แปลงไฟล์2

หนงั สอื อเิ ลก็ ทรอนิกส์ (E-Book) ชน้ั ประถมศึกษาปี ท่ี 4 หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 1 ลักษณะทางกายภาพ ของจงั หวดั ชุด ลักษณะทางกายภาพของจงั หวัดทมี่ ีบทบาทตอ่ การดารงชีวติ

ก คำนำ หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (E–Book)เล่มน้ีเป็ นส่วน หน่ึ งของรายวิชาสังคมศึกษา ศาสนา และ วัฒนธรรมช้ัน ประถมศึกษาปี ท่ี 4 สาระภูมิศาสตร์ หน่วยการเรียนรู้ท่ี 1 เรื่อง ลักษณะทางกายภาพของจังหวดั ชุด ลักษณะทางกายภาพของ จงั หวดั ท่ีมีบทบาทต่อการดารงชีวิต โดยมีเน้ือหาที่กล่าวถึงลกั ษณะ ทางกายภาพของจงั หวดั ประกอบไปดว้ ย ภูมิประเทศ ภูมิอากาศ แหล่งน้า พืชพรรณธรรมชาติ และสตั วป์ ่ า ซ่ึงการเขา้ ใจลกั ษณะทาง กายภาพของจงั หวดั มีความสาคญั ต่อการดารงชีวิต และมีผลต่อ การประกอบอาชีพของคนในพ้นื ที่ ในการจดั ทาหนงั สืออิเลก็ ทรอนิกส์ (E-Book) เล่มน้ี ผู้จัดทาขอขอบพระคุณ ดร.ทวัช บุญแสง และคุณครู ศิวพร พนั ธ์ลาภกั ด์ิ เป็นอยา่ งสูงที่ไดใ้ หค้ าแนะนา คาปรึกษา และใหค้ วาม ช่วยเหลือ จนทาใหห้ นงั สืออิเลก็ ทรอนิกส์ (E-Book)เรื่อง ลกั ษณะ ทางกายภาพของจงั หวดั ชุด ลกั ษณะทางกายภาพของจงั หวดั ที่มี บทบาทต่อการดารงชีวิต สาเร็จลุล่วงไปไดด้ ว้ ยดี ผูจ้ ดั ทาหวงั เป็ น อย่างยิ่งว่าหนังสืออิเล็กทรอนิกส์เล่มน้ีจะเป็ นประโยชน์ต่อผูท้ ี่ สนใจ หากมีความผดิ พลาดประการใด กข็ ออภยั ไว้ ณ ท่ีน้ีดว้ ย ฐาปนี รอดสวสั ดิ์ เกตนิภา สมภกั ดี

สารบัญ ข เร่ือง หน้า คานา ก สารบัญ ข มาตรฐานการเรียนรู้และตวั ชีว้ ัด ค สาระสาคัญและจุดประสงคก์ ารเรียนรู้ ง แบบทดสอบก่อนเรียน จ ลักษณะทางกายภาพของจงั หวดั 1 2 - ภมู ปิ ระเทศ 5 - ภมู ิอากาศ 6 - แหลง่ นา้ 8 - พืชพรรณธรรมชาติ 9 - สตั วป์ ่ า 10 แผนทที่ างกายภาพจงั หวัดสุราษฎรธ์ านี 11 แผนทที่ างกายภาพประเทศไทย 12 แผนทที่ างกายภาพภาคใต้ 13 แบบทดสอบหลังเรียน 17 อ้างองิ 18 ผู้จัดทา

ค มาตรฐานการเรยี นรู้ มาตรฐาน ส 5.1 เข้าใจลักษณะทางกายภาพ ของโลกและความสัมพันธ์ของสรรพสิ่งซึ่งมีผลต่อกัน ใช้ แผนท่ีและเคร่ืองมือทางภูมิศาสตร์ในการ ค้นหา วิเคราะห์ และสรุปข้อมูลตามกระบวนการทางภูมิศาสตร์ ตลอดจนใช้ภูมิสารสนเทศอย่างมีประสิทธิภาพ มาตรฐาน ส 5.2 เข้าใจปฏิสัมพันธ์ระหว่าง ม นุ ษ ย์ กั บ ส่ิ ง แ ว ด ล้ อ ม ท า ง ก า ย ภ า พ ที่ ก่ อ ใ ห้ เ กิ ด การสร้างสรรค์ วิถีการดาเนินชีวิต มีจิตสานึกและมีส่วน ร่วมในการจัดการทรัพยากรและส่ิงแวดล้อมเพ่ือการ พัฒนาท่ียง่ั ยนื ตัวชี้วัด ส 5.1 ป.4/1 สืบค้นและอธิบายข้อมูล ลักษณะทางกายภาพในจังหวัดของตนด้วยแผนที่และรูป ถา่ ย ส 5.2 ป.4/1 วิเคราะห์สิ่งแวดล้อมทาง กายภาพที่ส่งผลต่อการดาเนินชีวิตของคนในจังหวัด

