ฉะเชิงเทราบ้านเรามีดี

ฉะเชิงเทราบ้านเรามีดี // 1 สอื่ การเรียนรูส้ าระทอ้ งถิน่ โดย ฉะเชิงเทราบ้านเรามีดี เร่อื ง และภาพ กญั ญช์ ลา นาวานเุ คราะห์

2 // ฉะเชิงเทราบา้ นเรามดี ี ช่ือ ฉะเชิงเทราบ้านเรามดี ี เรื่องและภาพ กญั ญช์ ลา นาวานเุ คราะห์ โครงการ สร้างสรรค์ส่ือการเรยี นรู้สาระทอ้ งถิ่น เลขมาตรฐานประจำาหนังสอื 978-616-235-175-4 คณะบรรณาธิการอำานวยการ ทัศนัย วงศพ์ ิเศษกลุ สรุ ีพันธ์ เป็งกาสิทธิ์ บรรณาธกิ ารดำาเนินงาน ระพีพรรณ พัฒนาเวช ออกแบบรูปเลม่ ปารชิ าติ เวยี งทอง พิมพค์ ร้ังแรก 2๕๕๖ จำานวน ๓,๐๐๐ เล่ม ลขิ สิทธิ์ © กัญญช์ ลา นาวานเุ คราะห์ สำานักงานอทุ ยานการเรียนรู้ สาำ นักงานบริหารและพัฒนาองคค์ วามรู้ (องค์การมหาชน) จัดพมิ พ์โดย บรษิ ัท อมรินทรพ์ ริน้ ตง้ิ แอนดพ์ บั ลชิ ช่ิง จาำ กัด (มหาชน) ๓. ๗๖ ถนนชัยพฤกษ์ (บรมราชชนนี) ตลง่ิ ชัน กรงุ เทพฯ ๑๐๑๗๐ เจ้าของโครงการ สำานกั งานอุทยานการเรียนรู้ (สอร.) สังกดั สำานกั งานบริหารและพฒั นาองคค์ วามรู้ (องค์การมหาชน) ส่วนบริการ ศูนยก์ ารค้าเซ็นทรัลเวลิ ด์ ชั้น ๘ Dazzle Zone โทรศัพท์ ๐ 22๕๗ ๔๓๐๐ โทรสาร ๐ 22๕๗ ๔๓๓2 สว่ นสำานกั งาน ๙๙๙/๙ อาคารสำานกั งานเซ็นทรัลเวิลด์ ชั้น ๑๗ ถนนพระราม ๑ ปทุมวัน กรุงเทพฯ ๑๐๓๓๐ โทรศัพท์ ๐ 22๖๔ ๕๙๖๓-๖๕ โทรสาร ๐ 22๖๔ ๕๙๖๖ www.tkpark.or.th

ฉะเชงิ เทราบา้ นเรามีดี // ๓ คาำ นำา ภารกิจสำาคัญตอ่ สังคมประการหน่งึ ของสาำ นักงานอุทยานการเรียนรู้ คอื การปลกู ฝังนิสัย รกั การอา่ น และการกระจายโอกาสในการเขา้ ถงึ แหล่งเรียนรู้ที่ทันสมยั และสอดคล้องกบั ความสนใจ ของเดก็ เยาวชน และประชาชน ในรปู แบบห้องสมดุ มชี ีวติ ทสี่ ร้างสรรคบ์ นพนื้ ฐานการมสี ่วนรว่ มของ ภาคสว่ นต่าง ๆ โดยสำานักงานอุทยานการเรียนรู้ไดร้ ่วมกับองคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ ในภูมิภาค ตา่ งๆ เพ่อื ขยายผลการดาำ เนนิ งานดังกลา่ ว การสร้างสรรค์สื่อการเรียนรู้สาระท้องถ่ิน ใหม้ ีรปู แบบการนำาเสนอท่ีทันสมัย และ ดึงดดู ความสนใจ เปน็ เครอ่ื งมือทสี่ าำ คญั อยา่ งหนึ่ง ซง่ึ สำานักงานอทุ ยานการเรียนรเู้ ลง็ เหน็ ว่ามีสว่ นในการ สรา้ งแรงบันดาลใจใหเ้ ดก็ และเยาวชนสนใจการอ่านและใฝ่หาความรู้อยา่ งต่อเนอ่ื ง โดยนำาเรือ่ งราว ภมู ปิ ัญญาสาระท้องถิ่นใกล้ตัว ที่สอดคล้องกบั วัย การดาำ รงชวี ติ พร้อมกับสอดแทรกแนวคิดดา้ น คุณธรรม จริยธรรม มาเปน็ เนือ้ หาของสื่อการเรียนรสู้ าำ หรับเยาวชนตามชว่ งวัย ต้ังแต่ ๐ – ๑๒ ปี ส่อื การเรียนร้สู าระท้องถ่นิ จังหวัดฉะเชิงเทราชุดนี้ สำานกั งานอทุ ยานการเรียนร้ไู ดร้ ่วมกัน สรา้ งสรรค์กับนกั วชิ าการและนกั เขียนในทอ้ งถ่ิน รวม 2 เลม่ เพอื่ ให้เด็ก เยาวชนและชาวฉะเชิงเทรา ไดร้ ับความรู้และความภาคภูมิใจในวฒั นธรรมและท้องถนิ่ ตน รวมทั้งกอ่ ใหเ้ กดิ ความเขา้ ใจและการ ยอมรับในวิถีชวี ติ วฒั นธรรมท่ีหลากหลายตามบริบทพน้ื ที่และสภาพแวดล้อมท่แี ตกตา่ งกันออกไป สาำ นกั งานอทุ ยานการเรยี นรู้ มงุ่ หวังว่าหนังสอื ชุดนจ้ี ะเปน็ สอื่ การเรียนรู้อกี ชุดหน่ึงทีจ่ ะสง่ เสริมการอ่านและการเรยี นร้ไู ด้อย่างมีประสิทธิภาพ ซ่งึ หมายถงึ เป็นหนงั สือทผ่ี อู้ ่าน อา่ นอย่างมี ความสุข สนุกในการอ่าน และ ก่อให้เกิดความตระหนกั ในคณุ ค่าของทอ้ งถ่ินตนเองได้อยา่ งแท้จรงิ สำานักงานอทุ ยานการเรียนรู้

