สังคมศึกษาเบื้องต้น

จดั ทําโดย ครูรุจน์ หาเรือนทรง ส 2.1 ม.4-6/3 ปฏิบตั ติ นและมีส่วนสนบั สนุนใหผ้ อู้ ่ืนประพฤตปิ ฏิบตั เิ พอื่ เป็ นพลเมืองดีของประเทศชาติ และสงั คมโลก

ความหมายของ พลเมืองดี • พลเมืองของแต่ละประเทศยอ่ มมีสิทธิและหนา้ ที่ตามกฎหมาย ของประเทศน้ัน บุคคลต่างสญั ชาติท่ีเขา้ ไปอยอู่ าศยั ซ่ึงเรียกวา่ คนต่างดา้ ว ไมม่ ีสิทธิเท่าเทียมกบั พลเมืองและมีหนา้ ท่ีแตกต่าง ออกไป เชน่ อาจมีหนา้ ท่ีเสียภาษี หรือคา่ ธรรมเนียมเพ่ิมข้ ึน ตามที่กฎหมายของแต่ละประเทศบญั ญตั ิไว้ • พลเมืองดี หมายถึง ผทู้ ่ีปฏิบตั หิ นา้ ท่ีพลเมืองไดค้ รบถว้ น ท้งั กิจท่ีตอ้ งทาํ และกิจท่ีควรทาํ ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 2

หนา้ ที่ • หนา้ ที่ หมายถึง กิจที่ตอ้ งทาํ หรือควรทาํ เป็ นสิ่งที่กาํ หนดให้ ทาํ หรือหา้ มมิใหก้ ระทาํ ถา้ ทาํ ก็จะกอ่ ใหเ้ กิดผลดี เกิด ประโยชน์ต่อตนเอง ครอบครวั หรือสงั คมส่วนรวม แลว้ แต่ กรณี ถา้ ไมท่ าํ หรือไมล่ ะเวน้ การกระทาํ ตามที่กาํ หนดจะไดร้ บั ผลเสียโดยตรง คือ ไดร้ บั โทษ หรือถกู บงั คบั เชน่ ปรบั จาํ คุก หรือประหารชีวติ เป็ นตน้ โดยทวั่ ไปสิ่งท่ีระบุกิจท่ีตอ้ งทาํ ไดแ้ ก่ กฎหมาย เป็ นตน้ ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 3

กิจที่ควรทาํ • กิจที่ควรทาํ คือ ส่ิงท่ีคนส่วนใหญ่เห็นวา่ เป็ นหนา้ ท่ีท่ีจะตอ้ ง ทาํ หรือละเวน้ การกระทาํ ถา้ ไมท่ าํ หรือละเวน้ การกระทาํ จะ ไดร้ บั ผลเสียโดยทางออ้ ม เชน่ ไดร้ บั การดหู มิ่นเหยยี ดหยาม หรือไมค่ บคา้ สมาคมดว้ ย ผกู้ ระทาํ กิจท่ีควรทาํ จะไดร้ บั การยก ยอ่ งสรรเสริญจากคนในสงั คม โดยทวั่ ไปส่ิงท่ีควรทาํ ไดแ้ ก่ วฒั นธรรมประเพณี เป็ นตน้ ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 4

คาํ ศพั ท์ ความแตกตา่ งระหว่าง ประชาชน ประชาชน ราษฎร กบั พลเมือง ราษฎร ลกั ษณะ พลเมือง คนทวั่ ไป คนของประเทศ (เป็ นคาํ กลางๆ) 1.โดยทวั่ ไปมกั หมายถึง คนธรรมดา หมคู่ นท่ีมิใชข่ า้ ราชการ หรือ ทหาร ตาํ รวจ มคี วามหมายคลา้ ยกบั คาํ วา่ ประชาชน แต่มีความเป็ น ทางการนอ้ ยกวา่ คาํ วา่ ประชาชน 2. ขาดการมสี ่วนรว่ ม อาจจะเป็ นคนท่ีไมม่ สี ิทธิ หนา้ ท่ีภายในรฐั ก็ได้ 1.บ่งบอกถึงคุณภาพในทางท่ี “มีศกั ด์ิศรีแหง่ ความเป็ นคน มอี ิสระ มี ความรู้ มเี หตุผล มีส่วนรว่ มในกิจการของส่วนรวม หรือกระบวนการ ทางนโยบาย” จึงเป็ นกาํ ลงั ของบา้ นเมือง 2. มีความสาํ นึกในสิทธิและหนา้ ที่มาเกยี่ วขอ้ ง ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 5