ง สาระสาคัญ ลักษณะทางกายภาพของจังหวัดท่ีมีบทบาท ต่อส่ิงต่าง ๆ และการดารงชีวิต ได้แก่ ภูมิประเทศ ภูมอิ ากาศ แหลง่ น้า พืชพรรณธรรมชาติ แร่ สัตว์ป่า จุดประสงค์การเรยี นรู้ 1. นกั เรยี นสามารถอธบิ ายลกั ษณะทางกายภาพ ของจงั หวดั ได้ (K) 2. นักเรียนสามารถวเิ คราะหล์ ักษณะทางกายภาพ ของจังหวดั ทม่ี ีผลต่อการดารงชวี ติ ได้ (P) 3. นกั เรียนมีความรับผดิ ชอบตอ่ ชนิ้ งานที่ได้รบั มอบหมาย (A)

แบบทดสอบก่อน จ เรียน 1. ข้อใดกล่าวถึงความหมายของคาว่า “ภูมิประเทศ” ก. เป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่า ข. เปน็ พน้ื ทท่ี ต่ี อ่ เนอ่ื งจากภเู ขามีปา่ ไมป้ กคลุม ค. เป็นเขตที่อยู่ถัดจากที่ราบเชิงเขาและที่ดอนลงมา ง. เป็นลักษณะของพื้นผิวโลกที่แสดงให้เห็นถึงความสูง – ต่า ของพื้นที่ 2. ข้อใดกล่าวถึงที่ลุ่มได้ถูกต้อง ก. เปน็ เขตทม่ี ดี นิ ตะกอนเนอ้ื หยาบ ข. เป็นเขตที่อยู่ถัดจากที่ราบเชิงเขาและที่ดอนลงมา ค. เป็นแนวพื้นที่ที่เป็นชายฝั่งและชายทะเลประกบกัน ง. เป็นพื้นที่ที่ต่อจากที่ราบมีลักษณะเป็นที่ราบสลับกับที่ลุ่ม 3. ขอ้ ใดจดั เปน็ แหลง่ นา้ ตามธรรมชาตทิ ง้ั หมด ก. หว้ ย บึง ข. บงึ เขื่อน ค. ลาคลอง ฝาย ง. อ่างเก็บน้า เขื่อน

แบบทดสอบก่อน ฉ เรียน 4. ข้อใดไม่ใช่ลักษณะภูมิประเทศ ก. ทล่ี มุ่ ข. ภูเขา ค. ที่ราบ ง. แหล่งน้า 5. พืชพรรณที่เป็นพืชทนเค็มมักพบอยู่บริเวณลักษณะภมู ิประเทศ แบบใด ก. ภูเขา ข. ที่ลุ่ม ค. ที่ราบ ง. ชายฝั่งทะเล 6. ข้อใดไม่ใช่ปัจจัยที่กาหนดลักษณะภูมิอากาศ ก. ภูเขา ข. น้าค้าง ค. อุณหภูมิ ง. ความชน้ื

แบบทดสอบก่อน ช เรียน 7. พืชพรรณที่เป็นป่าชายเลนมักพบอยู่บริเวณลักษณะภูมิประเทศ แบบใด ก. ทล่ี มุ่ ข. ที่ราบ ค. ชายฝั่งทะเล ง. ที่ลาดเชิงเขา 8. ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศแบบใดมกั พบกรวด ทราย ดนิ ปนทราย และ ดินร่วน ก. ภูเขา ข. ที่ราบ ค. ชายฝั่งทะเล ง. ที่ลาดเชิงเขาและที่ดอน 9. จังหวัดที่มีทรัพยากรแหล่งน้าอุดมสมบูรณ์ประชากรมักประกอบ อาชีพใด ก. ค้าขาย ข. รับจ้าง ค. หตั ถกรรม ง. เกษตรกรรม