๔ // ฉะเชงิ เทราบา้ นเรามดี ี

๑ ฉะเชิงเทราบา้ นเรามีดี // ๕ ฉบะ้าเชนงิ เรเทามราีดี “แมน่ �้ำ บ�งปะกงแหลง่ ชวี ติ พระศกั ดส์ิ ทิ ธิ์หลวงพอ่ โสธร พระย�ศรีสุนทรปร�ชญ์ภ�ษ�ไทย อ�่ งฤๅไนป�่ สมบรู ณ”์ ค�ำ ขวญั ของจังหวัดฉะเชงิ เทร�

๖ // ฉะเชิงเทราบ้านเรามดี ี พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร) เป็นชาวฉะเชงิ เทรา และเป็น ผู้เขยี น ‘มลู บทบรรพกจิ ’ ตำาราเรียนภาษาไทยชดุ แรก ปฐม ก กา ทราบหรือไม่ว่าหนงั สือมลู บทบรรพกจิ ที่แต่งโดยพระยาศรสี ุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกรู ) น้ัน ไม่ได้ท่อง ก ไก่ ข ไข่ อย่างปจั จบุ ัน แต่ท่องว่า ก กบ ข เขียด ฃ ฃาคน ค เคียว ไลไ่ ปจนถึง ฮ อุปฮาด (อุปฮาด คือ ตาำ แหน่งอปุ ราช)

ฉะเชิงเทราบ้านเรามีดี // ๗ หลวงพ่อโสธร เราต่างรจู้ กั ดีและใหค้ วามเคารพนับถอื อย่างสูง แมน่ ำ้บางปะกง เราก็ร้จู กั ดีในฐานะทเี่ ป็นคนฉะเชงิ เทรา เขตรักษาพันธสุ์ ัตวป์ า่ เขาอ่างฤาไน เป็นปา่ ที่ยังคงอุดมสมบรู ณ์ และเปน็ ที่อยูข่ องสตั วป์ า่ หายากมากมาย ทำ�ไมจึงเรียกเมือง�‘แปดริว้ ’ วา่ กนั วา่ ในสมัยก่อน แม่นา้ำ บางปะกง เป็นแหล่งปลาชอ่ นทต่ี วั ใหญม่ าก เวลาชาวบา้ น ทาำ ปลาช่อนตากแหง้ สามารถนำาปลามาแล่เป็นร้ิวๆ ได้มากถงึ แปดริว้ จึงเป็นท่ีมาของชอ่ื ‘แปดร้วิ ’

๘ // ฉะเชงิ เทราบ้านเรามดี ี จังหวัดฉะเชงิ เทรา ประกอบด้วยอาำ เภอ 11 อาำ เภอ และไดช้ ื่อว่าเป็นแหล่งผลิตอาหารสาำ คญั ของเมอื งไทย อาอำาหเภาอรบทางปะะเกลง เพราะในจังหวัดเดียวนี้ มีทั้งป่า แม่น้ำา และทะเล จึงทาำ ให้เปน็ จังหวดั หน่ึง ท่ีมคี วามอุดมสมบรู ณม์ าก เรามาดูกันว่าทั้ง 11 อำาเภอของฉะเชิงเทรา มขี องดีอะไรกนั บา้ ง อำาเมภออาำะเพพภนอมรเมส้าือาวรงคาม อาำ เอภาำ อเมภคอละบอมางงเ่วขคือ่งลน้า อนำาเภมอคแปวลางยยาว อไาำ ขเภ่ไอกบ้า่สนดโพธิ์ ขา้ วซ้อมมือมะลแิ ดง� (ปปลอาลาำกาปเดภจล�อาาปทฉกลา่ ลาตเาตขะดะเ่อื )กเพนียบยี น� อาำ เภขอบา้ าวงสนำ้าาเปรรีย้ ว กอลาำ เภ้วอยรานชส้ำ าวส์น้า อาำ เภอสนามชัยเขต หมาก อำาเภอเมอื ง ออาำ าำสเเภภบั ออสทปน่าาตะมะรชเกยัดยีเขบต

หัดวาดเรอื นไทย ฉะเชงิ เทราบ้านเรามีดี // ๙ ๑๒ ๓ ๖ ๔๕ ๗ ระบายสี ให้สวยงาม

1๐ // ฉะเชงิ เทราบา้ นเรามดี ี

ฉะเชงิ เทราบา้ นเรามดี ี // 11 ๒ ไปวเตาดรียรปูมนสอีนกำา้ บา้ น เวลาทเ่ี ราออกเดินทางไปเท่ยี ว การถา่ ยรูปถอื เปน็ การบนั ทกึ ความทรงจำาอย่างหน่งึ แต่ยงั มีวิธบี นั ทึกความทรงจาำ อกี แบบท่ีสนุก เพลดิ เพลินและน่าภมู ใิ จ คือ การวาดรูป บ้านเรอื นทเ่ี มืองแปดร้ิวสวยมาก จนอดใจไมไ่ หวทจี่ ะเก็บภาพถ่าย และภาพวาด การถ่ายรปู เพียงมีกล้อง ส่วนการวาดรูปต้องเตรียมตวั กนั นดิ หน่อย ๑.�ถาดพลาสติกเล็กๆ�ทมี่ หี ลุม� อาจใช้ถาดขนมกไ็ ดจ้ ้ะ นาำ มาล้างให้สะอาดและเชด็ ใหแ้ หง้ ๒. บบี สีนำ้สามสี ได้แก่ เหลอื ง นาำ้ เงนิ และแดง บีบเพยี งเล็กนอ้ ยกพ็ อ ๓.�นำ�ไปตากแดดจนแห้งสนทิ

