การปลูกจำปี

ก า ร ป ลู ก จํา ป โดย ขนษิ ฐา พงษปรีชา , สนิ ี วัฒนพาหุ กองสงเสริมพืชสวน กรมสง เสรมิ การเกษตร ✎ คํานํา ✎ ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร ✎ การขยายพนั ธุ ✎ แหลง พนั ธุ ✎ การปลกู ✎ การดแู ลรกั ษา ✎ การเก็บดอก ✎ การตลาด

การปลกู จําป 2 คํานํา จําป (Michelia longifolia Blume.) เปนไมพ มุ ยนื ตน มถี น่ิ กาํ หนดอยใู นประเทศอนิ โดนเี ซยี เปน พชื ในตระกลู Magnoliaceae เชนเดียวกับจําปและจําปนู ไมม หี ลกั ฐานปรากฏแนช ดั วา เขา มา ในประเทศไทยเมื่อใด แตก น็ านจนกลายเปน ไมไ ปแลว จําปน ยิ มปลกู กนั ทว่ั ไปตามบรเิ วณบา น เนอ่ื ง จากดอกมีกลิ่นหอม สามารถนํามาใชบูชาพระหรือทําอบุ ะพวงมาลยั ได เมอ่ื การรอ ยพวงมาลยั พฒั นา เปนการคา ดอกไมเ ปน วตั ถดุ บิ เชน มะลิ ดอกรกั กุหลาบพวง รวมทั้งจําปด ว ย จงึ ไดร บั ความสนใจปลกู เปน การคา มากขน้ึ เมื่อเปรียบเทียบกับพืชอื่นๆ แลว ปเปนพืชที่ทํารายไดดีพืชหนึ่ง เพราะทําใหผปู ลกู มี รายไดตอเนื่องแทบทุกวัน อีกทั้งการดูแลรักษางายและไมคอยมีโรคแมลงรบกวน จึงเปนพืชท่ีไดรับ ความสนใจจากเกษตรกรคอ นขา งมาก โดยเฉพาะในภาคตะวนั ตก ซึ่งหลายจังหวัดอยูใกลแหลงจําหนา ย ไมดอกแหลงใหญที่สุด คอื ตลาดปากคลองตลาด นอกจากน้นั ภาคตะวันตกยังมีแหลง ใหญหลายแหลง ผูปลูกท่ีอยูใกลแ หลง ดงั กลา วสามารถจําหนา ยดอกแกผ รู อ ยมาลยั ไดโดยตรง โดยไมต อ งผา นตลาดกลาง ✐มาลยั ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร จําปเปน ไมย นื ตน พมุ ใหญ ใบยาว ประมาณ 18-22 เซนตเิ มตร สเี ขยี วเขม รปู รา งมนรี ปลาย ใบแหลม ขอบใบเรียบ ดอกมีสีขาวครีม มีกลิ่นหอมออกดอกบริเวณสวนยอดของกิ่งและตามซอก ใบ ดอกจะเรม่ิ บานประมาณ 20.00 น. (หรือ 2 ทุม) เปน ตน ✐ ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร

การปลูกจําป 3 การขยายพนั ธุ จําปนิยมขยายพันธุโดยการตอนก่ิง กง่ิ ตอนจําปจ ะอกรากดที ส่ี ดุ ในฤดฝู น กง่ิ ทใ่ี ชต อน กิ่งที่ ใชตอนควรเปน กง่ิ ไมแ ก หรอื ออ นเกนิ ไป คอื กง่ิ สเี ขยี วอมน้ําตาล ซง่ึ จะลอกเปลอื กไดง า ย วิธีการตอนทํา เชนเดียวกบั ตอนทว่ั ๆ ไปแตหลงั จากควน่ั ก่ิงแลว ควรทิ้งไว 3-4 วัน จงึ ใชด นิ หมุ รอยควน่ั แลวหุน ทับดวยกาบมะพราวที่แชน้ําจนชุม แลวทุบจนนิ่ม หรือจะใชขุยมะพราวก็ได จากนน้ั ใชใ บตองแหง หรอื พลาสติกหุนอกี ชน้ั หนง่ึ ถา สงั เกตเหน็ วา ดนิ แหง ควรรดน้ําใหเ ปน ครง้ั คราว เพราะถาดินทห่ี มุ รอยควั่น แหงจะทําใหก ง่ิ ตอนไมอ อกราก หลังจากตอนประมาณ 2 เดอื น จะเหน็ รากแทงผา นใบตองออกมา จึงเอาใบตองหรือพลาสติกมาหุมทับหลังจากนี้ประมาณ 10-15 วัน หรอื เมอ่ื รากเดนิ เตม็ ถงุ กต็ ดั ปลกู ได ถายังไมตัดก่ิงตอนสามารถ ปลอยกิ่งตอนไวบนตนไดนานประมาณหน่ึงป โดยตองคอยน้ํา อยาปลอ ยวัสดุท่ีตอนแหง กง่ิ ตอนจะตายได ✐หมุ ทบั กง่ิ ตอนดว ยถงุ ขยุ มะพรา ว ✐หมุ รอยควน่ั ดวยดินหรือเปลือย นอกจากจะขยายพันธดวยการตอนแลว ยงั สามารถขยายพนั ธจ ําปดวยการทาบกิ่ง โดยใชจําปา เปนตนตอตนตอทีใ่ ชควรมีขนาดใกลเ คียงกนั กับก่งิ ทจ่ี ะทาบตา งจากการทาบกิ่งไมผลทั่วไป คอื - การปาดแผลบนตอตอ จะปาดใหเ หลอื ยอดตน ตอไว - การพันรอยแผลทปี่ ระกบของก่ิงทาบ จะไมพันปด แตจะพันหางๆ เวน ชว งวา งไว - การทาบกิ่ง โดยวิธีนี้ตองคอยดูแลอยาใหวัสดุปลูกของตนตอแหง รอยทาบจะติดภายใน 45 วัน กอนตดั กง่ิ ทาบ ควรควน่ั เตอื นทต่ี น พนั ธใุ ตร อยทาบกง่ิ 4-5 วัน หลัง จากนน้ั จงึ ตดั กง่ิ ทาบ ออกจากตน แม นํามาชําในขยุ มะพรา ว ✐เหลอื ยอดตน ตอไว ✐ลกั ษณะการพันที่รอยทาบเวนชวงวางไว

การปลกู จําป 4 แหลงพันธุ ในภาคตะวนั ตก แหลงพันธุจําปข องเกษตรกรจะอยใู นพน้ื ท่ี อําเภอสามชกุ จังหวัดสุพรรณบุรี นอกนั้น อาจหาไดจากแหลงขายกิ่งพันธุตนไม แถวเขตบางขุนนนท กรุงเทพฯ อําเภอบางกรวย จังหวดั นนทบรุ ี ราคาขายกง่ิ พนั ธจุ ําปก ง่ิ ละประมาณ 70-100 บาท การปลกู ชวงปลูกท่ีเหมาะสม คอื เดอื นกรกฎาคมถงึ เดอื นตลุ าคม การเตรยี มดนิ ถา เปน สถาพพน้ื ทล่ี มุ น้าํ ทวมถงึ ควรทําการยกรองโดยทั่วไป หลงั รอ งจะกวา งประมาณ 6 เมตร หากพื้นที่ที่นํ้าทว มไมถ งึ กไ็ ม ตองยกรอง โดยการไถพรวนดนิ ตากดนิ ประมาณ 7 วัน แลว ขดุ หลมุ ปลกู โดยใชร ะยะระหวา งตน 4-6 