ความสาํ คญั ของการเป็ นพลเมืองดี 1. ความสาํ คญั ในดา้ นการเมือง : ประชาธิปไตยจะประสบ ความสาํ เร็จไดป้ ระชาชนจะตอ้ งเป็ นพลเมือง” 2. ความสาํ คญั ในดา้ นเศรษฐกิจ : เกิดความเป็ นธรรมใน การผลิต การบริโภค การกระจาย การแลกเปล่ียนสินคา้ หรือบริการ นาํ มาซึ่งความกินดีอยูด่ ขี องคนในสงั คม 3. ความสาํ คญั ในดา้ นสงั คม : สงั คมมีความเป็ นระเบียบ เรยี บรอ้ ย เกิดความรกั และความสามคั คีในหมู่คณะ สมาชิกในสงั คมอยรู่ ว่ มกนั อยา่ งมีความสุข ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 6

ลกั ษณะสาํ คญั ของพลเมืองดี 7 พลเมืองตามวิถีประชาธิปไตย พลเมืองดีของสงั คม คณุ ธรรมของการเป็ นพลเมืองดี จรยิ ธรรมของการเป็ นพลเมืองดี คณุ ลกั ษณะอนั พึงประสงคต์ าม หลกั สูตรการศึกษา กบั ความเป็ น พลเมือง เพลง หนา้ ท่ีเดก็ กบั การเป็ นพลเมือง ครรู ุจน์ หาเรือนทรง

พลเมืองดีตามวิถีชีวิตประชาธิปไตย • 1.เคารพกฎหมายและกตกิ าของสงั คม เชน่ ปฏิบตั ิตามกฎ ระเบียบ ขอ้ บงั คบั ของสงั คม ตามยดึ มนั่ ในหลกั นิติธรรม • 2.เคารพสิทธิเสรภี าพของตนเองและผอู้ ื่น เชน่ ยดึ หลกั ความเสมอ ภาคและเท่าเทียมกนั ตามหลกั ประชาธิปไตย ซึ่งมิไดใ้ หผ้ หู้ น่ึงผใู้ ดมี สิทธิเหนือผอู้ ่ืน ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 8

• 3. มีเหตผุ ลและรบั ฟังความคิดของผอู้ ื่น ไดแ้ ก่ การแสดงความคิด อยา่ งมีเหตุผล การรบั ฟังขอ้ คิดเห็นของผอู้ ื่น การยอมรบั เม่ือผอู้ ื่นมี เหตุผลท่ีดีกวา่ การตดั สินใจโดยใชเ้ หตุผลมากกวา่ อารมณ์ การเคารพ ระเบียบของสงั คม • 4. มีความรบั ผิดชอบตอ่ ตนเอง ชุมชน สงั คม ประเทศชาติและ สงั คมโลก คือ การมีระเบียบวนิ ัยรบั ผิดชอบต่อหนา้ ที่ มีความเสียสละ มีจติ สาธารณะ เห็นแกป่ ระโยชน์ของส่วนรวมและรกั ษาสาธารณ สมบตั ิ ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 9

• 5. เขา้ รว่ มกิจกรรมการเมืองการปกครอง เชน่ การกลา้ เสนอความ คิดเห็นต่อส่วนรวม กลา้ เสนอตนเองในการทาํ หนา้ ท่ีสมาชิกสภา ผแู้ ทนราษฎร หรือสมาชิกวุฒิสภาการทาํ งานอยา่ งเต็มความสามารถ เต็มเวลา และมีส่วนร่วมในการตรวจสอบอาํ นาจรฐั ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 10

• 6. มีสว่ นรว่ มในการป้ องกนั แกไ้ ขปัญหาการเมือง เศรษฐกิจ สงั คม และส่ิงแวดลอ้ ม เชน่ การส่งเสริมใหค้ นดีปกครองบา้ นเมือง และควบคุมคนไมด่ ีไมใ่ หม้ ีอาํ นาจ การประหยดั อดออม การซ่ือสตั ย์ สุจริต การใชเ้ วลาวา่ งใหเ้ ป็ นประโยชน์ต่อตนเองและสงั คม การสรา้ ง งานและสรา้ งสรรคส์ ิ่งประดิษฐใ์ หม่ ๆ ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 11