12 // ฉะเชงิ เทราบ้านเรามีดี เรามีสนี ้าำ แบบพกงา่ ยและน้ำาหนักเบาแล้ว เวลาจะใช้ เอาพกู่ นั จมุ่ น้ำา ปา้ ยลงทส่ี ีแขง็ ๆ ไดแ้ ล้วจะ้ � มนั กจ็ ะละลายออกมาเปน็ สนี าำ้ ถ้าอยากไดส้ ีอน่ื นะ่ หรอื ไม่ยากเลย อุปกรนณอ์กในสกถาารนวทาดี่ รปู แคน่ าำ แม่สมี าผสมกันเข้า เวลาเดินทางเอาถาดสีของเราใส่ถงุ พลาสติกไปดว้ ย ขวดน้ำ�พลาสตกิ ขนาดเลก็ � เพราะเวลาสเี ปียกนาำ้ แล้ว จะได้ไมเ่ ปอื้ นกระเป๋า (เพ่อื ใส่น้ำ�ลา้ งพู่กัน) ถเ้าตอแรยลยี าะมกแกวสารดตะรดมูปาปษแ�์ ขล๓น้ว�าสบด่งา�เทป๔ไ็น�ปxโดป�้ว๖สย�กนา้ิวร�์ด� พู่กนั �ดนิ สอ สมดุ วาดรูป หรือปากกา เลอื กทก่ี ระดาษ หนาสกั หนอ่ ย

ฉะเชิงเทราบ้านเรามีดี // 1๓ เตรยี มกระดาษลกู ฟกู ขนาด ๖ น้ิว x ๘ นว้ิ ๓ แผน่ แผ่นที่ ๑ แผน่ ท่ี ๒ แผน่ ที่ ๓ มาประดษิ ฐ์กรอบ รูปใส่ผลงานกัน ๑๒๓ ๔

1๔ // ฉะเชิงเทราบา้ นเรามีดี ๓ นงั่ รถไฟไปแปดร้วิ ปนู๊ �ป๊นู �ฉกึ ฉัก�ฉึกฉัก จงั หวัดฉะเชงิ เทราหรอื เมอื งแปดรว้ิ อย่หู า่ งจากกรุงเทพฯ ไปทางทศิ ตะวนั ออก ประมาณ ๗๐-๘๐ กโิ ลเมตรเทา่ น้นั การเดนิ ทางด้วยรถไฟ สะดวก สนุกและประหยัดเงินที่สดุ และยังมีเวลาวาดรูป บนรถไฟด้วย โยกเยกนิดๆ หน่อยๆ สนุกดี

ฉะเชิงเทราบ้านเรามีดี // 1๕ ช่อื สถานท่สี ามารถบอกอะไรไดม้ ากมาย เมอ่ื รถไฟออกจากเขตกรงุ เทพฯ แล้ว กอ่ นถงึ เมอื งแปดริว้ รถไฟจะจอดทส่ี ถานี ๕ แห่ง ไดแ้ ก่ ชอื่ สถานรี ถไฟเหล่านีแ้ สดงวา่ ฉะเชิงเทรามีแตค่ ลองทั้งนั้น ท่นี จ่ี งึ อุดมสมบูรณ์ และสามารถทาำ การเกษตรได้ดี

1๖ // ฉะเชิงเทราบา้ นเรามดี ี นมัสการหลวงพ ่อโสธร เมื่อมาถงึ เมืองแปดริ้ว ต้องมุ่งหน้าไปกราบหลวงพ่อโสธรกันก่อน หลงั กราบขอพรหลวงพอ่ แล้ว แวะไปเดนิ เมียงมองภายในวดั กันสกั หนอ่ ย มีเรือ่ งสนกุ มากมาย ไปดกู นั เลย ภายในพระอโุ บสถหลังใหม่ ถา้ แหงนหนา้ ขึน้ มองเพดาน จะพบกับภาพวาดทส่ี วยงามตระการตา ก้มดูทพ่ี น้ื บ้าง� พบเหน็ อะไรบ้างนะ แก้บนด้วยไขต่ ม้ ร้แกบ้ น

ฉะเชิงเทราบ้านเรามีดี // 1๗ หลวงพ่อโสธร ประดิษฐานอยู่ ในพระอุโบสถหลังไหน�ใครรู้บ้าง วัดพุทธโสธรวรารามวรวิหาร มพี ระอโุ บสถสองหลงั แตล่ ะหลังมพี ระพุทธรปู อยสู่ ององค์ แลว้ องคไ์ หนล่ะ คือหลวงพอ่ โสธร หลวงพอ่ โสธรประดิษฐานอยูใ่ นพระอโุ บสถหลังใหม่ องคห์ ลวงพอ่ คือองคท์ ีป่ ระดิษฐานอยู่ด้านหลงั และเป็นองค์พระประธานของโบสถ์ สว่ นองค์ทอี่ ยูใ่ นพระอโุ บสถหลังเก่านนั้ คือหลวงพ่อโสธรองค์จาำ ลอง ���สองแถวแปดริ้ว รถสองแถวเป็นรถโดยสารสาธารณะ ยอดนิยมของชาวแปดรวิ้ สงั เกตดๆี จะพบวา่ รถสองแถวเกอื บทุกคัน มรี ปู วาดหลวงพอ่ โสธร อยู่ที่ด้านหน้า แสดงถึงความเคารพบูชาของ ชาวเมอื งแปดรวิ้

