แปลงไฟล์3

หนังสอื อเิ ลก็ ทรอนิกส์ (E-Book) หน่วยการเรยี นรูท้ ่ี 1 ลกั ษณะทางกายภาพของจงั หวดั ชน้ั ประถมศึกษาปีท่ี 4 ชุด พืน้ ที่ภูมสิ ัมพนั ธ์สร้างสรรค์ส่ิงแวดล้อม ทรัพยากรธรรมชาติ และการดาเนินชีวติ

ก คานา หนงั สืออิเลก็ ทรอนิกส์ (E–Book) เล่มน้ีเป็นส่วนหน่ึงของ รายวิชาสงั คมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ช้นั ประถมศึกษาปี ท่ี 4 สาระ ภูมิศาสตร์ หน่วยการเรียนรู้ท่ี 1 เรื่อง ลกั ษณะทางกายภาพของจงั หวดั ชุด พ้ืนท่ีภูมิสัมพนั ธ์สร้างสรรค์สิ่งแวดลอ้ ม ทรัพยากรธรรมชาติ และการ ดาเนินชีวิต โดยมีเน้ือหาที่กล่าวถึงลกั ษณะภูมิประเทศ แหล่งน้า ป่ าไม้ ซ่ึง ภูมิสัมพนั ธ์ในการสร้างสรรคส์ ิ่งแวดลอ้ มมีความสาคญั ต่อการดารงชีวิต และยงั เป็นตวั กาหนดวถิ ีชีวติ ของผคู้ น ในการจัดทาหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (E-Book) เล่มน้ี ผูจ้ ดั ทาขอขอบพระคุณ ดร.ทวชั บุญแสง และคุณครูศิวพร พนั ธ์ลาภกั ด์ิ เป็ นอย่างสูงท่ีไดใ้ ห้คาแนะนา คาปรึกษา และให้ความช่วยเหลือ จนทาให้ หนงั สืออิเลก็ ทรอนิกส์ (E-Book)เร่ือง ลกั ษณะทางกายภาพของจงั หวดั ชุด พ้ืนท่ีภูมิสัมพนั ธ์สร้างสรรค์ส่ิงแวดล้อม ทรัพยากรธรรมชาติ และการ ดาเนินชีวิต สาเร็จลุล่วงไปได้ด้วยดี ผูจ้ ัดทาหวงั เป็ นอย่างยิ่งว่าหนังสือ อิเล็กทรอนิกส์เล่มน้ีจะเป็ นประโยชน์ต่อผูท้ ี่สนใจ หากมีความผิดพลาด ประการใด กข็ ออภยั ไว้ ณ ที่น้ีดว้ ย ฐาปนี รอดสวสั ด์ิ เกตนิภา สมภกั ดี

สารบญั ข เร่ือง หน้า คานา ก สารบัญ ข มาตรฐานการเรียนรู้และตัวชวี้ ัด ค สาระสาคัญและจุดประสงคก์ ารเรียนรู้ ง แบบทดสอบก่อนเรียน จ พนื้ ทภี่ มู สิ ัมพันธส์ ร้างสรรคส์ งิ่ แวดล้อม ทรัพยากรธรรมชาติ และการดาเนินชีวิต 1 1 - ลกั ษณะภมู ิประเทศ 7 - แหลง่ นำ้ 8 - ป่ ำไม้ 10 แบบทดสอบหลังเรียน 14 อ้างองิ 15 ผู้จดั ทา

ค มาตรฐานการเรียนรู้ มาตรฐาน ส 5.2 เข้าใจปฏิสัมพันธ์ระหว่าง ม นุ ษ ย์ กั บ สิ่ ง แ ว ด ล้ อ ม ท า ง ก า ย ภ า พ ท่ี ก่ อ ใ ห้ เ กิ ด การสร้างสรรค์ วิถีการดาเนินชีวิต มีจิตสานึกและมีส่วนร่วม ในการจัดการทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน ตัวชี้วัด ส 5.2 ป.4/1 วิเคราะห์ส่ิงแวดล้อมทาง กายภาพทส่ี ง่ ผลตอ่ การดาเนนิ ชวี ติ ของคนในจังหวัด

