ทักษะที่จำเป็นในการดำรงชีวิตเพื่อสุขภาพ

หน่วยที่ 1 ทักษะที่จำเป็นในการ ดำรงชีวิตเพื่อสุขภาพ แนวคิด สุขภาพเป็นสิ่งสำคัญ และจำเป็นต่อการเจริญ เติบโตและพัฒนาการทุก ๆ ด้าน ในทุกช่วงชีวิต เป้ นสุขภาวะที่สุขภาวะที่สมบูรณ์ทางกาย จิตใจ สังคม และสติปัญญา เป็นหนทางนำบุคคลไปสู่ความสุข และความสำเร็จต่าง ๆ ในชีวิต โดยบุคคลต้องมี ทักษะในการดำรงชีวิตที่เหมาะสม

สุขภาพและการมีสุขภาวะ สุขภาวะทางปัญญา (จิต สุขภาวะทางจิต วิญญาณ) หมายถึง หมายถึง จิตใจที่ เป็นสุข ผ่อนคลาย ไม่ ความสุขอันประเสริฐที่ เครียด คล่องแคล่ว มี เกิดจากมีจิตใจสูง เข้า ความเมตตา กรุณา มี ถึงความจริงทั้งหมด ลดละความเห็นแก่ตัว สติ มีสมาธิ มุ่งเข้าถึงสิ่งสูงสุด ซึ่ง หมายถึงพระนิ พพาน หรือพระผู้เป็นเจ้าหรือ ความดีสูงสุด สุดแล้ว แต่ความเชื่อมที่แตกต่าง กันของแต่ละคน สุขภาวะทางสั งคม สุขภาวะทางกาย หมายถึง การอยู่ร่วมกัน หมายถึง การมี ด้วยดี ในครอบครัว ใน ร่างกายที่สมบูรณ์ ชุมชน ในที่ทำงาน ใน แข็งแรง มีเศรษฐกิจ สังคม ในโลก ซึ่งรวมถึง พอเพียง มีสิ่ง การมีบริการทางสังคมที่ แวดล้อมดี ไม่มี ดี และมีสันติภาพ อุบัติภัย

สุขภาวะ มีความพยายามเสนอให้เพิ่ม “สุขภาวะทางวิญญาณ” เข้าในคำจำกัดความคำ ว่าสุขภาพขององค์การอนามัยโลกอย่างเป็นทางการ มาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2526 โดยสมาชิกจากประเทศในภูมิภาคเมดิเตอร์เรเนียนตะวันออก ข้อเสนอดัง กล่าวมีทั้งผู้สนับสนุนและคัดค้าน จนในที่สุดคณะกรรมการบริหารของ องค์การอนามัยโลก มีข้อยุติให้ปรับปรุงคำจำกัดความคำว่าสุขภาพจากเดิม “สุขภาพหมายถึงสุขภาวะที่สมบูรณ์ทั้งร่างกาย จิตใจ และสังคม และมิได้ หมายความเพียงปราศจากโรคและความพิการเท่านั้น” เป็น “สุขภาวะที่ สมบูรณ์อย่างมีพลวัตทั้งร่างกาย จิตใจ วิญญาณ และสังคม และมิได้ หมายความเพียงปราศจากโรคและความพิการเท่านั้น”อย่างไรก็ดี ข้อเสนอดัง กล่าวยังไม่มีการยอมรับเป็นมติของสมัชชาอนามัยโลก ปัจจุบันนิยามอย่าง เป็นทางการของ “สุขภาพ” ขององค์การอนามัยโลกจึงยังคงนิยามดั้งเดิม ตาม ที่ปรากฏในคำปรารภของธรรมนูญขององค์การอนามัยโลก สำหรับ ประเทศไทยได้มีการเคลื่อนไหวให้เพิ่ม “สุขภาวะทางจิตวิญญาณ” ในคำจำกัด ความของสุขภาพในระหว่างการรณรงค์ปฏิรูประบบสุขภาพ ทำให้เกิดความ ขัดแย้งค่อนข้างรุนแรงจากการคัดค้านขององค์กรพุทธศาสนาหลายองค์กร ปฏิเสธคำว่า “จิตวิญญาณ” ว่าเป็นความคิดเทวนิยมและไม่มีในพุทธศาสนา ในที่สุดได้ข้อยุติให้ใช้คำว่า “ปัญญา” เป็นมิติที่ 4 ของสุขภาพ และพระราช บัญญัติสุขภาพแห่งชาติ พ.ศ. 2550 ได้นิยามความหมายของสุขภาพให้ หมายความว่า “ภาวะของมนุษย์ที่สมบูรณ์ทั้งทายกาย ทางจิต ทางปัญญา และ ทางสังคม เชื่อมโยงกันเป็นองค์รวมอย่างสมดุล” นิยามดังกล่าว ยังมีปัญหา เมื่อเทียบเคียงกับนิยามในภาษาอังกฤษ ในประเด็นสุขภาวะทางจิตและ ปัญญา ว่าคำใดคือจิต และคำใดคือปัญญา บทความนี้เสนอให้ไม่ต้องหาข้อ ยุติในประเด็นดังกล่าว เพราะจะหาข้อยุติได้ยาก และมิติทั้ง 4 ครอบคลุม สาระสำคัญครบถ้วนเท่ากันแล้ว และได้เสนอแนวทางพัฒนาสุขภาวะทั้ง 4 มิติ ตามแนวพุทธเป็นพื้นฐาน โดยผู้ศรัทธาในศาสนาอื่นย่อมพัฒนาหรือขยาย ความได้โดยอิสระตามพื้นฐานความเชื่อของตน