1๘ // ฉะเชงิ เทราบา้ นเรามดี ี

๔ฉะเชิงเทราบ้านเรามีดี // 1๙ คนแมน่ ำ้า แม่นำ้าบางปะกง เปน็ แม่นำ้าสายสาำ คัญ ของเมอื งแปดริ้ว ไหลผ่านอาำ เภอคลองเข่ือน บางคลา้ เมอื ง บ้านโพธิ์ และอำาเภอบางปะกง ไหลคดเคยี้ วไปทั่วเมือง เราจึงคนุ้ เคยกบั ภาพ คนพายเรือไปตามลำาน้าำ ชาวแปดรวิ้ สว่ นหน่งึ ยงั อาศัยอย่ตู ามรมิ นำา้ ประกอบอาชพี การประมง และเรียกตวั เองว่า ‘คนแม่นำา้ ’ มีความชาำ นาญ เรื่องน้ำาเป็นพิเศษ กระทั่งมีคาำ พูดว่า “ตอ้ งหมุนไดร้ อบตัว จึงจะอยไู่ ด”้ หมายความว่า ต้องรอบรูเ้ รือ่ งแมน่ าำ้ และตอ้ งรู้จักวธิ ีการต่างๆ ทีจ่ ะทาำ ใหช้ วี ิตอยูร่ อด และอยอู่ ยา่ งสบาย

2๐ // ฉะเชงิ เทราบ้านเรามดี ี ร้านขายอุปกรณ์ทำ�การประมง คนแม่นา้ำ ท่อี าศยั อยู่มากมายในแปดร้ิว มชี ีวติ ผกู พนั กับสายนำ้า สว่ นใหญ่ประกอบอาชพี การประมง ถา้ เราเดนิ ลดั เลาะบนถนนสายหนึ่ง อยู่เลยี บแม่น้ำาบางปะกง ในอำาเภอเมือง ช่วงหนึ่งบนถนนมรุพงษ์ มรี ้านขายอปุ กรณจ์ บั สตั ว์น้ำามากมายหลายชนดิ บางชนิดเราอาจจะไมร่ ้จู กั หรือไม่เคยเห็น

ฉะเชิงเทราบา้ นเรามีดี // 21 อุปกรณ์จับสัตว์น้�ำนานาชนิด ลอบนอน สองงา ที่ดักกบ อุปกรณด์ กั สตั วน์ ้ำาทงั้ สี่ชนิดน้ี ใชว้ ิธกี ารเดียวกนั อจี ู้ คอื วางไวใ้ นนำ้าต้นื และล่อใหส้ ัตว์นำ้าเขา้ ไปกนิ เหย่ือ อปุ กรณด์ ักสตั วน์ ้ำาเหลา่ นี้ มีแต่ทางเขา้ ไม่มีทางออก สัตว์นำ้าจงึ ติดอยู่ภายใน ลอบนอนเอาไวด้ ักปลา ท่ีดกั กบก็เอาไวจ้ บั กบ สองงาสำาหรบั จับปลาเล็กและกุ้ง สว่ นอจี ู้เอาไวด้ ักปลาไหล ที่ดักกุ้งฝอย กงุ้ ฝอยเป็นกุง้ นาำ้ จืดตวั เลก็ ๆ เวลาดกั ทีหน่ึงๆ มักจะได้จาำ นวนมาก วิธีดักกุ้งฝอย เอาอาหารใสถ่ งุ ตาขา่ ย แขวนไว้ ในท่ีดกั วางทด่ี กั ทิง้ ไวใ้ นแมน่ ำา้ พอกุ้งฝอยมากินอาหารก็ยกทดี่ ักข้นึ จะไดก้ งุ้ ฝอยตวั เลก็ ๆ ไปทาำ อาหารแล้ว

22 // ฉะเชงิ เทราบา้ นเรามีดี เบ็ดธงปลา เบ็ดธง เหมาะสำาหรับตกปลาชอ่ น ใชเ้ บ็ดเกยี่ วเหยื่อ แลว้ ปกั คันเบด็ ทิง้ ไวต้ ามรมิ ตล่งิ หรือรมิ คันนาเพียงข้ามคืน ต่ืนเช้ามาก็มาปลดปลาช่อนตัวโตได้แลว้ บางวันเหย่ือหายไป ปลาชอ่ นไม่ตดิ เบด็ กม็ ี สุ่มปลา การใช้สมุ่ จบั ปลาไม่ต้องรอนานเหมือนวิธีอนื่ ๆ เราเพยี งเอาสมุ่ ไปครอบตามจุดทเ่ี ห็นปลาในน้ำาตืน้ เม่อื ปลาติดในสุ่มกใ็ ช้มือลว้ งจบั ปลาออกมาทางช่องด้านบน ดูเหมือนงา่ ยๆ แตว่ ธิ นี ีค้ นจบั ต้องรวดเร็ว มคี วามชำานาญ และมสี ายตาดมี ากๆ ตะกร้าล้างปลา เมอ่ื จับปลาไดแ้ ล้ว คนแม่น้าำ จะเอาปลามาใส่ตะกรา้ แลว้ ล้างปลา ในแมน่ ำา้ ก่อนนาำ ปลากลับบ้าน ข้องใส่ปลา ข้องเป็นภาชนะสำาหรบั ใสป่ ลา เมอื่ จับปลา หรือปลาไหลมาได้ กน็ าำ มาใส่ในขอ้ ง แล้วสะพายกลบั บ้านไม่ตอ้ งห้ิวให้เมอ่ื ย กระชังปลา กระชงั ปลาเปน็ ภาชนะอีกแบบหนึ่งสาำ หรับ เก็บปลาทหี่ ามาได้ คนแม่น้ำาจะผูกกระชงั ตดิ กับ ขา้ งเรือ ปล่อยกระชังปลาแชอ่ ยู่ในน้ำาตลอดเวลา จนกวา่ จะพายเรอื ถึงบ้าน

มาหดั วาดเครอ่ื งมอื ที่ดักกุ้งฝอย ฉะเชงิ เทราบา้ นเรามีดี // 2๓ จับสตั ว์นำ�้ กัน ๑ ๒ ๓๔ ๕๖ อจี ู้ดักปลาไหล สุ่ มปลา ๑ ๑๒ ๒ ๓๔ ๓