เมตร ระหวางแถว 6-7 เมตร ขน้ึ กบั สภาพพน้ื ทผ่ี สมคลกุ เคลา กบั ดนิ ทข่ี ดุ ขน้ึ มาใหเ ขา กนั ดี แลว ใสก ลบั ลงในหลุม จากนั้นจึงนําตน จําปล งปลกู การดแู ลรกั ษา 1. การใหน ้ํา หลงั ปลกู เสรจ็ ควรใหน ้ําทันที และใหน้ําทกุ วนั จนกวา ตน จะตง้ั ตวั ได หลงั จากตน ตง้ั ตัวได ควรใหน ้ํา 2 วนั ตอ ครง้ั ถา ปลกู ในฤดฝู นกไ็ มจ ําเปน ตอ งใหน ้ํา แตต อ งคอยดแู ลเรอ่ื งการระบาย นา้ํ อยา ใหน ้ําขงั และอยา เลอื กพน้ื ทป่ี ลกู ทน่ี ้ําทว มขงั เพราะแมวาจําปเ ปน พชื ชอบน้ํา แตก อ็ อ นแอแต สภาพน้ําขงั ในหนา แลว อาจตอ งใหน ้ําวนั ละ 2 ครง้ั ถา เปน ตน ทใ่ี หด อกแลว ผลผลติ จะลดลงทนั ทถี า ตน ขาดน้ํา 2. การตดั แตง กง่ิ การปลูกจําปต อ งมกี ารตดั แตง กง่ิ เพอ่ื ควบคมุ ความสงู ของตน ความสงู ของ ตน ทําใหต น โปรง ไมเ ปน ทส่ี ะสมของโรคและแมลง นอกจากนน้ั การตดั แตง ยงั ทําใหต น กง่ิ ใหม ซง่ึ เปน การบังคับการออกดอกไดด ว ย ทง้ั นก้ี ารตดั แตง ครง้ั แรกใหต ดั ยอดเพอ่ื ทําใหต น เตย้ี สะดวกตอ การเกบ็ ดอก ก่ิงท่ีควรตดั แตง ครง้ั ตอ ไปไดแ ก กิ่งแก กิ่งแหง กิ่งภายในทรงพุม และกง่ิ ทม่ี ขี อ หา งออก (กิ่งที่ใหผล ผลิตนอย) 3. การใสป ยุ หลังจากตน ทป่ี ลกู ตง้ั ตวั ไดแ ลว (ประมาณ 24 สัปดาห) ควรใสป ยุ เคมสี ตู ร 15-15-15 หรือ 16-16-16 อตั รา 1 กก./ตน /ครง้ั เมอ่ื ตน อายปุ ระมาณ 1 ปค รง่ึ จะเรม่ิ ใหด อก การใสป ยุ จงึ ควรเปลย่ี นเปน สตู ร 9-24-24 หรือ 8-24-24 ในอตั รา 1 กก./ตน /ครง้ั การใสปุยควร เปนหลุมตามแนวทรงพุม หลงั ใหป ยุ แลว ควรรดน้ําตามทกุ ครง้ั นอกจากปยุ เคมีแลวควรใสปยุ คอกหรอื ปุยหมักในชว งฤดฝู นปล ะครง้ั ถา ตน อายนุ อ ยกวา 2 ป ใสอ ตั รา 1 บงุ ก๋ี/ตน เมอ่ื ตน มอี ายุ 2 ปข น้ึ ไป ใสอัตรา 50 กก./ตน นอกจากนน้ั ใบจากการตดั แตง กง่ิ ควรกองสมุ ไวร อบโคนตน เพอ่ื รกั ษาความชน้ื ในดินและยอยสลายเปน ปยุ ตอ ไป 4. การบงั คบั การออกดอก ผูปลูกสามารถบงั คบั ใหจ ําปอ อกดอกในชว งทต่ี อ งการได โดยการ แตงและใสปุย โดยปกติผลผลิตจําปจะลดลงในชวงปลายฤดูฝน จําปจะติดดอกและเก็บผลผลิตได ภายใน 2-3 เดอื น หลงั ตดั แตง กง่ิ ซึ่งจะตรงกับชวงที่ดอกจําปม รี าคาแพงพอดี สว นเกษตร การที่เก็บ