ซ แบบทดสอบก่อน เรียน 10. ลักษณะภูมิประเทศแบบใดเป็นเขตที่มีการตั้งถิ่นฐานของ ประชากรอยู่อย่างหนาแน่น ก. ทล่ี มุ่ ข. ภูเขา ค. ที่ราบ ง. ชายฝั่งทะเล

1 ลกั ษณะทางกายภาพ ของจังหวัด ลักษณะทางกายภาพของจังหวัดที่มี บทบาทต่อสิ่งต่าง ๆ และการดารงชีวิต ได้แก่ ภูมิประเทศ ภูมิอากาศ แหล่งนา พืชพรรณ ธรรมชาติ แร่ สัตวป์ ่า

2 ภมู ปิ ระเทศ ภูมิประเทศ คือ ลกั ษณะของพ้ืนผิวโลกที่แสดงให้เห็นถึง ความสูง–ต่าของพ้ืนท่ี ลกั ษณะภูมิประเทศมีหลายรูปแบบ แบ่งออกได้ ดงั น้ี 1. ภูเขา พ้ืนท่ีภูเขามักอยู่รวมกันเป็ นเทือกเขา ในเทือกเขามีแนวเขาหลายทิวเขา ในทิวเขาหน่ึง ๆ มียอดเขา หลาย ๆ ภูเขา เป็นลกั ษณะของพ้นื ที่ท่ีมีระดบั สูงข้ึนจากบริเวณ โดยรอบ ระหวา่ งสนั เขามีหุบเขาแทรกสลบั อยเู่ บ้ืองล่าง ในหุบ เขามีลาหว้ ยเป็ นทางน้า พ้นื ท่ีเขาส่วนใหญ่มีป่ าไมป้ กคลุม เป็ น ตน้ น้าลาธาร เป็นท่ีอยอู่ าศยั ของสตั วป์ ่ า

3 2. ท่ีลาดเชิงเขาและที่ดอน เป็ นพ้ืนที่ท่ีต่อเนื่องจาก ภูเขา มีป่ าไมป้ กคลุม ลาน้าที่ไหลผา่ นมกั เป็ นคลอง เป็ นเขตท่ีมีดินตะกอนเน้ือหยาบ เช่น กรวด ทราย ดินปนทราย และดินร่วน พืชพรรณมกั เป็นไมย้ นื ตน้ 3.ท่ีราบ เป็ นเขตที่อยู่ถัดจากท่ีราบเชิงเขาและท่ีดอน ลงมา พ้ืนท่ีมีลักษณะราบเรี ยบ มีแม่น้ าไหลผ่าน ดินตะกอนมีท้งั ทราย ทรายแป้ง ดินร่วน และดินเหนียว เป็ นเขตที่มีการต้งั ถ่ินฐานหนาแน่นโดยเฉพาะตามแนว แม่น้า ลาคลอง พืชพรรณส่วนใหญ่เป็นพืชผลเกษตร

4 4. ทล่ี ่มุ เป็นพ้นื ท่ีที่ต่อจากที่ราบ มีลกั ษณะเป็นที่ ราบสลบั กบั ที่ลุ่ม หรือเป็ นท่ีลุ่มปากแม่น้าที่ลุ่ม สลบั สันทรายชายฝั่ง ตะกอนเป็ นดินเหนียว ดิน เลน ดินโคลน ทางน้าเป็นส่วนปากน้าที่ไหลลงสู่ ทะเล พชื พรรณเป็นพชื ทนเคม็ หรือพชื น้ากร่อย 5. ชายฝั่งทะเล เป็นแนวพ้ืนที่ท่ีเป็นชายฝั่งและ ชายทะเลประกบกนั ชายฝ่ังมีหาดทราย สัน ทราย แหลม ชายทะเลมีอ่าว เกาะสันดอนใต้ น้าประกอบกนั เป็นชายฝั่งทะเล พืชพรรณเป็ น ป่ าชายหาดและป่ าชายเลน