ง สาระสาคญั สภาพแวดล้อมทางกายภาพในแต่ละจังหวัด ท่ีแตกต่างกัน ทาให้มีการดาเนินชีวิตและวิถีชีวิตท่ี แตกต่างกัน จดุ ประสงค์การเรียนรู้ 1. อธิบายสิ่งแวดล้อมทางกายภาพที่ส่งผลต่อการ ดาเนินชีวิตของคนในจังหวัด (K) 2. วิเคราะห์สิ่งแวดล้อมทางกายภาพที่ส่งผลต่อการ ดาเนินชีวิตของคนในจังหวัด (P) 3. เหน็ ความสาคญั ของการศกึ ษาสง่ิ แวดลอ้ มทาง กายภาพที่ส่งผลต่อแหล่งทรัพยากรธรรมชาติและการ ดาเนินชีวิตของคนในจังหวัด (A)

จ แบบทดสอบก่อน เรียน 1. ภูเขาและที่สูงมักพบแหล่งทรัพยากรธรรมชาติใดที่มี ความสาคัญทางเศรษฐกิจ ก. แร่ ข. สตั วป์ า่ ค. แหล่งนา ง. พืชพรรณ 2. ทรัพยากรธรรมชาติใดที่นามาใช้ในการทาปูนขาว ก. แร่ ข. หิน ค. พืชพรรณ ง. แหล่งนา 3. บรเิ วณบนภเู ขาสงู มกั มอี ากาศแบบใด ก. อากาศชืน ข. อากาศเย็น ค. อากาศร้อน ง. อากาศร้อนชืน

ฉ แบบทดสอบก่อน เรียน 4. การดาเนินชีวิตของคนในพืนท่ีท่ีมีความผูกพันใกล้ชิดกับ ธรรมชาติมักประกอบอาชีพใด ก. รับจ้าง ข. หตั ถกรรม ค. เกษตรกรรม ง. หาของป่าและสมุนไพร 5. ลักษณะภูมิประเทศแบบใดที่มีแร่ดินขาวใช้ในการทา อตุ สาหกรรมเซรามกิ ก. ที่ลุ่ม ข. ภูเขา ค. ที่ราบ ง. ที่ลาดเชิงเขาและที่ดอน 6. ทรัพยากรธรรมชาติในข้อใดที่ช่วยป้องกันการพังทลายของ หน้าดินในเขตลาดชัน ก. หิน ข. ป่าไม้ ค. สตั วป์ า่ ง. แหล่งนา

ช แบบทดสอบก่อน เรียน 7. ลักษณะภูมิประเทศแบบชายฝั่งทะเลประชากรมักประกอบ อาชีพใด ก. ประมง ข. หาของป่า ค. อุตสาหกรรม ง. เกษตรกรรม 8. ลักษณะภูมิประเทศแบบใดที่เหมาะสาหรับใช้เป็นพืนท่ีเลียง ปลาและเลียงกุ้ง ก. ภูเขา ข. ที่ลุ่ม ค. ทร่ี าบ ง. ชายฝั่งทะเล 9. ลักษณะภูมิประเทศแบบที่ราบเหมาะสาหรับปลูกพืชชนิดใด ก. ข้าว ข. ผลไม้ ค. ยางพารา ง. ปาล์มนามัน

ซ แบบทดสอบก่อน เรียน 10. ทรัพยากรธรรมชาติในข้อใดก่อให้เกิดประเพณีและ วัฒนธรรม ก. ปา่ ไม้ ข. สัตว์ป่า ค. แหล่งนา ง. พืชพรรณธรรมชาติ