การปลกู จําป 5 ดอกขายตลาดทอ งถน่ิ สามารถควบคมุ ใหจ ําปทยอยออกดอกเพื่อ ใหม ผี ลผลติ ขายตลอดป โดยทยอยตัด แตงกง่ิ แทนการตดั แตง กง่ิ ทง้ั แปลงพรอ มกนั ✐ลกั ษณะการตดั แตง ทรงตน เพอ่ื เกบ็ ดอก ✐ลกั ษณะการตดั แตง ทรงตน เพอ่ื การขยายพนั ธุ 5. โรค แมลง และการปอ งกนั กําจดั จําปเ ปน พชื ทไ่ี มค อ ยมแี มลงศตั รรู บกวน จงึ ใชส ารเคมี คอยขางนอ ยเมอ่ื เทยี บกบั พชื อน่ื อยา งไรกต็ ามศตั รทู อ่ี าจพบไดใ นการปลกู จําป ไดแก 5.1 กิ่งและตนแตก เม่ือตนจําปม อี ายมุ ากเปลอื กนอกของกง่ิ และลําตนจะมีรอยแตกทั่วไป เปน อาการท่ีไมทราบสาเหตแุ ตแ กไ ขโดยการถากเปลอื กลําตน ออกใหถ งึ เนอ้ื ไม แลว ทายากนั ราตรงรอยถาก สวนเปลอื กทล่ี อกออก ควรนําไปเผาทําลายนอกแปลง 5.2 หนอน ในบางพน้ื ทจ่ี ะพบการระบาดของหนอนเจาะลําตน และทําลายดอก สวนมากจะ ระบาดในชวงฤดูแลง ควรฉดี สารปอ งกนั กําจดั เมอ่ื สงั เกตเหน็ วา เรม่ิ มหี นอน อยา ปลอ ยใหร ะบาดมาก จะทาํ ใหกําจัดยาก นอกจากนี้จําปม จี ดุ ออ นทร่ี ะบบราก ถา พ้ืนทปี่ ลูกมศี ัตรูพืชทอ่ี าศยั ในดิน เชน มด ปลวก หรือ ไสเดือนฝอยระบบรากอาจถกู ทําลายใหต น ถงึ ตายไดโ ดยเฉพาะชว งทต่ี น ยงั เลก็ ดังนั้นในพืน้ ทที่ ่ีมปี ญหา น้ี อาจตองใชฟูราดานรองกนหลุมปลูกหรือหยอดลงดินเปนครั้งคราว โดยเฉพาะขณะตนยังเล็กอยู การถางหญา หรอื พรวนดนิ ในแปลงปลกู ถา ทําไมถูกวิธีจะทําลายระบบราก ทําใหต น ตายได เกษตรกร ในบางพ้นื ทจ่ี งึ นยิ มปลอยใหหญา รก หรือปลูกจําปร ว มกบั พชื ลม ลกุ อน่ื ๆ การเก็บดอก จําปเรม่ิ เกบ็ ดอกไดห ลงั จากปลกู ประมาณ 1 ปค รง่ึ และจะใหผ ลผลติ เตม็ ทเ่ี มอ่ื อายปุ ระมาณ 3 ป ดอกจําปจ ะเรม่ิ ทยอยบานเวลาประมาณ 20.00 – 21.00 น. (หรือ 2-3 ทุม) เกษตรกรที่เก็บ ดอกสงขายตลาดปากคลองตลาดจะเกบ็ ดอกเปน ดอกเรม่ิ บาน คอื ประมาณ 20.00 น. (หรือ 2 ทุม) ถา ดอกอยูสูงจะใชไมสอยซ่ึงปลายเปนงามสามารถบิดดอกตรงขั้วใหหลุดออกมาได หลังจากเก็บดอกมา แลวจะจดั เรยี งดอกใสถ งุ ๆละ 100-200 ดอก แลว จดั เรยี งถงุ ลงกลอ งน้ําแขง็ โดยจดั เรยี งถงุ เปน ชน้ั ๆ สลับกับชั้นน้ําแข็ง ถาเก็บดอกขายแหลงรอยพวงมาลัยในทองถิ่นเกษตรกรจะเก็บในตอนใกลสวาง คือประมาณ 3 นาฬกิ า หรอื ตี 3 แลว ใสถ งุ ๆ ละ 100-200 ดอก ใสก ลอ งมฝี าปด สง ขายโดยไมต อ งโรย น้ําแข็ง เพราะดอกจําปจ ะถงึ มอื ผรู อ ยมาลยั กอ น 09.00 น. (หรือ 9 โมงเชา ) ถา เปน ชว งฤดฝู นซง่ึ ผล

การปลกู จําป 6 ผลิตมาก จะตอ งเกบ็ 2 รอบคอื ตอนหวั ค่ําและตอนเชา มดื การเกบ็ ในเวลาทม่ี แี สงสวา งจะทําใหด อก บานและเฉาเรว็ เกบ็ ไวไ ดไ มน าน จงึ ไมน ยิ มปฏบิ ตั กิ นั ✐การเกบ็ ดอกจําป ✐เครอื่ งมือในการเกบ็ ดอกจําป การตลาด การขายดอกจําป แบงเปน 2 ลกั ษณะดงั กลา วแลว คอื ขายสง ตลาดกลาง เชน ตลาดปากคลอง ตลาดและขายใหแหลง รอ ยพวงมาลยั ในทอ งถน่ิ โดยตรง ถา ขายสง ตลาดกลางราคาจะขน้ึ ลงตามปรมิ าณ ผลผลิต ในชวงทม่ี ผี ลผลติ สงู สดุ อยรู ะหวา ง เดอื นกรกฎาคมถงึ เดอื นสงิ หาคม ราคาจะต่ํา คอื ประมาณ 5-20 บาท/100 ดอก ในชว งระหวา งเดอื นธนั วาคมถงึ เดอื นมกราคม ซง่ึ เปน ชว งทม่ี ผี ลผลติ ต่ํา ราคา อาจสูงถึง 50-70 บาท/100 ดอก ถา ขายผลผลติ ให ผรู อ ยพวงมาลยั ในทอ งถน่ิ ราคาจะคงทต่ี ลอดป คอื 25 บาท/100 ดอก กอนตัดสินใจปลูกจําปเปนการคาจะตองแนใจวา มตี ลาดรองรับผลผลิต สามารถหาแรงงานใน การเกบ็ ดอกไดแ ละนอกจากนแ้ี หลง ปลกู จะตอ งไมเ ปน ทล่ี มุ มนี ้าํ ทวมเปนประจํา เอกสารอา งองิ กองสงเสริมพืชสวน กรมสง เสรมิ การเกษตร 2537. จําป. ในคมู อื การปลกู ไมต ดั ดอก, หนา 93-98 อมรศรี ตุยระพิงค. 2541 สวา ง ทิกุลวงศ ปลกู จําปเพ่ิมรายได ยุคไอ เอม็ เอฟ. เทคโนโลยี ชาวบาน, 189 : 36-37 ที่มา : ฝายเผยแพรและประชาสัมพันธ สว นพฒั นาสถาบันฝกอบรมและเผยแพร กลุมงานพัฒนาการผลิต สว นสง เสรมิ และพฒั นาการผลติ สํานกั งานสง เสรมิ การเกษตรภาคตะวนั ตก อําเภอบา นโปง จงั หวัดราชบรุ ี กรมสง เสรมิ การเกษตร โทร. (032) 201568 จดั ทาํ เอกสารอิเล็กทรอนิกสโดย : สาํ นกั สง เสรมิ และฝก อบรม มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร