หน้าที่พลเมือง

วชิ า หนา้ ที่พลเมืองฯ

หน่วยการเรียนรู้ท่ี 1 สังคมมนุษย์

สังคมมนุษย์ สถาบนั ทางสังคม แนวทางการป้องกนั สังคมมนุษย์ การจดั ระเบียบ และแก้ไขปัญหา ทางสังคม สังคมไทย การเปลยี่ นแปลง การขัดเกลา ทางสังคม ทางสังคม ปัญหา สังคมไทย

สังคมมนุษย์

สังคม หมายถึง กลุ่มคนอยา่ งนอ้ ย 2 คนข้ึนไปมาอาศยั อยรู่ วมกนั ในบริเวณใดบริเวณ หน่ึง ซ่ึงคนเหล่าน้ีจะมีความสัมพนั ธห์ รือการกระทาตอบโตก้ นั ท้งั ทางตรงและทางออ้ ม เช่น การพูดจาทกั ทาย การทางานร่วมกนั การติดต่อส่ือสารระหวา่ งกนั เป็นตน้

องค์ประกอบของสังคม • ประชากร จะตอ้ งมีจานวนต้งั แต่ 2 คนข้ึนไป สงั คมที่มีขนาดเลก็ ท่ีสุดก็คือ ครอบครัว ประกอบดว้ ย พอ่ -แม-่ ลกู • อาณาเขต โดยทวั่ ไปคนในสงั คมจะอาศยั อยใู่ นบริเวณใดบริเวณหน่ึง ซ่ึงพ้นื ท่ี อาจมีขนาดจากดั เช่น ในบริเวณบา้ น ในบริเวณโรงเรียน • ความสัมพนั ธ์ สมาชิกในสงั คมจะตอ้ งมีความสมั พนั ธ์และการปฏิสมั พนั ธ์ ระหวา่ งกนั เช่น การพดู จาทกั ทาย การทางานกลมุ่

• การจดั ระเบยี บทางสังคม เพอื่ ป้องกนั ความขดั แยง้ ระหวา่ งสมาชิกในสังคม ช่วยใหก้ ารติดต่อกนั ทางสังคมเป็นไปอยา่ งเรียบร้อย เช่น การจดั ระเบียบ การจราจร การควบคุมเวลาปิ ด-เปิ ดของสถานบนั เทิง เป็นตน้ • การมีวัฒนธรรมของตนเอง เม่อื คนในสังคมมาอยรู่ ่วมกนั เป็นหมเู่ หล่าภายใต้ สภาพแวดลอ้ มเดียวกนั กจ็ ะสร้างวฒั นธรรมและขนบธรรมเนียมประเพณีข้ึน ก่อใหเ้ กิดเป็นวฒั นธรรมเฉพาะของตนเองที่เป็นเอกลกั ษณ์

หน้าทข่ี องสังคม • ดูแลสมาชิกในสงั คมใหอ้ ยรู่ ่วมกนั อยา่ งสนั ติสุข • สร้างความเป็ นธรรมใหเ้ กิดข้ึนในสงั คม • ประสานประโยชนร์ ะหวา่ งสมาชิกในสงั คม • ส่งเสริมการคิดอยา่ งสร้างสรรคใ์ นสงั คม • ปลูกฝังจิตสานึกท่ีดีใหแ้ ก่สมาชิกในสงั คม

สถาบนั ทางสังคม

สถาบันครอบครัว บทบาทหน้าท่ี • อบรมเล้ียงดูสมาชิกในครอบครัวใหเ้ ป็นคนดีของสังคม เช่น รู้จกั การเสียสละ ความตรงต่อเวลา การมนี ้าใจต่อคนรอบขา้ ง เป็นตน้ • ถ่ายทอดวฒั นธรรมใหแ้ ก่สมาชิกใหม่ท่ีกาเนิดข้ึนมาในสังคม เช่น การเคารพ ผใู้ หญ่ การอ่อนนอ้ มถ่อมตน เป็นตน้ • กาหนดแนวทางปฏิบตั ิแก่สมาชิกในครอบครัว เช่น การใชจ้ ่าย การเลือกคู่ การหม้นั การแต่งงาน เป็นตน้

สถาบันเศรษฐกจิ บทบาทหน้าท่ี • พฒั นาและสร้างความเจริญกา้ วหนา้ ในทางเศรษฐกิจเพือ่ ความอุดมสมบูรณ์ และความมน่ั คงแก่สมาชิกในสังคม • เป็นตวั กลางในการกาหนดกลไกราคา โดยตอ้ งคานึงถึงความเหมาะสมและ ประโยชน์ของผบู้ ริโภคเป็นหลกั • กระจายสินคา้ และบริการใหเ้ พยี งพอและทว่ั ถึงแก่ผบู้ ริโภคมากที่สุด โดย สินคา้ และบริการตอ้ งมีมาตรฐานตามที่กฎหมายกาหนด

สถาบนั การเมืองการปกครอง บทบาทหน้าที่ • รักษาความสงบเรียบร้อยของชาติบา้ นเมืองใหอ้ ยใู่ นสภาวะปกติ สร้างระเบียบ กฎเกณฑใ์ หแ้ ก่สังคม บาบดั ทุกขบ์ ารุงสุขใหแ้ ก่ราษฎร • วนิ ิจฉยั ขอ้ ขดั แยง้ ระหวา่ งสมาชิกในสังคม มีองคก์ รตุลาการใหค้ วามยตุ ิธรรม แก่สมาชิกท่ีมคี วามขดั แยง้ กนั • สร้างความสัมพนั ธอ์ นั ดีกบั นานาประเทศ มีการติดต่อส่ือสาร เพอ่ื สร้างความไวเ้ น้ือ เช่ือใจระหวา่ งกนั นาไปสู่ความร่วมมอื กนั ในดา้ นต่างๆ

สถาบนั การศึกษา บทบาทหน้าท่ี • จดั การศึกษาใหเ้ ยาวชนมคี วามรู้ ความสามารถ เพอ่ื จะไดน้ าไปใช้ ในการประกอบอาชีพและการดาเนินชีวติ ในอนาคตต่อไป • ส่งเสริมค่านิยมท่ีดีงาม ใหเ้ ยาวชนรู้จกั ใชส้ ิทธิและหนา้ ท่ีของตน ใหเ้ กิดประโยชน์ต่อสังคมและประเทศชาติ โดยไม่ละเมิดสิทธิของผอู้ ื่น • ปลูกฝังคุณธรรม จริยธรรม มุ่งเนน้ ใหเ้ ยาวชนเป็นผมู้ คี วามรู้คู่คุณธรรม มีความซ่ือสัตยส์ ุจริต และรู้จกั เสียสละเพอ่ื ส่วนรวมและประเทศชาติ

สถาบันศาสนา บทบาทหน้าท่ี • เป็นศูนยร์ วมความศรัทธาของสมาชิกในสังคม เป็นท่ียดึ เหน่ียวจิตใจ ช่วยใหส้ มาชิกทางสังคมสามารถใชห้ ลกั ธรรมในการแกไ้ ขปัญหาต่างๆ ท่ีเกิดข้ึนได้ • เป็นแบบแผนการดาเนินชีวติ ของสมาชิกในสังคม ปลูกฝังคุณธรรม จริยธรรม ใหแ้ ก่สมาชิกในสังคมเพ่ือนาไปปรับใชใ้ นการดาเนินชีวติ • สอนใหบ้ ุคคลกระทาความดี ละเวน้ ความชวั่ เพือ่ ความร่มเยน็ เป็นสุขของ ตนเองและผอู้ ื่น

สถาบันนันทนาการ บทบาทหน้าที่ • ส่งเสริมการใชเ้ วลาวา่ งใหเ้ กิดประโยชน์ ใหส้ มาชิกในสังคมเห็นคุณค่าของ การทากิจกรรมที่สร้างสรรคเ์ พอ่ื ตนเองและส่วนรวม • สร้างความบนั เทิงใหแ้ ก่สมาชิกในสังคม เพ่ือใหก้ ารดารงชีวติ มีความสุข สมบูรณ์มากยงิ่ ข้ึน • ช่วยผอ่ นคลายความตึงเครียด เพม่ิ พนู อนามยั ที่ดี รวมท้งั เสริมสร้างสุขภาพจิต ท่ีดีใหก้ บั สมาชิกในสังคม

สถาบนั ส่ือสารมวลชน บทบาทหน้าที่ • มีความเป็นกลางในการนาเสนอขอ้ มูลข่าวสาร ไม่นาเสนอขอ้ มลู เอนเอียงไปทางฝ่ ายใดฝ่ ายหน่ึง • เปิ ดโอกาสใหป้ ระชาชนไดแ้ สดงความคิดเห็นผา่ นสื่อมวลชน เพือ่ สะทอ้ นความเป็นจริงท่ีเกิดข้ึนในสังคมปัจจุบนั • มสี ่วนร่วมตรวจสอบการทางานของบุคคลและกลุ่มบุคคล ไดแ้ ก่ ผดู้ ารงตาแหน่งทางการเมือง ขา้ ราชการ เจา้ หนา้ ท่ีของรัฐ เป็นตน้

การจดั ระเบยี บทางสังคม

การจัดระเบียบทางสังคม หมายถึง วธิ ีการต่างๆ ท่ีคนในสังคมกาหนดข้ึน เพอ่ื ใชเ้ ป็น ระเบียบกฎเกณฑใ์ นการอยรู่ ่วมกนั เป็นการควบคุมสมาชิกใหม้ ีความสัมพนั ธ์กนั ภายใตแ้ บบแผน เดียวกนั เพ่อื ใหเ้ กิดความเป็นระเบียบเรียบร้อยในสังคม

องค์ประกอบ • ระบบคุณค่าทางสังคม เป็นเป้าหมายสูงสุดท่ีสังคมปรารถนาใหเ้ กิดข้ึน เป็นส่ิงท่ีสังคมยอมรับและสมควรกระทาใหบ้ รรลุผล ไดแ้ ก่ ความรักชาติ ความยตุ ิธรรม ความเสมอภาค เป็นตน้ • บรรทัดฐานทางสังคม คือ มาตรฐานการปฏิบตั ิตามบทบาทของแต่ละบุคคล ท้งั น้ีเพ่ือใหเ้ ป็นไปตามทิศทางของระบบคุณค่าทางสังคม • สถานภาพและบทบาท มีความเกี่ยวขอ้ งกนั สัมพนั ธก์ นั โดยสถานภาพเป็น ตาแหน่งท่ีบุคคลครอบครองอยู่ และบทบาทกค็ ือหนา้ ที่ของผดู้ ารงตาแหน่งน้นั ๆ จะตอ้ งกระทา เช่น นกั เรียนตอ้ งต้งั ใจเรียนหนงั สือ ขา้ ราชการตอ้ งต้งั ใจปฏิบตั ิ หนา้ ท่ี เป็นตน้

การขดั เกลาทางสังคม

การขัดเกลาทางสังคม หมายถึง กระบวนการเรียนรู้การเป็นสมาชิกของสังคม โดยซึมซบั บรรทดั ฐานและค่านิยมทางสังคมมาเป็นของตนและเรียนรู้ในการปฏิบตั ิตนตาม บทบาทหนา้ ท่ี เพื่อท่ีจะสามารถปรับตวั เขา้ กบั สังคมที่ตนเป็นสมาชิกอยไู่ ดเ้ ป็นอยา่ งดี

การขดั เกลาทางสังคมทางตรง • การอบรมเลยี้ งดูของพ่อแม่ ตอ้ งใชเ้ หตุผลในการอบรมเล้ียงดูลูก ไม่ใช้ อารมณ์ในการตดั สินใจหรือแกไ้ ขปัญหา รับฟังความคิดเห็นของลูก รวมท้งั เปิ ดโอกาสใหล้ ูกไดแ้ สดงความสามารถที่ตนมีอยู่ • การอบรมสั่งสอนของครูอาจารย์ ครูตอ้ งอบรมและเสริมสร้างทกั ษะความรู้ และพฤติกรรมท่ีดีงามใหแ้ ก่นกั เรียน ฝึกฝนใหน้ กั เรียนไดพ้ ฒั นาศกั ยภาพ อยา่ งรอบดา้ น ไมว่ า่ จะเป็นในเร่ืองของการเรียน การทากิจกรรม ตลอดจน การใชช้ ีวติ ในสังคมอยา่ งมีความสุข

การขดั เกลาทางสังคมทางอ้อม • การอ่านหนังสือ ช่วยเพมิ่ พูนความรู้ใหม้ คี วามหลากหลาย สร้างเสริม ประสบการณ์ใหมๆ่ สามารถนามาเป็นแนวทางในการประพฤติปฏิบตั ิตน ใหช้ ีวติ มีคุณค่าและมีระเบียบแบบแผนที่ดียงิ่ ข้ึน • การฟังอภิปราย ช่วยเปิ ดโลกทศั น์ใหก้ วา้ งไกลมากข้ึน ไดร้ ับฟังขอ้ มูลจาก ผมู้ คี วามรู้ ซ่ึงสามารถนาขอ้ คิดที่ไดม้ าปรับใชใ้ หเ้ กิดประโยชน์ได้ • การทากจิ กรรมกล่มุ ช่วยใหเ้ กิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ซ่ึงกนั และกนั เสริมสร้าง ความสามคั คีในหมคู่ ณะ รู้จกั เสียสละเพือ่ ใหก้ ิจกรรมที่ทาน้นั ประสบ ความสาเร็จสูงสุด

องค์กรทที่ าหน้าทขี่ ดั เกลาทางสังคม • ครอบครัว เป็นองคก์ รท่ีมบี ทบาทสาคญั ซ่ึงทาหนา้ ท่ีอบรมสั่งสอนสมาชิก ใหเ้ ป็นพลเมอื งดี ปฏิบตั ิตามกฎเกณฑท์ ่ีสังคมกาหนด • โรงเรียน เป็นองคก์ รท่ีทาหนา้ ที่เสริมสร้างความรู้ ความสามารถ ตลอดจน การปรับตวั ในการใชช้ ีวติ ในสังคม • ส่ือมวลชน เป็นองคก์ รท่ีทาหนา้ ท่ีถ่ายทอดข่าวสาร ความรู้ ศิลปะ ประเพณี รวมท้งั กฎระเบียบทางสังคมไปยงั สมาชิกของสังคมทุกหมู่เหล่า • สถาบันศาสนา เป็นองคก์ รท่ีทาหนา้ ท่ีถ่ายทอดแนวทางการดาเนินชีวติ ใหแ้ ก่ สมาชิกในสังคม โดยมงุ่ เนน้ ใหค้ นกระทาความดี ละเวน้ ความชว่ั

การเปลย่ี นแปลงทางสังคม

การเปลยี่ นแปลงทางสังคม หมายถึง การเปล่ียนแปลงระเบียบของสังคมในการกระทา ในเรื่องต่างๆ ซ่ึงเป็นการเปลี่ยนแปลงท่ีเกี่ยวขอ้ งกบั ความสัมพนั ธแ์ ละแบบแผนความประพฤติ ของสมาชิกในสังคมที่แตกต่างไปจากเดิม เช่น การเปลี่ยนวตั ถุส่ิงของท่ีใช้ การเปล่ียนแปลง ความคิดความเช่ือ เป็นตน้

การเปลย่ี นแปลงระดบั จลุ ภาค เป็นการเปล่ียนแปลงขนาดยอ่ ยในระดบั บุคคล กลุ่มบุคคล และรวมถึงพฤติกรรม ต่างๆ ของบุคคล ตวั อยา่ งเช่น • การผลติ สินค้า จากเดิมที่ผลิตสินคา้ ดว้ ยมือ เปลี่ยนมาเป็นการใช้เทคโนโลยี สมยั ใหมใ่ นการผลิตสินคา้ เพ่ือใหไ้ ดป้ ริมาณมาก เพียงพอกบั ความตอ้ งการใน ปัจจุบนั • การศึกษาของนักเรียน จากเดิมท่ีครูจะเป็นผถู้ ่ายทอดความรู้ใหแ้ ก่นกั เรียนฝ่ าย เดียว เปลี่ยนเป็นการศึกษาท่ีเนน้ ใหน้ กั เรียนเป็นศูนยก์ ลางการเรียนรู้ เพอ่ื กระตุน้ ใหน้ กั เรียนคิดเป็น ทาเป็น มีภาวะความเป็นผนู้ า

การเปลย่ี นแปลงระดบั มหภาค เป็นการเปล่ียนแปลงขนาดใหญ่ที่เกี่ยวขอ้ งกบั ระบบสังคม มีผลกระทบต่อแบบ แผนการดาเนินชีวติ ของผคู้ นในสังคมเป็นจานวนมาก ตวั อยา่ งเช่น • การเลกิ ทาสในสมัยรัชกาลท่ี 5 ส่งผลใหร้ าษฎรทุกคนมีความเท่าเทียมกนั มี เสรีภาพในการดาเนินชีวติ การประกอบอาชีพ นอกจากน้ียงั มผี ลทาใหป้ ระเทศมี แรงงานอิสระเพิ่มมากข้ึน • การเปลยี่ นแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 เป็นการเปลี่ยนแปลงจากระบอบ สมบูรณาญาสิทธิราชยม์ าเป็นการปกครองระบอบประชาธิปไตยอนั มี พระมหากษตั ริยท์ รงเป็นประมุข โดยมีรัฐธรรมนูญเป็นกฎหมายหมายสูงสุดใน การปกครองประเทศ ประชาชนมีสิทธิ เสรีภาพ และความเสมอภาคเท่าเทียมกนั

