈໍາເປັນທີ່ຕ້ອງ ໄດ້ນໍາເອົາຕົວອັກສອນບາງຕົວມາປກອບໃສູ່ພະຍັນຊະນະຕົວແກນ ແລະ ສະຫຼະເພີື່ອໃຫ້ອັກຂະຫຼະລາວມີຄວາມ ອດຸ ົມສົມບນູ ຂຶ້ນ ເຊງ່ີິ ຕົວອກັ ສອນທີ່ນາໍ ມາປະກອບໃສ່ນູ ັຶ້ນ ເອນີ້ຶ ວາູ່ “ຕວົ ສະກົດ”. ໃນພາສາລາວ ມີຕວົ ສະກົດທງັ ໝດົ 8 ຕວົ ຄື: ກ, ດ, ບ, ງ, ນ, ມ, ຍ, ລ, ວ. ອງີ ໃສພູ່ າລະກາຂອງຕົວສະກດົ ໃນພະຍາງ ເພິນ່ີ ໄດ້ແບູ່ງຕົວສະກດົ ອອກເປນັ 2 ໝວດຄ:ື ຕວົ ສະກດົ ເປນັ ແລະ ຕວົ ສະກົດຕາຍ. - ຕົວສະກົດເປັນ ໝາຍເຖິງຕົວສະກົດທີ່ສາມາດຜັນສຽງໄປຕາມເຄ່ືີອງໝາຍວັນນະຍຸດໄດ້ເກືອບທຸກໄມ້. ຕົວ ສະກົດເປັນມີທັງໝົດ 5 ຕົວ ໄດ້ແກູ່: ງ, ຍ, ນ, ມ, ວ. ເມ່ີືອນໍາມາປະກອບເປັນພະຍາງ ເພິີ່ນເອີຶ້ນວູ່າ “ພະຍາງເປັນ” ເຊົ່ັນ: ໄກ,ູ່ ຄ້ານ, ນອນ, ຮຽນ, ສ້ຶນິ , ... 62

- ຕົວສະກົດຕາຍ ໝາຍເຖິງຕົວສະກົດທ່ີເຮັດໃຫ້ພະຍາງມີສຽງອັດ ໂດຍບໍ່ສາມາດຜັນໄປຕາມອັກຂະຫຼະວິທີ. ຕົວສະກົດຕາຍ ມີທັງໝົດ 3 ຕົວຄື: ກ, ດ, ບ ເມີ່ືອນໍາມາປະກອບເປັນພະຍາງ ເພິ່ີນເອ້ີຶນວູ່າ “ພະຍາງຕາຍ” ເຊ່ົັນ: ກົບ, ຕດັ , ຈົກ, ລາບ, ກດັ , ... ໃນປະຈຸບັນ, ເນີື່ອງຈາກແນວທາງນະໂຍບາຍເປີດກວ້າງການພົວພັນຮູ່ວມມືກັບນາໆຊາດ ຈີິ່ງຮຽກຮ້ອງໃຫ້ມີ ການແລກປູ່ຽນດ້ານຕູ່າງໆ ເພອີື່ ໃຫ້ການສສ່ີື ານທີ່ມປີ ະສິດທພິ າບ ຈໍາເປັນຕອ້ ງມີການແລກປູ່ຽນທາງດາ້ ນພາສາ ບາງຄ້ງັຶ ກໍ ຢມື ເອົາຄໍາສັບຈາກຕູ່າງປະເທດມາໃຊ້ເພີ່ືອໃຫ້ສອດຄູ່ອງກັບສະພາບຕົວຈິງ ໃນຂະນະດຽວກັນ ຫຼັກການສະກົດຄໍາທີ່ຢືມ ຈາກພາສາອືີ່ນກໍເກີດຄວາມບ່ໍຊັດເຈນ ຫຼື ບໍ່ສະກົດຕາມຫັຼກການສະກົດຄໍາລາວທ່ີກໍານົດໄວ້ຄື ສະກົດຕາມສຽງ ແຕູ່ມາ ໃຊ້ວິທີສະກົດກາງຄໍາ ແລະ ການໃຊ້ອັກສອນຈູງບາງຕົວເຊ່ັົນ: ສຕາດເຕີ (starter), ວິສກີ (wisky), ອົສຕຣາລີ (Australia), ອັຟການິສຖານ (Afghanistan),... ເຫາົຼ່ ນ້ຶີເປນັ ຕົຶ້ນ. ບາງກໍລະນີ ກໍນໍາໃຊ້ການສະກົດພິເສດເຊ່ັົນ: ໄວຣັສ (virus), ແຊລ໌ (sell), ເມຕາລ (metal)... ສາມາດສະ ກົດຕາມສຽງແບບພາສາລາວກໍໄດ້ເພື່ີອບໍ່ໃຫ້ເກີດຄວາມສັບສົນ ແລະ ຂາດຄວາມເປັນເອກະພາບໃນຫັຼກການຂຽນ ທວາຍ. 5. ສຽງຂອງວັນນະຍຸດ 5.1 ຄວາມໝາຍຂອງວັນນະຍຸດ ວັນນະຍຸດແມນູ່ ອັກສອນຈາໍ ພວກໜ່ຶງີ ສໍາລັບໃຊ້ປູ່ຽນສຽງເພ່ີືອໃຫ້ສໍານຽງສຽງເວາ້ຶົ ແຕກຕູ່າງຈາກສຽງອັກຂະຫຼະ ແລະ ພະຍັນຊະນະເດີມ ເພື່ີອຢາກໃຫ້ສຽງຂ້ຶນລົງຄົບຖ້ວນຕາມສໍານຽງສຽງເວ້ຶົາຂອງຄົນລາວເຮົານັຶ້ນ, ເວລາຂຽນເພິ່ີນຈີ່ິງ ໃຊ້ເຄ່ີືອງໝາຍບງັ ຄັບສຽງໃຫ້ເປັນໄປຕາມຄວາມຕ້ອງ ການທີ່ປະສົງປາກເວາ້ຶົ ເອຶ້ນີ ວູ່າວັນນະຍດຸ . ວັນນະຍຸດແມູ່ນເຄື່ີອງໝາຍບອກລະດັບສຽງ ແລະ ໃຊ້ສໍາລັບຜັນສຽງ ຫຼື ປູ່ຽນສຽງຂຶ້ນລົງ ຕາມສໍານຽງສຽງເວຶົ້າ ເພືອີ່ ໃຫ້ສຽງຂອງຄໍາເວາຶົ້ ນຶ້ນັ ຕູ່າງໄປຈາກສຽງພະຍັນຊະນະ ແລະ ສະຫຼະເດມີ ວນັ ນະຍຸດແມູນ່ ອກັ ສອນໝວດໜ່ີຶງສໍາລບັ ໃຊ້ບັງຄັບປູ່ຽນສຽງສໍານຽງຄວາມເວາ້ົຶ ໃຫ້ປ່ຽູ ນໄປ ຈາກສໍານຽງເດີມ ເພ່ີືອຢາກໄດ້ສຽງຂ້ຶນລົງໃຫ້ຄົບຖ້ວນຕາມສໍານຽງເວົຶ້າຂອງລາວນຶັ້ນ, ເວລາຂຽນເພ່ີິນໃຊ້ເຄ່ືີອງໝາຍບງັ ຄບັ ສຽງໃຫ້ໄປຕາມ ຄວາມຕອ້ ງການທປີ່ ະສົງຢາກເວ້ຶົາ ເຊ່ິີງເອຶີນ້ ວູ່າວັນນະຍດຸ ເພາະວ່າູ ພາສາລາວມີສຽງສູງ-ຕ່ໍາ, ຂຶ້ນ-ລົງຫຼາຍສຽງດ້ວຍກັນ, ເພ່ືີອ ຢາກໃຫ້ມີຄວາມຊັດເຈນ ແລະ ບໍ່ປູ່ຽນແປງເປັນຢູ່າງອີ່ືນໄດ້ ຈ່ີິງຕ້ອງໃຊ້ວັນນະຍຸດບັງຄັບສຽງໄວ້, ຖ້າບ່ໍດັົ່ງນຶັ້ນອາດກາຍ ເປນັ ສຽງອ່ີນື ກໄໍ ດ.້ ວນັ ນະຍຸດແມູ່ນອກັ ສອນສາໍ ລບັ ບອກສຽງສງູ -ຕໍ່າໃນພາສາລາວມີ 4 ຮູບ ຄື ໄມ້ເອກ (x່ີ) ໄມ້ໂທ (x້ຶ) ໄມ້ຕີ (x) ໄມ້ຈດັ ຕະວາ (x) 5.2 ຫັຼກການໃຊວ້ ັນນະຍດຸ ສຽງວນັ ນະຍຸດ ແມນູ່ ຫົວໜູ່ວຍອກັ ຂະຫະຼ ໜຶີ່ງ ເຊ່ີິງບ່ໍສາມາດຕັດແຍກອອກຈາກພະຍາງແລະ ຄໍາສັບໄດ,້ ສຽງວັນນະຍຸດເປັນພາກສູ່ວນໜຶີ່ງຂອງພະຍາງ ຫຼື ຄໍາສັບ ເພ່ືີອໃຫ້ໄດ້ສຽງຂຶ້ນ, ສຽງລົງ ຄົບຖ້ວນຕາມຄໍາເວ້ົຶາຂອງລາວ ເວລາຂຽນພາສາລາວເພີ່ິນຈິີ່ງໃຊ້ເຄີ່ອື ງໝາຍເນ້ຶັນສຽງເຊີງ່ິ ເອຶ້ີນວູາ່ ວນັ ນະຍຸດ. ສຽງ ແລະ ຕົວສຽງ ແມູ່ນຫົວໜູ່ວຍຂອງອັກຂະຫຼະທີ່ສາມາດຕັດແຍກອອກໄດ້ ເຊິີ່ງຮຽກ ວູ່າບັນດາຫົວໜູ່ວຍ ທີ່ມີລັກສະນະຕັດແຍກ (Segmental) ນອກຈາກບັນດາຫົວໜູ່ວຍມານຶ້ີແລ້ວ ຢູ່ພາສາ ມີຫົວໜູ່ວຍໜີຶ່ງທີ່ບໍ່ສາມາດຕັດ ແຍກອອກໄມ້ມັນຄົງຕົວເປັນເອກະລາດບ່ໍໄດ້ ແຕູ່ມັນພັດມີບົດບາດໃນການຈໍາແນກຄວາມໝາຍຂອງພະຍາງ ຫຼື ຄໍາສັບ 63