พลเมืองดีของสงั คม • 1. การคาํ นึงถึงประโยชนส์ ว่ นรวมมากกว่าประโยชนส์ ว่ นตวั ไดแ้ ก่ การลดความเห็นแกต่ วั และเสียสละแรงกายและใจเพื่อทาํ ประโยชน์ใหแ้ กส่ ่วนรวม ชว่ ยกนั ดแู ลรกั ษาทรพั ยส์ ินที่เป็ นสาธารณ สมบตั ิ เชน่ ตโู้ ทรศพั ทส์ าธารณะ หอ้ งสมุดประจาํ หมบู่ า้ น เป็ นตน้ ชว่ ยกนั อนุรกั ษ์สิ่งแวดลอ้ ม เชน่ ป่ าไม้ แมน่ ้ําลาํ ธาร เป็ นตน้ รวมท้งั ชว่ ยกนั ตกั เตือนหรือหา้ มปรามบุคคลไมใ่ หท้ าํ ลายสาธารณะสมบตั ิ หรือสิ่งแวดลอ้ ม ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 12

รายงานสถานการณป์ ่ าไมไ้ ทย 2555 ท่ีมา : มลู นิธิสืบนาคะเสถียร http://www.seub.or.th/index.php?option=com_content&view=article&id=927 :seubnews&catid=5:2009-10-07ค-รรู ุจ1น์ ห0าเร-ือน5ทร8ง -20&Itemid=14 13

พลเมืองดีตอ้ งเลิกสนบั สนุนการใชง้ าชา้ ง ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 14

โรงงานอุตสาหกรรม ปลอ่ ยมลพิษลงท่ีสาธารณะ ขาดความรบั ผิดชอบตอ่ สงั คม ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 15

การใช้ หอ้ งน้าํ สาธารณะ ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 16

จารึกบนโตะ๊ นักเรียน ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 17

• 2. วินยั ไดแ้ ก่ การฝึกกาย วาจา และใจ 18 ใหส้ ามารถควบคุมพฤติกรรมของตนเอง ใหอ้ ยใู่ นระเบียบแบบแผนท่ีดีงาม เพ่อื ใหก้ ารปฏิบตั ิงานและการอยรู่ ่วมกนั ของกลุ่มในสงั คมน้ันเป็ นไปดว้ ยความ เรียบรอ้ ย ครรู ุจน์ หาเรือนทรง

• 3. ความรบั ผิดชอบตอ่ หนา้ ท่ี ไดแ้ ก่ การเอาใจใส่ ต้งั ใจ และมุง่ มนั่ ปฏิบตั ิหนา้ ท่ีตามบทบาทของตนอยา่ งเต็มความสามารถ ท้งั น้ ีเพือ่ ให้ งานบรรลุผลตามเป้ าหมายตรงตามระยะเวลาที่กาํ หนด ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 19

• 4. ความอดทน ไดแ้ ก่ การมีจติ ใจหนักแน่น เยอื กเย็น ไมห่ ุนหนั พลนั แล่น สามารถคาบคุมอารมณ์ และพฤติกรรมใหเ้ ป็ นปกติ เม่ือตอ้ ง เผชิญกบั ปัญหาหรือส่ิงที่ไมพ่ งึ พอใจ • 5. การประหยดั และอดออม ไดแ้ ก่ การรจู้ กั ใชจ้ า่ ยตามความจาํ เป็ น อยา่ งคุม้ ค่า และเกิดประโยชน์สงู สุด ไมฟ่ ้ ุงเฟ้ อฟ่ ุมเฟื อย รจู้ กั เก็บออม เอาไวใ้ ชเ้ มื่อยามจาํ เป็ น ใชช้ ีวติ ใหเ้ หมาะสมกบั ฐานะความเป็ นอยขู่ อง ตน ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 20

