นิราศเมืองแกลง

นริ าศเมืองแกลง สอื่ การเรยี นรู้รายวิชาภาษาไทย ๓ (ท๒๒๑๐๑) จัดทาโดย นางสาวกมลลกั ษณ์ ทนันไชย โรงเรียนสตรศี รีนา่ น จังหวดั นา่ น สานักงานเขตพน้ื ที่การศกึ ษามัธยมศกึ ษา เขต ๓๗

สารบญั ความเป็นมา .................................................................... ๑ ผู้แตง่ ..................................................................................... ๓ ลกั ษณะคาประพนั ธ์ .................................................... ๔ ขนบนิราศ .......................................................................... ๕ เนือ้ เรื่องยอ่ ...................................................................... ๖ ข้อคดิ ................................................................................ ๒๖ เอกสารอ้างองิ ........................................................... ๒๗

๑ ความเปน็ มา นิราศเมืองแกลงเป็น “นิราศเรื่องแรก” ของสุนทรภู่ แต่งขน้ึ ในปี พ.ศ. ๒๓๔๙ สุนทรภู่แต่งนิราศเร่ืองนี้ เมื่อมีอายุ ยา่ งเข้า ๒๒ ปี เล่าเรื่องการเดินทางไปหาบิดาท่ีวัดป่า ตาบลบ้านกร่า อาเภอแกลง จังหวัด ระยอง

๒ มีการสันนิษฐานเก่ียวกับการเดินทาง ไปหาบิดาของสุนทรภู่ไว้ ๓ ประการ ดังน้ี ๑. เพื่อไปบวช เพราะอายุครบ บวช และถือเป็นการลา้ งอัปมงคลท่ีถูก จองจา ๒. สุนทรภู่เดินทางไปขอเงิน บดิ าเพื่อกลบั มาแตง่ งาน ๓. อาจมีเจ้านายพระองค์หน่ึง ใชใ้ หไ้ ปราชการ

๓ ผแู้ ต่ง https://www.matichon.co.th/prachachuen/prachachuen-scoop/news_1007935 พระสนุ ทรโวหาร (ภู่) หรอื สนุ ทรภู่

๔ ลกั ษณะคาประพนั ธ์ ลักษณะคาประพนั ธ์ : กลอนนริ าศ ฉนั ทลกั ษณ์ : ขน้ึ ต้นด้วย “วรรครบั ” จบด้วย คาว่า “เอย” สมั ผสั เหมอื นกลอนสภุ าพ แผนผังกลอนนริ าศ https://writer.dek-d.com/Anyone12/story/viewlongc.php?id=1793267&chapter=4

๕ ขนบนิราศ บันทึกการเดนิ ทาง คร่าครวญถงึ นางอนั เป็นทรี่ ัก เห็น Something คดิ ถึง Someone

๖ เนอื้ เร่อื งย่อ หนังสอื ภาษาไทย วรรณคดแี ละวรรณกรรม ม.2.

๗ กาลครั้งหน่ึง สุนทรภู่ต้องเดินทางไป เยี่ยมพ่อที่บวชอยู่ ณ วัดป่า เมืองแกลง ทาใหเ้ ขาตอ้ งห่างจากนางจนั หญงิ คนรกั จะมีคู่มไิ ดอ้ ยปู่ ระคองเชย โอ้สงั เวชวาสนานิจาเอ๋ย ถึงทุกข์ใครในโลกทโี่ ศกเศรา้ ตอ้ งละเลยดวงใจไวไ้ กลตา จะพลัดพรากจากกนั ไมท่ ันลา ไม่เหมอื นเราภมุ รนิ ถวลิ หา ใช้แตต่ าต่างถ้อยสนุ ทรวอน

๘ ในการเดนิ ทางครงั้ น้สี นุ ทรภไู่ ปกบั ลกู ศิษย์ ๒ คน คือ นอ้ ยกับพมุ่ และมนี ายแสงเปน็ ผนู้ าทาง กับศิษยน์ ้องสองนายล้วนชายหนมุ่ นอ้ ยกับพุ่มเพอ่ื นไรใ้ นไพรสณั ฑ์ กับนายแสงแจง้ ทางกลางอารญั จะพากันแรมทางไปต่างเมือง โดยเดนิ ทางทางเรอื ถงึ ยามสองลอ่ งลานาวาเลอ่ื น พอดวงเดอื นดั้นเมฆขน้ึ เหลอื งเหลอื ง