ໄດ້, ຫົວໜູ່ວຍນັ້ຶນເອ້ຶີນວູ່າ ວັນ ນະຍຸດ. ເມ່ືີອເວຶົ້າເຖິງວັນນະຍຸດພວກເຮົາຄວນຈໍາແນກເຄືີ່ອງໝາຍວັນນະຍຸດ ແລະ ສຽງ ວນັ ນະຍດຸ , ເຄື່ີອງໝາຍວັນນະຍຸດໝາຍເອົາໄມ້ເອກ (xີ່) ໄມ້ໂທ (x້ັ) ໄມຕ້ ີ (x) ໄມ້ຈັດຕະວາ (x). ສູ່ວນສຽງວັນນະຍຸດ ໝາຍເຖິງສຽງຂ້ຶນ, ລງົ , ຕໍ່າ, ສງູ ທ່ີມີຄວາມໝາຍແຕກຕູ່າງກັນກໍຄືສຽງຂອງພະຍາງ ຫືຼ ຄາໍ ສັບຕູ່າງໆ. ສະນ້ຶັນ, ສຽງຂອງ ວັນນະຍຸດ ກໍເປັນບັນຫາໜ່ຶີງທ່ີສໍາຄັນສໍາລັບພາສາລາວຂອງພວກເຮົາ. ບັນຫາວັນນະຍຸດຍັງເປັນບັນຫາທ່ີສັບສົນ ແລະ ຖກົ ຖຽງກນັ ກຽູ່ ວກັບປະລິ ມານສຽງວັນນະຍຸດໃນພາສາລາວ. ສຽງວັນນະຍຸດ ແມູ່ນປັດໄຈໜຶ່ີງທີ່ສະແດງເຖິງຄວາມແຕກຕູ່າງລະຫວູ່າງພາສາທ້ອງຖີ່ິນດ້ວຍກັນ, ພາສາທ້ອງ ຖນ່ີິ ແຕູ່ລະພາສາຍູອ່ ມມສີ ຽງວນັ ນະຍດຸ ບໍ່ເທົ່າກນັ . “ການຂຽນ ແມູ່ນການສີື່ສານວທີໜ່ີຶງທີ່ສາຄັນ ມັນແຕກຕູ່າງກັບການສີ່ືສານເວ້ັາ. ການສີ່ື ສານດວ້ ຍການຂຽນ ນ້ີັ ເປັນການສືີ່ສານທີ່ມີການບັນທຶກເປັນລາຍລັກອັກສອນລະອຽດ, ການສື່ີສານຂໍ້ມນທັງໝດຂອງຜ້ຂຽນຕ້ອງໄດ້ຖູ່າຍ ທອດອອກມາ ຜູ່ານສັນຍາລັກດ້ວຍຕວອັກສອນເທົ່ານັ້ນ ເຊີ່ງເປັນສາເຫດທ່ີພາໃຫ້ພວກເຮາມັກຖືເບາຕໍ່ຫັຼກໄວຍາກອນ ອັນເປັນສາເຫດໃຫ້ແກູ່ການຂຽນພາສາລາວມີລັກສະນະ ຜດໆ ຖືກໆ ຢູ່ເປັນຈານວນຫຼວງຫຼາຍ ແລະ ເປັນເວລາທີ່ ແກູ່ຍາວມາຮອດປັດ ຈບັນນີ້ັ. ລັກສະນະຂອງການຂຽນທີ່ຜດພາດນ້ັນມັກສະແດງອອກໃນການນາໃຊ້ສະຫຼະ ໄx ແລະ ສະຫຼະ ໃx ເຊງນາໄປສູ່ການຕີຄວາມໝ າຍສັບພາສາຜດພາດ ແລະ ກໍເປັນຜນສະທ້ອນເຖງການປົກປັກຮັກສາ ວດັ ທະນະທາທາງພາສາອກີ ດ້ວຍ.” (ຄາສງ ສກກນັ ຍາ, ຄາຄກັ ພມມະສານ, 1998) ພາສາທ້ອງຖີ່ນໃນລາວ ທີ່ມີສານຽງສຽງເວ້ັາທີ່ແຕກຕູ່າງກັນສະແດງເຖງຄວາມອດມສມບນທາງສັບພາສາຂອງ ລາວ ແຕູ່ນັ້ນກເໍ ປັນສາເຫດໜີ່ຶງ ທ່ີພາໃຫ້ຄນລາວຫຼງລມື ຄວາມເອາໃຈໃສູ່ຕຫໍ່ ຼັກ ການຂຽນພາສາລາວໃຫ້ຖືກຕ້ອງ ເພາະ ຄາເວັ້າບາງຄາກໍມີການຂຽນ ແລະ ການອູ່ານທ່ີແຕກຕູ່າງກັນ ໂດຍສະເພາະ ສະຫຼະ ໄx ແລະ ສະຫຼະ ໃx ທ່ີຄນລາວມັກ ຂຽນຜດພາດຫຼາຍທ່ີສດຍອ້ ນມັກຂຽນຕາມສຽງເວ້າັ ຕາມທອ້ ງຖ່ນີ ຂອງຕນ. “ເພີນ່ ເອ້ັນີ ສະຫຼະ ໄx ຕວນ້ີັວູາ່ ສະຫະຼ ໄອໄມມ້ າຍ ໂດຍມີຫຼກັ ການໃຊ້ດັງົ່ ຕໄໍ່ ປນ:ັ້ີ - ຄວາມລາວ ຄວາມໃດທີ່ຜັນສຽງມາຈາກພາສາບາລີ ເຊີ່ງມີຕວ ຍ ຢູ່ຫັຼງທີ່ອູ່ານອອກສຽງວູ່າ xະ ຍະ ຫຼື ເxຍ ໃນ ພາສາບາລີເວລາຂຽນເປັນຄວາມລາວໃຫ້ໃຊ້ ສະຫຼະໄອໄມມ້ າຍ ໄx - ຄາໃດທີ່ມາຈາກພາສາບາລີ-ສັນສະກຣດ ເຊ່ີງອອກສຽງເປັນ ໄອ ໃຫ້ຂຽນເປັນສະຫຼະໄອໄມ້ມາຍ ເຊ່ັົນ ໄພບນ, ໄພທນ, ໄສຍາດ, ໄຕມາດ, ໄມຕີ ດົ່ງັ ນເີັ້ ປນັ ຕ້ັນ. - ຖ້າວູາ່ ຂຽນຕາມພາສາຕູ່າງປະເທດ ເຊງີ່ ປນົ ເປຢ່ນູ າພາສາລາວ ຫຼື ຖກື ນາມາໃຊກ້ ູ່ຽວກັບຄວາມລາວ ກໍໃຫຂ້ ຽນເປັນສະຫຼະໄອໄມ້ມາຍ (ໄx) ເຊັນ່ົ ສີວໄລ, ໄມ, ໄອສະຄຣມີ , ສະຕາໄລ… - ຄວາມລາວທົ່ວໄປທ່ີອອກສຽງເປັນ ໄອ ເຊ່ີງບໍ່ແມູ່ນຄາທີ່ໃຊ້ສະຫຼະ ໃx (ໄອໄມ້ມ້ວນ) ໃຫ້ຂຽນດ້ວຍສະຫຼະ ໄອໄມ້ມາຍໝດ ເຊົນ່ັ ໄຂປະຕ, ໄຖນາ, ໄຫນ້າ, ...” 64

ເຖງແມູ່ນວູາ່ ຄນລາວມັກສັບສນເວລາໃຊ້ສະຫຼະທັງສອງກໍຕາມ ແຕູ່ວທີການນາໃຊ້ສະຫຼະດັົ່ງກູ່າວກໍໄດ້ລະບໄວ້ ໃນເອກະສານກຽູ່ ວກັບການຮຽນ-ການສອນເກືອບທກສະບັບເຊ່ີງອາດບໍ່ຄູ່ອຍ ຊັດເຈນ ແຕູ່ກໍເປັນວທີທີ່ຊູ່ວຍໃຫ້ຜ້ຮຽນ ກຄໍ ຜື ຊ້ ມໃຊ້ພາສາລາວສາມາດນາໄປໃຊໄ້ ດ້ ແລະ ໃຫ້ເກດີ ຄວາມຜດພາດໜອ້ ຍລງ. “ກ່ຽູ ວກັບການນາໃຊ້ ສະຫຼະ ໄx (ສະຫຼະໄອໄມ້ມາຍ) ປດັ ຈບນັ ຍັງມຫີ ຼາຍທ້ອງຖນ່ີ ມັກເວາັ້ ແລະ ຂຽນບໍ່ທນັ ຖືກຕ້ອງ ທງັ ນກັີ້ ເໍ ພາະວາູ່ ຂາດການເອາໃຈໃສູ່ສຶກສາຮ່າໍ ຮຽນ, ຄ້ັນຄວາ້ ຫກັຼ ການຂຽນຍງັ ບໍ່ທັນເລກເຊ່ງີ . ການໃຊ້ສະຫຼະ ໃອ (ໃx) ຮບນີັ້ ແມູ່ນໃຊ້ຂຽນສັບຕູ່າງໆໃນພາສາລາວໃຫ້ສາມາດຈາແນກ ຄວາມໝາຍຂອງ ມັນຕາມປະຊາຊນທ້ອງຖ່ີນເຄີຍໃຊ້ເປັນສານຽງຂອງຕນ. ເພືີ່ອບໍ່ໃຫ້ຫຼງກັນກັບຄາທີ່ໃຊ້ສະຫຼະໄອໄມ້ມາຍ ຄາທ່ີໃຊ້ຂຽນ ດ້ວຍສະຫຼະໄອໄມມ້ ້ວນມີດ່ງົັ ນີ້ັ: ໃກ້ ມີຄວາມໝາຍວາູ່ ໃກ້ຄຽງ (ເຮອື ນຂອ້ ຍຢ່ໃູ ກ້ກັບຕະຫຼາດ) ໃຂູ່ ມີຄວາມໝາຍວູ່າ ບໍ່ອນຶ ບ່ໍປຽກ (ດນຕອນນໃີ້ັ ຂທູ່ ີ່ສດ) ໃຄ ມີຄວາມໝາຍວູາ່ ຫວສີໃຄ ໃຄູ່ ມີຄວາມໝາຍວູ່າ ໜາ້ ໃຄູ່ ໃຈ ມີຄວາມໝາຍວູາ່ ຫວໃຈ” ວທີການນາໃຊຂ້ າ້ ງເທງ ເປັນວທີທີ່ມີຄວາມເປນັ ເອກະພາບກັນໃນທກໆເອກະສານ ໄວຍາກອນລາວ ເຊ່ີງຄ ສອນພາສາລາວຄວນນາມາສກຶ ສາ ແລະ ນາພານັກຮຽນເຝກິ ເວ້າັ , ເຝກິ ຂຽນເປນັ ປະຈາ ເພອີື່ ໃຫ້ເກີດຄວາມຈຈ່ີື າ ແລະ ນາໃຊ້ໃຫ້ຖືກຕອ້ ງ ເພາະສານຽງການເວັ້າຂອງຄນແຕລູ່ ະທ້ອງຖ່ນີ ມີຄວາມແຕກຕາູ່ ງກນັ . “ທາອດແມນູ່ ສາເຫດແຫູ່ງການວວດັ ທາງສຽງສະຫຼະ ສະເພາະສອງຕວນ;ີັ້ ແຕູ່ກູ່ອນສຽງສະ ຫຼະ ໃx ແລະ ສະຫຼະ ໄx ເຄີຍເອີັ້ນວູ່າ ສະຫຼະພເສດ ແຕູ່ພເສດແນວໃດນັ້ນພັດບໍ່ມີຜ້ໃດບ່ໍມີຜ້ຊ້ັີແຈງ ຄວາມຈງແລ້ວອັນວູ່າ ພເສດນີັ້ແມູ່ນ ສະຫຼະທງັ ສອງເປນັ ສະຫຼະປະສມ ຄື ໃx ແມູ່ນສຽງ /a/ ປະສມກັບ /  / ເປັນ /a  / ສວູ່ ນ ໄx ແມູ່ນ // ເປນັ /a/ ແຕູ່ ການຮບຂຽນໃນພາສາລາວພດັ ສະແດງດ້ວຍຮບອກັ ສອນດຽວ ຄື ໃx ແລະ ໄx. ” ເນີື່ອງຈາກ ສະຫຼະທັງສອງ ມີທີ່ມາດ່ົັງທີ່ກູ່າວມານັ້ນ ຈີ່ງເຮັດໃຫ້ບໍ່ຄູ່ອຍມີ່ຄວາມຊັດເຈນໃນການນາໃຊ້ ຜ້ຄນ ມັກຫຼງກັນ ແລະ ນາໃຊ້ຜດໆ ຖືກໆເລ້ັືອຍມາ. ດ່ົັງນັ້ນ ຂ້ໍມນທ່ີກູ່າວມານັ້ນ ຄງເປັນບູ່ອນອີງທີ່ສາຄັນອັນໜ່ຶີງໃຫ້ແກູ່ຜ້ ສອນເພື່ອີ ປະກອບເຂັາ້ ໃນການອະທບາຍວທີການນາໃຊ້ໃນການສອນຕວຈງ. 5.3 ສຽງຂອງວນັ ນະຍຸດ ສຽງຂອງວັນນະຍຸດ ໝາຍເຖິງຄວາມສາມາດໃນກາຜັນສຽງຂຶ້ນ, ລງົ , ສງູ , ຕ່າໍ ຂອງພາສາໃດໜ່ງີຶ . ໃນພາສາລາວ ວັນນະຍຸດເປັນພາກສູ່ວນສໍາຄັນໜ່ີຶງໃນການປະກອບສ້າງພະຍາງ, ວັນນະຍດຸ ເຮັດໜ້າທ່ີຈາໍ ແນກຄວາມໝ າຍຂອງຄໍາສັບ ຫືຼ ພະຍາງ ພ້ອມທັງເປັນສັນຍາລັກຂອງພະຍາງນໍາອີກ. ສຽງຂອງວັນນະຍຸດ ມີພາລະກໍາເທົ່າກັບຕົວສຽງ ໜີຶ່ງ ເຊີງິ່ ເວລາໃດກໍຕດິ ພນັ ກັບກບັ ພະຍາງຢູສ່ ະເໝີ ແລະ ບສໍ່ າມາດຕດັ ແຍກອອກຈາກພະຍາງໄດ້. 65