ผู้ที่มีสุขภาพทางกายที่ดี 1.ร่างกายมีความ 2.ระบบต่างๆ ใน 3.ความเจริญเติบโต สมบูรณ์และแข็ง ร่างกายทำงาน ของร่างกายเป็นไปใน แรง เป็นปกติและมี อัตราปกติและมีความ ประสิทธิภาพ สัมพันธ์กับความ เจริญด้านอื่นๆ 4.ร่างกายมีความแข็ง แรก มีสมรรถภาพทาง กายที่ดีทำงานได้นาน ไม่เหนื่อยล้า 5.การนอนหลับพัก ผ่อนเป้นไปตาม ปกติ รู้สึกสดชื่นเมื่อ ตื่น 6.ความแข็งแรง คงทนของฟัน การมี สภาพที่ดีของหูและ ตา 9.ปราศจากโรค 8.ทรวดทรงรูป 7.ผิวหนังสะอาด ภัยไข้เจ็บต่างๆ ร่างสมส่วน สดชื่นเปล่งปลั่ง รวมทั้งสภาพของ เล็บที่แข็งแรก

ผู้ที่มีสุขภาพจิตที่ดี 1.ปรับตัวเข้ากับสังคมและสิ่งแวดล้อมได้ดี 2.กระตือรือร้น ไม่เหนื่อยหน่าย ท้อแท้ และหมดหวัง 9.มีความ 3.ควบคุมอารมณ์ได้ดี มีอารมณ์ ปรารถนา มั่งคง มองโลกในแง่ดี ไม่เครียด ป้องกันผู้อื่นให้ มากจนเกินไป มีความ ปลอดภัย 4.มีสมาธิและ คาวมตั้งใจใน การทำงานที่รับ ผิดชอบ 8.มีความ ปรารถนาและ 5.รู้จักตนเองและเข้าใจ ยินดีเมื่อบุคคล บุคคลอื่นได้ดี อื่นมีความสุข 6.เชื่อมั่นในตนเองอย่างมีเหตุผล ความสำเร็จ 7.ตัดสินใจรวดเร็ว ถูกต้อง และไม่ผิดพลาด