๙ สุนทรภู่และคณะออกเดินทางจากวัง กรงุ เทพฯ ลอ่ งเรอื ไปตามแมน่ า้ เจ้าพระยา โอ้ธานศี รีอยธุ ยาเอย๋ นกึ จะเชยกไ็ ด้ชมสมประสงค์ จะลาบากยากแคน้ ไปแดนดง เอาพุม่ พงเพงิ เขาเป็นเหยา้ เรือน เพื่อมุ่งหนา้ ไปยังวดั ปา่ บ้านกรา่ เมืองแกลง จงั หวดั ระยอง ข้าจะไปทางไกลถงึ เมอื งแกลง เจ้าจงแจง้ ใจภคั นที ี

๑๐ เมื่อสุนทรภู่เร่ิมออกเดินทางจึงบอกกล่าวเทวดา ใหช้ ว่ ยดูแลปกปอ้ งแม่และคนรัก รวมถงึ คุ้มครอง ตนเองให้เดนิ ทางปลอดภยั ถงึ สามปล้มื พ่ีนรี้ ่าปลา้ แตท่ กุ ข์ สดุ จะปลุกใจปลืม้ ใหล้ ืมหลัง ขออารกั ษ์หลกั ประเทศนเิ วศนว์ งั เทพทง้ั เมืองฟ้าสรุ าลยั ขอฝากน้องสองรามารดาดว้ ย เอ็นดูช่วยปกครองใหผ้ อ่ งใส ตัวขา้ บาทจะนิราศออกแรมไพร ให้พน้ ภยั คลาดแคล้วอยา่ แผ้วพาน

๑๑ ระหว่างการเดินทางสุนทรภู่ผ่านสถานท่ีต่าง ๆ เชน่ วัดแจง้ วดั สามปลื้ม สาเพง็ ปากลัด พระประแดง บางพลี บางโฉลง หัวตะเข้ และพบเห็นสง่ิ ต่าง ๆ มากมาย เชน่

๑๒ ที่พกั อาศยั ของชาวบา้ น ซง่ึ แสดงให้เหน็ ถงึ สภาพบา้ นเมอื ง https://knownkalasin.wordpress.com ถึงสาเพง็ เกง๋ ตงั้ รมิ ฝ่งั น้า แพประจาจอดเรยี งเคียงขนาน มีซุ้มซอกตรอกนางจา้ งประจาน ยังสาราญรอ้ งขับไม่หลบั ลง

๑๓ สัตว์ชนดิ ตา่ ง ๆ ซ่งึ แสดงใหเ้ หน็ ถงึ ความอดุ มสมบูรณข์ องธรรมชาติ ตะลงึ แลแต่ล้วนลกู จระเข้ โดยคะเนมากมายทง้ั ซา้ ยขวา สกั สองร้อยลอยไลก่ นิ ลกู ปลา เห็นแตต่ ากบั จมูกเหมอื นตกุ๊ แก โอค้ ลองขวางทางแดนแสนโสทก ดบู นบกก็แตล่ ้วนลงิ แสม

๑๔ ในกระแสแลล้วนแต่โป๊ะลอ้ ม ลงอวนออ้ มโอบสกดั เอามัจฉา โอค้ ิดเหน็ เอ็นดหู มู่แมงดา ตัวเมียพาผัวลอยเที่ยวเลม็ ไคล เขาจบั ตัวผวั ทิ้งไวก้ ลางน้า ระลอกซ้าสาดซดั ใหต้ กั ษยั พอเมยี ตายฝา่ ยผวั กบ็ รรลยั โอเ้ หมือนใจพี่รักภัคนิ ี https://www.sanook.com/men/2929/

๑๕ เสียงลงิ ค่างบ่างชะนวี ะหวดี โหวย กระหมึ โหยหอ้ ยไม้น่าใจหาย เสยี งผัวผัวตวั เมยี เทย่ี วโยนกาย เหน็ คนอายแอบองิ กบั กง่ิ ยาง https://www.baantip.com/2016/10/19 https://th.wikipedia.org/wiki/ https://th.wikipedia.org/wiki/ http://okyoutime.blogspot.com/2017/04/93.html