ໃນພາສາລາວ ມີເຄືີ່ອງໝາຍວັນນະຍຸດ 4 ຮູບຄື: ໄມ້ເອກ xີ່, ໄມ້ໂທ x້ຶ, ໄມ້ຕີ x, ໄມ້ຈັດຕະວາ x ແຕູ່ີປະລິມານ ສຽງຂອງວັນນະຍຸດມີເທ່ົາໃດສຽງນ້ຶັນ ມີຫຼາຍທັດສະນະທີ່ແຕກຕູ່າງກັນ ອີງໃສູ່ແຕູ່ລະທ້ອງຖິ່ີນເຊັ່ົນ: ການຄຶ້ົນຄວ້າກູ່ຽວ ກັບປະລມິ ານສຽງຂອງວັນນະຍດຸ ໃນສາໍ ນຽງວຽງຈັນ ມີຫຼາຍທັດສະນະຄ:ື ດຣ. ຟາມ ດກຶ ເຢອື່ ງ (Pham Duc Duong) ນັກຄ້ຶົນຄວ້າພາສາສາດຊາວຫວຽດນາມ ໄດ້ໃຫ້ທັດສະນະວູ່າ ປະລິມານສຽງວັນນະຍຸດໃນສໍານຽງວຽງຈັນມີ 5 ສຽງ, ທູ່ານ ອາຍແລນ ແຄ (Allen D kerr) ນັກຄຶົ້ນຄວ້າຈາກອາເມຣິກາ ໄດ້ສະແດງທັດສະນະໄວ້ໃນປຶ້ມ “Lao English Dictionary” ວູ່າ ປະລິມານສຽງວັນນະຍຸດໃນສານຽງວຽງຈັນມີ 6 ສຽງ ເຊ່ັົນດຽວກັບທູ່ານ ຣຸດ -ແຊນ-ມາ-ຄຸດ (Russel Marcus) ຊາວອາເມຣິກາ ທ່ີໃຫ້ທັດສະນະວູ່າມີ 6 ສຽງ. ສູ່ວນທູ່ານ ເຈມ -ຊໍາ-ເບີເລນ (James R. Chamberlain) ນັກຄ້ຶົນຄວ້າຊາວອາເມຣິກາ ໃຫ້ທັດສະນະວູ່າ ປະລິມານສຽງຂອງວັນນະຍຸດໃນສານຽງວຽງຈັນມີ 7 ສຽງ ແລະ ໃນສາລານຸກົມພາສາອິສານ-ໄທ-ອັງກິດ ໄດ້ບັນທຶກໄວ້ວູ່າມີ 7 ສຽງເຊົ່ັນດຽວກັນ. ນອກນຶັ້ນ ຍັງມີອີກຫຼາຍ ທດັ ສະນະທີ່ມຄີ ວາມແຕກຕູ່າງກັນ ເຊີິງ່ ບ່ສໍ າມາດນາໍ ມາສະເໜີໄດໝ້ ົດ. ໃນກອງປະຊຸມສໍາມະນາຂອງຄະນະອາຈານພາສາ ສາດ ພະແນກວັນນະຄະດີ-ພາສາສາດ ອະດີດມ.ສ.ຄ ຄ້ັຶງວັນທີ 31/1-2/1996 ໃນຫົວຂໍ້ “ສຽງວັນນະຍດຸ ທອ້ ງຖິ່ີນວຽງ ຈັນ” ໄດ້ເອກະສັນກັນຮັບຮອງເອົາມະຕິຂອງກອງປະຊຸມທີ່ວູ່າ “ປະລິມານສຽງວັນນະຍຸດພາສາຖີ່ິນວຽງຈັນ ມີ 8 ສຽງ” ດ່ັົງນຶ:ີ້ (1) ສຽງຕໍາ່ ສະເໜ:ີ ພະຍາງອັກສອນກາງບມໍ່ ໄີ ມ້ຫຍັງເຊນົັ່ : ກາ, ກນິ , ດອມ, ດອງ,... (2) ສຽງກາງສະເໝີ: ພະຍາງອກັ ສອນສງູ , ກາງ, ຕາ່ໍ ມໄີ ມ້ເອກເຊ່ົນັ : ຂາູ່ , ຄູ່າ, ... (3) ສຽງສູງຂນ້ຶ : ພະຍາງອກັ ສອນຕ່າໍ ບໍໃ່ ສູ່ໄມຫ້ ຍັງເຊົ່ນັ : ຄາ, ຄາງ, ມັນ, ວຽງ,... (4) ສຽງຕ່າໍ ຂຶ້ນ: ພະຍາງອັກສອນສູງບ່ໍໃສູ່ໄມ້ຫຍງັ ແລະ ພະຍາງອັກສອນກາງໃສູໄ່ ມ້ຈັດຕະວາເຊ່ັົນ: ຂາ, ຂາມ ປ໊າ, ຈ໊ອມ,... (5) ສຽງສງູ ຕົກ: ພະຍາງກາງ-ຕ່ໍາມີໄມໂ້ ທ ແລະ ພະຍາງອັກສອນຕ່າໍ ມີສະຫຼະສຽງຍາວ ມຕີ ົວສະກດົ ຕາຍ (ກ, ດ, ບ) ເຊັນົ່ : ປ້າ, ປນັ້ຶ , ຄ້າ, ຄຶນັ້ ຄາດ, ຊາບ, ຊອກ,... (6) ສຽງຕົກຕໍາ່ : ພະຍາງອັກສອນສງູ ມີໄມໂ້ ທ ແລະ ສງູ -ກາງ ມີສະຫຼະສຽງຍາວ ມຕີ ົວສະກົດຕາຍ (ກ, ດ, ບ) ເຊນັົ່ : ຂາ້ , ຂນ້ັຶ , ສາ້ ງ, ກາດ, ກີບ, ສາດ, ສອບ,... (7) ສຽງຕ່ໍາອດັ : ພະຍາງອັກສອນສູງ-ກາງ ປະກອບກັບສະຫຼະສຽງສ້ັຶນ ຫຼື ມີຕົວສະກົດຕາຍເຊົ່ັນ: ກະ, ສະ, ກັດ , ສດັ ,... (8) ສຽງສູງອັດ: ພະຍາງອັກສອນຕໍ່າປະກອບກັບສະຫຼະສຽງສ້ຶັນ ຫືຼ ມີຕົວສະກົດຕາຍ ແລະ ພະຍາງຕາຍ ອັກສອນກາງມໄີ ມຕ້ ີເຊົ່ັນ: ຄະ, ຊະ, ຄດັ , ຊັບ, ເບາ໊ ະ, ກດັ ໆ, ກ໊າດ,... ໂດຍອີງຕາມປມ້ຶ ໄວຍາກອນລາວຂອງ ທູ່ານ ພມູ ີ ວົງວິຈດິ (1967) ໄດ້ບັນທກຶ ເລີື່ອງຫຼັກການນໍາໃຊວ້ ນັ ນະ ຍຸດໃນພາສາລາວ ມີ 6 ສຽງຄ:ື (1) ສຽງສູງ ໄດແ້ ກພູ່ ະຍາງທີ່ມອີ ັກສອນສງູ ເປນັ ຕົວແກນ ບມໍ່ ີໄມ້ຫຍງັ ເຊນັົ່ : ສາ, ສານ, ຂອງ,... (2) ສຽງສງູ ເອກໄດ້ແກູພ່ ະຍາງອກັ ສອນສູງ-ກາງເປັນຕົວແກນ ມໄີ ມ້ເອກເຊ່ນົັ : ສູາ່ , ກາ, ໄຂູ່,... (3) ສຽງສູງໂທ ໄດແ້ ກພູ່ ະຍາງອກັ ສອນສງູ ເປັນຕົວແກນ ມີໄມ້ໂທເຊນ່ົັ : ສ້າ, ສ້າງ, ໝ້ຽງ,... (4) ສຽງຕາ່ໍ ໄດແ້ ກອູ່ ກັ ສອນກາງ-ຕ່າໍ ເປັນຕົວແກນ ບໍ່ມໄີ ມຫ້ ຍງັ ເຊັົນ່ : ຊາ, ການ, ຕາຍ, ລຶົ້ມ,... (5) ສຽງເອກຕາ່ໍ ໄດ້ແກູ່ພະຍາງອັກສອນຕໍາ່ ເປນັ ຕົວແກນ ມີໄມເ້ ອກເຊົນັ່ : ເຄິີ່ງ, ຊາູ່ ງ, ເລືອ່ີ ນ,... (6) ສຽງຕ່າໍ ໂທໄດແ້ ກພູ່ ະຍາງອັກສອນຕ່ໍາ-ກາງເປນັ ຕວົ ແກນ ມີໄມໂ້ ທເຊ່ັນົ : ກ້ານ, ຊນີ້ຶ , ປອ້ ຍ,... ຕາຕະລາງແຈກແຈງວທິ ກີ າໍ ນດົ ສຽງຂອງວນັ ນະຍດຸ ໃນພາສາລາວ 66

ສະຫຼະ,ວັນນະຍຸດ ສະຫຼະສ້ັຶນ- ສະຫະຼ ຍາວ+ ສະຫະຼ ສ້ນັຶ ຫືຼ X ສະຫຼະ ຫຼື ສະກົດຕາຍ ກ ແລະຕົວສະກົດ ຍາວ+ສະກົດ ສະກົດຕາຍ ສະກດົ ຕາຍ ກ xີ່ X້ຶ X ເປັນ ງ ຍ ນ ກດບ ດບ ດບ - - 4 ຕວົ ແກນ ມວ - 8 ອັກສອນສງູ ຂ ສ ຖ 4 5 7 26 - ຜ ຝ ຫ ຫງ ຫຍ ໜ ຫຼ ໝ ຫວ ອັກສອນກາງ ກ ຈ ດ 1 6 7 25 ຕບປຢອ ອັກສອນຕໍາ່ ຄ ງ ຊ ຍ 3 5 8 25 ທນພຟມລວຮ ➢ ສງ່ີິ ທຄີ່ ວນເອາົ ໃຈໃສູ່ ການໃຊ້ເຄືີ່ອງໝາຍວນັ ນະຍຸດຕີ (x) ແລະ ຈດັ ຕະວາ (x) ມີຂ້ແໍ ນະນໍາດ່ງົັ ນີ:້ຶ - ໄມ້ຕີ (x) ໃຊ້ໄດກ້ ບັ ພະຍາງທີມ່ ອີ ັກສອນກາງເປັນຕວົ ແກນ ນບັ ທັງພະຍາງເປນັ ແລະ ພະຍາງຕາຍເຊົ່ັນ: ເກາ໊ ະ , ກ໊າ, ກດັ ໆ, ກາ໊ ຊ, ຈາ໊ ບ,... - ໄມ້ຈັດຕະວາ (x) ໃຊກ້ ບັ ພະຍາງທ່ມີ ີອັກສອນກາງເປນັ ຕົວແກນ ທ່ມີ ີສຽງເທ່າົ ກບັ ພະຍາງທ່ີມອີ ກັ ສອນສງູ ເປນັ ຕົວແກນບໍມ່ ໄີ ມ້ຫຍັງເຊັນ່ົ : ປາ໋ , ປ໋ອມ, ຈອ໋ ມ,... ການໃຊ້ເຄີອ່ື ງໝາຍວນັ ນະຍຸດກບັ ຕົວສະກດົ ຕາຍ ກ ດ ບ ມຂີ ້ໍແນະນໍາຄ:ື ຫາກພະຍາງໃດມຕີ ົວສະກົດຕາຍ ແມນູ່ ໃຊແ້ ຕູ່ໄມ້ຕີ (x) ເຊົນ່ັ : ກ໊າດ, ກ໊ອດ, ປ໊າບ,... 67

ບດົ ທີ 7 ການປກົ ປກັ ຮກັ ສາຄວາມປອດໃສຂອງພາສາລາວ 1. ສະພາບຂອງພາສາລາວຕງັ້ຶ ເເຕສູ່ ະໄຫມອານາຈກັ ລາ້ ນຊາ້ ງເສຍເອກະລາດຈນົ ເຖງິ ປດັ ຈບຸ ນັ ດັ່ົງທີ່ພວກເຮົາຮູ້ນາກັນກັນເເລ້ວວູ່າພາສາມັນເເມູ່ນປະກົດການອັນຫນ່ຶີງຂອງສັງຄົມກາເນີດ ເເລະ ຂະຫຍາຍຕົວ ພອ້ ມກັບສັງຄົມ.ເມືີ່ອອານາຈັກລ້ານຊ້າງຖືກສັງຄົມຮຸກຮານທໍາລາຍ, ສູນເສຍເອກະລາດເລ້ວເເນູ່ນອນວູ່າພາສາອັນເປັນ ຜະລດິ ຕະພັນຂອງສງັ ຄມົ ທງັ ເປັນເອກະລັກທັງເປັນເອກະລາດ ແລະ ຄວາມຈະເລນີ ຂອງຊາດກຄໍ ່ອູ ຍຫຶຼ້ມົ ຈມົ ໄປຕາມ. ຕຶ້ັງເເຕູ່ປີ ຄສ 1778 ເປັນຕຶ້ົນມາ ເມ່ືີອອານາຈັກລ້ານຊ້າງຖືກຮຸກຮານ ເເລະ ຍຶດຄອງນະຄອນຫລວງອັນເປັນສູນ ກາງເເຫູ່ງວັດທະນະທໍາ ເເລະ ການເມືອງຂອງປະເທດຖືກທາໍ ລາຍເຜົາຜານຈົນເປັນເມືອງວູາ່ ງເປ່ົາ ເເລ້ວພາສາຂອງຊາດກໍ ພອຍປະສົບກັບເຄາະຮ້າຍອັນໜັກໜູ່ວງເຊ່ົັນກັນ. ພາສາໃນຍຸກນ້ຶັນບໍ່ສະເພາະເເຕບໍ່ຂະຫຍາຍເເຕູ່ຫາກຍັງຄູ່ອຍກຸດຫ້ຽນ ໄປນາໍ ອິດທພິ ົນທາງດາ້ ນພາສາກຄໍ ືວັດທະນະທາໍ ຂອງປະເທດປກົ ຄອງກໍຄູອ່ ຍໆເຊ່ີືອມເຂາຶ້ົ ມາຄອບງໍາເທ່ືີອລະເລັກເທອືີ່ ລະ ນ້ອຍ. ເຫດນຶີ້ເອງ ທີ່ເຮັດໃຫ້ຕັຶ້ງເເຕູ່ນ້ຶັນມາສໍານວນ ເເລະ ວາດເວົຶ້າຂອງໃນພາສາໄທຈີ່ິງມີບົດບາດ ແລະ ອິດທິພົນໃນ ພາສາລາວຫຼາຍຂຶ້ນ. ຈາກນຶັ້ນ ເມີ່ືອຝຣ່ັົງໄດ້ເຂຶ້ົາມາ ແລະ ເມ່ືີອປະເທດລ້າງຊ້າງຖືກແບູ່ງອອກເປັນສອງຕອນ, ຕອນໜີຶ່ງຂຶ້ນກັບຝຣ່ັົງ ເເລະ ອີກຕອນຫນ່ຶີງຂ້ຶນກັບສະຫຍາມ ເເລ້ວຊາຕາກໍາຂອງພາສາລາວຍີ່ິງຮ້າຍເເຮງລົງຢູ່າງຫນ້າສັງເວດ.ຕອນທີ່ເປັນເມືອງຂ້ຶນ ຂຶງຝຣົັ່ງນ້ັຶນພາສາລາວໄດ້ຫຼຸດບົດບາດລົງກາຍເປັນພາສາທ້ອງຖິ່ີນໂດຍປະລິຍາຍ ເຊີ່ິງບ່ໍໄດ້ຮັບການເຊີດຊູສ່ົງເສີມເເຕູ່ ຢູ່າງໃດເລີຍ. ໃນໂຮງຮຽນພາສາລາວກາຍເປັນພາສາສໍາຮອງເທົ່ານຶ້ນັ ເເລະ ກາຍເປນັ ພາສາຕາໍ່ ຕອ້ ຍໄປ ຜຮູ້ ພູ້ າສາຝຣ່ງົັ ເເດູ່ ກໍປະໝາດຜູ້ບ່ໍຮູ້ພາສາຝຣ່ົັງ ຫືຼ ຝູ່າຍຮຽນທໍາມະປັນຍາຊົນສະໄໝນ້ຶັນ ເເມູ່ນຜູ້ທ່ີຮຽນຈົບຈາກໂຮງ ຮຽນຝຣ່ັົງ ພວກເຂົາ ເຫາົຼ່ ນ້ຶນັ ມທີ ູ່າອຽູ່ ງໄປທາງຕາເວນັ ຕົກ ເເລະ ຢາກຈະໃຊຕ້ ົວອກັ ສອນລາເເຕງເເທນຕົວອກັ ສອນລາວ. ສູ່ວນທີ່ຕົກເປັນດິນເເດນສູ່ວນໜ່ຶີງຂອງສະຫຍາມນຶ້ັນ ເເມູ່ນຖືກຕັດຂາດຈາກການຮຽນພາສາລາວທັງໝົດ.ໃນ ໂຮງຮຽນຕະຫຼອດເຖິງສໍານຽງສຽງຟ້ອງກໍຖືກຫັນປູ່ຽນເປັນສະຫຍາມໝົດ. ການປະພຶດດ່ັົງກູ່າວນຶີ້ມີຜົນຕາມມາຄື: ເຮັດ ໃຫພ້ າສາລາວກາຍເປນັ ຊອດກະຈາກັບພາສາໄທ ເຊງ່ິີ ຕ່ມໍ າກສໍ ົງ່ ຜນົ ສະທອ້ ນມາເຖິງຝົ່ງັ ຊ້າຍຂອງລາວໃນປັດຈຸ ບນັ . ຕ່ໍຫນ້າສະພາບການດັ່ົງກູ່າວເລ່ີມເເຕູ່ຊຸມປີ 1937 ເປັນຕ້ົຶນມາ ບັນດາຜູ້ຊົງຄຸນວຸດທິຮັກຊາດຈານວນຫນຶີ່ງໄດ້ທາ ການຕໍ່ສູ້ ທວງໃຫ້ພາສາລາວກາຍມາເປັນບດົ ບາດໃນສັງຄມົ ຄນື ໃໝູ່ ບັນດາທູາ່ ນເຫຼ່າົ ນຶັ້ນ ໄດ້ຄຶນົ້ ຄວ້າວາງຫັຼກ ການຂອງ ພາສາ ເເລະ ເເບບຮຽນພາສາລາວອອກ ເຊິີ່ງເປັນຂ້ັຶນຕອນທີ່ພາສາລາວຟ້ຶືນຊີບຄືນມາ. ຈຸດພິເສດຂອງພາ ສາລາວເວລາ ນັ້ຶນເເມູ່ນໄດ້ສະກົດຕາມເຄ້ົຶາຂອງຂອບເຂດຂອງພະຍັນຊະນະ ເເລະ ສະຫຼະຂອງພາສາລາວພໍເຮັດໄດ້ ແລະ ໃຊ້ຕົວສະກົດ ເຟອ້ຶື ງສະກົດ. ມາເຖິງຊຸູ່ມປີ 60 ກໍໄດ້ມີການປັບປຸງພາສາລາວຄືນໃໝູ່ໂດຍກົມວັນນະຄະດ,ີ ຈຸດພິເສດໃນການປັບປຸງນ້ີຶເເມູ່ນລົບ ລ້າງພະຍັນຊະນະເຟື້ຶອງເພື່ີອເຮັດໃຫ້ອັກຂະຫຼະລາວງູ່າຍຂຶ້ນເເຕູ່ໃນບ້ຶັນນຶີ້ເອງພັດມີສອງທັດສະນະເເຕກຕູ່າງກັນກາຍເປັນ ສອງທາູ່ ອຽູ່ ງ ຫືຼ ສອງທັດສະນະບໍລ່ ງົ ຮອຍກນັ ຄ:ື + ທດັ ສະນະເເບບຮັກສາເເບບສະກົດຕາມເຄ້ົາຶ ໄວບ້ ູ່ອນທຈ່ີ າເປນັ + ທັດສະນະສະກົດຕາມສຽງເເຕູ່ຕ້ອງຮຽນຮູ້ເຄົ້າຶ ແລະ ຮັກສາເຄ້ົຶາໄວ້ ຮັກສາອັກສອນຄວບ ແລະ ການ ສະກົດ ບາງຄາໍ . 68

(ວິທີການສະກດົ ພາສາລາວສະໄໝນ້ນັຶ ) ນອກຈາກສອງທັດສະນະນີ້ຶແລ້ວກໍຍັງມີທັດສະນະຕູ່າງໆອີກເຊ່ົັນ: ທາງງດ້ານສັບວິທະຍາສາດ-ເຕັກນິກນຶັ້ນບາງກະ ເເສທັດສະນະ ເຫັນຄວນໃຫ້ອີງຕາມພາສາຝຣັົ່ງ. ບາງທັດສະນະເວ້ົຶາວູ່າ ຄວນອີງໃສູ່ພາສາອັງກິດ ແລະ ບາງທັດ ສະນະ ພັດເວ້ຶົາວູ່າອີງໃສູ່ພາສາຫຍັງກໍໄດ້ເເຕູ່ຕ້ອງຜັນສຽງໃຫ້ເປັນພາສາລາວຍ່ິີງໄປກວູ່ານຶ້ັນຍັງມີທັດສະນະວູ່າບໍ່ຄວນຮັກສາເຄົາ ໄວ້ເພີືອ່ ໃຫພ້ າສາກາຍເປັນພາສາລາວຮອ້ ຍສູ່ວນຮອ້ ຍ ແລະ ບໍ່ຈາໍ ເປັນຮຽນເຄຶ້າົ ຂອງພາສາເລຍີ . ຈາກຄວາມວຸ້ນວາຍດົ່ັງກູ່າວນັ້ຶນ ພາສາລາວປະສົບໂສກອະນາຖະກາອັນໜັກໜູ່ວງນ້ຶັນກໍຄືຄວາມບ່ໍເອກະພາບກັນ. ກາຍເປັນພາສາບໍ່ມຫີ ຼກັ ການເຊິ່ີງບໍສ່ າມາດເປັນຕວົ ເເທນໃຫ້ເເກພູ່ າສາຂອງຊາດໄດ້ເຕມັ ເມດັ ເຕັມໜູ່ວຍ. ຕກົ ມາໃນສະໄໝຕໍ່ສູ້ປົດປູ່ອຍຊາດນຶັ້ນ ເພີ່ືອເຮັດໃຫ້ເໝາະສົມກັບບາງສະພາບສັງຄມົ ແລະ ເພືີ່ອຕອບສະໜອງກັບ ຄວາມຮຽກຮ້ອງຕ້ອງການອັນຮີບດູ່ວນ ແລະ ໃຫ້ແທດເໝາະກັບສະພາບຄວາມເປັນຈິງໃນຍຸກນ້ຶັນໂດຍສະເພາະເເມູ່ ນ ເພື່ີອໃຫ້ເເທດເໝາະກັບການປັບປຸງຊົນນະບົດ ແລະ ຊນົ ເຜ່ົາ. ທາງຝູ່າຍປະຕິວັດໄດປັບປງຸ ອັກ ຂະຫຼະວິທລີ າວໃຫ້ກະທັດ ຮດັ ແລະ ງູ່າຍດາຍເຂົາ້ຶ ຕືີ່ມເປນັ ຕນ້ຶົ ເເມູນ່ ການສະກົດຄໍາໃຫ້ສະກດົ ຕາມສຽງລອ້ ນຈອ້ ນ, ພ້ອມກນັ ນ້ັຶນ ກໍຫຍໍພ້ ະຍນັ ຊະນະ ລາວໃຫ້ຫນ້ອຍເຂ້ຶົາກວູ່າເດີມ. ໃນຂະນະດຽວກັນນ້ຶັນ ຝູ່າຍປະຕິວັດກໍໄດ້ມີຄວາມພະຍາຍາມຫຼາຍທ່ີສຸດໃນການວາງ 69

ຫຼັກການໃນເບ້ຶືອງຕ້ົຶນຂອງພາສາລາວອອກ. ໝາຍວູ່າສ້າງປ້ຶມໄວຍາກອນອອກເພີ່ືອສິດສອນກັນຢູ່ຕາມໂຮງຮຽນຕູ່າງໆ ໃນຂອບເຂດປົດປູ່ອຍເເຕສູ່ ະໄໝນ້ຶນັ , ນຶນັ້ ກໍຄື “ໄວຍາກອນລາວ” ໂດຍທ່າູ ນພູມີ ວົງວິຈດິ ພິມຈາໜາູ່ ຍໂດຍພະເເນກສຶກ ສາສນູ ກາງເເນວລາວຮກັ ຊາດປີ 1967. ມາໃນປີ 1972 ທາງຝູ່າຍລັດຖະບານວຽງຈັນສະໄໝນັ້ຶນ ກໍມີດາລັດໃຫ້ປັບປຸງປື້ຶມໄວຍາກອນລາວຄືນໃໝູ່ ໂດຍ ມອບໃຫ້ລາຊະບັນດດິ ລາວເປັນຜຮູ້ ຽບຮຽງເຊິີ່ງປະກອບມີ 3 ພາກຄ:ື ອັະຂະຫຼະວທິ ີ, ວະຈວີ ິພາກ ແລະ ວາກະຍະສໍາພັນ. ເເຕູ່ເມີ່ືອປຽບທຽບປຶ້ມໄວຍາກອນລາວຂອງທູາ່ ນພູມີ ວງົ ວິຈິດ ກັບປຶ້ມຂອງລາຊະບັນດິດພາສາລາວເເລ້ວເຫັນວູ່າມີຫຼາຍ ຈຸດຄ້າຍຄກື ັນກໍພຽງເເຕູຊ່ ເ່ີື ອ້ຶີນບາງຫກຼັ ການຄໍາສະກົດເທົ່ານນັ້ຶ . 2. ໜາ້ ທກີ່ ານປກົ ປກັ ຮກັ ສາຄວາມປອດໃສຂອງພາສາລາວ ພາສາມັນເເມູ່ນມໍລະດກົ ອັນປະເສດີ ທາງດ້ານວັດທະນະທໍາຂອງຊາດອັນຫນຶີ່ງເຊ່ີິງພວກເຮົາທຸກຄົນຈະຕ້ອງມີຫນ້າທ່ີ ປົກປັກຮັກສາໄວ້ໃຫ້ຄຽງຄູ່ກັບຄົນລາວ, ຊາດລາວຕະຫລອດກາລະນານ. ດົ່ັງໄດ້ກູ່າວມາເເລ້ວວູ່າຕ້ັຶງເເຕູ່ຊູຸ່ມປີ 30 ເປັນຕຶົ້ນມາ ພາສາລາວໄດ້ຮັບການພັດທະນາ, ປັບປຸງ ແລະ ປົກປ້ອງຢູ່ຕະຫລອດມາ ບໍ່ວູ່າຢູ່ໃນຂົງເຂດຂອງລາຊະ ອານາຈກັ ກຄໍ ຂື ງົ ເຂດຂອງຝູ່າຍເເນວລາວຮກັ ຊາດໃນສະໄໝນຶ້ນັ . ນັບຕຶັ້ງແຕູ່ປະເທດຊາດໄດ້ຮັບການສະຖາປະນາເປັນ ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ ໃນວັນທີ 02 ທັນວາ ປີ 1975 ເປັນຕ້ຶົນມາ ພາສາເເຫູ່ງຊາດໄດ້ຮັບການເຊີດຊູຂຶ້ນຕີ່ືມອີກບາດກ້າວຫນ່ຶີງ ໃນກອງປະຊຸມໃຫຍູ່ຜູ້ ແທນທົ່ວປະເທດຄ້ັຶງທີ1 ເຊ່ງີິ ໄດ້ໄຂຂຶນ້ ຢາູ່ ງສະຫງາູ່ ຜູາ່ ເຜຍີ ໃນວນັ ທີ02 ທນັ ວາ ປີ 1975 ນັນ້ຶ ໄດລ້ ົງມະຕຢິ າູ່ ງເປນັ ເອກະ ສນັ ໃນການຮັບບຮອງເອົາພາສາລາວເປັນພາສາກາງ ແລະ ນໍາໃຊ້ທາງລັດຖະການໃນທົວ່ ສ ປ ປ ລ. ເຫດການອນັ ສາໍ ຄັນ ທາງປະຫວັດສາດຄັ້ຶງນຶີ້ໄດ້ຊີ້ຶໃຫ້ເຫັນຢູ່າງຈະແຈ້ງວູ່າ ພາສາລາວໄດ້ມີບົດບາດອັນສໍາຄັນໃນດ້ານການປາກເວຶ້ົາ, ຕິດຕໍ່ ສື່ສີ ານກັນລະຫວາູ່ ງປະຊາຊົນບັນດາເຜົາ່ ໃນລາວ ແລະ ທັງໃຊເ້ ປັນພາສາຂີດຂຽນ, ບນັ ທຶກມະຕຄິ າໍ ສົັ່ງ, ລະບຽບກົດໝາຍ ແລະ ເອກະສານສໍາຄັນຕູາ່ ງໆຂອງຊາດອກີ ດວ້ ຍ. ສະນັຶ້ນ, ການປົກປັກຮັກສາຄວາມປອດໃສ, ຄວາມເປັນເອກະພາບ ແລະ ການພັດທະນາພາສາລາວໃຫ້ອຸດົມ ຮ່ົັງມນີ ້ັຶນມນັ ເປັນໜ້າທປີ່ ະຕວິ ດັ ຂອງພັກ-ລດັ ແລະ ຊາວລາວທຸກຄນົ . ການປົກປກັ ຮກັ ສາຄວາມປອດໃສຂອງພາສາລາວມັນສະເເດງເຖິງການປົກປັກຮັກສາ ເສີມຂະຫຍາຍ ແລະ ພັດ ທະນາບາງດ້ານດ່ົັງນຶີ້: - ການປົກປັກຮັກສາຄວາມປອດໃສຂອງພາສາລາວ ມັນສະເເດງອອກເຖິງການປົກປັກຮັກສານ້ຶາໃຈຮັກຊາດ, ມູນເຊຶື້ອອັນດີງາມຂອງຊາດ. ຊາດລາວເຮົາເປັນຊາດໜ່ີຶງທ່ີເກົ່າເເກູ່ ແລະ ມີປະຫວັດຄວາມເປັນມາຢູ່າງລະອິດລະອ້ຽວ ແລະ ຍາວນານ. ທຸກບາດລ້ຽວເເຫູ່ງການປູ່ຽນແປງທາງດ້ານປະຫວັດສາດຂອງຊາດລາວມັນໄດ້ປະໄວ້ໃຫ້ພວກເຮົ າເຊິີ່ງ ບົດຮຽນ ແລະ ມໍລະດົກອນັ ລ້ໍາຄູ່າທາງພູມທີ່ສະເເດງອອກທາງນໍາ້ ໃຈຮັກຊາດ, ມູນເຊອືຶ້ ອັນດີງາມທີ່ບັນພະຊົນຂອງພວກ ເຮົາໄດ້ສ້າງສະສົມ ແລະ ປົກປັກຮັກສາມາຈົນຮອດຮຸູ່ນລູກຮູຸ່ນຫຼານຂອງພວກເຮົາໃຫ້ຍືນຍົງຄົງຢູ່ກັບເຊຶື້ອຊາດລາວ ຕະຫລອດໄປ. - ການປົກປັກຮັກສາຄວາມປອດໃສຂອງພາສາລາວມັນຍັງເປັນການປົກປັກຮັກສາສະຕິຊາດ,ສະຕິຊົນຊຶ້ັນນາ ອີກ. ພວກເຮົາໃຊ້ພາສາເເຫູ່ງຊາດເພືີ່ອບໍາລຸງຫລໍ່ລ້ຽງສະຕິເເຫູ່ງຄວາມເປັນຊາດ.ໃຊ້ພາສາເເຫູ່ງຊາດເປັນພາຫະນະເພ່ືີອ ເຕ້ຶົາໂຮມຄວາມສາມັກຄີ, ຄວາມເຂຶ້າົ ອົກເຂ້າົຶ ໃຈ ແລະ ຄວາມເປນັ ເອກະພາບໃນການເຄ່ືີອນໄຫວພາຍໃນຊາດ. ປັດຈບຸ ັນ ຢູ່ໃນວາລະສານ, ໜັງສືພິມ, ໜັງສືເລ່ີືອງ ຫືຼ ບົດເພງຕູ່າງໆ ຍັງປາກົດເຫັນການຂຽນ ການໃຊ້ສໍານວນເເບບຖືກໆຜິດໆ ຢູ່. ປະໂຫຍກສັບສົນ, ອູ່ານ ຫືຼ ຟັງແລ້ວຮູ້ສຶກເຈັບຫົວ, ໜໍາຊໍ້າບາງສັບສໍານວນຍັງເປັນຊອດກະຈາປະປົນສັບສໍານວນ ຂອງຕູ່າງປະເທດໂດຍບໍ່ມີຄວາມຈໍາເປັນ. ສະນຶັ້ນ, ພວກເຮົາຄວນມີສະຕິໃນການປົກປັກຮັກສາ ແລະ ນໍາໃຊ້ພາສາລາວ 70