• 6. การมีน้าํ ใจเป็ นนกั กีฬา ไดแ้ ก่ การมีจติ ใจเปิ ดเผย รจู้ กั รแู้ พร้ ชู้ นะ และใหอ้ ภยั กนั และกนั ทาํ งานในลกั ษณะชว่ ยเหลือเก้ ือกลู กนั ไม่ แขง่ ขนั หรือแกง่ แยง่ ชิงดีกนั • 7. ความซื่อสตั ยส์ ุจริต ไดแ้ ก่ มีความจริงใจ ไมม่ ีอคติ ปฏิบตั ิตน ปฏิบตั ิงานตรงไปตรงมาตามระเบียบปฏบิ ตั ิ ไมใ่ ชเ้ ล่หเ์ หล่ียมหรือกล โกง ไมท่ าํ แบบ “คดในขอ้ งอในกระดกู ” นอกจากน้ ีการทาํ งานตอ้ ง อยบู่ นพ้ ืนฐานของความไวว้ างใจและมีไมตรีจิตต่อกนั ไมห่ วาดระแวง แครงใจกนั หรือไมเ่ ช่ือถือผอู้ ื่นนอกจากตนเอง ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 21

• 8. การอนุรกั ษค์ วามเป็ นไทย ไดแ้ ก่ มีจิตสาํ นึกในความเป็ นไทย เชน่ พดู เขยี น และใช้ ภาษาไทยใหถ้ กู ตอ้ ง อนุรกั ษ์วฒั นธรรมและภมู ิปัญญาไทยและนํา ความเป็ นไทยมาใชใ้ หเ้ กิดประโยชน์ รวมท้งั คิดคน้ ปรบั ปรุงดดั แปลง ความเป็ นไทยใหเ้ ขา้ กบั สภาพการณท์ ่ีเป็ นอยจู่ ริงท้งั ทางดา้ นเศรษฐกิจ สงั คมและการเมือง ตลอดจนถ่ายทอดความเป็ นไทยสืบต่อไปยงั คน รุน่ หลงั ไดอ้ ยา่ งถกู ตอ้ งเหมาะสม ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 22

คณุ ธรรมของการเป็ นพลเมืองดี คณุ ธรรม คือ หลกั ในการประพฤตปิ ฏิบตั ทิ สี่ รา้ งประโยชนใ์ หแ้ ก่ผอู้ ื่น 1. ความเอ้ ือเฟ้ ื อ เห็นแก่ประโยชนส์ ว่ นรวม 2. การมีระเบียบวินยั และรบั ผิดชอบตอ่ หนา้ ที่ 3. รบั ฟังความคิดเป็ นขอบกนั และกนั และเคารพในมตขิ องเสียงสว่ นมาก 4. ความซื่อสตั ยส์ ุจริต 5. ความสามคั คี 6. ความละอายและเกรงกลวั ในการกระทาํ ชวั ่ 7. ความกลา้ หาญและเช่ือมนั ่ ในตนเอง 8. การสง่ เสริมใหค้ นดปี กครองบา้ นเมืองและควบคมุ คนไม่ดีไม่ใหม้ ีอาํ นาจ ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 23

จริยธรรมของการเป็ นพลเมืองดี จริยธรรม คือ หลกั ในการประพฤตปิ ฏิบตั ทิ ่ีไม่ทาํ ใหผ้ อู้ ่ืนเดือดรอ้ น เสียหาย 1. ความจงรกั ภกั ดีตอ่ ชาติ ศาสนา พระมหากษตั ริย์ หมายถึง การ ตระหนักในความสาํ คญั ของความเป็ นชาติไทย การยดึ มนั่ ในหลกั ศีลธรรมของศาสนา และการจงรกั ภกั ดีต่อพระมหากษัตริย์ 2. ความมีระเบียบวินยั หมายถึง การยดึ มนั่ ในการอยรู่ ่วมกนั โดยยดึ ระเบียบวนิ ัย เพือ่ ความเป็ นระเบียบเรียบรอ้ ยในสงั คม 3. ความกลา้ ทางจรยิ ธรรม หมายถึง ความกลา้ หาญในทางที่ถกู ท่ีควร ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 24