ผู้ที่มีสุขภาพทาง ผู้ที่มีสุขภาพทาง สังคมที่ดี ปัญญาที่ดี หมายถึงสุขภาวะที่เกิดจากการอยู่ร่วมกัน การรู้ทั่ว รู้เท่าทัน เข้าใจ และ ด้วยดีของกลุ่มคน ในขนาดและลักษณะ แยกแยะประโยชน์และโทษได้ ต่างๆ เช่น ในครอบครัว ในชุมชน ใน ซึ่งจะนำไปสู่จิตใจที่นึกถึงผู้อื่น สถานที่ทำงาน ในสังคมขนาดใหญ่หรือ โดยอยากโยงว่าสุขภาพทาง ประเทศ และการอยู่ร่วมกันด้วยดีทั้ง โลก ปัญญาเป็นฐานรากของสุขภาพ ซึ่งประกอบด้วย แบบองค์รวมและไม่จำเป็นต้อง 1.ความมีเมตตากรุณาหรือมีความรักในผู้ ยึดติดกับเรื่องของศาสนา อื่น และมีการให้เรียกว่า ทาน 2. มีการอยู่ร่วมกันด้วยดี ไม่เบียดเบียน กันที่เรียกว่า ศีล 3.ทำใจให้บริสุทธิ์ที่เรียกว่า ภาวนา ทาน ศีล ภาวนา เป็นหลักปฏิบัติในทุกศาสนา เพื่อการอยู่ร่วมกันด้วยดี หรือสุขภาวะทางสังคม สังคมใดที่มีการอยู่ ร่วมกันด้วยดี จะมีความสุขอย่างยิ่ง เช่น - ครอบครัว ที่มีการอยู่ร่วมกันด้วยดี มี ความสุขทั้งครอบครัว - ชุมชน ที่มีการอยู่ร่มกันด้วยดี มีความ สุขทั้งสังคม - สถานที่ท างาน ทีมีการอยู่ร่วมกันด้วยดี มีความสุขและความสร้างสรรค์อย่างยิ่ง - เมือง ที่มีการอยู่ร่วมกันด้วยดี เป็นเมือง ที่น่าอยู่ - สังคม หรือประเทศ ที่มีการอยู่ร่วมกัน ด้วยดีเป็นสังคมสันติ - โลก ที่มีการอยู่ร่วมกันด้วยดี ทั้งโลกยัง ไม่เกิดขึ้น แต่บางส่วนของโลกที่มีสันติ เป็นครั้งคราว ก็เกิดความสงบ สุข

ความสำคัญของ สุขภาพต่อชีวิต และความเป็นอยู่ การจะมีภาวะสุขภาพที่พึงปรารถนานั้น บุคคลจะต้องมีแนวคิด เกี่ยวกับสุขภาพ ที่ถูกต้อง และเป็นระบบ การที่จะมีสุขภาพที่ดี ได้นั้น จะต้องมีสุขภาวะทางร่างกาย (PHYSICAL HEALTH) สุขภาวะทางสังคม (SOCIAL HEALTH) สุขภาวะทางจิตใจ (MENTAL HEALTH) สุขภาวะทางอารมณ์ (EMOTIONAL HEALTH) สุขภาวะทางสิ่งแวดล้อม (ENVIRONMENTAL HEALTH) และสุขภาวะทางจิตวิญญาณ (SPIRITUAL HEALTH) ที่มีความสัมพันธ์เกี่ยวข้องกัน โดยที่บุคคลที่จะมี สุขภาพดีได้นั้น จะต้องมีปัจจัยทางสุขภาวะเหล่านี้ดี ปัจจัย สำคัญที่จะส่งผลต่อสุขภาพ ซึ่งเป็นปัจจัยที่ร่วมกันกำหนด สภาวะสุขภาพของแต่ละบุคคลและ มีอิทธิพลสำคัญคือ พฤติกรรมสุขภาพ (HEALTH BEHAVIOR) สภาพแวดล้อม ทางกายภาพ (PHYSICAL ENVIRONMENT) พันธุกรรม (HEREDITY) และการบริการสุขภาพ (HEALTH CARE SERVICE) การที่บุคคลจะมีสุขภาพดีได้นั้น มิได้ขึ้นอยู่กับองค์ ประกอบใด หรือปัจจัยใดปัจจัยหนึ่งเพียงอย่างเดียว แต่เป็นผล รวมจากปัจจัยหลาย ๆ ด้านเหล่านี้ร่วมกัน