ຂອງພວກເຮົາໃຫ້ຖືກຕ້ອງ ເຮັດແນວໃດໃຫ້ພາສາລາວສົມເປັນອາວຸດອັນແຫຼມຄົມສໍາລັບຄົບຄ້າສະມາຄົມ ແລະ ພດັ ທະນາປະເທດຊາດໃຫຈ້ ະເລີນເຂມ້ຶັ ເເຂງທຽບເທາ່ົ ກັບບນັ ດາປະເທດທກ່ີ າ້ ວຫນາ້ ໃນໂລກ. - ການປົກປັກຮັກສາຄວາມປອດໃສຂອງພາສາລາວ ມັນຍັງເປັນວຽກງານດ້ານຫນ່ງຶີ ຂອງການພັດທະນາລະດັບ ວັດທະນະທໍາຂອງປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່ານໍາອີກ. ເຮົາຮູ້ເເລ້ວວູ່າ ພາສາ ມັນແມູ່ນປະກົດການໂດຍກົງຂອງຈິນຕະນາການ, ລະດັບການໃຊ້ພາສາຂອງແຕູ່ລະຄົນນຶ້ັນ ກໍຈະສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງລະດັບວັດທະນະທໍາຂອງຄົນນັຶ້ນ. ຢາກຈະພັດທະນາ ລະດັບວັດທະນະທໍາ, ລະດັບຈິນຕະນາການຂອງຄົນເຮົາ ສ່ິີງສໍາຄັນແມູ່ນຈະຕ້ອງພັດທະນາລະດັບພາສານັບເເຕູ່ມີການ ປະຕິວດັ ຊາດປະຊາທປິ ະໄຕເປນັ ຕົຶ້ນມາ. ການນໍາເອົາພາສາລາວເຂຶ້ົາສິດສອນຢູ່ໃນໂຮງຮຽນ ຕຶັ້ງແຕູ່ຂຶ້ັນປະຖົມຈົນເຖິງລະດັບມະຫາວິທະຍາໄລ ມັນເປັນ ການພັດທະນາ ແລະ ຍົກລະດບັ ຄວາມຮູ້ທາງດ້ານພາສາລາວໃຫເ້ ເກູ່ປນັ ຍາຊົນຄົນລາວນັບມ້ືຶນັບສງູ ຂ້ຶນ. ພາສາລາວເປັນ ພາຫະນະອັນສໍາຄັນອັນດັບໜ່ຶີງໃນການປະຕິບັດການປະຕິວັດດ້ານແນວຄິດ, ວັດທະນະທໍາຂອງລາວເຮົາໃນການປົກປັກ ຮັກສາ ແລະ ພັດທະນາພາສາລາວ ທີ່ເເທ້ແມູ່ນການປົກປັກຮັກສາ ແລະ ພັດທະນາລະດັບວັດທະນະທໍາຂອງປະຊາຊົນ ລາວນ້ັນຶ ເອງ. ຮວມຄວາມແລ້ວ, ການປົກປັກຮັກສາຄວາມປອດໃສຂອງພາສາລາວມັນເປັນໜ້າທີ່ຂອງພັກ-ລັດ ແລະ ປະ ຊາ ຊົນລາວໝົດທຸກຄົນ. ພວກເຮົາທຸກຄົນຄວນຈະຕ້ອງຕ້ັຶງໜ້າເປັນເຈຶົ້າການ ແລະ ມີຄວາມມານະອົດທົນໃນການປົກປັກ ຮກັ ສາ ແລະ ພດັ ທະນາພາສາລາວຂອງພວກເຮົາໃຫ້ປອດໃສ, ອດຸ ົມຮງັ່ົ ມີຍີິ່ງໆຂ້ນຶ . ບາງໜາ້ ທີ່ລະອຽດໃນການປົກປັກຮັກສາ ແລະ ພັດທະນາພາສາລາວປັດຈບຸ ັນກໍຄືໃນຕຫໍ່ ນ້າມດີ ງົ່ັ ນ້ີຶ: + ບາງດ້ານອັກຂະຫຼະ: ອັກຂະຫຼະແມູ່ນເປືອກວັດຖຸຂອງພາສາ. ຖ້າບໍ່ມີອັກຂະຫຼະເເມູ່ນບໍ່ອາດມີພາສາໄດ້. ສະນ້ັຶນ, ການປັບປຸງ ແລະ ພັດທະນາອັກຂະຫຼະ ມັນເປັນວຽກທ່ີຈໍາເປັນອັນດັບທໍາອິດ ເນືີ່ອງຈາກວູ່າ ອັກຂະຫຼະລາວໃນ ປດັ ຈຸບັນຍັງມີຫຼາຍບນັ ຫາທີ່ຈະຕ້ອງໄດ້ປັບປຸງແກ້ໄຂໃຫ້ເປັນເອກະພາບກັນໂດຍສະເພາະແມູ່ນຄວາມເປັນເອກະພາບກັນ ໃນຫຼັກການ ການຂຽນທວາຍ, ສຽງວັນນະຍຸດ ແລະ ຕົວອັກສອນບາງຕົວທ່ີ ເຫັນວູ່າຍັງມີຂ້ໍຂັດເເຍູ່ງ ຫືຼ ການໃຊ້ ເຄືີອ່ ງຫມາຍວນັ ນະຍດຸ ເຫຼາ່ົ ນເຶີ້ ປນັ ຕນ້ຶົ . + ດ້ານວັດຈະນາ: ອາດປຽບເໝືອນວັດສະດຸກ່ໍສ້າງຂອງພາສາ. ບ່ໍມີວັດຈະນາບໍ່ສາມາດປະກອບສ້າງເປັນ ປະໂຫຍກເພື່ີອສະແດງອາລົມຈິດໄດ້. ວັດຈະນາມັນເປັນພາກສູ່ວນພຶື້ນຖານຂອງພາສາ, ສັງຄົມຂອງພາສາຊາດໃດໜ່ີຶງ ມັນໄດ້ກໍາເນີດ, ສະສົມ ແລະ ພັດທະນາມາແຕູ່ບູຮານນະການ. ວັດຈະນາພຶ້ືນຖານຂອງຊາດໃດຫນຶີ່ງມັນໄດ້ຄົງຕົວມາຕັງ ແຕ່ເູ ມອືີ່ ຊາດນຶ້ນັ ກໍາເນດີ ເຖິງວູ່າຊາດນນັຶ້ ມນັ ຈະມີການຂ້າມຜູ່ານຫາຼ ຍຍກຸ ຫຼາຍສະໄໝທໂີ່ ຊກຊນົ ທາງປະຫວັດສາດ. ຄຽງ ຄູ່ກັນນັ້ຶນ ວັດຈະນາ ຍັງເປັນພາກສູ່ວນຫນີ່ຶງທີ່ໄວ້ຕົວຫຼາຍກວູ່າພາກສູ່ວນອ່ີືນໆ ໂດຍອີງຕາມວັດທະນາ ການຂອງ ສງັ ຄົມນັນ້ຶ ໆ. ພາສາລາວເຮົາໃນປັດຈຸບັນພວມຢູ່ໃນໄລຍະຮັບຜົນສະທ້ອນຢູ່າງເເຂງເເຮງຈາກການພັດທະນາສັງຄົມ. ບັນດາ ຂະແໜງການເຕັກນກິ ວິທະຍາສາດ. ຍອ້ ນເເນວນ້ນຶັ ດ້ານໜ່ີຶງ, ພວກເຮາົ ຄວນຕ້ງັຶ ຫນ້າປກົ ປັກຮັກສາຄວາມປອດໃສຂອງ ມລໍ ະດກົ ດ້ານພາສາທີ່ມີເເລວ້ ນນຶ້ັ ໄວ້ໃຫ້ໝ້ຶນັ ຄງົ ແລະ ອີກດ້ານຫນີ່ຶງພວກເຮົາຄວນຕັ້ຶງຫນາ້ ປກົ ປັກຮັກສາຄວາມປອດໃສ ທາງດ້ານມໍລະດົກດ້ານພາສາທ່ີມີແລ້ວນ້ຶັນໄວ້ໃຫ້ໝຶັ້ນຄົງ ແລະ ອີກດ້ານຫນ່ີຶງຕອ້ ງພັດທະນາສັບພາສາຂອງພວກເຮົາໃຫ້ ອຸດົມສົມບນູ ຍ່ິງີ ໆຂຶ້ນເພີື່ອຕອບສະໜອງໄດ້ຕາມຄວາມຮຽກຮອ້ ງຕອ້ ງການຂອງການພັດທະນາສງັ ຄມົ ກຄໍ ປື ະເທດຊາດ. ການປກົ ປັກຮັກສາຄວາມປອດໃສຂອງວັດຈະນາກູ່ອນອີ່ືນໝົດການໃຊ້ສບັ ຈະຕ້ອງຊັດເຈນຖືກຕ້ອງຕາມຄວາມ ໝາຍ ແລະ ແທດເໝາະກັບສະພາບແວດລ້ອມທາງພາສາ, ອັນທີສອງຈະຕ້ອງຮູ້ໃຊ້ຄໍາສັບໃຫ້ມູ່ວນ, ອອນ ຊອນ, ສະແດງໄດ້ຄຸນນະທໍາອັນອູ່ອນຊ້ອຍຂອງຄົນລາວເຮົາ, ອັນທີສາມແມູ່ນຈະຕ້ອງຕ້ານກັບການໃຊ້ຄໍາສັບພາສາແບບຊອດ ກະຈາ ເວົຶ້າໂມ້ໂອຫງັ ວາູ່ ຕົນເອງຮູ້ພາສາຕູ່າງປະເທດເກົ່ັງ, ອນັ ທີສ່ີແມ່ນູ ຕ້ານການຢືມເອາົ ສັບພາສາຂອງຕູ່າງປະເທດມາໃຊ້ 71