๑๖ วิถีชวี ิตของผคู้ น ดเู รอื แพแตล่ ะลาลว้ นโปะโหละ พวกเจ๊กจนี กนิ โตะ๊ เสยี งโหลเหล บา้ งลยุ เลนลว้ งปดู ูโซเซ สมคะเนใสข่ อ้ งเที่ยวมองคอย อันนารที ่ียงั สาวพวกชาวบ้าน ถบี กระดานถอื ตะกรา้ เที่ยวหาหอย ดแู คล่วคล่องลอ่ งแลน่ แฉลบลอย เอาขาหอ้ ยทาเปน็ หางไปกลางเลน https://program.thaipbs.or.th/KidRangers/episodes/46146

๑๗ ค่านิยม เรอื่ งความเอ้อื เฟอ้ื เผอ่ื แผ่ ตะวันคลอ้ ยหนอ่ ยหนึ่งถงึ บางพระ ดรู ะยะบ้านนน้ั กแ็ นน่ หนา พอพบเรอื นเพอ่ื นชายชอ่ื นายมา เขาโอภาตอ้ นรับใหห้ ลบั นอน เหน็ ไร่แตงแกล้งแวะเขา้ รมิ หา้ ง ทาถามทางชกั ชวนใหส้ รวลเส พอเจา้ ของแตงโมปะโลปะเล สมคะเนกินแตงพอแรงกนั

๑๘ ความยากลาบากในการเดนิ ทาง พอฟา้ คล้าค่าพลบลงหรบุ รู่ ยุงออกฉ่ชู งิ พลบตบไมไ่ หว ได้รับรองป้องกนั เพยี งควนั ไฟ แต่หายใจมิใครอ่ อกดว้ ยอบอาย โอย้ ามยากจากเมอื งแล้วลืมมงุ้ มากรายงุ เวทนาประดาหาย จะกรวดน้าควา่ ขันจนวนั ตาย แมน้ เจา้ นายทา่ นไมใ่ ชแ้ ลว้ ไม่มา

๑๙ ระหวา่ งเดินทางสนุ ทรภกู่ ค็ รา่ ครวญถงึ นางจนั หญิงอันเปน็ ทร่ี กั ไปด้วย จะกลนื ข้าวคราวโศกในทรวงเสยี ว เหมอื นขนื เค้ียวกรวดแกลบใหแ้ สบศอ ต้องเจือนา้ กล้ากลนื พอกล้ัวคอ กินแตพ่ อดับลมด้วยตรมใจ

๒๐ ดกู าบหอยรอบคล่ืนกระเด็นสาด กเ็ กลอ่ื นกลาดกลางทรายประพรายสี เป็นหลายอยา่ งลางลูกกเ็ รยี วรี โอเ้ ชน่ น้แี ม่มาดว้ ยจะดีใจ จะเชยชมก้มเกบ็ ไปกลางหาด เห็นประหลาดกจ็ ะถามตามสงสัย พ่ีไมร่ ูก้ ็จะชวนสารวลไป ถงึ เหน่ือยใจจะคอ่ ยเบาบรรเทาคลาย โอย้ ามนพี้ ่ีเห็นแต่พกั ตรเ์ พอื่ น ไม่ช่ืนเหมอื นสุดสวาทที่มาดหมาย กลนั้ นา้ ตามาจนสดุ ท่ีหาดทราย เห็นเรอื รายโรงเรยี งเคยี งเคียงกนั

๒๑ เมอื่ ถึงจงั หวัดระยอง นายแสงซึ่งเป็นคนนาทาง ได้หลบหนีไป สุนทรภู่จึงต้องใช้วิธีถามทาง ชาวบ้านไปจนถึงเมืองแกลง แล้วก็พักท่ีบ้าน ของเพอ่ื น ร่งุ เชา้ จงึ เดินทางต่อจนถงึ บ้านกร่า