การดำรงชีวิตอย่างมีสุขภาวะ การวางแผนดูแลสุขภาพ หมายถึง การกำหนดแนวทางในการเลือกรูปแบบของ การปฏิบัติเพื่อการดูแลสุขภาพที่นำมาสู่สุขภาวะที่สมบูรณ์ทั้งร่างกาย , จิตใจ, อารมณ์ และสังคม การวางแผนดูแลสุขภาพ หมายถึง การกำหนดแนวทางใน การเลือกรูปแบบของการปฏิบัติเพื่อการดูแลสุขภาพที่นำมาสู่สุขภาวะที่สมบูรณ์ ทั้งร่างกาย , จิตใจ, อารมณ์ และสังคม การวางแผนดูแลสุขภาพของบุคคลใน ชุมชน หมายถึง การะบวนการคิดที่ส่งผลต่อการเลือกปฏิบัติที่ทุกคนในชุมชน ต้องร่วมกันปฏิบัติ เพื่อให้มีสุขภาวะที่สมบูรณ์ทั้งร่างกาย จิตใจ อารมณ์และ สังคม การวางแผนดูแลสุขภาพของบุคคลในสังคม หมาย ถึง กระบวนการใน การวางแผนเพื่อให้ทุกคนในสังคมมีสุขภาวะที่สมบูรณ์ทั้งร่างกาย จิตใจ อารมณ์ และสังคม ซึ่งการที่บุคคลในสังคมจะมีสุขภาพที่สมบูรณ์ได้นั้น จำเป็นต้องเริ่ม มาจากหน่วยที่เล็กที่สุด นั่นคือการดูแลสุขภาพบุคคลและสมาชิกในครอบครัว จากนั้นจึงออกไปสู่ชุมชนและสังคม ซึ่งการปฏิบัติดังกล่าวในที่สุดก็จะนำไปสู่ การมีสุขภาพดีถ้วนหน้าได้ การส่งเสริมสุขภาพ เป็นทั้งกระบวนการ กิจกรรม และแนวทาง สำหรับการดำเนินงาน เกี่ยวกับสุขภาพ เพื่อส่งเสริม และเกื้อหนุน ให้บุคคล ได้พัฒนาศักยภาพของตนเอง ครอบครัว และชุมชนในทุกด้าน แบบ องค์รวมอย่างเป็นระบบ เนื่องจากสุขภาพนั้น เป็นองค์รวม ที่มาจากส่วนประ กอบหลายๆ ประการ อาทิ สังคม สิ่งแวดล้อม ระบบบริการสุขภาพ และวิถีการ ดำเนินชีวิตของบุคคล เพื่อสนับสนุน ยับยั้ง หรือกำหนดพฤติกรรมสุขภาพ ไปสู่ การปฏิบัติ จึงต้องอาศัยความร่วมมือ และการระดมพลังจากทุกฝ่าย ในการดูแล สุขภาพของตนเอง และการปรับปรุงสังคมด้านต่างๆ เช่น สิ่งแวดล้อม เศรษฐกิจ การเมือง การศึกษา และอื่นๆ โดยใช้กลยุทธ์การถ่ายโอนอำนาจจาก รัฐ มาสู่ประชาชน ให้มีพลังอำนาจที่จะดูแลสุขภาพ และจัดการกับชุมชนของ ตนเอง อย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ และความเป็นไปได้ ใน แต่ละท้องถิ่น โดยคำนึงถึง ระบบสังคม วัฒนธรรม และเศรษฐกิจ ที่แตกต่าง กันของชุมชน และเน้นการทำงานร่วมกัน ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และประชาชน อย่างเต็มที่