1 พื้นที่ภูมิสั มพันธ์ สร้ างสรรค์ สิ่ งแวดล้ อม ทรัพยากรธรรมชาติ และการดาเนินชีวติ ลกั ษณะภูมิประเทศ 1) ภูเขาและที่สูง เป็นแหล่งทรัพยากรธรรมชาติ ท่ีสาคญั คือ เป็ นแหล่งแร่ และแหล่งหินชนิดต่าง ๆ ที่มี ความสาคญั ทางเศรษฐกิจ แร่ ทอ้ งถ่ินใดมีแหล่งแร่จะเป็น ปัจจยั ใหท้ อ้ งถิ่นน้นั เกิดการทาเหมือง แร่ เหมืองแร่ ทาให้มีการจ้างงาน ผลผลิตจากเหมืองแร่ทาให้เกิดสินคา้ และการคา้ ขาย หิน ใช้เป็ นวสั ดุก่อสร้างเป็ นเหตุทาให้เกิด เหมืองหิน อุตสาหกรรมยอ่ ยหิน เช่น หินปูนใชท้ า หินเกล็ดขนาดต่าง ๆ ใช้ในการก่อสร้างผ่าน กระบวนการเผา ใชท้ าปูนขาว เป็ นส่วนผสมและ เป็นวตั ถุดิบในโรงงานปูนซีเมนต์

2 เขตภูเขาสูงเป็ นแหล่งตน้ น้า ลาธาร เป็ นแหล่งท่ีอยู่อาศยั ของสัตว์ ป่ า จงั หวดั ท่ีมีภูเขาจึงมีทรัพยากรอุดม สมบูรณ์ บนภูเขามีอากาศท่ีเยน็ สบาย และมีภูมิประเทศท่ีสวยงาม เช่น น้าตก ถ้า จุดชมวิว หน้าผา ทาให้เกิดแหล่ง ท่องเที่ยว

3 ก า ร ด า เ นิ น ชี วิ ต ข อ ง ค น ใ น พ้ื น ท่ี มี ค ว า ม ผูกพันใกล้ชิดกับธรรมชาติ มีการประกอบอาชีพ หาของป่ าและสมุนไพร มีการเพาะปลูกพืชแบบ ข้นั บนั ไดเพื่อลดความลาดชนั ของพ้ืนท่ี ปัจจุบนั เขต ภูเขาและที่สูง เป็ นแหล่งธรรมชาติบาบดั เพ่ือใหผ้ ูค้ น ได้ลงมาสัมผสั ธรรมชาติเพ่ือเสริมสร้างสุขภาพท่ีดี เขตภูเขาสูงจึงมีความหมายต่อพ้นื ท่ีทุกจงั หวดั

4 2) ท่ีลาดเชิงเขาและท่ีดอน ระหว่างพ้ืนที่ภูเขา และพ้ืนท่ีราบมีพ้ืนที่สูง ที่ราบเชิงเขาเป็ นโคก โนน เนิน เนิ นเขาบางลูกมี แร่ ดิ นขาวใช้ทาอุตสาหกรรมเซรามิ ก บริเวณเนินตะกอนรูปพดั เป็ นดินที่อุดมสมบูรณ์ดว้ ยธาตุ อาหารจึงเหมาะแก่การทาสวนผลไม้ การดาเนิ นชี วิตของคนในพ้ืนท่ี มา ประกอบอาชีพทาไร่ เช่น ไร่ขา้ วโพด ไร่ขา้ วฟ่ าง ไร่ทานตะวนั ถา้ อยู่ใกลแ้ หล่งน้าจะทาสวน เช่น สวนยางพารา สวนปาลม์ น้ามนั บริเวณทุ่งหญา้ ทา ฟาร์มปศุสตั ว์

5 3) ท่ีราบ เป็ นพ้ืนท่ีรองรับวตั ถุตน้ กาเนิด ดิน โดยมีน้าเป็ นตวั พดั พามาจากเขตท่ีสูงตะกอนท่ี ทับถมในท่ีราบดินตะกอนละเอียด อุดมด้วยธาตุ อาหารในดิน ที่ราบจึงเป็ นพ้ืนที่ที่มีความอุดม สมบูรณ์ เหมาะสาหรับการเพาะปลูก เช่น ข้าว บริเวณริมแม่น้าใชท้ าสวน ผูค้ นส่วนใหญ่นิยมต้งั ถิ่นฐานอยูบ่ ริเวณที่ราบ ส่งผลให้พ้ืนที่น้ีเป็ นแหล่ง ที่มีความเจริญในดา้ นต่าง ๆ