๒๒ และแล้วสนุ ทรภู่กไ็ ด้พบพอ่ ท่ีวดั ปา่ บา้ นกรา่ มาพบพอ่ ทอ้ ใจดว้ ยไกลแม่ ใหต้ ัง้ แตเ่ ศร้าสร้อยละหอ้ ยหา ชนนอี ย่ศู รีอยธุ ยา บดิ ามาอา้ งว้างอยกู่ ลางไพร ภูเขาขวางทางกนั้ อรญั เวศ ข้ามประเทศทุ่งทา่ ชลาไหล เดินกันดารปานปม้ิ จะบรรลยั จงึ มาไดเ้ หน็ หนา้ บิดาตวั

๒๓ เนือ่ งจากสนุ ทรภ่เู ดินทางมานาน ทาให้มอี าการ วิงเวียนและปวดเมื่อย พ่อได้นาสมุนไพรมา รักษา สุนทรภจู่ ึงอาการดขี ึ้น ทา่ นชชู ่วยอวยพรใหผ้ อ่ งแผว้ ดังฉตั รแกว้ กางกั้นไว้เหนือหัว อตุ สา่ ห์ฝนไพลทารกั ษาตัว คอ่ ยยังชว่ั มนึ เมื่อยทเ่ี หน่อื ยกาย https://www.lazada.co.th/products/120-ml-thai-plai-oil-120-ml-i323002248-s614410134.html

๒๔ เม่ือมาพักอาศัยอยู่กับบิดา สุนทรภู่ก็ได้เห็น วิถีชีวิตของชาวบ้านท่ีนี่ก็คือ การหาของป่า และล่าสัตว์เพือ่ มาปรุงอาหาร เวลาเช้ากช็ วนกันออกปา่ มนั โมห้ มาไลเ่ นื้อไปเหลอื หลาย พอเวลาสายณั ห์ตะวันชาย ไดก้ ระตา่ ยตะกวดกวางมายา่ งแกง ท้ังแยบ้ ้งึ อง่ึ อ่างเนื้อค่างคว่ั เขาทาครัวคร้นั ไปปะขยะแขยง ต้องอดสน้ิ กินแตข่ า้ วกบั เต้าแตง จนเรี่ยวแรงโรยไปมิใครม่ ี อยบู่ ุรนิ กนิ สาราญทั้งหวานเปร้ยี ว ตัง้ แตเ่ ทย่ี วยากไรม้ าไพรศรี แต่น้าตาลมไิ ด้พานในนาภี ปัถววี าโยก็หยอ่ นลง

๒๕ สุนทรภ่อู ย่กู บั บดิ าไดเ้ ดอื นเศษ เขากล็ ้มป่วยลง ในเดือน ๙ บิดาตอ้ งหาหมอมารกั ษา เมือ่ สนุ ทรภู่หายป่วยจึงได้เดนิ ทางกลับกรงุ เทพฯ ดว้ ยเดอื นเกา้ เขา้ วสาเปน็ หนา้ ฝน จงึ ขัดสนสงิ่ ของตอ้ งประสงค์ ครน้ั แลว้ ลาฝา่ เท้าทา่ นบิตรุ งค์ ไปบ้านพงค้อตัง้ ริมฝ่งั คลอง รวมเวลาทส่ี นุ ทรภไู่ ปกลบั และพกั อยกู่ ับบดิ า ประมาณ ๓ เดอื นเศษ จบ

๒๖ ขอ้ คิด ๑. ให้รกั ษาความอดุ มสมบรู ณ์ของธรรมชาติ ๒. ใหต้ อบแทนพระคณุ ของบดิ ามารดาในขณะท่ี ท่านยังมชี วี ติ อยู่ ๓. ให้มคี วามเออื้ เฟอื้ เผอื่ แผ่ ๔. ใหร้ ะลกึ ถงึ ผลอนั เกดิ จากการกระทาของตน

๒๗ เอกสารอ้างอิง นางฟองจนั ทร์ สขุ ยิง่ และคณะ. (2559). ภาษาไทย วรรณคดีและวรรณกรรม ม.2. กรงุ เทพฯ : บริษทั อักษรเจริญทศั น์ อจท. จากดั . สุนทรภ.ู่ นิราศเมอื งแกลง. สบื ค้นเมอ่ื ๑๒ เมษายน ๒๕๖๓, จาก https://vajirayana.org