5 ภมู ิอากาศ ลัก ษ ณ ะ ภู มิ อ า ก า ศ ใ น แ ต่ ล ะ จัง ห ว ัด มี ค ว า ม แตกต่างกัน ปัจจัยท่ีกาหนดลักษณะอากาศท่ีสาคัญ คือ อุณหภูมิ ความช้ื น และลม อุณหภูมิกับลมมี ความสัมพนั ธ์กนั ส่วนความช้ืนอยใู่ นรูปแบบของไอน้า เมฆ หมอก ฝน น้าคา้ ง นอกจากน้ี ยงั มีฤดูกาลเป็ นปัจจยั ท่ีกาหนดลกั ษณะภูมิอากาศ ลกั ษณะภูมิอากาศมีผลต่อการดาเนินชีวิต ของคนในพ้ืนท่ี และมีผลต่อการประกอบอาชีพ เพาะปลูก เช่น เกษตรกรตอ้ งมีความรู้ ความเขา้ ใจ ในเรื่ องอุณหภูมิเฉล่ียและปริ มาณฝนในรอบปี จานวนวนั ท่ีฝนตก เพื่อเลือกรูปพืชชนิดท่ีเหมาะสม

6 แหล่งน้าตามธรรมชาติเป็ นทรัพยากรใน ทอ้ งถิ่น เช่น ห้วย ลาคลอง แม่น้า หนอง บึง มกั อยู่ ในภูมิประเทศต่าง ๆ กนั ลาห้วยอยู่ในหุบเขาบน ที่สูงแถบภูเขา คลองอยู่ในร่องน้าที่ไหลผ่านท่ีสูง ที่ดอน โคก โนน แม่น้าเป็ นลาน้าที่ไหลผ่านท่ีราบ หนองบึงอยู่ในท่ีลุ่มทุ่งนา ที่ลุ่มปากแม่น้ าและ ชายฝั่ง

7 แหล่งน้ าเป็ นท่ีสาหรับ กักเก็บน้าในฤดูฝน ทาให้มีน้าใช้ ในฤดูแลง้ จงั หวดั ที่มีแหล่งน้าตาม ธรรมชาติมากถือว่ามีทรัพยากร แหล่งน้ าอุดมสมบูรณ์ เหมาะแก่ การประกอบอาชีพเกษตรกรรม พ้ืนท่ีที่ขาดแหล่งน้ าตามธรรมชาติ มนุษยจ์ ะสร้างแหล่งน้าข้ึนมาเพ่ือ กกั เก็บน้าไวใ้ ช้ เช่น เข่ือน อ่างน้า ฝาย บ่อน้า

8 พืชพรรณธรรมชาติ พืชพรรณเป็ นทรัพยากรธรรมชาติท่ีอยู่ใน รูปของป่ าไมต้ ่าง ๆ มีความสัมพนั ธ์กบั ภูมิประเทศ ภูมิอากาศ และแหล่งน้า เช่น ป่ าดิบอยู่ในเขตภูเขา ที่มีความช้ืนสูง ป่ าเต็งรังอยู่ในเขตภูมิประเทศ โคกโนน เนิน ป่ าเบญจพรรณ อยใู่ นเขตภูมิประเทศ เชิงเขา ท่ีดอนในเขตท่ีราบป่ าไมต้ ามธรรมชาติเหลือ ไม่มาก เนื่องจากถูกตดั เพื่อเป็ นพ้ืนท่ีเพาะปลูกและ สร้างที่อยอู่ าศยั

9 สัตว์ปา่ สั ตว์ ป่ า สัตว์ป่ ามี มากมายหลายชนิ ด แตกต่างไปตามสภาพป่ า สัตวบ์ ก สตั วอ์ ากาศ สัตวน์ ้า ลว้ นมีอยู่ในป่ าท้งั สิ้น ปริมาณและชนิดของสัตวป์ ่ า บอกคุณภาพความอุดมสมบูรณ์ของป่ า และคุณภาพ ของคนที่อยูใ่ นประเทศน้นั ประเทศที่มีพ้ืนที่ป่ าเหลือ มากและอุดมสมบูรณ์แสดงว่าคนเจริญ ไม่เบียดเบียน สตั วแ์ ละพชื พรรณธรรมชาติ