2๔ // ฉะเชงิ เทราบา้ นเรามีดี ๕ สารพตดั น้ ปจราะกโยชน์ ต้นจากเปน็ พืชที่ไม่วา่ จะไปทางไหนในฉะเชิงเทรา ก็เหน็ อย่เู สมอ นา่ สงสยั ไหมว่าทำาไมจงึ เป็นเช่นน้นั ก็เพราะ วา่ ต้นจากนั้นชอบน้ำากร่อย เมืองฉะเชงิ เทราตัง้ อยู่บริเวณ ทมี่ ีนำา้ จดื ในแมน่ าำ้ มาบรรจบกับน้ำาเค็มจากทะเลพอดี จึงเป็นท่ีโปรดปรานอยา่ งมากของจาก คนริมน้ำาใชป้ ระโยชน์ จากต้นจากได้ทุกสว่ น มาดกู ันว่า จากสามารถเอาทาำ อะไรไดบ้ า้ ง ใบ ใช้มุงหลังคาบ้าน น้มาห่อขนมจาก สานหมวก ลูกจาก (ของแถมจากทางมะพร้าว) นำ�มาเชื่อมกินเป็นขนม

ฉะเชงิ เทราบ้านเรามีดี // 2๕ กาบจาก กาบคือเปลอื กนอกของลำาต้น คนโบราณนยิ มนาำ มามัดรวมกัน ใช้ตักนำ้าในบ่อ เพราะมีนาำ้ หนกั เบา ไม่กวนตะกอนก้นบ่อขึ้นมา ภาชนะนี้มชี ่อื แปลกว่า “หมาจาก” ราก วิธีการวาดลายสาน ๑ รากตน้ จากช่วยใหต้ ลงิ่ แข็งแรง ๒ จงึ ปลกู เพื่อกันดนิ พงั ได้ ๓ รู้หรือไม่ ๔ ปจั จบุ นั ชาวตา่ งชาติสนใจเข้ามาศึกษาตน้ จากในไทย เพราะพบวา่ สามารถสกัดสารเอทานอล ซึ่งพฒั นาเป็นพลังงานทดแทนได้

2๖ // ฉะเชงิ เทราบ้านเรามดี ี ๖ เทย่ี ตวอ้ไมงไเ่ หปมตอืลนาดใคร เดินลุยตลาดบ่อบัว สถานท่ีเดินเท่ยี วทน่ี า่ สนกุ น่าสนใจของแปดรวิ้ อีกแห่งทใี่ ครๆ นกึ ไม่ถงึ คอื ตลาด บอ่ บวั เปน็ ตลาดขนาดมหึมา ขายของสดทง้ั ขายส่งและขายปลกี มบี รรยากาศชลุ มนุ นา่ สนกุ ตง้ั แต่เช้ามืด ถ้าไม่เชอ่ื ลองต่ืนแต่เชา้ ตรู่ แล้วออกมาเดนิ เลน่ กันท่ีตลาดบอ่ บวั สักคร้ัง แล้วจะเหน็ วา่ บอ่ บวั ไมใ่ ชต่ ลาดสดธรรมดาๆ ไขไ่ กเ่ ป็นสินค้าส่งออกข้ึนช่ือของแปดริว้ เมอื งนมี้ ีไขไ่ กเ่ ยอะ ตอ้ งหาวิธีแปรรปู ใหอ้ รอ่ ย เราเดนิ ตามกลิ่นขนมหอมกรุ่นมาแตไ่ กล พบแลว้ น่ีไง ร้านขนมไข่ ใชไ้ ขไ่ กส่ ดๆ จากฟาร์ม ทาำ ให้ขนมไขท่ ่นี ่ีอรอ่ ยกวา่ ท่ไี หนๆ

ฉะเชงิ เทราบา้ นเรามดี ี // 2๗ ตลาดน้�ำบางคล้า ปลาจากแม่นำ้ ตลาดน้ำาท่อี ำาเภอบางคลา้ มีของเดด็ จากสวนมากมาย ท่ีน่ีเราจะเจอกับคุณลงุ คณุ ป้าชาวสวน เกบ็ และนำาผลผลติ มาขายกนั แบบสดๆ นอกจากในแมน่ าำ้ ทเ่ี ตม็ ไปด้วยอาหาร ดินเมอื งแปดร้วิ กอ็ ุดมสมบูรณ์มากเช่นกนั จงึ ไม่เคยขาดผลหมากรากไมเ้ ลยตลอดปี ของสดๆ�จากสวน เก็บตกจากบางคล้า รถสกายแล็บ แบบท่ีเอามอเตอรไ์ ซค์คันเบ้ิมต่อ กับสามลอ้ หาได้ในบางคลา้ เท่านนั้ (เมืองอ่ืนที่ยงั พอมีอย่สู ่วนมากเปน็ คันเล็กๆ)

2๘ // ฉะเชิงเทราบา้ นเรามดี ี ตลาดคลองสวน ตลาดคลองสวนเป็นตลาดริมคลอง และกนิ พนื้ ท่ีถึงสองจังหวดั ดว้ ยกนั คือครึ่งหนงึ่ อยฉู่ ะเชงิ เทรา ส่วนอีกครึ่ง อย่สู มทุ รปราการ บรรยากาศทนี่ ีส่ วยงามมาก และยังมขี า้ วของขายมากมายอกี ด้วย จดุ เดน่ ของทน่ี ี่คอื ขนมโบราณทยี่ งั คงทาำ ในวธิ ดี ้งั เดมิ วนั น้ีเราไปเทีย่ วตลาดคลองสวน และหาขนมอร่อยกินกนั ขนมกง ขนมกงหรอื ขนมกงเกวียน ทำามาจากขา้ วตอก แป้งข้าวเหนยี ว แป้งข้าวจ้าว นำา้ ตาล ไข่ กะทิ ทกุ อย่างสามารถหาไดใ้ น แปดร้ิวบ้านเรา ลองทายดูวา่ ทำาไมขนมกงจงึ ได้ชือ่ น้มี า ใชแ่ ลว้ เพราะรปู รา่ งท่ีคลา้ ยลอ้ เกวียน ยานพาหนะของ คนสมัยก่อน ขนมดอกจอก กุยช่าย ขนมน่ึงทเ่ี อาแปง้ มาห่อไสต้ ่างๆ แลว้ นำาไปนึ่ง แรกเร่มิ เดมิ ทเี ป็นของคนจนี และไสด้ ง้ั เดิมคือใบกุยช่าย เด๋ียวนีพ้ ฒั นาจนมไี ส้มากมาย ท้งั หน่อไม้ แหว้ เผอื ก

ฉะเชงิ เทราบา้ นเรามดี ี // 2๙ ตลาดบ้านใหม่ ถึงแม้จะชื่อ ‘บ้านใหม่’ แตค่ วามจริงแล้ว ตลาดนต้ี ั้งมานานมากกว่าร้อยปีแล้ว แม้ผา่ นไปเป็นร้อยปี บา้ นเรอื นยงั คงความสวยงามและความขลงั ให้เราได้เดนิ เลน่ กนั อย่างชา้ ๆ คอ่ ยๆ เดิน คอ่ ยๆ ดู อาหารเตาถ่าน การเดนิ เล่นในตลาดโบราณแบบตลาดบ้านใหม่ เราจะได้พบการทาำ อาหารในแบบโบราณ อยา่ งการใช้เตาถ่านทีห่ ลายคนอาจจะไม่เคยเห็นกันแลว้ การใช้เตาถ่าน บางคนบอกว่า ทำาให้อาหารมีรสชาติ อร่อยกว่าการใชเ้ ตาแกส๊ อยา่ งในปจั จุบัน ฉะน้นั เมอื่ มาถงึ ตลาดเก่ากนั แลว้ ตอ้ งลองชมิ อาหาร จากเตาถ่านกันเสยี หนอ่ ย

๓๐ // ฉะเชงิ เทราบา้ นเรามดี ี ๗ ก่อนกไินปขดอคู ง้าองรคอ่ ายว อำ�เภอพนมสารคาม� เป็นอำาเภอหน่ึงท่ีอยู่ไมไ่ กลจาก อำาเภอเมือง และมีอาหารอรอ่ ยขน้ึ ชื่อ นั่นคือ ก๋วยเต๋ยี วปากหมอ้ วิธที าำ คลา้ ยกบั ขา้ วเกรยี บปากหม้อ แต่ใสล่ งในนา้ำ ซปุ แบบก๋วยเต๋ียว เวลารับประทานสามารถปรุงรสแบบกว๋ ยเต๋ียว

ฉะเชงิ เทราบา้ นเรามีดี // ๓1 อร่อยจัง การกนิ ก๋วยเตย๋ี วปากหม้อ สนกุ ที่การรอคอย คนซือ้ หรอื คนกินมีชามใสน่ ำา้ ซุป ตง้ั ตรงหนา้ ไว้รอท่า นั่งล้อมรอบแม่ค้าที่ต้องจดจำาว่าลูกค้าแต่ละคนเลือกไส้อะไร มีทั้งไส้ผักกุยช่าย ไส้หนอ่ ไม้ ไสเ้ ตา้ หู้ ไส้ถว่ั งอก ฯลฯ แล้วแม่ค้าก็เริ่มละเลงแป้ง บนผ้าขาวบางบนปากหม้อต้มน้ำาเดือด ตกั ไส้วางบนแป้ง ปิดฝาครอบแป้ง หันไปละเลงหม้ออื่นทำาแบบเดียวกัน หม้อแรกสุกได้ที่ ตกั หยอ่ นใสช่ ามคนซือ้ แมค่ า้ จะทาำ ตอ่ เนือ่ ง วนหยอ่ นกว๋ ยเตี๋ยวใส่ชามลูกคา้ ไปเร่ือยๆ จนกวา่ ลกู ค้าจะอมิ่ แล้วค่อยนับกันว่า รับประทานก๋วยเตี๋ยวปากหม้อไปกช่ี ้นิ (ที่นเี่ รียกว่า ตัว)

๓2 // ฉะเชงิ เทราบ้านเรามีดี อาหารชาวสวน กระเจี๊ยบสด เราคุ้นเคยกับน้ำากระเจี๊ยบกันดี นี่คือกระเจี๊ยบสด ที่มักนำาไปตากแห้ง ก่อนนำามาต้มเป็นน้ำากระเจี๊ยบ มะขวิด หากินยากแล้ว แต่ยังมีอยู่ที่แปดริ้ว สายบัว ดอกโสนดอง เอามาต้มกะทิใส่ปลาทู อาหารพื้นบ้านไทยแท้ ไว้กินแกล้มน้ำาพริก อร่อยเหาะอย่าบอกใคร พืชผักที่หาได้ใกลๆ้ ตัว นอกจากนี้ยังมีของหวานอร่อยๆ เหมือนกัน ไอศกรีม ผลไม้ขึ้นชื่อ ดังที่สุดของบางคล้าคือ มะม่วงน้ำาดอกไม้ มะม่วงน้�ำดอกไม้ ปลูกได้มากเป็นอันดับหนึ่งของประเทศ และยังมีการนำามาดัดแปลงเป็นไอศกรีมด้วย หอม มัน หวาน เย็น อร่อย ขนมตาล ทำาจากเนื้อลูกตาล กะทิ น้ำาตาล แป้งข้าวจ้าว เอามานึ่ง พอเปิดฝามา ไอฟุ้ง หอมฉุย น่ากิน

ฉะเชงิ เทราบ้านเรามีดี // ๓๓ ค้างคาว�ไม่ค้างคืน น้องๆ�รู้จัก�“นกมีหู�หนูมีปีก”�ไหม� ฉะเชิงเทราบ้านเรามีเยอะ วัดโพธิ์ในอำาเภอบางคล้าเป็นบ้านของ ค้างคาวแม่ไก่จำานวนมาก คุณย่าคุณยายแถวนี้บอกว่า เกิดมาก็เห็นอยู่ที่นี่แล้ว ไม่มีใครรู้ว่าค้างคาวพวกนี้ มาตั้งแต่เมื่อไหร่ ค้างคาวจะเกาะต้นไม้นอน ในตอนกลางวัน และกลางคืนก็บินไปหาอาหารที่อื่น ที่น่าแปลกคือค้างคาวจะอยู่ในเขตวัดเท่านั้น บริเวณรอบๆ วัดไม่มีค้างคาวอยู่เลย มาวาดคา้ งคาวห้อยหัวกัน หลวงพี่บอกว่าถ้าอยากดูค้างคาวใกล้ๆ ต้องมาหน้าร้อน เพราะค้างคาวจะหลบแดด ๑. วาดสามเหล่ยี ม ด้านบนของต้นไม้ และเลือกเกาะกิ่งที่เตี้ยลงมา ใครมาวาดรูปค้างคาวช่วงนี้ จะได้เห็น ๒. วาดสามเหล่ยี ม คุณค้างคาวใกลๆ้ เลยละ อีกอัน ๔. ใสข่ าและก่งิ ไม้ ๓. เติมวงกลมเป็นหัว ๕. เติมหนา้ ตา คา้ งคาว และสามเหลี่ยม และลงสีใหส้ วยงาม เลก็ ๆ เปน็ หู

๓๔ // ฉะเชงิ เทราบา้ นเรามดี ี ๘ เกาะนก เมืองแปดริว้ เปน็ แหล่งอาหารอนั อดุ มสมบรู ณส์ ำาหรับทงั้ คนและสิ่งมีชวี ิตอื่นๆ ดูได้จาก ‘เกาะนก’ หรอื ‘เกาะธรรมชาตทิ า่ ข้าม’ เปน็ หนง่ึ ในสถานทีแ่ สดงความอุดมสมบรู ณ์ เกาะนี้เต็มไปด้วยนกหลากสายพนั ธ์ุ นอกจากน้นั ยังมพี ืชและสัตวช์ ายเลนดว้ ย บนเกาะนไี้ ม่มี ผ้คู นอาศัยอยู่ แต่เปดิ ให้เข้ามาศกึ ษาธรรมชาตไิ ด้ เกาะนกต้งั อยบู่ ริเวณปากแมน่ ้ำาบางปะกง บรเิ วณทไี่ หลลงอา่ วไทยพอดี เดิมน้นั ท่ีน่ี ไมม่ ีเกาะหรอกนะ แต่วา่ แม่นำ้าบางปะกง มักพดั เอาหินดนิ ทรายต่างๆ เข้ามาด้วย เมอ่ื ตะกอนเหลา่ นี้ทับถมกัน นานวนั เข้า จึงกลายเปน็ เกาะ

ฉะเชิงเทราบา้ นเรามดี ี // ๓๕ นกนานาพันธุ์ บนเกาะมีนกมากมายหลายชนดิ และสามารถแบ่งได้เป็น ๒ ประเภท คือ นกประจาำ ถ่นิ กบั นกอพยพ นกประจำ�ถิ่น� คือนกท่อี ยหู่ ากนิ ท่นี ต่ี ลอดปี เชน่ นกกานำา้ นกยาง และนกแขวก นกแขวก ส่วนนี่�กาน้ำ�รูปนก

๓๖ // ฉะเชงิ เทราบา้ นเรามดี ี นกอพยพ คือนกท่ียา้ ยถ่นิ มาจากประเทศเขตหนาว เพื่อหนีอากาศเย็น เช่น นกกระจดี๊ สคี ลาำ้ นกกระจี๊ดสเี นือ้ นกกระจ๊ดี ขั้วโลกเหนอื และเมือ่ ไม่นานมานี้ มีการพบเหน็ นกกระทงุ อพยพมาทน่ี ี่ เปน็ คร้งั แรกดว้ ย เม่อื มแี หลง่ อาหารอดุ มสมบรู ณ์ จาำ พวกกุ้ง หอย ปู และปลาตวั เลก็ ๆ บรรดานกจงึ พากันมาอาศยั อยู่ทน่ี ่ี นอกจากนก ท่สี ามารถยนื ยัน หัดวาดนกยางคอยาว ความสมบูรณ์ของแหล่งอาหารแลว้ ๑๒ ในช่วงเดือนพฤศจิกายน ๓๔ มักมีสัตว์นำ้าอกี ชนิดหนึง่ ทน่ี ่าตืน่ เต้น เข้ามาหากนิ ในบริเวณนี้ น่นั คือ โลมาอิรวดี

๙ ฉะเชงิ เทราบ้านเรามดี ี // ๓๗ ไมเม่ ทที า่ ไ่ีบหา้ นนสเรขุ าใจ เราสามารถบอกใครๆ ไดว้ ่า บ้านเราอยู่แปดร้ิว เป็นเมอื งทม่ี ีธรรมชาติอุดมสมบูรณแ์ ละสวยงาม มีคนเกง่ ๆ อย่เู มอื งน้ี มสี ถานทท่ี อ่ งเที่ยว และมีของอรอ่ ยมากมาย เป็นเมืองทน่ี า่ ภาคภมู ิใจ ใครจะมาเทีย่ วท่ีเมอื งแปดรวิ้ ใครอยากมาวาดรปู เมอื งแปดรว้ิ อยา่ ลืมพกสี พกกระดาษมามากๆ เพราะบ้านของเรามีเร่อื งราวให้ใครๆ ไดเ้ กบ็ เปน็ บันทกึ ไมร่ จู้ บ

๓๘ // ฉะเชิงเทราบา้ นเรามีดี คำาอธบิ ายเพิ่มเติม หนงั สอื เรื่อง ฉะเชิงเทรา บ้านเรามดี ี เปน็ หนงั สอื ทีส่ รา้ งสรรค์ข้ึนจากข้อมูลท้องถิน่ จังหวัด ฉะเชิงเทราหรอื เมอื งแปดริว้ ผูเ้ ขียนได้รวบรวมสถานที่ บุคคล สิ่งของ และกิจกรรมทีน่ ่าสนใจของ เมอื งเอาไว้ และนำามาเล่าเรอ่ื งผ่านตัวผู้เขียน ที่ชักชวนผอู้ า่ นใหเ้ ดนิ ทางทอ่ งเท่ยี วไปทว่ั เมอื ง และ เชญิ ชวนใหเ้ กดิ แรงบันดาลใจในการบันทกึ ภาพเปน็ ภาพวาด เพอ่ื ใหผ้ อู้ า่ นได้รจู้ ัก ได้เห็น และสังเกต ส่งิ ละอนั พันละน้อย ผา่ นสายตาแบบนกั วาดรูป หลักคิดในการจัดทำาหนังสือเรื่อง ฉะเชงิ เทรา บ้านเรามดี ี เกิดขึน้ จากการคาำ นึงถึงวยั และประสบการณ์การเรียนรู้ของผู้อ่านเป็นสำาคญั ด้วยความมุง่ หวังให้เป็นหนังสือเพื่อสร้าง แรงบันดาลใจสาำ หรบั เด็ก หากเด็กๆ ไดม้ ีโอกาสเรยี นรเู้ ร่ืองราวทอ้ งถ่ินของตนเองอย่างสนกุ และ อยา่ งเป็นธรรมชาติ จิตสำานึกรักท้องถิ่นย่อมจะเกิดข้ึนในตวั ของเดก็ โดยธรรมชาติ จากส่ิงท่ีพวก เขาไดร้ ู้ ไดเ้ หน็ ไดส้ าำ นกึ ด้วยตนเอง หลายคร้งั ทพ่ี วกเขาไดม้ ีโอกาสสำารวจชมุ ชน เดก็ ควรจะไดท้ าำ บนั ทึกในรูปแบบท่ีตัวเองถนัด ดงั นัน้ เม่อื คุณครไู ดพ้ าเดก็ ๆ ทัศนศกึ ษาดว้ ยการเดนิ เทา้ ได้สาำ รวจ เกบ็ ข้อมลู และบันทกึ เรื่องราว แล้ว คณุ ครคู วรจะแนะนาำ ให้เด็กไดจ้ ัดทาำ รายงานในรูปแบบใหม่ๆ ทไี่ ม่ใชร่ ายงานท่ีแห้งแลง้ หรอื แข็ง ตัวตามแบบเดิมๆ และควรสนับสนุนให้เป็นรายงานท่ีเพอ่ื นๆ กอ็ ยากรู้ อยากอ่าน อันจะเปน็ การสง่ เสริมการทำาส่ือ และส่งเสริมการอ่านไปดว้ ยในตวั ฉะนั้น วิธีการนาำ เสนอรายงาน การบันทึกเดนิ เทา้ ท่องท้องถิ่น ของเด็กชัน้ ประถมศกึ ษาปีที่ ๔-๖ ที่ทำาต่อเนื่องจากหนงั สอื ชดุ น้ี จึงควรเป็น การบนั ทึกรายงานทมี่ ีรูปแบบ สสี นั และชั้นเชงิ ที่ไมจ่ าำ กดั นอกจากกจิ กรรมทศั นศกึ ษาแบบเดินเทา้ แล้ว ยังมกี จิ กรรมน่าสนุกสาำ หรับเด็กอกี มากมาย ทค่ี ณุ ครตู อ่ ยอดไปจากหนังสอื ทง้ั การศกึ ษาดนู กในธรรมชาติ การศึกษาธรรมชาติในปา่ ชายเลน ศึกษาศิลปะและวัฒนธรรมที่แตกต่างในทอ้ งถน่ิ การชมโบสถ์ ชมโบราณสถานในท้องถน่ิ ฯลฯ ซึ่งทั้งหมดน้ี คณุ ครแู ละเดก็ ๆ เพยี งเรมิ่ ต้นจากการอา่ น การดูหนงั สอื ในชดุ สอื่ การเรยี นสาระท้องถน่ิ ชดุ นี้ แลว้ ดำาเนนิ กิจกรรมส่งเสรมิ การเรียนรอู้ นั หลากหลาย ซึง่ มีเพยี งสง่ิ เดียวเท่าน้นั ทค่ี ุณครูตอ้ ง คำานึงถึงเสมอ คือ จัดกิจกรรมอย่างไรเพ่อื ใหเ้ ดก็ สนกุ กบั การเรียนรู้

ฉะเชงิ เทราบ้านเรามดี ี // ๓๙ ประวัตนิ กั เขียน กญั ญช์ ลา นาวานุเคราะห์ เร่ิมงานในวงการหนังสือด้วยการพิสูจน์อักษร แปลบทความใหน้ ติ ยสาร เนชน่ั แนล จีโอกราฟฟกิ (ฉบบั ภาษาไทย) ซึง่ เปน็ ทที่ ี่เปิดโอกาสให้เรม่ิ เขียนสารคดีดว้ ย ส่วนการวาดรูปนั้น เริ่มจากเป็นงานอดเิ รก (ทท่ี าำ จริงจงั ขึ้นเรื่อยๆ) การวาดภาพทช่ี อบมากทีส่ ุด คอื ออกไปวาดบ้านเมืองหรือทิวทัศน์ต่างๆ ในสถาน ท่ีจรงิ เพราะได้เรยี นรูเ้ รอ่ื งสถานทแ่ี ละผ้คู นหลากหลาย ท้ังยงั สอดคลอ้ งกับการหา ขอ้ มลู มาเขยี นสารคดอี กี ด้วย ปจั จบุ ันยังคงทาำ งานเขยี นและวาด สามารถติดตามผลงานไดท้ ี่คอลมั น์ “เพอ่ื นบา้ น” นิตยสาร a day และ www.facebook.com/koisketches

๔๐ // ฉะเชงิ เทราบา้ นเรามดี ี สื่อการเรยี นรู้สาระท้องถ่นิ