ໂດຍບ່ໍມີຄວາມຈໍາເປັນຫ ຫຼື ແບບຊະຊາຍ. ພວກເຮົາຄວນຢືມສັບຂອງຕູ່າງປະເທດມໃຊ້ກໍຕ່ໍເມ່ືີອໃນພາສາລາວບ່ໍມີຄໍາ ສບັ ຫຼື ສໍານວນນຶັ້ນແທໆ້ , ຖ້າບ່ໍໃຊຄ້ ໍາສບັ ຫືຼ ສໍານວນນັຶນ້ ໆຈະບຮໍ່ ບັ ປະກັນຄວາມຊັດເຈນທາງວຊິ າການເຫ່າົຼ ນີ້ຶເປັນຕຶ້ນົ . 3. ໜ້າທ່ີໃນການປກົ ປກັ ຮັກສາຮກັ ສາພາສາລາວຢູໃ່ ນໂຮງຮຽນ ການແຜນຟືຶ້ນຟູ ພດຸ ທະສາສະໜາ ແລະ ການສຶກສາ ຝູ່າຍພຸດດະສາສໜາ ໃນລາຊະອານາຈັກລາວຂນ້ຶ ຄືກນັ ຈງ່ິີ ໄດ້ ຈັດຕັ້ຶງໂຮງຮຽນບາລຂີ ນ້ຶ ໃນນະຄອນວຽງຈັນ ໂຮງຮຽນຕ້ງຶັ ຂຶນ້ ຢູ່ຫຄໍ ໍາ ໂດຍມີ ຍາພ່ໍມະຫາແກວ້ ເປນັ ຄູສອນ (ຍາພໍ່ມະຫາ ແກ້ວນີຶ້ ສຶກສາຝູ່າຍ ພຸດທະສາສະໜາ ມາຈາກປະເທດໄທ) ນອກຈາກນີຶ້ແລ້ວ ທາງສະມາຄົມ ນັກປາດຝຣົ່ັງເສດ ກໍໄດ້ ດໍາເນນີ ການຈັດຕ້ຶັງຫໍສະໝຸດຂຶ້ນ ໃນນະຄອນວຽງຈັນ ໂດຍແຕູ່ງຕ້ັຶງໃຫ້ ເຈ້ຶົາເພັຊຣາຊ (ເພັດຊະລາດ) (ເຊິ່ີງໃນເວລານັຶ້ນ ຍັງບໍ່ໄດ້ເປັນ ມະຫາອປຣາຊ ແຕູ່ດໍາລົງຕໍາແໜູ່ງເປັນ ສາລະວັດຜູ້ກວດການ ແຜູ່ນດິນລາວທົ່ວໆໄປ) ເປັນນາຍົກ ແລະ ຮຽກອົງການນຶ້ີວູ່າ ພຸດທະບັນດິດສະພາຈັນທະບູຣີ ແລ້ວທໍາການ ທ້ອນໂຮມໜັງສືເກ່ົາຂອງລາວ ທັງທ່ີເປັນອັກສອນທໍາ ອັກສອນລາວ ມາໄວ້ໃນບູ່ອນດຽວຈັດຕັຶ້ງເປັນຫໍສະໝຸດຂ້ຶນ, ພ້ອມກັນນີຶ້ ກໍໄດ້ພາກພຽນ ອອກກົດໝາຍ ຫ້າມບ່ໍໃຫ້ ທໍາລາຍມ້າງເພ ວັດວາອາຮາມ ຫຼື ຂົນເອົາພະພຸດທະຮູບໜີໄປ (ເຊ່ີິງຄວາມຈິງ ເຂົາເອົາໄປກູ່ອນເກືອບໝົດແລ້ວ) ກູ່ຽວ ກັບການຟຶື້ນຟູ ພະພຸດທະສາສະໜາ ແລະ ຈັດຕ້ຶັງການສຶກສາທາງສາສະໜານ້ຶີ ມີຂໍ້ຫຍຸ້ງຍາກ ຢູ່ໃນເລ່ີືອງປ້ຶມແບບຮຽນ, ຍາພໍ່ມະຫາແກ້ວສອນໂຮງຮຽນບາລີ (ໄດ້ຍິນວູ່າ ທາໍ ອດິ ກໍມາຮຽນ ຫລາຍຢູມ່ ີພຣະເນນເກືອບ 70 ຕົນ, ແຕູ່ຕມໍ່ າ ເຫັນ ມີເຫລືອຢູ່ພຽງ 5 ຕົນ) ກໍໃຊ້ແບບໄທເປັນຫລັກ ແລ້ວກູ່າຍອອກເປັນຕົວທໍາ ໃຫ້ນັກຮຽນຂຽນກູ່າຍເອົາ ວັນລະ 4-5 ແຖວ ເປັນການຊັກຊ້າເສຍເວລາຫຼາຍເມື່ີອຂ້າເຈ້ຶົາ (ສີລາ ວິຣະວົງ) ມາແທນເພິີ່ນໃນປີ 1931-1932 ຈ່ິີງໄດ້ສະເໜີ ຄວາມເຫັນຕໍ່ອົງນາຍົກ ພຸດດະບັນດິດສະພາ ຄືເຈ້ຶົາເພັຊຣາຊ ວູ່າຄວນພິມແບບຮຽນບາລີ ແລະ ນັກທໍາຂ້ຶນ ຈິີ່ງຈະ ສະດວກ, ແຕ່ໃູ ນຂັນ້ຶ ຕົນຶ້ ຕ້ອງປງັ ປຸງຕວົ ອັກສອນລາວເສຍກູ່ອນ ເພາະຄັນຈະເອາົ ຕົວອັກສອນທາໍ ມາພິມເປັນແບບຮຽນ ກໍເຮັດບ່ໍໄດ້ ດ້ວຍຕົວພິມສໍາລັບຕົວທໍາບໍ່ມີ. ໃນການນ້ຶີ ອົງນາຍົກ ພຸດທະບັນດິດສະພາຈັນທະບູຣີ ຈິີ່ງໄດ້ຕຶັ້ງກໍາມະການ ຂຶນ້ ຄະນະໜີຶ່ງເຊິີ່ງຂາ້ ເຈາ້ຶົ ຈີືໄ່ ດ້ມີຄື: ເຈົາ້ຶ ເພຊັ ຣາຊ ນາຍກົ ພຸດທະບນັ ດິດສະພາ ປະທານ ທູາ່ ນ ຫຍຸຍ ອະໄພ ກໍາມະການ ຍາພ່ໍມະຫາແກວ້ ຍາພພໍ່ ິມມະສອນ ຍາພໍເ່ ມອື ງໂຂງ ພະຍາ ນາມເສນາ ທູ່ານ ບລັງຊາ ເດີ ລາ ໂບຣຊ ພະຍາ ສີນະຄອນໂລກ (ຜຸຍປັນຍາ) ສລິ າ ວຣີ ວົງສ໌ ເລຂານຸການ ແລະ ກໍາມະການ ໃນຂະນະທີ່ສກຶ ສາ ຫາຊອູ່ ງທາງ ປັບປຸງອັກສອນລາວຢູ່ນີຶ້ ໄດ້ມີມະຕິແຕກກັນ ເປນັ 3 ພວກຄ:ື ພວກທີນ່ ີຶ່ງ ແມູ່ນ ພວກທ່ີໄດ້ຮຽນໜັງສືຝຣັ່ົງເສດຫຼາຍ ເຫັນດີໃຫ້ລຶບລ້າງ ຕົວອັກສອນລາວຖ້ຶີມ ແລ້ວບັນຍັດ ເອົາຕົວອັກ ສອນຝຣ່ົັງ ໃຊ້ ຂຽນຄໍາລາວ ແລະ ຄາໍ ບາລີ ດ່ົັງກາູ່ ວກັນກັບຂອງວຽດນາມ, ພວກທີ່ສອງເຫັນວາູ່ ສໍາລບັ ຕວົ ລາວທີ່ບໍມ່ ີໃນຕວົ ອັກສອນບາ ລີນຶນັ້ ໃຫ້ໃຊ້ (.) ກ້ອງຕວົ ໜັງສືລາວເອາົ ຄືກັນກັບອັກສອນໂຣມນັ ທ່ີໃຊ້ຂຽນຄໍາບາລີ, ຄໍາແນະນໍານີ້ຶມາຈາກຄວາມເຫັນ 72

ດີ ຂອງທູ່ານສາດສະດາຈານ ລຸຍ ຟີໂນຕ໌ ທີ່ໄດ້ສະແດງໄວ້ໃນຈດົ ໜາຍເຫດ ຂອງທູ່ານ ສະບັບເລກທີ່ 351 ລງົ ວັນທີ່ 5 ເມສາ 1918. ສູ່ວນພວກທີ່ສາມ ເຫັນວູ່າ ຈະລຶບລ້າງຕົວລາວຖຶິ້ມ ນັຶ້ນບໍ່ຄວນ ແລະ ຈະໃຊ້ຈຸດ ຄືກັນກັບອັກສອນໂຣ ມັນ ກໍຈະບໍ່ສະດວກ ເພາະຄວາມລ້ຶງຕາກັບອັກສອນຕົວເດີມມາເຫິງແລ້ວ ຈະພາໃຫ້ຫຼົງສະເໝີ, ເມື່ີອເປັນດ່ັົງນັຶ້ນ ກໍແໜ ງຕີ່ມື ຕົວ ທີ່ຂາດຢູ່ນ້ຶັນ ເຂຶາ້ົ ມາໃຫມ່ເູ ລຍີ ຈະດີກວູາ່ ເພາະວູາ່ : 1) ໄທກບັ ຂະເໝນ ໄດ້ປຽູ່ ນແປງມາແລ້ວ. 2) ຕວົ ອັກສອນລາວ ທີ່ປາກົດໃນສີລາເລກ ກໍປາກດົ ວູ່າ ເພິ່ີນໃຊມ້ າແລວ້ ເກອື ບເຫນັ ຄບົ ທກຸ ຕວົ . 3) ໃນປະເທດໜີ່ຶງ ຄວນມຕີ ົວໜັງສືເປນັ ຂອງຊາດ ແຕແູ່ ບບດຽວຄສື າລບັ ລາວ ກໍຕອ້ ງແມູ່ນຕວົ ລາວຖ້າ ເຫນັ ບໍ່ຄົບກໍຕືີ່ມເຂົາຶ້ . 4) ເມີ່ືອໃຊ້ຕົວໜັງສື ຕົວດຽວກັນ ທັງທາງໂລກ ແລະ ທາງທາ ປະຊາຊົນ ກໍຈະໄດ້ມີຄວາມຮູ້ກວ້າງຂວາງ ທັງ ທາງໂລກ ແລະ ທາງທາໍ ໂດຍການໃຊ້ຕວົ ໜັງສືຕວົ ດຽວກັນ. ເມື່ີອເຫັນວູ່າ ຄວາມເຫັນຂອງພວກທີ່ສາມມີເຫດຜົນດີ ທີ່ປະຊຸມຈ່ີິງໄດ້ລົງມະຕິ ເຫັນດີໃຫ້ຕ່ືີມຕົວອັກສອນ ລາວຂຶນ້ ຄົບຕາມຕົວບາລີ ແລະ ສນັ ສະກຕິ ທີ່ບູຮານ ເຄີຍໃຊ້ມາແລ້ວ ຄກື ັນກັບປະເທດທັງຫາຼ ຍທີ່ໄດ້ເຄົາຶ້ ໜັງສືມາຈາກ ບອູ່ ນດຽວກນັ ໃນການຕີ່ມື ນຶ້ີ ໄດວ້ າງຫັກຼ ໄວ້ 2 ປະການຄື: ກ. ຊອກຄຶົ້ນຄວ້າເອົາຮູບໂຕໜັງສື ທີ່ຈະຕື່ີມໃໝູ່ນັ້ຶນ ເຊີ່ິງມີຢູ່ໃນສີລາເລກເກົ່າໆ (ທ່ີຊອກໄດ້ໃນສີລາເລກຄື ຍ ຜູ້ຍງິ , ພ ພະຣິຍາ, ທ ໝາກຕານ. ສ ບໍ ແລະ ສ ຄໍ, ນ ສາມເນນ, ຕ ໃຫຍູ່ ແລະ ຖ ໃຫຍູ)່ ຂ. ສູ່ວນທີ່ບເໍ່ ຫນັ ຢູ່ໃນສີລາເລກເກົ່າ ໃຫດ້ ດັ ແປງເອາົ ຕວົ ອກັ ສອນທໍາເຂົາ້ຶ ມາໃສູ່. ການເປັນດ່ົັງນີຶ້ ຄະນະ ກໍາມະການ ຫໍສະໝຸດ ພຸະທະບັນດິດສະພາຈັນທະບູຣີ ຈີິ່ງໄດ້ຕືີ່ມຕົວອັກສອນລາວ ຂຶ້ນ ແລະ ຈັດພິມໄວຍາກອນລາວ ພາກອັກຂະຫຼະວິທີສໍາເລດັ ໃນປີ 1935 ແລະ ທາງໂຮງຮຽນປະຣຍິ ັດຕິທໍາ ໄດ້ອາໄສແບບ ອັກຂະຫຼະວິທີນຶ້ີ ເປັນຫັຼກ ຈ່ີິງໄດ້ແຕູ່ງປືຶ້ມຮຽນ ພາສາບາລີ ຈົນຕະຫຼອດຮອດຫັຼກສູດຕູ່າງໆໃນທາງສາສະໜາ ອອກ ແຜູ່ຜາຍຮໍ່າຮຽນຕໍ່ມາເປັນເວລາຫຼາຍປີ. ແບບອັກຂະຫຼະວິທີ ທີ່ຫໍສະໝຸດ ພຸດທະບັນດິດສະພາຈັນທະບູຣີ ແຕູ່ງຂຶ້ນນຶ້ີ ຈຸດປະສົງສູ່ວນສໍາຄັນທ່ີສຸດ ແມູ່ນຈະໃຫ້ໃຊ້ຕົວອັກສອນລາວ ຂຽນຄໍາບາລີ ແລະ ສັນສະກິດກໍໄດ້ ຄືເຫັນກັບອັກສອນ ໄທ ອັກສອນຂະເໝນ ອັກສອນລັງກາ ອັກສອນພະມ້າ ເຊ່ີິງໄດ້ເຄຶ້ົາຕົວອັກສອນມາຈາກບູ່ອນດຽວກັນ ຄູດຽວກັນ ເພື່ີອ ຄວາມສະດວກແກູ່ການສຶກສາຮໍາຮຽນ ຂີດຂຽນ ບັນທຶກຄວາມຮູ້ທັງໃນທາງໂລກ ແລະ ທາງທໍາ ໂດຍໃຊ້ຕົວອັກສອນ ແບບດຽວ ບ່ໍຕ້ອງໃຊ້ຫຼາຍແບບ ອັນຈະເປັນທາງແຕກແຍກ ແລະ ຫຍຸ້ງຍາກສໍາລັບການສຶກສາຂອງກຸນລະບຸດ ໃນພາຍ ພາກໜ້າ. ແຕູ່ຈຸດມູຸ່ງໝາຍ ຂອງພຸດທະບັນດິດສະພາຈັນທະບູຣີ ດັ່ົງກູ່າວມານີ້ຶ ຕ້ອງມາສຸດສ້ວຍລົງ ຕຶັ້ງແຕູ່ປີ 1948 ເປັນຕົຶ້ນມາ ໃນເມີ່ືອຄະນະກໍາມະການອັກສອນສາດລາວ ຄະນະໜ່ຶີງ ທີ່ໄດ້ຕ້ຶັງຂຶ້ນໃນປີ 1948 ໄດ້ອອກຂໍ້ບັງຄັບເປັນພະ ລາຊະໂອງການເລກທ່ີ 10 ບັດຍັດວູ່າ ຕົວພະຍັນຊະນະລາວມີແຕູ່ 27 ຕົວ ໂດຍຕີື່ມຕົວ ຣ ເຂົຶ້າອີກ ແລະ ບັນຍັດໃຫ້ຖື ຫັຼກການຂຽນພາສາລາວຕາມສຽງຂອງຄໍາເວຶົ້າ ເຖິງແມູ່ນຄໍານັຶ້ນໆ ຈະມາຈາກ ພາສາໃດກໍຕາມ ອັນພາໃຫ້ການຂຽນຄໍາ ລາວ ຜິດແຜກແຕກຕູ່າງໄປຈາກເຄຶ້ົາມູນຂອງຄໍາທ່ີໄດ້ມາຈາກພາສາຕູ່າງປະເທດ ແລະ ພາໃຫ້ການສຶກສາ ທໍາມະວິໄນ ທາງພຸດທະສາສະໜາ ໃນລາຊະອານາຈັກລາວທຸກວັນນ້ຶີ ບໍ່ໄປບ່ໍມາທາງໃດ ເພາະໃຊ້ຕົວອັກສອນລາວ ແລະ ວາດຂຽນ ພາສາລາວ ຕາມຫຼັກພະລາຊະໂອການເລກທີ່ 10 ຂອງຄະນະກໍາມະການ ອັກສອນສາດລາວປີ 1948 ເປັນແບບຮຽນ ພາສາບາລີ ແລະ ພະທໍາມະວິໄນ ທາງພຸດທະສາສະໜາບ່ໍໄດ້ໂດຍຖືກຕ້ອງ ການສຶກສາຮໍ່າຮຽນພະທໍາມະວິໄນ ຂອງພະສົງ ສາມະເນນ ໃນລາຊະອານາຈັກລາວ ທກຸ ວັນນ້ຶີ ໄດອ້ າໄສແບບຮຽນ ທີ່ເປັນຕົວອັກສອນໄທ ແລະ ພາສາໄທ ເກອື ບທັງໝົ 73