ปัญหาสังคมไทย

ปัญหายาเสพตดิ สาเหตุของปัญหา • ความอยากรู้อยากลอง ความรู้เท่าไม่ถึงการณ์ • ไม่ไดร้ ับคาแนะนาที่ถูกตอ้ งจากผใู้ หญแ่ ละบุคคลท่ีเก่ียวขอ้ ง • การชกั ชวนของเพื่อน โดยส่วนมากมกั เกิดจากความเกรงใจเพ่อื นหรือตอ้ งการ แสดงตนวา่ เป็นพวกเดียวกบั เพอ่ื น แนวทางการป้องกนั แก้ไข • รัฐบาลควรมีนโยบายปราบปรามยาเสพติดอยา่ งจริงจงั และเป็นรูปธรรม • พอ่ แมค่ วรปลูกฝังค่านิยมท่ีดีใหแ้ ก่ลูก เพื่อป้องกนั ปัญหายาเสพติด • องคก์ รเอกชนควรมบี ทบาทในการใหค้ วามรู้เก่ียวกบั พิษภยั ของยาเสพติด

ปัญหาการทุจริต สาเหตุของปัญหา • ความโลภ ความตอ้ งการบริโภคที่เกินพอดี • การเห็นแก่ประโยชนส์ ่วนตนมากกวา่ ประโยชน์ส่วนรวม • ขาดจิตสานึกทางศีลธรรมและไม่เกรงกลวั กฎหมาย แนวทางการป้องกนั แก้ไข • ภาครัฐควรมีบทลงโทษทางกฎหมายท่ีเขม้ งวดเกี่ยวกบั การทุจริต • พอ่ แม่ควรปลูกฝังค่านิยมที่ดี เนน้ ความซ่ือสัตยส์ ุจริตใหแ้ ก่บุตรหลาน • องคก์ รทุกภาคส่วนควรตระหนกั ถึงความสาคญั และเป็นตวั อยา่ งท่ีดีในการ แกไ้ ขปัญหาการทุจริตอยา่ งเป็นระบบ

ปัญหาสิ่งแวดล้อม สาเหตุของปัญหา • การตดั ไมท้ าลายป่ า • ควนั พิษจากท่อไอเสียรถยนต์ • การทิ้งขยะลงในแมน่ ้าลาคลอง • การปล่อยน้าเสียของโรงงานอุตสาหกรรม แนวทางการป้องกนั แก้ไข • ปลูกฝังความรู้ ความเขา้ ใจเก่ียวกบั การอนุรักษส์ ่ิงแวดลอ้ ม • รณรงคใ์ หป้ ระชาชนหนั มาใชพ้ ลงั งานทดแทนกนั มากข้ึน • ปลูกตน้ ไมเ้ พ่ือเพ่ิมพ้ืนท่ีสีเขียวในบริเวณชุมชนและที่สาธารณะ

แแนกว้ไทขาปงัญกาหราปส้อังงคกมนั ไแทลยะ

แนวทางการป้องกนั และแก้ไข • รัฐบาลควรออกกฎหมายเพ่อื กาหนดมาตรการป้องกนั และปราบปราม ผกู้ ระทาความผดิ อยา่ งจริงจงั • รัฐบาลควรวางแผนแกไ้ ขปัญหาที่เกิดข้ึนโดยร่วมมอื กบั องคก์ รภาคเอกชน อยา่ งมปี ระสิทธิภาพ • ใหค้ วามรู้แก่สมาชิกในสังคมเพือ่ ใหเ้ กิดความเขา้ ใจและสามารถป้องกนั แกไ้ ขปัญหาต่างๆ ที่เกิดข้ึนได้ • จดั ใหป้ ระชาชนไดร้ ับการศึกษาอยา่ งทวั่ ถึงและมงี านทา เพ่ือยกระดบั คุณภาพ ชีวติ ของผคู้ นใหด้ ีข้ึน