6 4) ท่ีลุ่ม เป็ นพ้ืนท่ีต่ามีน้าขงั ตลอดปี หรือ บางช่วง ปัจจุบนั หนองบึงต้ืนเขิน จึงใชพ้ ้ืนท่ีเป็ นบ่อ เล้ียงปลา เล้ียงกงุ้ ทาฟาร์มบวั ปัจจุบนั ท่ีลุ่มถูกพฒั นา เป็ นสถานท่ีพักผ่อนสาหรับชุมชน และใช้เป็ น สถานที่ท่องเที่ยว 5) ชายฝั่งทะเล เป็ นแหล่งทรัพยากรท่ีสาคญั เพราะมีสัตว์น้าอาศัยอยู่มาก ลักษณะชายฝ่ังที่เป็ น แนวยาวระหว่างพ้ืนดินกบั ผืนน้า ทาให้ลกั ษณะทาง กายภาพเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา ผูค้ นส่วนใหญ่ ประกอบอาชีพประมง และอาชีพให้บริการดา้ นการ ท่องเท่ียว นอกจากน้ียงั เป็ นท่ีต้งั ของท่าเทียบเรือและ เป็นเส้นทางการติดต่อคา้ ขายท่ีสาคญั

7 แหล่งนา้ แหล่งน้าธรรมชาติ เช่น แม่น้า ลาคลอง หนอง บึง และแหล่งน้าที่มนุษยส์ ร้างข้ึน เช่น อ่างเก็บน้า ฝาย ทดน้า ถือเป็ นแหล่งทรัพยากรท่ีหล่อเล้ียงชีวิตทุกชีวิต ท้ังพืชพรรณ สัตว์ป่ า และมนุษย์ จึงมีการต้ังถ่ินฐาน อย่างหนาแน่ นตามบริ เวณสองฝั่ งลาคลองหรื อแม่น้ า ผูค้ นประกอบอาชีพเพาะปลูก เล้ียงสัตว์ ประมงน้าจืด แหล่งน้ าก่อให้เกิดประเพณี และวัฒนธรรม เช่น ประเพณีลอยกระทง ประเพณีไหลเรือไฟ แหล่งน้ายงั เป็ นทรัพยากรการท่องเท่ียว เช่น บึงบวั ตลาดน้า การล่องเรือตามแม่น้าลาคลอง สวนเกษตร

8 ป่ าไม้ ป่ าไมเ้ ป็ นทรัพยากรธรรมชาติที่ช่วยให้เกิด ทรัพยากรอื่น ๆ เช่น พืชพรรณ สัตวป์ ่ า แหล่งตน้ น้า ลาธาร ป่ าไมท้ าให้อุณหภูมิเหนือป่ าเย็นกว่าบริเวณ โดยรอบ ทาให้เกิดฝนตก เกิดน้าไหลซึมตามผิวดิน ทาให้แร่ธาตุในหินผุสลาย พดั พาลงสู่ที่ต่า ช่วยสร้าง ดินใหม้ ีความอุดมสมบูรณ์ กลายเป็ นเขตเกษตรกรรม และมีการตงั่ ถ่ินฐานของผคู้ น ป่ าไมย้ งั ช่วยป้องกนั การ พังทลายของแผ่นดินในเขตลาดชัน ความผูกพัน ระหว่างผูค้ นกบั ป่ าไม้ ทาให้เกิดประเพณีบวชป่ า ซ่ึง เป็ นภูมิปัญญาของคนในชุมชนท่ีจะอนุรักษ์ป่ าไม้ ไม่ใหถ้ ูกทาลาย พ้ืนที่ป่ าไมย้ งั ใชเ้ ป็ นแหล่งท่องเท่ียว เช่น อุทยานแห่งชาติ วนอุทยาน เขตรักษาพนั ธุ์สัตวป์ ่ า