ດ ດົັ່ງນີ້ຶຄວາມຮູ້ ແລະ ພາສາລາວ ຂອງບັນດານັກສຶກສາທາງພຸດທະສາສະໜາ ຈ່ິີງຫັນເຫເວວາກເຂ້ຶົາຫາພາສາໄທ ຫືຼ ເປັນຄວາມຮູ້ກະເທີນ ພາສາລາວກະເທີນໄປ ເພາະການສຶກສາ ທາງພຸດທະສາສະໜາ ໃນລາຊະອານາຈັກລາວ ອາໄສປ້ຶມ ໄທ ເປັນແບບຮຽນ, ບໍ່ພຽງແຕູ່ທນ່ໍ ນຶ້ັ ໜງັ ສສື າໍ ລັບເທສະນໜາສັ່ົງສອນຊາວບາ້ ນ ຕະຫອຼ ດໜັງສສື ະຫຼອງອານສິ ງົ ຕູາ່ ງໆ ກໍ ມແີ ຕູ່ແບບໜັງສືໄທ ໜັງສອື ູ່ານຫຶ້ຼິນ ປະເພດນະວະນິຍາຍ ໜັງສືສາລະຄະດີລາວ ຕະຫຼອດໜັງສືພິມລາຍວັນ ກໍມີແຕູ່ໜັງ ສືໄທທັງມວນ ເຂົຶ້າມາເປັນເຈ້ົຶາຕະຫຼາດ ຢູ່ໃນລາຊະອານາຈັກລາວ ໂດຍທ່ີສຸດ ຮ້ານຂາຍໜັງສືໃນນະຄອນວຽງຈັນ ອັນ ເປັນນະຄອນຫຼວງຂອງປະເທດລາວ ແລະ ເປັນສູນກາງ ບູ່ອນທ້ອນໂຮມວັະທະນະທໍາລາວ ກໍແມູ່ນຮ້ານຂາຍໜັງສືໄທ ໂດຍຄົນໄທອີກຊໍ້າ ເມີ່ືອເປັນດ່ົັງນ້ຶີ ເພືີ່ອບ່ໍໃຫ້ພາສາລາວ ຫັນເຫເວວາດ ເຂ້ົຶາໄປຫາພາສາໄທຍໄດ້ແນວໃດ? ແມູ່ນຢຸູ່ ຕາມຫັຼກການທາງຂ້ັຶນສູງ ຫຼື ແນວຄິດ ຂອງລາຊະບັນດິດສະພາ ທ່ີສະແດງໄວ້ວູ່າ ການສຶກສາທາງພຸດທະສາສະໜາທ່ີ ຕອ້ ງໃຊ້ພາສາບາລີ ເປັນຫຼັກນ້ຶັນ ໃຫ້ໃຊ້ຕົວອກັ ສອນທາໍ ສຶກສາຮໍ່າຮຽນເພາະຕົວອກັ ສອນທໍານຶັ້ນ ມີຄບົ ຖ້ວນຕາມຕົວບາ ລີ ແລະ ທາງສາສະໜາ ເຄີຍໃຊ້ມາແລ້ວແຕູ່ບູຮານ ຄວາມເຫັນນ້ຶີ ຂາ້ ພະເຈາ້ຶົ ເຫັນວູ່າ ບໍ່ເໝາະສມົ ກັບ ກາລະສະໄໝ ແລະ ເປັນຄວາມເຫັນທີ່ບໍ່ຖກື ຕ້ອງຫາຼ ຍປະການດງ່ັົ ກູ່າວມາແລວ້ ຄື: - ຕົວໜັງສືທໍາ ຈະເອົາມາຫລໍ່ ເປັນຕົວພີມ ພ 4 ນຶ້ັນຍາກ ເພາະຕົວທໍາ ມີວິທີຂຽນຕູ່າງຫາກ ຕູ່າງຈາກການ ຂຽນຕົວລາວ ແລະ ຈາໍ ເປນັ ຕ້ອງຫລໍ່ ຕວົ ໜງັ ສຫື ຼາຍກວາູ່ ຕົວລາວຫຼາຍຕໍ່ ເຊ່ິີງເປນັ ການເປອງທຶນລາ້ ໆ. - ຕົວໜັງສືທໍາ ຊາວບ້ານຜຸ້ໃດໄດ້ບວດ ອູ່ານບ່ໍອອກ ແມູ່ນແຕູ່ຜູ້ບວດໃນສະໄໝນ້ີຶ ກໍເກືອບຈະບໍ່ນິຍົມອູ່ານ ແລະ ຮຽນແລ້ວ ເພາະຂຽນບ່ໍສະດວກຂັດຂ້ອງຫຼາຍປະການ ທັງປະຊາຊົນ ພວກທ່ີເຄີຍໃຊ້ ຕົວອັກສອນທໍາເປັນສູ່ວນ ຫຼາຍນ້ຶັນ (ຄົນລາວພາກອິສານຂອງໄທ) ດຽວນີຶ້ກໍເລີກໃຊ້ໝົດແລ້ວ ເຂົາເຈ້ຶົາໃຊ້ ຕົວອັກສອນໄທ ສໍາລັບສຶກສາທັງທາງ ໂລກ ແລະ ທາງທາໍ . - ຕວົ ໜັງສືທໍາ ໄດ້ເຄຶົ້າມາຈາກຕົວມອນ ແລະ ຕົວພະມ້າ ບໍແ່ ມນູ່ ຕົວເທວະດາ ເຊິ່ີງຈະໃຊບ້ ັນທຶກພະທໍາຄໍາສອນ ຂອງພຣະພຸດທະເຈຶາ້ົ ໄດ້ແຕູຕ່ ົວທໍາດົ່ັງຄວາມເຂາົ້ຶ ໃຈຂອງຄນົ ທີບ່ ໍ່ໄດ້ຮາ່ໍ ຮຽນທງັ ຫາຼ ຍກູາ່ ວໄວ.້ ຕວົ ລາວກໍໃຊ້ບັນ ທກຶ ໄດ້ ຄກື ນັ ດັ່ົງດຽວກັນກບັ ຕວົ ໜງັ ສຂື ອງຊາດອີືນ່ ຄໄື ທ ຂະເໝນ ຝຣັົງ່ ອັງກິດ ເປນັ ຕຶົນ້ ເຊິີງ່ ດຽວນຶ້ີ ຕົວໜັງສຂື ອງຊາດ ຕ່າູ ງໆ ດົັ່ງກູ່າວນັຶ້ນ ໄດ້ພິມ ບນັ ທຶກພະໄຕປິດກົ ອັນເປນັ ຫກັຼ ຄໍາສອນຂອງພຸດທະສາສະໜາໄວ້ໝດົ ແລວ້ . - ບັນດາປະເທດ ເພື່ີອນບ້ານຂອງເຮົາ ຄືໄທ ຂະເໝນ ພະມ້າ ແລະ ລັງກາ ເປັນຕົຶ້ນ ເພີ່ິນໃຊ້ຕົວອັກສອນ ຂອງ ຊາດແບບດຽວກັນ ສາໍ ລບັ ສກຶ ສາທາງໂລກ ແລະ ທາງທໍາ ດ່ັົງນີ້ຶ ຄວາມຮູ້ຂອງນັກສຶກສາທາງໂລກ ແລະ ທາງທໍາ ຈິ່ີງເດີນ ໄປທັດທຽມກນັ ມຄີ ວາມຮູ້ແຕກຂະຫຍາຍ ແຊກຊມຶ ເຂາ້ົຶ ຫາກນັ ໄດ້ ດ້ວຍການໃຊຕ້ ົວອັກສອນອັນດຽວກນັ . - ຖ້າໃຊ້ຕົວອັກສອນລາວ ເປັນແບບຮຽນທາງທໍາມະວິໄນ ໂດຍການໃຊ້ຕົວລາວຂຽນ ແລະ ພິມພາສາບາລີ ເປັນ ຕົຶ້ນກໍໄດ້ແລ້ວ ຄວາມຮູ້ທາງພຸດທະສາສະໜາ ຈະໄດ້ແຜູ່ຜາຍອອກໄປທົ່ວເຖິງປະຊາຊົນ ພົນລະເມືອງລາວທີ່ຮຽນ ຕົວໜງັ ສລື າວ ຢູ່າງກວ້າງຂວາງ ອັນຈະພາໃຫ້ພົນລະເມືອງລາວຕນ່ີື ຈາກຄວາມຫົຼງງົມງວາຍ ທີ່ອາຈານລາງພວກ ແລະ ໜັ ງສືເກາ່ົ ແກູ່ລາງຜກູ ສອນຜິດໆໄວ້. ໃນປະຈຸບັນ ສະຖານການສຶກສາ ຖືເປັນບູ່ອນທ່ີສໍາຄັນໃນການປົກປັກຮັກສາຄວາມປອດໃສຂອງພາສາລາວ ເນີື່ອງຈາກເປັນບູ່ອນທີ່ມີພາລະບົດບາດໃນການນໍາໃຊ້ພາສາຢູ່າງເປນັ ທາງການຫຼາຍທີ່ສຸດ. ໃນຫຼັກສູດຕໍາລາ ເອກະສານ ຕາູ່ ງໆ ຕະຫຼອດຮອດການເວ້ົຶາຈາປາໄສຂອງຄູ ແລະ ນກັ ຮຽນລ້ວນແຕູ່ມີລະບຽບແບບແຜນກວູ່າຂົງເຂດອ່ີືນ. ດົ່ັງນັຶ້ນ, ຄູ ແລະ ຜຮູ້ ຽນຮູ້ທຸກຖວ້ ນໜ້າ ເຊ່ງີິ ເປັນຜູທ້ ີ່ມີພາລະບົດບາດໃນການນາໍ ໃຊ,້ ເຜີຍແຜູ່ ແລະ ປົກປກັ ຮກັ ສາພາສາລາວ ຄວນ ເອົາໃຈໃສູ່ຕໍ່ຫຼັກການໃຊ້ພາສາ ເມືີ່ອຮູ້ວູ່ານໍາໃຊ້ຜິດພາດກໍຄວນກັບມາແກ້ໄຂ. ຍ່ິີງໃນສັງຄົມປະຈຸບັນ ເປັນສັງຄົມແຫູ່ງ ການສືສ່ີ ານໄຮ້ພມົ ແດນ ອັນເປນັ ເງ່ືີອນໄຂທຈ່ີ ະພາໃຫ້ພາສາລາວໄດຮ້ ັບການສ່ືີສານ ແລະ ເຜຍີ ແຜູ່ຢູ່າງກວາ້ ງຂວາງໄປທົ່ວ ໂລກຢາູ່ ງວູອ່ ງໄວ ແລະ ໃນທາງກງົ ກັນຂ້າມກນັ ຫາກການນາໍ ໃຊ້ພາສາມີຄວາມບົກພູ່ອງ ກຈໍ ະນໍາຄວາມເຊອ່ີື ມເສຍມາສູ່ 74