ทักษะที่จำเป็นในการดำรง ชีวิตเพื่อสุขภาวะของวัยรุ่น 1.ทักษะการตัดสินใจ (DECISION MAKING) เป็นความสามารถในการตัดสิน ใจเกี่ยวกับเรื่องราวต่างๆ ในชีวิตได้อย่างมีระบบ เช่น ถ้าบุคคลสามารถตัดสิน ใจเกี่ยวกับการกระทำของตนเองที่เกี่ยวกับพฤติกรรมด้านสุขภาพหรือความ ปลอดภัยในชีวิต โดยประเมินทางเลือกและผลที่ได้จากการตัดสินใจเลือกได้ อย่างถูกต้องเหมาะสม ก็จะมีผลต่อการมีสุขภาพที่ดีทั้งร่างกายและจิตใจ 2.ทักษะการแก้ปัญหา (PROBLEM SOLVING) เป็นความสามารถในการ จัดการกับปัญหาที่เกิดขึ้นในชีวิตได้อย่างมีระบบ ไม่เกิดความเครียดทั้งทาง ร่างกายและจิตใจจนอาจลุกลามเป็นปัญหาใหญ่โตเกินแก้ไขได้ 3.ทักษะการคิดสร้างสรรค์ (CREATIVE THINKING) เป็นความสามารถใน ทางความคิด ซึ่งจะเป็นส่วนช่วยในการตัดสินใจและแก้ไขปัญหา โดยใช้วิธีการ คิดแบบสร้างสรรค์เพื่อค้นหาทางเลือกต่างๆรวมทั้งผลที่จะเกิดขึ้นในแต่ละทาง เลือก และสามารถนำประสบการณ์มาปรับใช้ในชีวิตประจำวันได้อย่างเหมาะสม 4.ทักษะการคิดอย่างมีวิจารณญาณ (CRITICAL THINKING) เป็นความ สามารถในการคิดวิเคราะห์ข้อมูลต่างๆ และประเมินปัญหาหรือสถานการณ์ที่อยู่ รอบตัวที่มีผลต่อการดำเนินชีวิต ทักษะการคิดอย่างมีวิจารณญาณสามารถช่วย ให้วัยรุ่นตระหนักและประเมินผลสิ่งที่จะมีผลกระทบต่อทัศนคติและพฤติกรรม ของตนเอง เช่น การรู้จักคุณค่าในตนเอง การจัดการกับความกดดันจากเพื่อนๆ หรือการรับข้อมูลจากสื่อต่างๆ 5.ทักษะการสื่อสารอย่างมีประสิทธิภาพ (EFFECTIVE COMMUNICATION) เ ป็ น ค ว า ม ส า ม า ร ถ ใ น ก า ร ใ ช้ คำ พู ด แ ล ะ ท่ า ท า ง เ พื่ อ แ ส ด ง อ อ ก ถึ ง ค ว า ม รู้ สึ ก นึ ก คิ ด ของตนเองได้อย่างเหมาะสมกับวัฒนธรรมและสถานการณ์ต่างๆ ไม่ว่าจะ เป็นการแสดงความคิดเห็น การแสดงความต้องการ การแสดงความชื่นชม การ ขอร้อง การเจรจาต่อรอง การตักเตือน การช่วยเหลือ การปฏิเสธ 6.ทักษะการสร้างสัมพันธภาพระหว่างบุคคล (INTERPERSONAL RELATIONSHIP) เป็นความสามารถในการสร้างความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างกัน และกัน สามารถรักษาสัมพันธภาพไว้ได้ยืนยาว

ทักษะที่จำเป็นในการดำรง ชีวิตเพื่อสุขภาวะของวัยรุ่น 7.ทักษะการตระหนักรู้ในตน (SELF-AWARENESS) เป็นความสามารถในการ ค้นหา รู้จักและเข้าใจตนเอง เช่น รู้ข้อดีข้อด้อยของตนเอง รู้ความต้องการและ สิ่งที่ไม่ต้องการของตนเอง ซึ่งจะช่วยให้วัยรุ่นเข้าใจตัวเองเวลาเผชิญกับ ความเครียดหรือสถานการณ์ต่างๆ และทักษะนี้ยังเป็นพื้นฐานของการพัฒนา ทักษะอื่นๆ เช่นการสื่อสาร การสร้างสัมพันธภาพ การตัดสินใจ ความเห็นอก เห็นใจผู้อื่น 8.ทักษะการเข้าใจผู้อื่น (EMPATHY) เป็นความสามารถในการเข้าใจความ เหมือนหรือความแตกต่างระหว่างบุคคลในด้านความสามารถ เพศ วัย ระดับ การศึกษา ศาสนา ความเชื่อ สีผิว อาชีพฯลฯ ซึ่งจะช่วยให้สามารถยอมรับบุคคล ที่ต่างจากเรา เกิดการช่วยเหลือบุคคลที่ด้อยกว่า หรือได้รับความเดือดร้อน 9.ทักษะการจัดการกับอารมณ์ (COPING WITH EMOTION) เป็นความ สามารถในการรับรู้อารมณ์ของตนเองและผู้อื่น รู้ว่าอารมณ์มีผลต่อการแสดง พฤติกรรมอย่างไร รู้วิธีการจัดการกับอารมณ์โกรธและความโศกเศร้า ที่ส่งผล ทางลบต่อร่างกายและจิตใจได้อย่างเหมาะสม 10.ทักษะการจัดการกับความเครียด (COPING WITH STRESS) เป็นความ สามารถในการรับรู้ถึงสาเหตุของความเครียด รู้วิธีผ่อนคลายความเครียด และ แนวทางในการควบคุมระดับความเครียดเพื่อให้เกิดพฤติกรรมในทางที่ถูกต้อง เหมาะสมและไม่เกิดปัญหาด้านสุขภาพ

นาย ไวภพ บุญประ คม เลขที่ 31 รหัส64202020031