9 จะเห็นได้ว่า ภูมิประเทศ และภูมิอากาศ เป็ นปัจจยั สร้างสรรคท์ รัพยากรธรรมชาติ เช่น ภูเขา แร่ หิน ดิน ป่ าไม้ แหล่งน้า สัตวป์ ่ า เกิดเป็ นแหล่งท่องเท่ียว ชุมชน แหลง่ วฒั นธรรม ประเพณี นอกจากน้ี ทรัพยากรท่ี มีอยู่ในพ้ืนท่ีต่าง ๆ ยงั เป็ นตัวกาหนดวิถีชีวิตของผูค้ น เป็ นภูมิภาคสังคมต่าง ๆ เช่น ชาวนา ชาวไร่ ชาวสวน ชาวประมง ชาวเขา ความสาคญั ของลกั ษณะพ้ืนท่ีและวิถี ชีวิตตามภูมิสังคมจะพฒั นาชุมชนเป็นชุมชนชนบท และ ชุมชนเมืองเป็ นองคป์ ระกอบสาคญั ของจงั หวดั ภูมิภาค และประเทศชาติในท่ีสุด

แบบทดสอบหลงั 10 เรียน 1. ภูเขาและท่ีสูงมักพบแหล่งทรัพยากรธรรมชาติใดที่มี ความสาคัญทางเศรษฐกิจ ก. แร่ ข. สตั วป์ า่ ค. แหล่งนา ง. พืชพรรณ 2. ทรัพยากรธรรมชาติใดที่นามาใช้ในการทาปูนขาว ก. แร่ ข. หิน ค. พืชพรรณ ง. แหล่งนา 3. บรเิ วณบนภเู ขาสงู มกั มอี ากาศแบบใด ก. อากาศชืน ข. อากาศเย็น ค. อากาศร้อน ง. อากาศร้อนชืน

แบบทดสอบหลงั 11 เรียน 4. การดาเนนิ ชวี ติ ของคนในพนื ทท่ี ม่ี ีความผูกพันใกล้ชิดกับธรรมชาติ มักประกอบอาชีพใด ก. รับจ้าง ข. หัตถกรรม ค. เกษตรกรรม ง. หาของป่าและสมุนไพร 5. ลักษณะภูมิประเทศแบบใดที่มีแร่ดินขาวใช้ในการทาอุตสาหกรรม เซรามิก ก. ที่ลุ่ม ข. ภูเขา ค. ทร่ี าบ ง. ที่ลาดเชิงเขาและที่ดอน 6. ทรัพยากรธรรมชาติในข้อใดที่ช่วยป้องกันการพังทลายของหน้า ดินในเขตลาดชัน ก. หนิ ข. ป่าไม้ ค. สัตว์ป่า ง. แหล่งนา

แบบทดสอบหลงั 12 เรียน 7. ลักษณะภูมิประเทศแบบชายฝั่งทะเลประชากรมักประกอบ อาชีพใด ก. ประมง ข. หาของป่า ค. อุตสาหกรรม ง. เกษตรกรรม 8. ลักษณะภูมิประเทศแบบใดที่เหมาะสาหรับใช้เป็นพืนท่ีเลียง ปลาและเลียงกุ้ง ก. ภูเขา ข. ที่ลุ่ม ค. ทร่ี าบ ง. ชายฝั่งทะเล 9. ลักษณะภูมิประเทศแบบที่ราบเหมาะสาหรับปลูกพืชชนิดใด ก. ข้าว ข. ผลไม้ ค. ยางพารา ง. ปาล์มนามัน

แบบทดสอบหลงั 13 เรียน 10. ทรัพยากรธรรมชาติในข้อใดก่อให้เกิดประเพณีและ วัฒนธรรม ก. ปา่ ไม้ ข. สัตว์ป่า ค. แหล่งนา ง. พืชพรรณธรรมชาติ

14 อา้ งอิง กวี วรกวนิ , วรทพิ ย์ มมี าก และบุษบา คุณาศริ นิ ทร.์ (2562). หนงั สอื เรยี นรายวิชาพน้ื ฐาน สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ่ี 4. กรุงเทพมหานคร : สถาบนั พฒั นาคุณภาพวิชาการ (พว.).

15 ผจู้ ัดทา 1. นางสาวฐาปนี รอดสวัสดิ์ คณะครุศาสตร์ สาขาสงั คมศกึ ษา ชั้นปีท่ี 3 มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏสรุ าษฎรธ์ านี 2. นางสาวเกตนิภา สมภักดี คณะครศุ าสตร์ สาขาสงั คมศึกษา ชน้ั ปีที่ 3 มหาวิทยาลัยราชภฏั สรุ าษฎรธ์ านี