ຊາດລາວ ຄົນລາວໄດ້ຢູ່າງໄວວາເຊັ່ົນກັນ. ສະນັຶ້ນ, ທຸກຄົນຄວນມີສະຕິຕ່ໍການນໍາໃຊ້ພາສາຂອງຕົນຢູ່ສະເໝີ ເພືີ່ອ ໃຫກ້ ານສືີສ່ ານມຄີ ຸນນະພາບ ແລະ ໜ້າເຊ່ີືອຖ.ື 75

ເອກະສານອ້າງອງີ ຄາໍ ຮູຸ່ງ ແສນມະນ,ີ ປຶມ້ ແບບຮຽນວຊິ າອັກຂະຫະຼ ວທິ ະຍາ, ຫກັຼ ສູດປະລິນຍາຕີ, ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫງູ່ ຊາດ, 1998. ສະຖາບນັ ຄ້ນຶົ ຄວ້າວດັ ທະນະທໍາ, ກະຊວງຖະແຫຼງຂາູ່ ວ ແລະ ວດັ ທະນະທໍາ, ວທິ ະຍາສານມລໍ ະດກົ ລາ້ ນຊ້າງ2, ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ, 1996. ກະຊວງສຶກສາທກິ ານ ແລະ ກິລາ, ປຶ້ມແບບຮຽນ ວິາພາສາລາວ ຊັ້ຶນມັດທະຍມົ ສຶກສາປີທີ 7, 2008. ບຸນມີ ເທບສີເມອື ງ, ຄວາມເປນັ ມາຂອງຊົນຊາດລາວ ເຫຼມຶ້ັ 1, 2001. ບຸນຍໍ ພມົ ມະບດຸ ແລະ ຄະນະ, ແບບຮຽນວິທີສອນພາສາລາວ 1, ລະບບົ 11+3, ລັດວິສາຫະກດິ ໂຮງພິມສກຶ ສາ, 1998. ຄາໍ ເມີງ ດວງທອງລາ ແລະ ຄະນະ, ປ້ມຶ ແບບຮຽນ ວິຊາພາສາລາວ 1, ລະບົບ 11+3, ກະຊວງສຶກສາທກິ ານ ແລະ ກລິ າ, 2008. ກະຊວງສກຶ ສາທິການ ແລະ ກິລາ, ປມຶ້ ແບບຮຽນ ວຊິ າພາສາລາວ 1, ລະບົບ 11+3, 2008. ປ້ມຶ ແບບຮຽນ ວຊິ າວັດຈະນະສກຶ ສາ, ຫັກຼ ສູດສ້າງຄູ ລະບບົ 12+4, ວິທະຍາໄລຄຫູ ຼວງພະບາງ, 2008. ປ້ຶມແບບຮຽນ ວິຊາວາກາຍະສາໍ ພນັ , ຫຼກັ ສູດສາ້ ງຄູ ລະບົບ 12+4, ວທິ ະຍາໄລຄຫູ ວຼ ງພະບາງ, 2008. ພູມມີ ວງົ ວິຈິດ, ປມ້ຶ ໄວຍາກອນລາວ, ວຽງຈັນ, 1966.

ລະບົບ-ພາກຮຽນ ໂຄງຮາູ່ ງຫກຼັ ສດູ ລາຍວຊິ າ ຊວືີ່ ຊິ າ: ອກັ ຂະຫະຼ ວທິ ະຍາ ຫກຼັ ສດູ ສາ້ ງຄມູ ດັ ທະຍມົ ລະບບົ 12+4 ລະຫດັ ວຊິ າ: 0906608 ລະບົບ 4 ປີ ພາກຮຽນ 2 ປີ 3 ຈາໍ ນວນຊ່ົວໂມງ 64 ຊ່ົວໂມງ ຄູາ່ ໜວູ່ ຍກດິ 3(2-2-0) ອະທບິ າຍຄູ່າໜວູ່ ຍກິດ ວິຊານຶີ້ ມີ 3 ໜູວ່ ຍກິດ ໃນນ້ຶັນ 2 ຊວ່ົ ໂມງບນັ ຍາຍຕໍ່ 1 ອາທດິ ໃນ 16 ອາທິດ ເທົ່າກັບ 2 ໜວູ່ ຍ ກດິ , 2 ຊວົ່ ໂມງພາກປະຕບິ ັດຕໍ່ 1 ອາທດິ ໃນ 16 ອາທດິ ເທົ່າກບັ 1 ໜວູ່ ຍກດິ , ລວມມີ 64 ຊົ່ວໂມງ. ເມອ່ືີ ຮຽນວຊິ ານແີຶ້ ລວ້ ນກັ ຮຽນຄຈູ ະສາມາດ: ຈດຸ ປະສົງ • ພິສູດການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງຕວົ ອັກສອນແຕ່ລູ ະໄລຍະໃນປະຫວັດສາດ. ເນອືຶ້ ໃນຫຍ້ໍ • ນໍາໃຊ້ຕົວອກັ ຂະຫຼະລາວຕາມຫຼກັ ພາສາລາວໄດ້ຢູາ່ ງຖກື ຕ້ອງ. • ປກົ ປັກຮກັ ສາພາສາລາວໃຫ້ຢຄູ່ ຽງຄູ່ກບັ ຄົນລາວ. ສກຶ ສາຄນົຶ້ ຄວ້າເຖງິ ການສັງເຂບຄວາມເປນັ ມາຂອງພາສາລາວ, ການປກົ ປກັ ຮັກສາຄວາມປອດໃສ ຂອງພາສາລາວ, ອັກຂະຫຼະລາວສະໄໝປັດຈບຸ ນັ , ລະບົບຕວົ ສຽງພາສາລາວສະໄໝປດັ ຈບຸ ນັ ແລະ ພະຍາງ ໃນພາສາລາວ. ວິຊານີ້ຶ ໃຊ້ເວລາຮຽນທງັ ໝົດ 16 ອາທດິ , ການດໍາເນນີ ການສອນແມູ່ນສມົ ທບົ ຫາຼ ຍວິທປີ ະສົມປະສານ ການດາໍ ເນນີ ການສອນ ກນັ ເປັນຕົ້ຶນແມນູ່ ການອະທິບາຍ, ການສົນທະນາ, ການບັນຍາຍ, ກດິ ຈະກໍາກູ່ມຸ ,ສງັ ເກດຕວົ ໜັງສື, ນາໍ ພານັກຮຽນຂຽນໜງັ ສຕື ົວຈງິ ໃນແຕູ່ລະຍຸກສະໄໝ. ແຜນການສອນ ບດົ ທີ 1 ສງັ ເຂບຄວາມເປນັ ມາຂອງພາສາລາວ 1. ກຸູ່ມຊນົ ອາ້ ຍລາວຫຼືອາ້ ຍໄຕ ອາທດິ 1 2. ວດັ ທະນະທາໍ - ສັງຄົມຂອງຊົນຊາດລາວ-ໄຕ 3. ພາສາຂອງຊນົ ຊາດລາວ-ໄຕ ອາທດິ 2 ບດົ ທີ 1 (ຕ)ໍ່ ອາທິດ 3 ສງັ ເຂບຄວາມເປນັ ມາຂອງພາສາລາວ 4. ໜງັ ສກື ຍຸ ເຈາົ , ຫກຼັ ຖານຂອງການປະລະການໃຊ້ອັກສອນເຄອ່ືີ ງໝາຍຂອງ ຈນີ ແລ້ວມາຮບັ ເອາົ ໜງັ ສທື ມ່ີ ອີ ັກຂະຫະຼ ວທິ ີແບບອິນເດຍ ບດົ ທີ 1(ຕໍ່) ສງັ ເຂບຄວາມເປນັ ມາຂອງພາສາລາວ

ອາທິດ 4 5. ລັກສະນະເສນຶັ້ ຂອງຕົວອກັ ສອນ ອາທິດ 5 6. ໜງັ ສືກຸຍເຈາົ ແລະ ການວິວດັ ມາເປັນຕວົ ໜງັ ສຫື າງໜຂູ ອງກມຸູ່ ຊົນລາວ-ໄຕທີພ່ າກເໜອື ຫວຽດນາມ ແລະ ລາວລາ້ ນຊາ້ ງ ບດົ ທີ 1(ຕໍ່) ສງັ ເຂບຄວາມເປນັ ມາຂອງພາສາລາວ 7. ມີຄວາມເປນັ ໄປໄດ້ບ່ໍທ່ຕີ ົວອກັ ສອນລາວບຮູ ານຖອດຫຼືຂະຫຍາຍມາຈາກຕົວອກັ ສອນຫາງໜູ? ບດົ ທີ 2 ການປກົ ປັກຮກັ ສາຄວາມປອດໃສຂອງພາສາລາວ 1. ສະພາບຂອງພາສາລາວຕງ້ຶັ ແຕູສ່ ະໄໝອານາຈກັ ລາວລາ້ ນຊາ້ ງເສຍເອກະລາດມາເຖງິ ປັດຈບຸ ັນ ອາທິດ 6 ບດົ ທີ 2 (ຕ)ໍ່ ການປກົ ປັກຮກັ ສາຄວາມປອດໃສຂອງພາສາລາວ ອາທິດ 7 2. ໜ້າທ່ໃີ ນການປົກປກັ ຮັກສາຄວາມປອດໃສຂອງພາສາລາວ ອາທິດ 8 3. ໜ້າທ່ີໃນການປົກປັກຮັກສາຄວາມປອດໃສຂອງພາສາລາວຢູໃ່ ນໂຮງຮຽນ ອາທດິ 9 ອາທດິ 10 ບດົ ທີ 3 ອາທດິ 11 ອກັ ຂະຫະຼ ລາວສະໄໝປດັ ຈບຸ ນັ 1. ພະຍັນຊະນະ 2. ສະຫຼະ 3. ເຄອືີ່ ງໝາຍວັນນະຍດຸ ບດົ ທີ 4 ລະບບົ ຕວົ ສຽງພາສາລາວປດັ ຈບຸ ນັ 1. ຕວົ ສຽງພະຍັນຊະນະ - ຄູແນະນາໍ ນັກຮຽນເຝກິ ຂຽນຕົວສຽງ ບດົ ທີ 4 (ຕ)່ໍ ລະບບົ ຕວົ ສຽງພາສາລາວປດັ ຈບຸ ນັ 2. ຕົວສຽງສະຫະຼ - ຄູແນະນາໍ ນັກຮຽນຂຽນຕົວສຽງສະຫຼະ ບດົ ທີ 4 (ຕ)່ໍ ລະບບົ ຕວົ ສຽງພາສາລາວປດັ ຈບຸ ນັ 3. ເຝິກປະຕິບັດຕວົ ຈິງ - ຄູໃຫນ້ ັກຮຽນອູາ່ ນ - ຂຽນຕົວສຽງພະຍັນຊະນະແລະສະຫະຼ ຢູ່ໃນຫ້ອງ. ບດົ ທີ 5

ພະຍາງໃນພາສາລາວ 1. ຈດຸ ພິເສດຂອງພະຍາງ ອາທິດ 12 ບດົ ທີ 5(ຕໍ່) ພະຍາງໃນພາສາລາວ ອາທິດ 13 2. ໂຄງສາ້ ງຂອງພະຍາງລາວ ອາທດິ 14 3. ຕວົ ແກນ (ພະຍັນຊະນະ) ອາທດິ 15 ອາທດິ 16 ບດົ ທີ 5(ຕ່ໍ) ການປະເມນີ ພະຍາງໃນພາສາລາວ ເອກະສານອ້າງອີງ 4. ຕວົ ຄວບ 5. ສະຫະຼ ຜູຂ້ ຽນ ບດົ ທີ 5 (ຕ)ໍ່ ພະຍາງໃນພາສາລາວ 6. ຕວົ ສະກົດ 7. ສຽງວນັ ນະຍຸດ - ຄູໃຫນ້ ັກຮຽນຂຽນຕວົ ສຽງໃຫ້ເປນັ ຄໍາສບັ ສະຫບຸຼ ແລະປະເມນີ ໃນບດົ ຮຽນທີ 5 1. ເຂົາຶ້ ຮ່ວູ ມຮຽນ 10% 2. ລາຍງານບກຸ ຄນົ 20% 3. ລາຍງານກມູຸ່ 10% 4. ກວດກາກາງພາກ 20% 5. ສອບເສັງຈົບລາຍວິຊາ 40% 1. ປຶມ້ ແບບຮຽນພາສາລາວ ມ.5. 2. ຜູ້ຮຽບຮຽງອາຈານຄໍາຮງຸູ່ ແສນມະນີ ພມິ 1998 3. ປ້ຶມໄວຍະກອນ ພູມີ ວງົ ວິຈດິ 1967. 4. ປ້ມຶ ອັກຂະຫຼະວິທະຍາ ລາສະບນັ ດດິ ພາສາລາວພມິ ຄງ້ຶັ ທີ 1ປີ 1972. ອາຈານ ປະຢດັ ລດັ ຕະນາ 020 9815 0505 ອາຈານ ພອນສະຫວນັ ກໍາກ້ຽງຍມົ 020 2222 6226 ອາຈານ ໂພໄຊ ເພັດຄໍາພູ 020 9629 9979 ອາຈານ ພມົ ມາ ສສໍ ົມມີ 020 9958 6896 ອາຈານ ມະນີວນັ ອິນທິລາດ 020 5544 5828