10 แผนทท่ี ำงกำยภำพจงั หวดั สุรำษฎร์ธำนี

11 แผนที่ทำงกำยภำพประเทศไทย

12 แผนที่ทำงกำยภำพภำคใต้

แบบทดสอบหลงั 13 เรียน 1. ข้อใดกล่าวถึงความหมายของคาว่า “ภูมิประเทศ” ก. เป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่า ข. เปน็ พน้ื ทท่ี ต่ี อ่ เนอ่ื งจากภูเขา มปี า่ ไมป้ กคลมุ ค. เป็นเขตที่อยู่ถัดจากที่ราบเชิงเขาและที่ดอนลงมา ง. เป็นลักษณะของพื้นผิวโลกท่ีแสดงให้เห็นถึงความสูง – ต่า ของพื้นที่ 2. ข้อใดกล่าวถึงที่ลุ่มได้ถูกต้อง ก. เปน็ เขตทม่ี ดี นิ ตะกอนเนอ้ื หยาบ ข. เป็นเขตที่อยู่ถัดจากที่ราบเชิงเขาและที่ดอนลงมา ค. เป็นแนวพื้นที่ที่เป็นชายฝั่งและชายทะเลประกบกัน ง. เป็นพื้นที่ที่ต่อจากที่ราบมีลักษณะเป็นที่ราบสลับกับที่ลุ่ม 3. ขอ้ ใดจดั เปน็ แหลง่ นา้ ตามธรรมชาตทิ ง้ั หมด ก. ห้วย บึง ข. บึง เขอ่ื น ค. ลาคลอง ฝาย ง. อ่างเก็บน้า เขื่อน

แบบทดสอบหลงั 14 เรียน 4. ข้อใดไม่ใช่ลักษณะภูมิประเทศ ก. ทล่ี มุ่ ข. ภูเขา ค. ที่ราบ ง. แหล่งน้า 5. พืชพรรณที่เป็นพืชทนเค็มมักพบอยู่บริเวณลักษณะภมู ิประเทศ แบบใด ก. ภูเขา ข. ที่ลุ่ม ค. ที่ราบ ง. ชายฝั่งทะเล 6. ข้อใดไม่ใช่ปัจจัยที่กาหนดลักษณะภูมิอากาศ ก. ภูเขา ข. น้าค้าง ค. อุณหภูมิ ง. ความชน้ื

แบบทดสอบหลงั 15 เรียน 7. พืชพรรณที่เป็นป่าชายเลนมักพบอยู่บริเวณลักษณะภูมิประเทศ แบบใด ก. ที่ลุ่ม ข. ทร่ี าบ ค. ชายฝั่งทะเล ง. ที่ลาดเชิงเขา 8. ลักษณะภูมิประเทศแบบใดมักพบกรวด ทราย ดินปนทราย และ ดนิ รว่ น ก. ภูเขา ข. ที่ราบ ค. ชายฝั่งทะเล ง. ที่ลาดเชิงเขาและที่ดอน 9. จงั หวดั ทม่ี ที รพั ยากรแหลง่ นา้ อดุ มสมบูรณป์ ระชากรมกั ประกอบ อาชีพใด ก. ค้าขาย ข. รับจ้าง ค. หัตถกรรม ง. เกษตรกรรม

แบบทดสอบหลงั 16 เรียน 10. ลักษณะภูมิประเทศแบบใดเป็นเขตที่มีการตั้งถ่ินฐานของ ประชากรอยู่อย่างหนาแน่น ก. ทล่ี มุ่ ข. ภูเขา ค. ที่ราบ ง. ชายฝั่งทะเล

17 อ้างองิ กวี วรกวิน, วรทิพย์ มีมาก และบษุ บา คณุ าศิรินทร.์ (2562). หนังสือเรยี นรายวชิ าพน้ื ฐาน สงั คมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ่ี 4. กรุงเทพมหานคร : สถาบันพฒั นาคณุ ภาพวชิ าการ (พว.).

18 ผู้จดั ทา 1. นางสาวฐาปนี รอดสวัสดิ์ คณะครุศาสตร์ สาขาสงั คมศกึ ษา ชั้นปีท่ี 3 มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั สรุ าษฎรธ์ านี 2. นางสาวเกตนิภา สมภักดี คณะครศุ าสตร์ สาขาสงั คมศึกษา ชน้ั ปีที่ 3 มหาวิทยาลัยราชภัฏสรุ าษฎรธ์ านี