4. ความรบั ผิดชอบ หมายถึง การยอมเสียผลประโยชน์ส่วนตนเพอ่ื ผอู้ ื่น หรือสงั คมโดยรวมไดร้ บั ประโยชน์จากการกระทาํ ของตน 5. การเสียสละ หมายถึง การยอมเสียผลประโยชน์ส่วนตนเพอ่ื ผอู้ ่ืน หรือสงั คมโดยรวมไดร้ บั ประโยชน์จากการกระทาํ ของตน 6. การตรงตอ่ เวลา หมายถึง การทาํ งานตรงตามเวลาท่ีไดร้ บั มอบหมาย ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 25

คณุ ลกั ษณะอนั พึงประสงคต์ ามหลกั สูตร การศึกษา กบั ความเป็ นพลเมือง 1. รกั ชาติ ศาสน์ กษตั ริย์ 2. ซ่ือสตั ยส์ ุจริต 3. มีวินยั 4. ใฝ่ เรยี นรู้ 5. อยอู่ ยา่ งพอเพียง 6. มุ่งมนั ่ ในการทาํ งาน 7. รกั ความเป็ นไทย 8. มีจติ สาธารณะ ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 26

เพลง หนา้ ท่ีเด็ก กบั การเป็ นพลเมือง เด็กเอย้ เด็กดี ตอ้ งมีหนา้ ที่สิบอยา่ งดว้ ยกนั (ซ้าํ ) หน่ึง นับถือ ศาสนา สอง รกั ษาธรรมเนียมมนั่ สาม เช่ือพอ่ แมค่ รอู าจารย์ ส่ี วาจาน้ันตอ้ งสุภาพอ่อนหวาน หา้ ยดึ มนั่ กตญั �ู หก เป็ นผรู้ รู้ กั การงาน เจด็ ตอ้ งศึกษาใหเ้ ชี่ยวชาญ ตอ้ งมานะบากบนั่ ไมเ่ กียจ ไมค่ รา้ น แปด รจู้ กั ออมประหยดั เกา้ ตอ้ งซ่ือสตั ยต์ ลอดกาล น้ําใจนักกีฬากลา้ หาญ ใหเ้ หมาะกบั การณส์ มยั ชาติพฒั นา สิบ ทาํ ตนใหเ้ ป็ นประโยชน์ รบู้ าปบุญคุณโทษ สมบตั ิชาติตอ้ งรกั ษา เด็กสมยั ชาติพฒั นา จะเป็ นเด็กที่พาชาติไทยเจริญ ครรู ุจน์ หาเรือนทรง 27

ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 28

สรุปๆ ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 29

คาํ ถามทา้ ยบท • 1. คุณลกั ษณะของความเป็ นพลเมืองในความคิดของนักเรียน ควรเป็ นอยา่ งไร ? • 2. นักเรียนคิดวา่ ตวั นักเรียนมีความเป็ น พลเมือง หรือไม่ อยา่ งไรจง อธิบาย ? • 3. ความเป็ น พลเมือง มีส่วนในการชว่ ยพฒั นาประเทศชาติได้ อยา่ งไร ? ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 30

บรรณานุกรม • กระทรวงศึกษาธิการ. 2553. หนงั สือเรียนรายวิชาพ้ ืนฐาน หนา้ ท่ีพลเมือง วฒั นธรรม และการดาํ เนินชีวิตในสงั คม.กรุงเทพฯ: สกสค. ลาดพรา้ ว • กิตติศกั ด์ิ ปรกติ. ม.ป.ป. เอกสารประกอบการอภิปราย ความสาํ คญั ของพลเมืองตอ่ การพฒั นาประชาธิปไตย. กรุงเทพฯ: สถาบนั พระปกเกลา้ • สถาบนั สงั คมศึกษา สาํ นักวชิ าการและมาตรฐานการศึกษา. ม.ป.ป. พลเมืองศึกษา (Civic Education): พฒั นาการเมืองไทยโดยสรา้ งประชาธิปไตยที่ “คน” อา้ งถึง ปริญญา เทวานฤมิตรกุล .(online). http://social.obec.go.th/node/64 ,18 เมษายน 2556 • Thai Study Focus. ม.ป.ป. พลเมืองด.ี (online). http://www.thaistudyfocus.com/ สงั คมศึกษา/หนา้ ท่ีพลเมือง,18 เมษายน 2556 ครรู ุจน์ หาเรอื นทรง 31